Chủ đề Tự chọn Ngữ văn 10 - Chuyên đề III, Tiết: 15 đến 25

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Chuyên đề III, Tiết: 15 đến 25. Ngµy so¹n: Tõ 01-07/2/2007. §äc- hiÓu v¨n häc A. Môc tiªu bµi häc. Gióp häc sinh 1. Hiểu được mục đích, yêu cầu, đọc hiểu văn bản . 2. Nắm được các bước đọc- hiểu văn bản văn học b. Phương tiện thực hiện. - S¸ch gi¸o khoa , S¸ch gi¸o viªn - ThiÕt kÕ bµi häc C. TiÕn tr×nh d¹y häc. 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi Văn bản văn học là sản phẩm sáng tạo độc đáo của con người. Nó có sức sống lâu bền hơn nhiều so với các văn bản khác. Nó có tác động toàn diện tới nhân cách của con người . Vì vậy chúng ta cần đọc hiểu văn bản văn học. PHương Pháp. Nội dung cần đạt. I. T×m hiÓu bµi GVH: Vì sao phải học, 1) Sự cần thiết của đọc - hiểu văn bản học (HS đọc đọc- hiểu văn bản văn SGK) häc ? - Văn bản văn học là sáng tạo nghệ thuật độc đáo của con người. Muốn hiểu biết rõ không phải dễ mà đòi hái c«ng phu. + Đọc là con đường chủ yếu để đi vào thế giới của v¨n häc, v× vËy v¨n häc ph¶i b¾t ®Çu b»ng viÖc häc: đọc văn. + §äc - hiÓu v¨n b¶n, v¨n b¶n häc lµ nÊc thang thø nhất là học sinh, phải bước trên con đường học văn. + §äc v¨n häc nh­ xem tranh, xem móa, xem nh¹c. Muèn hiÓu ®­îc ph¶i häc. * Cac Mac từng nói: " đối với đôi tai không biết âm nh¹c th× b¶n nh¹c hay nhÊt còng kh«ng cã nghÜa lý g×!" * Qua ý kiến của nhà văn Sê Khốp phê bình người xem hát chỉ thích đọc giọng trầm của diễn viên, nội dung ý nghĩa vở kịch không có gì đáng chú ý. Tương 1 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Chuyên đề III, Tiết: 15 đến 25. Ngµy so¹n: Tõ 01-07/2/2007. tự đối với người không hiểu văn học thì có thể dẫn đến hiểu lầm, sai lầm. V× thÕ ta ph¶i häc §äc- hiÓu v¨n b¶n v¨n häc . GVH: Anh (chị) hiểu như 2. Mục đích yêu cầu đọc - hiểu văn bản văn học thế nào về mục đích yêu (HS đọc SGK) cầu đọc hiểu văn bản văn - Mục đích đọc văn bản, văn học häc ? + Nhằm tiếp nhận giá trị tư tưởng nghệ thuật của văn b¶n v¨n häc. + Nhằm giao lưu tư tưởng, tình cảm với tác giả. + Nhằm giao lưu tư tưởng tình cảm với người đọc trước. + Nhằm đồng cảm hay không đồng cảm với văn bản v¨n häc. - Yêu cầu đọc - hiểu văn bản văn học + Phải trải qua quá trình đọc - hiểu từ hiểu văn bản ngôn từ, hiểu ý nghĩa của hình tượng, hiểu tư tưởng, tình cảm của tác giả, hình thành sự đánh giá đối với v¨n b¶n. + Thường xuyên đọc nhiều tác phẩm văn học, phải biết tra cứu, học hỏi, biết tưởng tượng suy nghĩ, tạo thành thói quen, phân tích và thưởng thức văn học. + N¨ng khiÕu lµ cÇn thiÕt, ®n¸g quý, song cã häc c¸ch đọc văn thì năng khiếu mới phát huy tác dụng đầy đủ. GVH: Anh(chị) hãy cho 3. Các bước đọc hiểu văn bản văn học biết có mấy bước để đọc 3.1. Đọc hiểu ngôn từ hiÓu ®­îc v¨n b¶n ? - Ngôn từ là yếu tố thứ nhất của văn học. Vì vậy để hiÓu v¨n b¶n ph¶i hiÓu c¸c tõ khã, tõ l¹, c¸c ®iÓn cè , phÐp tu tõ. Th¬ cµng thuéc cµng tèt. V× ©m thanh, nhÞp ®iÖu sÏ ¨n s©u vµo t©m trÝ, cµng hiÓu th¬ h¬n. §èi víi truyÖn ph¶i n¾m ®­îc cèt truyÖn. - Khi đọc văn bản cần phải hiểu được cách diễn đạt, ý này chuyển sang ý khác., từ đó ta phát hiện ra chất v¨n. - VÝ dô SGK. 2 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Chuyên đề III, Tiết: 15 đến 25.. GV: Cho HS đọc SGK GVH: Để đọc- hiểu hình tượng nghệ thuật trong v¨n b¶n v¨n häc, cÇn ph¶i lµm nh÷ng g× ? Nªu vÝ dô về hình tượng nghệ thuật mà mình tâm đắc nhất ?. Ngµy so¹n: Tõ 01-07/2/2007. " Nước chảy xuôi con cá bơi lội ngược nước chảy ngược con cá vược lội ngang ThuyÒn em xuèng biÓn thuËn an ThuyÒn anh l¹i ch¶y lªn ngµn anh ¬i" Ta nhận ra hướng vận động của cá., của anh và em không cùng hướng, cùng chiều. Những từ ngữ: Nước chảy xuôi / cá ngược Nước ngược / cá ngang Em xuèng biÓn / anh lªn ngµn Điều đó khẳng định sự lỡ nhịp, trái duyên của mối t×nh. Ch÷ "ngang'' b»ng tõ " xu«i'' th× ý th¬ trë lªn nhµm ch¸n. " Ngang'' t« ®Ëm thªm sù ngang tr¸i. §äc ®o¹n th¬ nµy: " T«i l¹i vÒ quª mÑ nu«i x­a Mét buæi tr­a n¾ng dµi b·i c¸t Giã léng x«n xao sãng biÓn ®u ®­a Mát rượi lòng ta ngân nga tiếng hát'' ( MÑ T¬m - Tè H÷u) Một buổi đẹp trời quê hương vùng biển. Những tiếng xôn xao, ''đu đưa '' đâu chỉ đơn thuần diễn tả gió và sãng, nã lµ t©m tr¹ng b©ng khu©ng , xao xuyÕn cña người con sau mười chín năm mới trở lại. Nếu thay vào đó 2 tiếng rì rào thì ý thơ chẳng có gì đáng nói. 3.2. Đọc hiểu hình tượng nghệ thuật - Đọc hiểu hình tượng cần chú ý 2 việc làm cơ bản. Một là người đọc phải biết tưởng tượng, biết cụ thể hoá những gì ngôn từ chỉ có thể biểu đạt khái quát. Ví dô Dạ đài cách mặt khuất lời Rải xin chén nước cho người thác oan HS: ( §äc lêi b×nh cña Hoµi Thanh trong SGK) VÝ dô kh¸c " Ch¸u n»m trªn lóa Tay n¾m chÆt b«ng 3 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Chuyên đề III, Tiết: 15 đến 25.. Ngµy so¹n: Tõ 01-07/2/2007. Lóa th¬m mïi s÷a Hồn bay giữa đồng" ( Lượm- Tố Hữu) Người đọc không thể bỏ qua hình ảnh" tay nắm chặt bông". Hình ảnh ấy nói gì với ta? Nhà thơ đặt cái chết bên cạnh sự sinh sôi phát triển để khẳng định cái chết Êy lµ bÊt tö. C¸i chÕt Êy mang l¹i sù sèng cho con người. Đọc hiểu hình tượng đòi phát hiện các mâu thuẫn tiềm ẩn trong hình tượng và tìm hiểu lô gích bên trong cña chóng. +Trường hợp của Pê-nê-lốp trong " Uy-lit-xơ trở về" +Ra-ma ruång bá Xi-ta sau khi cøu nµng trong"Rama buéc téi" + Truyện cười " Nhưng nó lại phải bằng hai mày" ta thấy viên lý tưởng lại xác định lẽ phải, sự thật bằng số lượng tiền hối lộ là một điều phi lý, thật buồn cười. - Bài ca dao " Mười tay" gây ấn tượng khó quên trong tâm trạng người đọc về nỗi vất vả, cực nhọc, cay đắng đủ mọi đường của người mẹ. Đôi bàn tay ám ảnh khi ta tưởng tượng ra người mẹ ấy. + Tay b¾t c¸, b¾n chim, Tay luån kim, Tay lµm ruéng, tay h¸i rau, Tay «m con ®au, Tay vay g¹o, cÇu cóng ma, Tay khung cửi, guồng xa, Tay lo bếp nước, lo cửa nhµ n¾ng m­a, Tay ®i cñi muèi d­a, Tay van l¹y, bÈm thưa đỡ đòn ,Tay giữ láy con, Tay nào lau nước mắt, mÑ cßn thiÕu tay. => Người ta chỉ có 2 tay. ở đây có tới mười một cánh tay. Sù vÊt v¶, cùc nhäc, lo l¾ng t¨ng lªn gÊp mÊy lÇn. 3.3.Đọc - Hiểu tư tưởng tình cảm của tác giả trong v¨n b¶n GV: Cho HS đọc SGK - Nhà văn khi sáng tác bao giờ cũng thể hiện tư tưởng, GVH: Vì sao đọc hiểu tư tình cảm của mình trong tác phẩm. Vì vậy đọc văn tưởng tình cảm trong văn bản văn học phải chỉ ra được cái linh hồn ấy. Tuy 4 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Chuyên đề III, Tiết: 15 đến 25. Ngµy so¹n: Tõ 01-07/2/2007. bản là việc sáng tạo? nhiên tư tưởng, tình cảm ấy không bao giờ nói ra Chøng minh. thành lời. Nó biểuhiện bằng hình tượng và ngôn ngữ. Vì vậy đòi hỏi người đọc phải có năng lực khái quát chÝnh x¸c. §ã lµ biÓu hiÖn cña sù s¸ng t¹o. + Qua thái độ ứng sử khác thường của Uy-lit-xơ và Pª-nª-lèp, T¸c gi¶ nh»m ca ngîi trÝ tuÖ vµ t×nh yªu. +" Ra - ma buộc tội'' là đoạn trích tác giả ca ngợi Rama và Xi-ta đều hi sinh tình yêu và bảo vệ danh dự. - LÊy vÝ dô kh¸c: An Dương Vương vung gươm chém Mị Châu là hình ¶nh cã tÝnh quyÕt liÖt gi÷a mét bªn lµ t×nh nhµ, mét bên là nghĩa nước. Người cha kiên quyết đứng trên quyền lợi của dân tộc, của cộng đồng để sử kẻ có tội với đất nước non sông. Người cầm đầu đất nước đã đặt quyền lợi của cái chung trên hết. GV: Cho HS đọc SGK 3.4. Đọc - hiểu và thưởng thức văn học GVH: Anh chị hiểu như - Thưởng thức văn học là đỉnh cao của đọc - hiểu tác thế nào là thưởng thức phẩm văn học vì: v¨n häc? + Mọi sự hiểu đều là tự mình hiểu + Người đọc sung sứơng khi nhận ra tư tưởng của tác phÈm, sô thèng nhÊt toµn vÑn cña v¨n b¶n xung quanh tư tưởng ấy, cảm nhận được vẻ đẹp hài hoà của văn bản. Vì vậy, ta hiểu một cách khái quát về thưởng thøc v¨n häc. + Tr¹ng th¸i tinh thÇn võa bõng s¸ng víi sù ph¸t hiÖn chân lý đời thường trong tác phẩm., vừa rung động víi sù biÓu hiÖn tµi nghÖ cña t¸c gi¶, võa gi÷ l¹i Ên tượng sâu đậm với các chi tiết đặc sắc của tác phẩm. III. cñng cè CÇn n¾m v÷ng: -Thế nào là đọc hiểu văn bản văn học? -Bốn bước đọc - hiểu văn bản văn bản học ? -áp dụng trong đọc - hiểu và làm văn. 5 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Chuyên đề III, Tiết: 15 đến 25.. Ngµy so¹n: Tõ 01-07/2/2007.. đọc để tích luỹ kiến thức A. Môc tiªu bµi häc. Gióp HS: 1. Hiểu ý nghĩa của việc đọc để tích luỹ kiến thức.. 2. Biết cách đọc tích luỹ luỹ kiến thức để viết bài văn. B. Phương tiện thực hiện. - SGK - SGV - ThiÕt kÕ bµi häc C. TiÕn tr×nh d¹y häc. 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi Phương pháp. Nội dung cần đạt. I. T×m hiÓu bµi 1. Đọc - một công việc không thể thiếu đối với người GVH: PhÇn nµy SGK lµm v¨n tr×nh bµy néi dung g×? - Đọc để tích luỹ kiến thức là vô cùng quan trọng đối với người viết văn. + T¨ng thªm vèn hiÓu biÕt mét c¸ch gi¸n tiÕp mµ kh«ng cã ®iÒu kiÖn quan s¸t thÓ nghiÖm. + §äc vµ viÕt v¨n cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau - Đọc còn giúp người ta hiểu văn, kích thích sự suy nghÜ, liªn hÖ thùc tÕ. + Trau dåi kinh nghiÖm viÕt v¨n + ¸ng v¨n hay gióp ta suy ra nh÷ng ý míi chøng minh bằng nhiều tấm gương đọc. KÕt luËn cña SGK + Học sinh làm văn nghị luận phải đọc kĩ các tác phẩm cần bàn. Đọc các tài liệu viết về tác phẩm đó. + Làm văn nghị luận về đời sống cũng phải cập nhật những thông tin đại chúng: báo chí, đài phát thanh, truyÒn h×nh. GV: Cho HS đọc SGK. 6 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Chuyên đề III, Tiết: 15 đến 25. Ngµy so¹n: Tõ 01-07/2/2007. GV: HS đọc SGK 2. Phương pháp đọc để tích luỹ kiến thức GVH: Phần này trình SGK nêu phương pháp đọc để tích luỹ kién thức. bµy néi dung g× ? + Không nên đọc tràn lan mà lựa chọn những cuốn sách hay thuộc phạm vi quan tâm, đọc sách thầy, cô giíi thiÖu. + Tác phẩm có giá trị phải đọc kĩ, đọc sâu, nắm bắt tư tưởng chủ chốt, phát hiện các vấn đề, biết ghi nhớ, chịu khó suy nghĩ, liên tưởng, tưởng tượng mới bổ ích cho việc tích luỹ kiến thức, tích luỹ tư tưởng, bồi dưỡng tình c¶m cho chÝnh m×nh. + phương pháp đọc. a. Đọc lướt ( Xem đề mục, nắm khái quát, xem tranh ¶nh) b. Đọc kĩ, đọc sâu ( đọc đi đọc lại nhiều lần, tiến hành phân tích suy nghĩ, có lối dọc trắc nghiệm tức là đọc phÇn ®Çu dù kiÕn phÇn kÕt luËn ) c. Đọc có ghi chép đối với đoạn văn hay. Những câu phương ngôn, ngạn ngữ kho tàng trí tuệ của nhân loại. Từ những ý kiến nhận định đó mà nảy ra ý mới của m×nh. GV: Cho HS đọc SGK II. Luyện tập: GVH: Anh(chị) hãy đọc - Cái mới của đoạn văn Nguyễn Tuân viết là chỗ ông c¸c ®o¹n v¨n 1 vµ 2 tr¶ dùa vµo c«ng thøc trong v¨n ho¹ cña «ng cha ta: " Ng­lêi c¸c c©u hái tiều - canh - mục". Bao đời nay, công thức ấy như một a. §o¹n v¨n cña NguyÔn s¸o ng÷. §ã lµ c«ng thøc cã vÎ kh« cøng cña mÜ häc Tuân đã nêu lên ý gì trung đại. Song dựa vào đó với sự hiểu biết cuộc sống mới ? Hãy chỉ ra những của cha ông ngày xưa, Nguyễn Tuân đã phân tích lý tµi liÖu mµ nhµ v¨n tÝch gi¶i cã t×nh cã lÝ. luü, sö dông chóng ? + Đất nước ta chiếm tới 3/4 diện tích phần lớn là rừng, sông, suối, núi đồi. + V× vËy nghÒ sinh sèng chñ yÕu lµ nghÒ nu«i c¸ kiÕm củi, thứ đó mới đến làm ruộng, chăn nuôi ? do liên hệ víi rõng mµ «ng ph¸t hiÖn ra ý nghÜa, thø tù cña mÊy chữ " Ngư- tiều- Canh mục" . Sự sống và sự thật đời 7 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Chuyên đề III, Tiết: 15 đến 25. Ngµy so¹n: Tõ 01-07/2/2007. sống đã ở sau mấy chữ khó khăn đó, chúng ta đã rút ra những kết luận: tích luỹ kiến thức chưa đủ mà còn phải biÕt suy nghÜ vµ ph¸t hiÖn. GVH: Tµi liÖu nµo g©y * TËp s¸ch "NhÞ ThËp Tø hiÕu" ( TËp s¸ch vÒ 24 truyÖn ấn tượng sau sắc cho Lỗ Hiếu) đã gây ấn tượng sâu sắc cho Lỗ Tấn thời thơ ấu. Tấn thời thơ ấu? Tài Ông đọc không để hiểu biết, để tích luỹ còn khôi gợi ý liệu ấy đã khêu gợi cho nghĩ độc đáo. nhà văn những ý nghĩ gì + Ông vạch ra sự thật giả rối của đạo đức cổ xưa qua độc đáo? hai chuyÖn " L·o Lai tö " vµ " Qu¸ch cù ch«n con". C¶ hai trường hợp đều trái với tự nhiên và vô nhân đạo. Nh÷ng bµi häc Êy chØ giao gi¶ng chø kh«ng ai thùc hiÖn. 2. T×m ý chung cña c¸c c©u th¬ vµ ph¸t biÓu hoÆc viÕt mét ®o¹n v¨n nªu suy nghÜ cña anh ( chÞ) vÒ khát vọng hoà bình của người xưa. GVH: Dùa vµo ba cÆp - Vô vi trên địa các c©u th¬ cña 3 t¸c gi¶ ta chèn chèn døt ®ao binh viÕt mét ®o¹n v¨n theo (§ç Ph¸p NhuËn) dàn ý; 3 cặp câu thơ đều - Th¸i B×nh lªn g¾ng søc thÓ hiÖn kh¸t väng cña Non nước ấy ngàn thu nh©n d©n ®­îc chung (TrÇn Quang Kh¶i) sèng hoµ b×nh ? -X­a nay nh©n gi¶ nµo v« dÞch Lä ph¶i kh­ kh­ thÝch chiÕn tranh (NguyÔn BØnh Khiªm) + Đặt ra yêu cầu đối với người cầm đầu đất nước. Đó lµ biÕt sèng v« vi, nghÜa lµ kh«ng lµm g× tr¸i víi tù nhiên, với Pháp luật của đời sống ( Vô vi…binh). + Nên tập chung công, sức để xây dựng hoà bình (Thái B×nh… thu) + Người có nhân đức, xây dựng nhân đức, bồi dưỡng người hiền, trân trọng tài năng sẽ thúc đẩy xã hội phát triển. Hòa bình đã trở thành khát vọng muôn đời. GV: Cho HS §äc bµi v¨n - §äc bµi v¨n Chu §«n Di viÕt vÒ hoa sen: của Chu Đôn Di và đối " Tôi chỉ yêu sem mọc ở trong bùn, mà không vấy bùn. 8 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> Chuyên đề III, Tiết: 15 đến 25. Ngµy so¹n: Tõ 01-07/2/2007. chiếu bài ca dao " Trong Tuy ngả trên nước trong gợn lăn tăn mà không có dáng đầm gì đạp ằng sen " cách nũng nựu, ẻo lả, thân cây giữa thông suốt mà đứng Hãy phân tích mối liên sừng sững, không rậm cành, rậm lá. Hương càng xa hệ của bài ca dao với bài càng mát, thẳng thắn Uy nghi, đứng xa thưởng ngoạn v¨n cña Chi §«n Di. chø kh«ng ®­íng gÇn ®­îc. T«i cho cóc lµ hoa Èn dËt, mẫu đơn là hoa quý, sen là hoa quân tử …" So s¸nh bµi v¨n nµy víi bµi ca dao ( Trong đầm gì đẹp bằng sen) Ta thấy cả hai bài cùng nãi vÒ hoa sen, nh­ng cïng cã sù kh¸c biÖt vÒ c¸ch thÓ hiÖn. §ã lµ c©u L¸ xanh b«ng tr¾ng l¹i chen nhÞ vµng NhÞ vµng b«ng tr¾ng l¸ xanh ThÕ míi biÕt ca dao kh«ng chØ lµ tiÕng nãi cña t×nh c¶m mà còn thể hiện sự quan sát đầy đủ trí tuệ. .. 9 Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(10)</span>