Giáo án Ngữ văn khối 11 - Hồi trống cổ thành

<span class='text_page_counter'>(1)</span>GVHD: Vũ Thị Thu Hà Sinh viên KT: Chu Thị Thuận Lớp KTSP: 10D2 Trường KTSp: THPT Việt Đức Giáo án. HỒI TRỐNG CỔ THÀNH (Trich hồi 28 - Tam quốc diễn nghĩa) ---La Quán Trung-I. Mục tiêu bài học Sau khi học xong bài này, học sinh cần đạt được: 1. Về kiến thức 1.1. Mục tiêu bậc 1: - Nêu được những nét chính về cuộc đời và sự nghiệp của tác giả La Quán Trung - Tóm tắt được nội dung chính của tác phẩm Tam quốc diễn nghĩa - Xác định được nội dung và vị trí đoạn trích - Nhớ được những hành động của Trương Phi khi gặp Quan Công 1.2. Mục tiêu bậc 2: - Phân tích được tính cách nhân vật qua hành động, từ đó thấy được bản chất của Trương Phi là nóng nảy, bộc trực, Quan Công là điềm đạm, trung nghĩa. - Phân tích được ý nghĩa của hồi trống Cổ Thành để làm nổi bật không khí chiến trận, thấy được tình anh em kết nghĩa và vẻ đẹp tâm hồn của cả hai nhân vật. - Phân tích được nghệ thuật xây dựng nhân vật của tác giả. 1.3. Mục tiêu bậc 3: - So sánh và từ đó rút ra đánh giá về tính cách của hai nhân vật, liên hệ với thực tế đời sống.. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> - Học sinh liên hệ với quan niệm về chữ “nghĩa” trong thời đại nay. 2. Về kĩ năng - Giúp cho học sinh có được kĩ năng phân tích một tác phẩm tiểu thuyết Trung Hoa cổ điển. - Củng cố cho học sinh kĩ năng tìm kiếm, khai thác và tổng hợp thông tin. - Rèn luyện kĩ năng làm việc nhóm. 3. Về thái độ - Nhận thức được vị trí của tác phẩm đối với nền tiểu thuyết Trung Quốc nói chung và trên thế giới nói riêng. - Giúp cho học sinh thấy được tầm quan trọng của chữ tín, nghĩa trong xã hội - Dạy cho học sinh biết quý trọng tình cảm anh em, sống chung thủy với bạn bè. II. Trọng tâm bài học Bài học này tập trung làm nổi bật sự quyết tâm bảo vệ tín nghĩa của Trương Phi và vẻ đẹp trung nghĩa của Quan Công. III. Bố cục - Tìm hiểu nhân vật - Ý nghĩa nhan đề tác phẩm, hồi trống Cổ Thành IV. Phương pháp, phương tiện dạy học 1. Phương pháp -GV có thể tổ chức giờ dạy theo cách kết hợp các phương pháp đọc sáng tạo, gợi tìm. kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời câu hỏi. 2. Phương tiện - Bảng, phấn, giáo án - Sách giáo khoa, sách giáo viên. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> - Sách tham khảo: Tiểu thuyết cổ điển Trung Quốc (Trần Xuân Đề), Lịch sử văn học Trung Quốc, tập II (PGS. Nguyễn Khắc Phi). V. Yêu cầu học sinh chuẩn bị - Tìm đọc những bài viết về tác giả La Quán Trung và tác phẩm, phần tóm tắt của tiểu thuyết Tam quốc diễn nghĩa - Đọc và soạn bài ở nhà VI. Tiến trình dạy học 1. Ổn định lớp 2. Giới thiệu bài mới Văn học Minh Thanh là giai đoạn phát triển cuối cùng của tiểu thuyết cổ điển Trung Quốc. Đây là thời kỳ nền văn học Trung Quốc khá đa dạng và phong phú, đạt nhiều thành công về nghệ thuật. Trong đó có sự lên ngôi của tiểu thuyết. Có thể kể đến những đỉnh cao tiêu biểu của tiểu thuyết Minh Thanh: Tây du kí, Hồng lâu mộng, Thủy Hử.. trong đó Tam Quốc Diễn Nghĩa là tác phẩm phản ánh một thời kỳ dài đầy biến động của lịch sử Trung Quốc thời Tam quốc. Đoạn trích Hồi Trống Cổ Thành có kết cấu hoàn chỉnh và đầy kịch tính. Mặc dù dung lượng của nó rất ngắn so với sự đồ sộ của tác phâm nhưng đã thể hiện được một đặc trưng bút pháp nghệ thuật của La Quán Trung cũng như đặc điểm chung của tiểu thuyết cổ diển Minh Thanh. 3. Tiến trình cụ thể Hoạt động của GV và. Kiến thức cần đạt. HS Hoạt động 1 : Hướng I.Tìm hiểu chung dẫn HS tim hiểu phần 1. Tác giả Tiểu dẫn. - La Quán Trung(1330 – 1400). Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> -Gv: Em hãy trình bày -Tên La Bản, hiệu Hải Hồ tản nhân những nết chính về tác - Sống cuối Nguyên đầu Minh giả La Quán Trung. - Quê: Thái Nguyên, Sơn Tây cũ - Tính tình: cô độc, lẻ loi, thích ngao du - Chuyên sưu tầm và biên soạn dã sử => Là người đầu tiên đóng góp xuất sắc cho trường tiểu thuyết lịch sử thời Minh Thanh 2. Tác phẩm a. Nguồn gốc:. GV:Hãy nêu những hiểu - La Quán Trung căn cứ vào lịch sử, truyện kịch dân biết của em về tác phẩm. gian(thoại bản) để viết lên Tam quốc diễn nghĩa. Đến đời Thanh, Mao Tôn Cương chỉnh lí, viết lời bình..thành 120 hồi và lưu truyền đến nay b. Thể loại: -Tiểu thuyết lịch sử chương hồi(120 hồi) c. Nội dung - Kể lại quá trình hình thành và diệt vong của ba tập. Gv bổ sung; Trong ba đoàn phong kiến Ngụy(Tào Tháo) – Thục ( Lưu Bị) – người cầm đầu, tác giả Ngô( Tôn Quyền) tập trung làm nổi bật Tào - Thể hiện khát vọng hòa bình, thống nhất của nhân Tháo là kẻ đại gian hung, dân Lưu Bị hiền từ nhân đức. d. Giá trị Âm vang trong tác phẩm - Tư tưởng: là cuộc chiến đấu về cả + Vạch trần bản chất tàn bạo, giả dối của giai cấp sức mạnh trí tuệ và trí tuệ thống trị của cả hai bên.. + Cuộc sống loạn li, bi thảm của nhân dân và thể hiện. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> mơ ước về một xã hội với những vua hiền, tướng giỏi -Nghệ thuật + Giá trị lịch sử, quân sự + Tài kể chuyện đặc sắc của tác giả, đặc biệt là nghệ thuật miêu tẩ các trận chiến sinh động và hấp dẫn. 3. Vị trí đoạn trích Gv: Đoạn trích nằm ở vị - Nửa đầu hồi 28 trí nào trong tác phẩm? - Tên hồi: Nêu nội dung của đoạn “ Chém Sái Dương anh em hòa giải trích.. Hồi Cổ Thành tôi chúa đoàn viên” 4. Tóm tắt đoạn trích - Trước đó, 3 anh em Lưu - Quan - Trương náu mình dưới trướng của Tào Tháo, hiểu bản chất gian hùng của Tháo, họ bỏ đi - Bị đuổi đánh, mỗi người mỗi ngả - Quan Công, bảo vệ hai chị dâu, tạm hàng Tào với điều kiện, hàng Hán chứ không hàng Tào, khi nào nghe tin anh thì sẽ đi ngay. - Được Tháo ban thưởng hậu nhưng nghe tin Lưu Bị đang ở bên Viên Thiệu, Quan Công trả ấn tín, vàng bạc đi ngay - Bị tướng Tào ngăn cản, chém 6 tướng, vượt 5 cửa quan. Đến gặp Trương Phi. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Hoạt động 2: Hướng II. Đọc – hiểu dẫn HS đọc – hiểu văn bản tác phẩm. 1.Tìm hiểu nhân vật. GV: Khi nghe Tôn Càn báo, Trương Phi đã hành. Chi. động như thế nào?. tiết. GV: Trong khi đó thì. Trước - Chẳng nói chẳng Nghe tin Trương Phi. Quan Công tỏ ra có thái. khi. rằng. độ thế nào?. gặp. - lập tức mặc áo - Mừng rỡ vô cùng. Trương Phi. Quan Công. thì tỏ ra. HS tìm các chi tiết trong. giáp, vác mâu lên - Sai ngay Tôn Càn. đoạn trích miêu tả hành. ngựa. động của Trương Phi và. - dẫn một nghìn. thái độ Quan Công. quân, đi tắt ra cửa. GV: Qua thái độ và hành. bắc. động của hai nhân vật,. => tức giận, hành => tâm trạng vui. em có nhận xét gì?. động bột phát, trong sướng,. HS: Chú trọng vào sự đối. tâm thế chiến đấu như sắp được gặp. lập của hai nhân vật. với kẻ thù. vào thành báo tin. hạnh. phúc. người thân. Khi. Diện mạo: mắt trợn Thái độ: mừng rỡ vô. GV: Em hãy tìm những. gặp. tròn xoe, râu hùm cùng. chi tiết miêu tả diện mạo,. mặt. vểnh ngược. hành động, cách xưng hô. Hành động: hò hét Hành. và lập luận của nhân vật. như sấm, múa xà long đao, tế ngựa lại. TP? Với QC thì những. mâu chạy lại đâm đón. chi tiết đó được thể hiện. QC. Lop11.com. động:. giao.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> như thế nào?. Xưng hô: mày - tao Xưng hô: hiền đệ,. HS tìm dẫn chứng trong. Lập luận:. em. đoạn trích trả lời. Có thể. - bỏ anh. Lập luận:. gọi học sinh khác bổ. - hàng Tào. - em không biết, ta. sung.. - được phong hầu tứ cũng khó nói tước. - đến hỏi chị. - đến đây đánh lừa - đừng nói vậy,oan tao. uổng quá. - đâu có bụng tốt - đến để bắt ta đó Khi. Nghĩ: QC đem theo. Sái. quân đến bắt mình. GV: Khi Sái Dương đến,. Dương Hành động: múa Thanh. TP đã suy nghĩ và hành. đến. minh:. tất. bát xà mâu hăm hở phải đem quân mã. động như thế nào? QC đã. xông lại đâm QC. phản ứng ra sao?. Yêu cầu: đánh ba - Chấp nhận lời thách. HS: dựa vào sgk trả lời. hồi trống, chém đầu thức tướng giặc. chứ. - Chưa dứt hồi trống chém đầu Sái Dương. *. Phân tích nhân vật( Tiết 2) a. Nhân vật Trương Phi GV: Vậy thông qua việc => Trương Phi hành động như vậy vì Trương Phi coi tìm hiểu thái độ, hành Quan Công là kẻ phản bội: phản bội lời thề kết nghĩa động hai nhân vật, em vườn đào, phản bội lại triều đình nhà Thục, đã ở trong. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span> hãy lí giải tại sao TP lại doanh trại Tào, chịu ân huệ của Tào. TP không thể có những hành động như. chấp nhận một kẻ phản bội như vậy. - TP nghĩ QC đến là để bắt mình nên đã hành động trước để chứng tỏ sức mạnh của mình, đề phòng QC cướp thành. => Qua suy nghĩ và hành động của TP chúng ta thấy. GV: Theo em Trương Phi rằng đây là nhân vật có tính cách nóng nảy, bộc trực, là người như thế nào?. hành động nông nổi và hơi thiếu suy nghĩ, tuy nhiên cũng phải thấy rằng đây là nhân vật rất thẳng thắn, luôn muốn mọi thứ phải rõ ràng, mắt thấy tai nghe, một con người trung nghĩa, không chấp nhận những thứ mập mờ, không nương nhẹ với kẻ phụ nghĩa. => Cách phản ứng của TP tuy có hơi thái quá và nóng. GV: Cách phản ứng của nảy, tuy nhiên nó lại rất phù hợp với tính cách và hoàn TP như vậy có hợp lý cảnh của nhân vật lúc bấy giờ. không,. - TP biết QC đã ở trong doanh trại Tào, đã nhận ân huệ của Tào. Đối với TP thì đó là hành động phản bội nghiêm trọng không thể chấp nhận được. Đặc biệt với cương vị của QC là người anh em kết nghĩa mà phản bội lời thề thì điều đó không thể tha thứ, cái tội đó còn nghiêm trọng hơn cả là kẻ thù. Hành động của TP là hành động muốn trừ khử kẻ phản bội, kẻ phụ nghĩa. - TP là người nóng nảy, chỉ nhìn vào những việc trước mắt nên hành động như vậy là hoàn toàn phù hợp. Nó không những không thể hiện rằng đây là nhân vật có tính cách gàn dở mà còn cho thấy những nét đẹp. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(9)</span> trong tâm hồn của nhân vật. Đó là lòng trung thành, sự cương trực, thẳng thắn, luôn giữ vững lập trường: " Trung thần thà chịu chết chứ không chịu nhục. Có lẽ đâu đại trượng phu lại thờ hai chủ". b. Nhân vật Quan Công => Bên cạnh nhân vật TP chúng ta còn thấy QC là một GV: Theo em, QC có thật con người có tính cách điềm đạm, bình tĩnh trong mọi sự là bị oan không? Tại tình huống, biết tận cụng thời cơ: sao?. + Giữ lời hứa và cũng là điều kiện đặt ra để tự bảo vệ: hàng Hán chứ không hàng Tào, biết tin anh ở đâu thì đi ngay + Tạm hành để bảo vệ chị dâu + Chấp nhận điều kiện mà Trương phi đưa ra để chứng minh cho lòng trung nghĩa của mình. + Thái độ: ôn tồn cầu cứ hai chị dâu.  Chúng ta có thể khẳng định rằng QC bị oan vì: QC thân tại Tào doanh, tâm tại Hán. Ngay khi nghe tin của Lưu Bị, QC ngay lập tức trả Tào mọi quà tặng, đưa hai chị cùng đi tìm đại ca. Vượt năm cửa quan, chém đầu sáu tên tướng giặc. Như vậy, QC không thể là kẻ phản bội.  Là một người trung tín – trung nghĩa. GV: Tình huống Sái => Chi tiết Sái Dương đến đã củng cố thêm sự nghi Dương đến đã tác động ngờ vốn tồn tại trong suy nghĩ của TP cho rằng QC như thế nào đến tình thế đem quân đến để bắt mình. Đồng thời cũng đẩy QC của cả hai nhân vật?. vào thế bí, bị nghi ngờ nhiều hơn, nó như một bằng. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(10)</span> chứng buộc tội QC. Đến lúc này, mâu thuẫn đạt đến đỉnh điểm, nó thúc đẩy cho tình huống truyện diễn ra nhanh hơn, buộc các nhân vật phải có những hành động để giải quyết. Nó là tính huống bất lợi nhưng đồng thời lại tạo cơ hội cho QC được chứng tỏ sự trong sạch của mình. QC chém đầu Sái Dương để giải oan. Nếu như Sái Dương không đến thì mâu thuẫn này sẽ chưa thể giải quyết ngay được GV chốt ý: Tóm lại: Đoạn trích đã góp phần làm nổi bật nên hai nhân vật TP và QC với hai nét tính cách trái ngược nhau. TP nóng nảy, bộc trực, QC điềm đạm, bình tĩnh. Nhưng cả hai đều thể hiện được nét đẹp của tấm lòng trung nghĩa. Đặc biệt hình tượng nhân vật TP đã được xây dựng hết sức sinh động GV: Theo em, tại sao có thể đặt tên đoạn trích là Hồi trống Cổ Thành?. 2.Ý nghĩa nhan đề - Hồi trống Cổ Thành - Trong đoạn trích, hồi trống ở đoạn cuối là một điểm. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(11)</span> sáng, chứa đựng linh hồn của cả đoạn. Nó ngân vang trong đoạn trích và dường như trong cả tác phẩm, thể hiện khí thế hào hùng của chiến trận. Hồi trống đó vang lên cũng chính là lúc lời giải đáp cho câu hỏi ngay từ đầu đoạn trích được tìm thấy. Nó tạo nên vầng hào quang xung quanh các nhân vật, tôn thêm vẻ đẹp của các anh hùng. - Ở đây, tác giả đã cho nhân vật của mình gióng lên ba hồi trống, bản thân nó cũng chứa đựng những ý tưởng. Ba hồi không quá dài mà cũng không quá ngắn, nó vừa đủ dài để cho QC có thể lấy đầu của Sái Dương, vừa đủ ngắn để cho mọi người có thể thấy được tài năng và sức mạnh của QC. Đồng thời, ba hồi trống trận vang lên cũng thể hiện được khí thế hào hùng, âm vang của chiến trận. Thể hiện được cái ý vị của Tam quốc. - Hồi trống trong đoạn trích mang nhiều ý nghĩa. + Hồi trống thách thức: TP nghi ngờ QC phản bội, lệnh trong ba hồi trống phải chém đầu Sái Dương. Đây là hồi trống để thử thách lòng trung thành của QC, thử thách tài năng của QC. Hồi trống vang lên cũng có nghĩa là QC phải lao vào một cuộc chiến đối mặt với kẻ thù, đối mặt với hiểm nguy và cái chết. Tiếng trống giục giã như hối thúc nhân vật hành động. + Hồi trống minh oan: QC đã không ngần ngại chấp nhận lời thách thức của TP để khẳng định lòng trung thành của mình. Bản thân sự dũng cảm đó đã thể hiện. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(12)</span> được tấm lòng QC. Hơn thế nữa, ngay khi chưa dứt một hồi trống, đầu Sái Dương đã rơi xuống đất, và những tiếng trống tiếp theo đó chính là để minh oan cho QC. + Hồi trống đoàn tụ: Kết thúc ba hồi trống, QC giết tướng giặc, mọi nghi ngờ được hóa giải, và đó là lúc mà các anh hùng đoàn tụ. Hồi trống còn có ý nghĩa như là sự ngợi ca tình nghĩa huynh đệ, ngợi ca tấm lòng trung nghĩa của các anh hùng. Tiếng trống lúc này không còn thúc giục, căng thẳng, vội vã mà tiếng trống như reo vui chúc mừng cuộc hội ngộ của ba anh em. => Hồi trống thể hiện không khí hào hùng của chiến trận, là hồi trống thúc giục tinh thần chiến đấu, ca ngợi tài đức của các anh hùng. Đó là hồi trống thể hiện niềm vui, khẳng định niềm tin và ngợi ca chiến thắng. Gv: Tác giả đã sử dụng nghệ thuật gì khi miêu tả 3. Nghệ thuật đoạn trích đoạn trích?. + Sử dụng nhiều từ cổ: quân kị, ấn thụ, phu nhân, xà mâu, long đao + Về cách xây dựng nhân vật: sử dụng nghệ thuật xây dựng các nhân vật điển hình, mang tính biểu tượng: Trương Phi tượng trưng cho sự nóng nảy, cương trực, Quan Công tượng trưng cho chữ nghĩa háo; mắt trợn tròn xoe, râu hùm vểnh ngược + Tính cách nhân vật được thể hiện qua hành động và lời nói chứ không phải sự miêu tả và giới thiệu của tác. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(13)</span> giả. + Về tình huống truyện: xây dựng những tình huống xung đột kịch tính, tạo nên sự hấp dẫn, hồi hộp cho đoạn trích: tình huống bị hiểu nhầm; tình huống Sái Dương kéo quân đến; tình huống đánh trống chém đầu tướng giặc. Tình tiết truyện được đẩy nhanh, diễn biến căng thẳng. + Nghệ thuật kể chuyện: thể hiện nghệ thuật kể chuyện theo kiểu tiểu thuyết chương hồi. Truyện được kể theo trình tự thời gian của sự việc, nếu sự việc xảy ra đồng thời hoặc chuyển lời của nhân vật thì đều dùng lời chuyển. Truyện ít quan tâm đến diễn biến tâm lý và suy nghĩ của nhân vật. III. Tổng kết 1. Nội dung: - Xây dựng hình tượng các anh hùng thời tam quốc với những nét đẹp của lòng trung nghĩa, trọng chữ tín. Đặc biệt là nhân vật Trương Phi. - Hồi trống chứa đựng linh hồn đoạn trích, đó là hồi trống thách thức, minh oan, đoàn tụ. 2. Nghệ thuật - Sử dụng nhiều từ cổ, lối văn biền ngẫu - Xây dựng nhân vật điển hình mang tính tượng trưng,. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(14)</span> tính cách nhân vật được bộc lộ qua hành động.. Lop11.com.

<span class='text_page_counter'>(15)</span>