Bài soạn Ngữ văn 11 tiết 116: Ôn tập tiếng việt

<span class='text_page_counter'>(1)</span>GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11 Tuaàn: Tieát ppct:116 Ngày soạn: /10 Ngaøy daïy: /10. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN. OÂN TAÄP TIEÁNG VIEÄT A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ 1. Kiến thức: Nắm được những kiến thức sơ giản về lịch sử Tiếng Việt, về văn bản và phong cách vaên baûn. 2. Kĩ năng: Củng cố một số kiến thức đã học ở Trung học cơ sở. Biết vận dụng những kiến thức đó vào đọc văn bản và làm văn. 3. Thái độ: Có ý thức trách nhiệm trong việc học hành, thi cử để đem kiến thức phục vụ đất nước, phuïc vuï nhaân daân. Có thái độ tập trung học tập nghiêm túc, tự giác, vận dụng kiến thức làm bài tập. C. PHƯƠNG PHÁP: Phương thức thuyết trình, nêu vấn đề, giảng giải, hình thức trao đổi thảo luận, trả lời c¸c c©u hái gợi mở. Đàm thoại… D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số 2 . Kiểm tra: Bài cũ, bài soạn của học sinh. 3. Bài mới: Nghĩa của phát ngôn chính là nội dung mà phát ngôn biểu thị. Mỗi câu thường có hai thành phần nghĩa : Nghĩa sự việc ( nghĩa biểu thị thông tin) : là nghĩa đề cập đến một sự việc ( hay nhiều sự việc). Nghĩa tình thái ( nghĩa biểu thị tình cảm) : là sự bày tỏ thái độ, sự đánh giá của người nói đối với sự việc đó. HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI DẠY I. GIỚI THIỆU CHUNG - Học sinh suy nghĩa câu hỏi, bổ 1. Caâu 1 SGK: sung, ghi chép. Học sinh thảo luận nhóm, nhận xét trình bày ý kiến cá - Ngôn ngữ là tài sản chung của toàn xã hội vì: Trong thành nhân để trả lời câu hỏi theo định phần ngôn ngữ có yếu tố chung cho tất cả cá nhân trong cộng hướng của GV. đồng. ( các âm, các thanh, các âm tiết kết hợp với các thanh - Giáo viên hỏi học sinh, bổ sung cho theo quy tắc nhất định, các từ và các ngữ cố đinh). Các quy đầy đu ûchốt ý chính bổ sung cho đầy tắc, ohương thức chung sử dụng các đơn vị ngôn ngữ ( Quy tắc đủchốt ý chính cấu tạo câu, chuyển nghĩa của từ, các quy tắc và phương thức GV: gợi ý để học sinh trình bày về về ngữ âm, từ vựng, phong cách, ngữ pháp. kiên thức cũ đã học - GV: Yêu cầu các em làm việc - Ngôn ngữ là lời nói cá nhân vì : Giọng nói cá nhân, Tuy dùng các âm, các thanh chung nhưng mỗi người có chất giọng khác nhanh, thảo luận nhóm. GV nhận xet và hướng dẫn HS ơn tập. nhau; Vốn từ ngữ cá nhân ( cá nhân ưa và quen dùng từ nhất - GV: Yêu cầu các em làm việc định, từ ngữ cá nhân phụ thuộc vào tâm lí lứa tuổi, cá nâhn có nhanh, thảo luận nhĩm.. Giáo viên hỏi sự chuyển đổi sáng tạo, tỏa từ mới, vận dụng sáng tạo các quy học sinh. tắc, phương thức chung). - Làm việc theo nhóm trình bày kiến 2. Caâu 2 thức cũ. - 8 câu, 56 tiếng … là ngôn ngữ chung. Vận dụng sáng tạo : - Trả lời câu hỏi SGK- Làm việc theo Lặn lội thân cò, eo sèo mặt nước ( đảo trật tự từ), Một duyên nhóm trình bày kiến thức cũ. Trả lời hai nợ, năm nắng mười mưa đưa thành ngữ và quan niệm đạo câu hỏi của GV. phật vào thơ làm rõ sự đảm đang chịu thương , chịu khó của bà - Học sinh trao đổi thảo luận, suy nghĩa câu hỏi, vấn đề giáo viên đưa ra Tuù. 3.Câu 3 : Ngữ Cảnh là bối cảnh ngôn ngư õlàm cơ sở cho việc tìm dáp án . - Toá 1: Caâu 1,2: - ùToå 2: Kẻ trí là kẻ biết người, kẻ nhân là kẻ yêu người. Tử Cống. Lop11.com. 1.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11 GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN Caâu 3,4 sử dụng từ ngữ, tạo lập lới nói đồng thời làm căn cứ để lĩnh hợi - Toå 4: caâu 4,6 - Toå 3: Caâu 7,8 thaỏu ủaựo lụứi noựi. nh ra trong một bối cảnh nhất định và chỉ được GV: chốt ý chớnh, chia 4 nhóm: các lĩnh hội đầy đủ, chính xác trong bối cảnh của nó nhóm trao đổi thảo luận, trả lời câu 4. Caâu 4 Vaên teá nghóa só CG, hỏi cử người trình bày trước lớp- GV 5 : Nghóa cuûa caâu chuÈn kiÕn thøc. III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC - Các tổ trình bày xong, lớp góp ý , - GV củng cố kiến thức cũ về tiếng việt đã học trong chương GV nhaän xeùt. trình Ngữ văn 11 - Nghĩa sự việc: Câu biểu thị hành - HS về nhà chuẩn bị: Học sinh về làm đề cương chi tiết bằng động, nghĩa tình thái ? những ý chính nhất theo hệ thống câu hỏi 6.Câu 6: Nghĩa sự việc: Câu biểu thị hành động, nghĩa tình thái là phỏng đoán sự việc. Nghĩa sự việc Nghĩa tình thái - Sự việc là những hiện tượng, sự kiện, - Nghĩa tình thái là thành phần phản ánh thái độ, sự đánh giá những hoạt động (ở trạng thỏi động hoặc của người nói đối với sự việc được nói đến trong câu. tĩnh) có diễn biến trong thời gian, không - Tình thái là các trạng thái cảm xúc hay tình cảm của con người trước sự việc, hiện tượng. gian hay những quan hệ giữa các sự vật… Nghĩa sự việc là nghĩa ứng với sự việc - Sự nhìn nhận, đánh gía, thái độ của người nói) được đề cập đến trong câu. lµ thµnh phÇn - Khẳng định tính chân thực của sự việc ( sự thật là, quả, ph¶n ¸nh sù t×nh trong c©u. thật). - Phỏng đoán sự việc có độ tin cậy cao hay thấp ( - Nghĩa sự việc thường được biểu hiện chaéc laø, chaêc, hình nhaø ) nhờ các từ ngữ đóng vai trò chủ ngữ, vị ngữ, trạng ngữ, khởi ngữ và một số thành - Đánh giá về mức độ hay số lượng đối với một phương diện nào đó của sự việc ( có đến, chỉ, là cùng…) - Đánh phần phụ khác. - Một số loại sự việc phổ biến tạo nờn giaự sửù vieọc coự thửùc hay khoõng coự thửùc, Chỉ sự việc đã xảy ra nghĩa của câu: + Sự việc biểu hiện hành hay ch­a x¶y ra ( giá thử, toan) . - Khẳng định tính tất yếu, động.Sự việc biểu hiện trạng thỏi, tớnh chất, sửù caàn thieỏt; Chỉ sự việc được nhận thức như là một đạo lí đặc điểm,tư thế, tồn tại… Sự việc biểu hay ChØ kh¶ n¨ng x¶y ra cña sù viÖc ( phaûi, khoâng theå, nhaát hiện quan hệ. ñònh). - Ở sự việc tồn tại, có thể câu chỉ có 2 bộ => Nghĩa tình thái ( nghĩa biểu thị tình cảm) : là sự bày tỏ phận : thái độ, sự đánh giá của người nói đối với sự việc đó. Tình + Động từ tồn tại ( có, còn , mất, hết..). + Sự vật tồn tại ( khách, tiền, gạo, đệ tử, ơng cảm, thái độ của người nói đối với người ngh). - Tình thái là các trạng thái cảm xúc hay tình cảm của con , tôi…) người trước sự việc, hiện tượng. + Có thể thêm bộ phận thứ 3 : nơi chốn hay - Các phương diện tình thái phổ biến tạo nên nghĩa tình thái thời gian tồn tại ( Trong nhà có khách). của câu : Sự nhìn nhận, đánh giá và thái độ của người nói đối + Ở vị trí động từ tồn tại, có thể là động từ hay tính từ miêu tả cách thức tồn tại (Ngoài với sự việc được đề cập. Tình cảm, thái độ của người nói với người nghe. ( thể hiện qua các từ xưng hô, các từ gọi đáp, song thỏ thẻ oanh vàng) Ở sự việc quan hệ thỡ cú nhiều loại quan hệ cỏc từ tỡnh thỏi cuối cõu). Các từ ngữ biểu đạt ở cuối câu: à, như đồng nhất (là), sở hữu (của), so sỏnh ( ôi, nhỉ, nhé, đâu, đấy...hướng về phía người đối thoại. Tỡnh như, giống, hệt, tựa, khác,...), nguyên nhân cảm thân mật, gần gũi, ( nhé, nhỉ ); bực tức, thái độ hách (vì, tại, do, bởi,...), mục đích (để, cho,...)… dịch( kệ mày) ; Thái độ kính cẩn( bẩm) 7. Câu 7: Đặc điểm loại hình tiếng Việt Đặc điểm loại hình tiếng Việt Ví duï minh hoïa “Trèo lên cây bưởi hái hoa; Bước xuống vườn cà 1. §Æc ®iÓm lo¹i h×nh cña tiÕng ViÖt h¸i nô tÇm xu©n -Tiếng Việt thuộc loại hình ngôn ngữ đơn lập + Nô tÇm xu©n në ra c¸nh biÕc; Em cã chång råi - Đặc trưng cơ bản của ngôn ngữ đơn lập là: Tiếng là đơn vị cơ sở của ngữ pháp. Về mặt ngữ âm, tiếng anh tiếc lắm thay” (Ca dao) + Nụ tầm xuân => bổ ngữ cho động từ hái lµ ©m tiÕt. VÒ mÆt sö dông, tiÕng cã thÓ lµ tõ. Kẻ trí là kẻ biết người, kẻ nhân là kẻ yêu người. Tử Cống. Lop11.com. 2.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11 GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN [/¨/n/] -> lµ mét tõ; Tõ trong tiÕng ViÖt kh«ng + Nô tÇm xu©n => chñ ng÷. biến đổi hình thái khi cần biểu thị ý nghĩa ngữ - Đều là từ ngữ lặp lại nhưng khác nhau về chức ph¸p . năng ngữ pháp (một trong những đặc điểm của - Biện pháp chủ yếu để biểu thị ý nghĩa ngữ pháp ngôn ngữ đơn lập) là sắp đặt từ theo thứ tự trước, sau và sử dụng các + Đã: hư từ (chỉ hoạt động xảy ra trong quá khứ, hư từ. Trật tự sắp đặt từ ngữ thay đổi thì ý nghĩa việc đã làm) của câu cũng thay đổi: + C¸c: h­ tõ, chØ sè nhiÒu + Để: hư từ, có ý nghĩa chỉ mục đích 2. §¬n vÞ ng÷ ph¸p c¬ b¶n cña tiÕng ViÖt - Tiếng; Bắt đàu từ tiếng, có thể tạo nên những đơn + Lại: hư từ, chỉ hoạt động tái diễn, đáp lại. + Mà: hư từ, ý nghĩa chỉ mục đích. vÞ cã nghÜa nh­ tõ, côm tõ, c©u. - VD: “ThuyÒn ¬i! cã nhí bÕn ch¨ng; BÕn th× mét + Mçi tiÕng lµ mét ©m tiÕt . + Xác định được ranh giới từng tiếng trong một dạ khăng khăng đợi thuyền” + Bến: bổ ngữ cho động từ nhớ c©u + BÕn: chñ ng÷. + Ph¸t ©m cÇn râ rµng tõng tiÕng. - Thø nhÊt: ©m tiÕt nµo còng cã thanh ®iÖu, sù phèi Nhanh [nh (©m ®Çu), a (phÇn vÇn), nh(©m cuèi họp các thanh mang lại hiệu quả đặc biệt về nhạc vần). Phần vần có hạt nhân là một nguyên âm gi÷a vÇn, ®­îc gäi lµ ©m chÝnh. Cïng víi thanh ®iÖu cña c©u. - Thø hai: ©m tiÕt cã hai thµnh phÇn chÝnh: phÇn ®iÖu, ©m chÝnh bao giê còng ph¶i cã mÆt trong ©m tiÕt..... ©m ®Çu vµ phÇn vÇn...... 8. Câu 8: Đối chiếu đặc điểm phong c¸ch ng«n ng÷ báo chí và phong c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn Phong c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn Phong c¸ch ng«n ng÷ baùo chí - VÒ ng÷ ©m -ch÷ viÕt: B¸o nghe: ph¸t thanh viªn phải phát âm chuẩn, tôn trọng người nghe.. Báo đọc: quy định về chính tả, viết tắt, dùng tiếng nước ngoài phải triệt để tôn trọng. - VÒ tõ ng÷: Dïng vèn tõ ng÷ chung cã tÝnh toµn d©n, ®a phong c¸ch. Cã thÓ dïng tõ ng÷ khoa häc, kÜ thuËt, … - VÒ ng÷ ph¸p: C©u v¨n râ rµng, chÝnh x¸c. Dïng cụm từ để đặt tên cho bài tạo ấn tượng ngắn gọn, súc tích., dùng mô hình câu: thời gian- địa điểm- sự kiÖn., dïng c©u më réng thµnh phÇn kÕt hîp lêi dÉn trùc tiÕp, lêi dÉn gi¸n tiÕp. - VÒ biÖn ph¸p tu tõ: Dïng tu tõ rÊt quan träng trong b¸o chÝ, dïng so s¸nh, Èn dô, ho¸n dô, ch¬i ch÷.. - VÒ bè côc tr×nh bµy: Bè côc râ rµng, hîp l« gic. Tên bài báo thường đượic trình bày theo kiểu chữ đặc biệt, sử dụng một đoạn có tính tóm tắt nội dung bài báo đặt đầu bài đẻ giúp người đọc tiết kiệm thời gian.. - VÒ ng÷ ©m - ch÷ viÕt: T«n träng ch÷ viÕt cña ng«n ng÷ gät giòa: chÝnh t¶, c¸ch tr×nh bµy ch÷ viÕt, dÊu c©u, ... trªn trang giÊy. T«n träng ©m thanh cña ng«n ng÷ gät giòa: ph¸t ©m chuÈn x¸c phï hîp víi ng÷ ®iÖu. - Tõ ng÷: Sö dông vèn tõ ng÷ chung cho mäi phong c¸ch (Khoa häc, Hµnh chÝnh - C«ng vô, B¸o- C«ng luËn, V¨n chö¬ng, cã thÓ dïng c¶ khÈu ng÷). KÕt hîp víi nh÷ng tõ ng÷ riªng cña phong c¸ch ng«n ng÷ chÝnh luËn: Tõ ng÷ chính trị Lập trờng, quan điểm, bình đẳng, quyền lợi, kinh tế, đồng minh, độc lập, chính phủ, ... phải có quan điểm chính trị rõ ràng, đúng đắn. - VÒ ng÷ ph¸p: Sö dông nhiÒu kiÓu c©u kh¸c nhau: C©u đơn, câu ghép, câu tờng thuật, câu nghi vấn, câu cảm thán, câu rút gọn, câu đặc biệt và cả một số cấu trúc cú pháp khÈu ng÷. - Bè côc, tr×nh bµy vµ biÖn ph¸p tu tõ: xÕp ý khoa häc, ý kiÕn ®a ra ph¶i chÝnh x¸c, lËp luËn ph¶i chÆt chÏ - Tu từ từ vựng: So sánh, ẩn dụ, hoán dụ, cuờng điệu, đối. Tu từ cú pháp: Điệp ngữ, liệt kê, chêm xen, câu đặc biệt, lÆp có ph¸p, c©u hái tu tõ .. D. Rút kinh nghiệm……………………………………………………………………………………….... Kẻ trí là kẻ biết người, kẻ nhân là kẻ yêu người. Tử Cống. Lop11.com. 3.

<span class='text_page_counter'>(4)</span>