Bài soạn Ngữ văn 11 tiết 51: Luyện tập vận dụng kết hợp các thao tác lập luận phân tích và so sánh

<span class='text_page_counter'>(1)</span>GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11 Tuaàn:13 Tieát ppct:51 Ngày soạn:31/10/10 Ngaøy daïy:03/11/10. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN. LuyÖn tËp vËn dông kÕt hîp c¸c thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch vµ so s¸nh A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT - Củng cố kiến thức cơ bản về thao tác lập luận phân tích và so sánh. Vận dụng kết hợp thao tác phân tích và so sánh trong bài trong bài văn nghị luận xã hội hoặc văn học. B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ 1. Kiến thức: Khái niệm, mục đích, tác dụng của thao tác lập luận phân tích và so sánh. (¤n tËp vµ cñng cè v÷ng ch¾c h¬n c¸c kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng vÒ thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch vµ so s¸nh. N¾m ®­îc c¸ch vËn dông kÕt hợp hai thao tác đó trong một bài văn nghị luận). 2. Kĩ năng: Nhận ra và phân tích vai trò của sự kết hợp các thao tác phân tích và so sánh qua các văn bản. Vận dụng kết hợp thao tác phân tích và so sánh trong bài trong bài văn nghị luận xã hội hoặc văn học. 3. Thỏi độ: Biết vận dụng những điều đã nắm được để viết một bài (hoặc một phần bài, một đoạn) văn nghị luận, trong đó có sử dụng kết hợp các thao tác lập luận phân tích và so sánh. C. PHƯƠNG PHÁP: Phương thức thuyết trình, nêu vấn đề, giảng giải, hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các c©u hái gợi mở. Đàm thoại… D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số 2. Kiểm tra: Bài cũ, bài soạn của học sinh: HS trình bày hiểu biết về thao tác phân tích trong văn nghị luận, mục đích, yêu cầu của thao tác này? 3. Bài mới: HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI DẠY - Học sinh suy nghĩa câu hỏi, bổ I. GIỚI THIỆU CHUNG 1. Khái niệm: Là thao tác lập luận nhằm đối chiếu hai hay nhiều sự vật, sung, ghi chép. Học sinh thảo hoặc là các mặt trong cùng một sự vật. Có so sánh tương đồng và so sánh luận nhóm, nhận xét trình bày ý tương phản. kiến cá nhân để trả lời câu hỏi 2.Tác dụng của so sánh: So sánh tương đồng là để chỉ ra nét tương theo định hướng của GV. đồng, so sánh tương phản là chỉ ra nét khác biệt. - Giỏo viờn hỏi học sinh, boồ sung - Từ đó tthấy được đặc trưng và giá trị của sự vật hiện tượng, đưa ra cho đầy đu ûchốt ý chính bổ sung nh÷ng nhËn xÐt chÝnh x¸c. cho đầy đủchốt ý chính ví dụ: so sánh hai hình ảnh trong thơ văn để chỉ ra những vẻ đẹp độc đáo - Nêu khái niệm về thao tác lập hay là những sáng tạo nghệ thuật đích thực luËn ph©n tÝch? - T¸c dông so II.Yªu cÇu cña thao t¸c lËp luËn so s¸nh. s¸nh? Yªu cÇu cña lËp luËn so 1. So s¸nh ph¶i dùa trªn cïng mét tiªu chÝ, chung mét b×nh diÖn. s¸nh? Néi dung cña ®o¹n v¨n? ví dụ: so sánh trên các cấp độ : từ ngữ, câu chữ, hình ảnh. - §o¹n v¨n sö dông lËp luËn so 2. So sánh phải đi đôi với nhạn xét, đánh giá. ví dụ: (sgk) s¸nh g×? 3. Kết luận khi vận dụng cả hai thao tác lập luận so sánh và phân - Giải quyết vấn đề như thế nào? tích: - Nªu ý nghÜa biÓu tr­ng cña tõng - Vận dụng cả hai thao tác trong một đoạn hay nột bài là cách làm tốt h×nh ¶nh? nhất. - Vai trß cña c¸c h×nh ¶nh ho¸ - Căn cứ mục đích nghị luận, yêu cầu, đối tượng của nghị luận để xem th©n trong truyÖn cæ tÝch? T×m có cần kết hợp hai thao tác đó không ? hểu vấn đề? Khái niệm chất thơ? Trong hai lập luận ấy thì lập luận nào đóng vai trò chủ đạo. - BiÓu hiÖn cña chÊt th¬ trong : - Khi xác định lập luận nào là chủ đạo, lập luận nào là hỗ trợ, phải có Hai đứa trẻ”? bước lập ý tốt. Nghĩa là chọn luận điểm, tìm luận cứ và luận chứng. - Hoïc sinh ruùt ra keát luaän. Hoïc II. LuyÖn tËp sinh tìm hình aûnh cuï theå vaø phaân 1. Bµi tËp1 - Gîi ý : §o¹n v¨n sö dông thao t¸c ph©n tÝch vµ thao t¸c tích 2 caâu thô. so s¸nh: - GV tæ chøc giê d¹y häc theo Thiên đường ở chính trong ta. Địa ngục cũng do lòLop11.com ng ta maø coù. Chuùa Jeùsus. 1.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11 cách kết hợp nêu vấn đề, trao đổi th¶o luËn tr¶ lêi c©u hái. - Gv hướng dẫn HS ôn lại những kiến thức đã học về hai thao tác lµm bµi tËp 1 - Gọi học sinh đọc đoạn văn trong s¸ch gi¸o khoa. - Nội dung chính mà người viết thÓ hiÖn? đặt tên cho đoạn trích? - C¸c yÕu tè mµ ng­ßi viÕt c¨n cø để phân tích? - Thao t¸c ph©n tÝch ë ®©y nh­ thÕ nµo? - Những vấn đề cần có trong mở bµi? - Giáo viên hướng dẫn, gợi ý học sinh đọc văn bản sách giáo khoa.. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN - Phân tích “ Tự kiêu tự đại là khờ dại. Vì mình hay còn nhiều người hay hơn mình. Mình giỏi, còn nhiều người giỏi hơn mình. Tự kiêu tự đại tức lµ tho¸i bé” - So sánh: Người mà tự kiêu tự mãn thì cũng như cái chén, cái đĩa cạn (để thấy sự nhỏ bé, vô nghĩa và đáng thương của thói tự kiêu tự mãn đối với mỗi cá nhân trong tập thể hoặc cộng đồng) -> Thao tác phân tích đóng vai trò chủ đạo, thao tác so sánh có vai trò bổ trợ. Phân tích giúp con người nhận thức bằng tư duy trừu tượng, so sánh giúp con người nhận thức bằng tư duy cụ thể. (để thấy sự nhỏ bé, vô nghĩa và đáng thương của thói tự kiêu tự mãn đối với mỗi cá nhân trong tập thể hoặc cộng đồng) - Phân tích Tự kiêu tự đại là khờ dại. Vì mình hay còn nhiều người hay hơn mình. Mình giỏi, còn nhiều người giỏi hơn mình. Tự kiêu tự đại tức là tho¸i bé” - So sánh: Người mà tự kiêu tự mãn thì cũng như cái chén, cái đĩa cạn => Thao tác phân tích đóng vai trò chủ đạo, thao tác so sánh có vai trò bổ trợ. Phân tích giúp con người nhận thức bằng tư duy trừu tượng, so sánh giúp con người nhận thức bằng tư duy cụ thể. => Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi: - HS chia nhãm nhá theo bµn, trao - Đoạn văn trên sử dụng thao tác phân tích .Tác giả phân tích sự tự đổi thảo luận, trả lời câu hỏi bài kieõu tửù ủaùi laứ khụứ daùi,laứ thoaựi boọ.Bụỷi ụỷ ủụứi coứn coự nhieàu ngửụứi hay vaứ tập 1, cử người trình bày trước lớp gioûi hôn mình. - GV chuÈn kiÕn thøc - Kết hợp thao tác so sánh để có một kết cấu chặt chẽ. *Hoạt động3 - HS lµm viƯc c¸ nh©n tr×nh bµy - Kết luận:Văn nghị luận thường kết hợp 2 thao tác trên. Chỉ 1 trong 2 thao tác trên đóng giữ nhiệm vụ hổ trợ cho thao tác chủ đạo. Phải căn trước lớp - GV chuÈn kiÕn thøc cứ vào mục đích nghị luận để xác định để xác định thao tác nào đóng - GV hướng dẫn HS làm bài tập về vai troứ chuỷ ủaùo,coự caàn keỏt hụùp 2 thao taực khoõng. nhµ. 2. Bµi tËp2; ViÕt ®o¹n v¨n ph©n tÝch mét h×nh ¶nh, nh©n vËt . VËn - GV chuÈn kiÕn thøc dụng kết hợp phân tích và so sánh, viết đoạn văn bàn về vẻ đẹp của một - Gv hướng dẫn HS ôn lại những bµi th¬ ( bµi v¨n) kiến thức đã học về hai thao tác - Viết một đoạn văn bàn về một trong những nét đẹp cuả đoạn thơ lµm bµi tËp 1 - HS chia nhãm nhá theo bµn, trao sau: Gió theo lối gió mây đường mây đổi thảo luận, trả lời câu hỏi bài tập 1, cử người trình bày trước lớp Dòng nước buồn thu hoa bắp lay - HS lµm viÖc c¸ nh©n tr×nh bµy Thuyền ai đậu bến sông trăng đó trước lớp. GV chuẩn kiến thức Có chở trăng về kịp tối nay. Đây thôn Vĩ Dạ_Hàn Mạc Tử - GV hướng dẫn HS làm bài tập về - Yeâu caàu:Vaän duïng laäp luaän so saùnh vaø phaân tích. nhµ * Dàn ý cụ thể: Đoạn thơ mang đến cảnh đẹp thơ mộng cuả sông nước - Đo¹n văn 2: Nói đến nghệ thuật Truyện ủeõm traờng trong noói buoàn baõng khuaõng gụùi nhụự: Hỡnh aỷnh gụùi caỷm Kiều là nói đến nghệ thuật sáng giác buồn( hai câu đầu). Nỗi nhớ đưa ta về đêm trăng trên sông nuớc t¹o ra mét thÕ giíi cã thËt. Trong thô moäng( hai caâu sau). TruyÖn KiÒu, nhiÒu con ngêi, - Có thể so sánh để làm nổi bật vẻ đẹp cuả đoạn thơ. nhiÒu c¶nh vËt, nhiÒu t©m tr¹ng ®a. Ph©n tÝch ý nghÜa cña c¸c h×nh ¶nh mµ TÊm ho¸ th©n trong îc NguyÔn Du thÓ hiÖn mét c¸ch truyÖn TÊm C¸m. thành công. Đó là thân hỡnh đồ - Thao tác mở bài: giới thiệu vấn đề: các hình ảnh đó có trong tác phẩm sộ, đẫy đà của Tú Bà; dáng dấp nµo? nªu khÝ qu¸t ý nghÜa cña c¸c h×nh ¶nh. hµo hoa, phong nh· cña Kim - Thao tác giải quyết vấn đề: các hình ảnh đó xuất hiện trong tình huống Träng; c¸i lÈm nhÈm gËt ®Çu ¸m như thế nào? (tóm tắt sơ bộ tác phẩm để thấy được tình huống xuất hiện muéi cña Së Khanh; c¸i cêi s¶ng cña h×nh ¶nh) kho¸i cña Tõ H¶i; bé mÆt ®en sì , - ý nghĩa từng hình ảnh: +chim vàng anh: đẹp, trong sáng, nó bay vào ng¬ ngÈn vì tình cña Hå T«n cung để .. cây xoan đào xanh tốt che bóng mát cho vua nghỉ ngơi: biểu Thiên đường ở chính trong ta. Địa ngục cũng do lòLop11.com ng ta maø coù. Chuùa Jeùsus. 2.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> GIÁO ÁN NGỮ VĂN 11 HiÕn; hay sù tinh tÕ cña ¸nh trăng đến những rung cảm sâu thẳm trong lòng ngời đều đợc Nguyễn Du thÓ hiÖn chÝnh x¸c. Những con ngêi Êy, c¶nh vËt Êy, ¸nh trăng Êy sống động biết nhờng nào. Đo¹n văn tham kh¶o: Để cảm nhận đợc vẻ đẹp của bøc tranh thu trong "Thu điếu", tríc hÕt ta h·y b¾t ®Çu tõ ®iÓm nhìn, ®iÓm quan s¸t c¶nh thu cña thi nh©n. Ở bµi th¬ này , cảnh thu đợc thi nhõn đón nhận từ gần đến cao xa, rồi từ cao xa trở l¹i gÇn. Nhà thơ bắt đầu tõ chiÕc thuyÒn c©u, nhìn ra mÆt ao, nhìn lªn bÇu trêi, nhìn ra ngâ tróc råi l¹i trë vÒ víi ao thu, víi chiếc thuyÒn c©u "bé tẻo teo" ấy. VËy là, tõ mét khung ao hÑp, kh«ng gian mùa thu, cảnh sắc mùa thu đợc mở ra nhiều hớng khác nhau thật sinh động. Cũng là cảnh mựa thu nhưng ta sẽ nhận thấy sự khác biệt khi đọc "Thu vịnh". Vì sao vậy? Có lẽ, nguyên nhân đầu tiên là do điểm nhìn. Khác với "Thu điếu", trong "Thu vịnh" cảnh thu được thi nhân đón nhận từ cao xa tới gần, rồi lại từ gần đến cao xa cho nên bức tranh thu trong bài thơ vừa có cái thanh, cái nhẹ lại vừa có cái trong, cái cao. Như vậy là, điểm nhìn đã góp phần làm nên nét đặc sắc cho bức tranh thu.. GV: NGUYỄN NGỌC LIÊN hiện của tình yêu, khung cửi: biểu hiện cho đức tính của tâm, đồng thời nó lên tiếng đòi lại công bằng.. quả thị : thơm thảo, hiền lành.. đặt câu hỏi để học sinh tự phân tích.=> rút ra vai trò của các loại hoá thân trong truyÖn cæ tÝch. b.Chất thơ trong tác phảm Hai đứa trẻ của Thạch Lam. - ChÊt th¬ lµ g×? - biểu hiện của chất thơ trong tác phẩm văn chương. - biểu hiện của chất thơ trong “ Hai đứa trẻ” . truyện không có cốt truyÖn, “truyÖn nh­ mét bµi th¬ tr÷ t×nh ®­îm buån( ..), miªu t¶ thiªn nhiên đẹp, thơ mộng, miêu tả những rung động tinh vi của tâm hồn nhân vËt, giäng v¨n nhÑ nhµng, giÇu nh¹c tÝnh. (dïng nh÷ng chi tiÕt, h×nh ¶nh, ngôn từ trong tác phẩm để khám phá và chứng minh cho những luận điểm trªn) 3. Bµi tËp3 (HS lµm ë nhµ) Häc sinh nh¾c l¹i t¸c dông cña viÖc kÕt hîp hai thao t¸c trong v¨n nghÞ luËn 4. Bài tập 4..đọc đoạn trích trả lời câu hỏi: a. Nội dung chính mà người viết muốn làm nổi bật: - Nghệ thuật tương phản mà Thạch Lam sử dụng trong tác phẩm để thể hiện triết lý về thân phận con người của mình. - Có thể đặt tên cho đoạn văn: “nét tương phản, một dặc trưng của văn phong Th¹ch Lam. b. Các yếu tố mà người viết lấy làm căn cứ cho bài viết: - Đối lập giữa bóng tối và ánh sáng: bầu trời đỏ rực > < bóng đen của dãy tre làng. ngọn đèn > < màn đêm bao phủ cả phố huyện. - Xung đột giữa hai thế giới và trong cùng một thế giới. Thời gian tĩnh mÞch > < c¸i n¸o nøc bªn trong ®­îc nÐn l¹i cña t©m hån. - người viết đi vào từng chi tiết, ngôn từ, giọng điệu câu văn trong tác phẩm của Thạch Lam để khám phá , để chứng minh cho vấn đề. 5. Bµi tËp5 : a. lập luận so sánh tương đồng: thức ăn – sách. Cách ăn – cách đọc sách. b. Lập luận so sánh tương phản: Kẻ không tự trọng – người tự träng. c. Sử dụng hai thao tác so sánh. S o sánh tương phản: Mùa thu, mùa xuân – mùa hè, mùa đông. lạnh – ấm. So sánh tương đồng: thu – xu©n. d. Dùng thao tác so sánh để phát triển các ý kiến treõn và viết thành ®o¹n v¨n. e. Tác giả đã sử dụng thao tác lập luận so sánh : *Giống nhau: Nước Đại Việt có đầy đủ những gì bên Trung Hoa có: Văn hiến, cương vị, phong tục không hề thua kém họ. *Khác nhau: Hào kiệt của Đại Việt không phải là hào kiệt bên Trung Hoa thời nào cũng có tuy mạnh yếu từng lúc khác nhau. Bắc- Nam, Tống, Nguyên của Trung Quốc- Lí Trần của Đại Việt. => Khẳng định đối lập, chủ quyền của nước Đại Việt trên cơ sở lập luận có sức thuyết phục cao III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC - Häc sinh nh¾c l¹i t¸c dông cña viÖc kÕt hîp hai thao t¸c trong v¨n nghÞ luËn - HS về nhà chuẩn bị: Hs đọc ghi nhớ Sgk. Soaùn baứi Chớ Pheứo phaàn taực phaåm theo caâu hoûi. D. Rút kinh nghiệm……………………………………………………………………………………………………. Thiên đường ở chính trong ta. Địa ngục cũng do lòLop11.com ng ta maø coù. Chuùa Jeùsus.. 3.

<span class='text_page_counter'>(4)</span>