Thực trạng và một số giải pháp nhằm thực hiện tốt hoạt động của BHXH thành phố Vinh

Chuyên đề thực tập
Lời nói đầu
Bảo hiểm xã hội(BHXH) là một trong những loại hình bảo hiểm ra đời khá
sớm và đến nay đã đợc thực hiện ở tất cả các nớc trên thế giới. So với các loại hình
bảo hiểm khác, chức năng và tính chất của BHXH có những điểm khác biệt do bản
chất của nó chi phối.
ở nớc ta, BHXH là một chính sách lớn trong hệ thống an sinh xã hội.
BHXH vừa mang tính kinh tế nhng cũng mang tính nhân đạo của Nhà nớc ta nhằm
đảm bảo cuộc sống cho ngời lao động trớc những biến cố làm giảm hoặc mất thu
nhập. Mục tiêu của Nhà nớc là mở rộng đối tợng tham gia BHXH cho mọi ngời
dân nhng hiện nay mục tiêu đó cha đợc thực hiện vì nhiều nguyên nhân. Trong
công tác BHXH nói riêng còn có nhiều tồn tại cần đợc giải quyết.
BHXH cấp huyện là một bộ phận quan trọng trong hệ thống quản lý BHXH
Việt Nam, là cơ sở đầu tiên để thực hiện công tác BHXH. Thực hiện tốt hoạt động
ở BHXH cấp huyện thì mới đảm bảo cho việc thực hiện của cả hệ thống. BHXH
thành phố Vinh lă cơ quan BHXH cấp huyện trực thuộc sự quản lý dọc của BHXH
tỉnh Nghệ An. Trong thời gian 4 tháng thực tập tại BHXH thành phố Vinh, em đã
thu nhận đợc đợc một số kiến thức thực tế về công tác BHXH và em đã tiến hành
thực hiện chuyên đề thực tập về đề tài: Thực trạng và một số giải pháp nhằm thực hiện
tốt hoạt động của BHXH thành phố Vinh nhằm xem xét và nghiên cứu thực trạng hoạt
động của BHXH TP Vinh trong giai đoạn (1995-2002) để đóng góp một số giải
pháp cho BHXH TP Vinh.
Bài viết đợc chia làm 3 chơng:
- Chơng 1: Lý luận chung về BHXH
- Chơng 2: Thực trạng thực hiện BHXH trên địa bàn thành phố Vinh
- Chơng 3: Phơng hớng hoạt động và những biện pháp chủ yếu nhằm
thực hiện tốt hoạt động của BHXH TP Vinh.
Trong quá trình thực tập, em đã nhận đợc rất nhiều sự giúp đỡ, hớng dẫn
của các cán bộ công tác tại cơ quan thực tập, các giáo viên trong bộ môn và đặc
biệt là sự hớng dẫn của thầy giáo Mạc Văn tiến trong việc chọn đề tài và hoàn
thành bài viết. Nhng do trình độ nhận thức và thời gian có hạn nên bài viết không

thể tránh khỏi những thiếu sót, em rất mong nhận đợc sự chỉ bảo, góp ý của các
thầy cô giáo trong bộ môn giúp bài viết của em đợc hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
1
Chuyên đề thực tập
Chơng I: Lý luận chung về BHXH
I. bhxh và sự cần thiết khách quan của bhxh
1. Sự cần thiết
Con ngời muốn tồn tại và phát triển đợc trớc hết phải ăn, mặc, ở và đi lại
v..v...Để thoả mãn những nhu cầu tối thiểu đó, ngời ta phải lao động để làm ra
những sản phẩm cần thiết. Khi sản phẩm tạo ra ngày càng nhiều thì đời sống con
ngời ngày càng đầy đủ và hoàn thiện, xã hội ngày càng văn minh hơn. Nh vậy,
việc thoả mãn những nhu cầu sinh sống và phát triển của con ngời phụ thuộc vào
chính khả năng lao động của họ. Nhng trong thực tế, con ngời không chỉ lúc nào
cũng gặp thuận lợi, có đầy đủ thu nhập và mọi điều kiện sinh sống bình thờng.
Trái lại, có rất nhiều trờng hợp khó khăn bất lợi, ít nhiều ngẫu nhiên phát sinh làm
cho ngời ta bị giảm hoặc mất thu nhập hoặc các điều kiện sinh sống khác. Chẳng
hạn, bất ngờ bị ốm đau hoặc bị tai nạn trong lao động, mất việc làm hay khi tuổi
già khả năng lao động hay khả năng tự phục vụ bị suy giảm v..v...Khi rơi vào
những trờng hợp này, các nhu cầu cần thiết trong cuộc sống không vì thế mà mất
đi, trái lại có cái còn tăng lên, thậm chí còn xuất hiện thêm một số nhu cầu mới
mh: cần đợc khám và điều trị khi ốm đau; tai nạn thơng tật nặng cần phải có ngời
chăm sóc nuôi dỡng v..v...Bởi vậy, muốn tồn tại và ổn định cuộc sống, con ngời và
xã hội loài ngời phải tìm ra và thực tế đã tìm ra nhiều cách giải quyết khác nhau
nh: san sẻ, đùm bọc lẫn nhau trong một nội bộ cộng đồng; đi vay, đi mợn hoặc
dựa vào sự cứu trợ của Nhà nớc v..v... Rõ ràng, những cách đó là hoàn toàn thụ
động và không chắc chắn.
Khi nền kinh tế hàng hoá phát triển, việc thuê mớn nhân công trở nên phổ
biến. Lúc đầu ngời chủ chỉ cam kết trả công lao động, nhng về sau đã phải cam kết
bảo đảm cho ngời làm thuê có một số thu nhập nhất định đẻ họ trang trải những

nhu cầu cần thiết khi ốm đau, tai nạn, thai sản...Trong thực tế, nhiều khi các tr-
òng hợp trên không xảy ra và ngời chủ không phải chi trả một đồng nào. Nhng
cũng có khi xảy ra dồn dập, buộc họ một lúc phải bỏ ra trong một lúc nhiều khoản
tiền lớn mà họ không muốn.Vì thế mâu thuẫn chủ- thợ phát sinh, giới thợ liên kết
đấu tranh buộc chủ phải thực hiện cam kết. Cuộc đấu tranh này diền ra ngày càng
rộng lớn và có tác động nhiều mặt đến đời sống kinh tế xã hội. Do vậy, Nhà nớc
đã phải đứng ra can thiệp và điều hoà mâu thuẫn. Sự can thiệp này một mặt làm
tăng vai trò của Nhà nớc, mặt khác buộc các giới chủ và giới thợ phải đóng góp
một khoản tiền nhất định hàng tháng đợc tính toán chặt chẽ dựa trên cơ sở xác suất
rủi ro xảy ra đối với ngời làm thuê .Số tiền đóng góp của cả chủ và thợ hình thành
một quỹ tiền tệ tập trung trên phạm vi quốc gia. Qũy này còn đợc bổ sung từ ngân
sách Nhà nớc khi cần thiết nhằm đảm bảo đời sống cho ngời lao động khi gặp phải
những biến cố bất lợi. Chính nhờ những mối quan hệ ràng buộc đó mà rủi ro, bất
lợi của ngời lao động đợc dàn trải, cuộc sống của ngời lao động và gia đình họ
ngày càng đợc đảm bảo ổn định. Giới chủ cũng thấy mình có lợi và đợc bảo vệ,
2
Chuyên đề thực tập
sản xuất kinh doanh diễn ra bình thờng, tránh đợc những xáo trộn không cần thiết.
Vì vậy, nguồn quỹ tiền tệ tập trung đợc thiết lập ngày càng lớn và nhanh chóng.
Khả năng giải quyết các phát sinh lớn của quỹ ngày càng đảm bảo.
Toàn bộ những hoạt động với những mối quan hệ ràng buộc chặt chẽ trên đợc
thế giới quan niệm là BHXH đối với ngời lao động. Nh vậy, BHXH là sự đảm bảo
thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập đối với ngời lao động khi họ gặp phải
những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc làm trên cơ sở
hình thành và sử dụng một quỹ tiền tệ tập trung nhằm đảm bảo đời sống cho ngời
lao động và gia đình họ góp phần đảm an toàn xã hội .
2. Bản chất
- BHXH là nhu cầu khách quan, đa dạng và phức tạp của xã hội, nhất là
trong xã hội mà sản xuất hàng hoá hoạt động theo cơ chế thị trờng, mối quan hệ
thuê mớn lao động phát triển đến một mức độ nào đó . Kinh tế càng phát triển thì

BHXH càng đa dạng và hoàn thiện. Vì thế có thể nói kinh tế là nền tảng của
BHXH hay BHXH không vợt quá trạng thái kinh tế của mỗi nớc .
- Mối quan hệ giữa cái bên trong BHXH phát sinh trên cơ sở quan hệ lao
động và diễn ra giữa 3 bên: Bên tham gia BHXH, bên BHXHvà bên đợc BHXH.
Bên tham gia BHXHchỉ có thể là nguời lao động hoặc cả ngời lao động và ngời sử
dụng lao động. Bên BHXH (bên nhận nhiệm vụ BHXHthông thờng là cơ quan
chuyên trách do Nhà nớc lập ra và bảo trợ. Bên đợc BHXH là ngời lao động và gia
đình họ khi có đủ các điều kiện ràng buộc cần thiết.
- Những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc làm trong
BHXH có thể là những rủi ro ngẫu nhiên trái với ý muốn trái với chủ quan của
con ngời nh : ốm đau, tai nạnlao động, bệnh nghề nghiệp...Hoặc cũng có thể lã tr-
ờng hợp xảy ra không hoàn toàn ngẫu nhiên nh: tuổi già, thai sản v..v... Đồng thời
những biến cố đó có thể diễn ra cả trong và ngoài lao động.
- Phần thu nhập của ngời lao động bị giảm hoặc mất đi khi gặp phải những
biến cố, rủi ro sẽ đợc bù đắp hoặc thay thế từ một nguồn quỹ tập trung đợc tồn tích
lại. Nguồn quỹ này do bên tham gia BHXH đóng góp là chủ yếu, ngoài ra còn đợc
sự hỗ trợ từ phía Nhà nớc.
- Mục tiêu của BHXH là nhằm thoả mãn những nhu cầu thiết yếu của ngời
lao động trong trờng hợp bị giảm hoặc mất thu nhập, mất việc làm. Mục tiêu này
đã đợc tổ chức quốc tế ILO cụ thể hoá nh sau:
+ Đền bù cho ngời lao động những khoản thu nhập bị mất để đảm bảo nhu
cầu sinh sống thiết yếu của họ.
+ Chăm sóc sức khoẻ và chống bệnh tật.
+ Xây dựng điều kiện sống đáp ứng các nhu cầu của dân c và các nhu cầu
đặc biệt của ngời già, ngời tàn tật và trẻ em.
3
Chuyên đề thực tập
3. Chức năng của Bảo Hiểm Xã Hội
BHXH là một bộ phận quan trọng trong chính sách bảo đảm xã hội của Đảng
và Nhà nớc ta, BHXH có những chức năng chủ yếu sau:

- Thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho ngời lao động tham gia BHXH
khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do mất khả năng lao động hoặc mất việc làm.
Sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp này chắc chắn sẽ xảy ra vì suy cho cùng, mất
khả năng lao động sẽ đến với tất cả mọi ngời lao động khi hết tuổi lao động theo
các điều kiện quy định của BHXH. Còn mất việc làm và mất khả năng lao động
tạm thời làm giảm hoặc mất thu nhập, ngời lao động cũng sẽ đợc hởng trợ cấp
BHXH với mức hởng phụ thuộc vào các điều kiện cần thiết, thời điểm và thời hạn
đợc hởng phải đúng quy định. Đây là chức năng cơ bản nhất của BHXH, nó quyết
định nhiệm vụ, tính chất và cả cơ chế tổ chức hoạt động của BHXH.
- Tiến hành phân phối và phân phối lại thu nhập giữa những ngời tham gia
BHXH. Tham gia BHXH không chỉ có ngời lao động mà cả ngời sử dụng lao
động. Các bên tham gia đều phải đóng góp vào quỹ BHXH. Quỹ này dùng để trợ
cấp cho một số ngời lao động tham gia khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập. Số lợng
những ngời này thờng chiếm tỉ trọng nhỏ trong tổng số ngời tham gia đóng góp.
Nh vậy, theo quy luật số đông bù số ít, BHXH thực hiện phân phối lại thu nhập
theo cả chiều dọc và chiều ngang. Phân phối lại giữa những ngời có thu nhập cao
và thấp, giữa ngời khỏe mạnh đang lao động với những ngời ốm yếu phải nghỉ việc
v..v...Thực hiện chức năng này có nghĩa là BHXH góp phần thực hiện công bằng
xã hội.
- Góp phần kích thích ngời lao động hăng hái lao động sản xuất nâng cao
năng suất lao động cá nhân và năng suất lao động xã hội. Khi khoẻ mạnh tham gia
lao động sản xuất, ngời lao động đợc chủ sủ dụng lao động trả lơng hoặc tiền
công. Khi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, hoặc khi về già đã có BHXH trợ cấp
thay thế nguồn thu nhập bị mất. Vì thế cuộc sống của họ và gia đình họ luôn đợc
đảm bảo ổn định và có chỗ dựa. Do đó, ngời lao động luôn yên tâm, gắn bó tận
tình với công việc, với nơi làm việc. Từ đó, họ rất tích cực lao động sản xuất, nâng
cao năng suất lao động và hiệu quả kinh tế. Chức năng này biểu hiện nh một đòn
bẩy kinh tế kích thích ngời lao động nâng cao năng suất lao động cá nhân và kéo
theo năng suất lao động xã hội.
- Gắn bó lợi ích giữa ngời lao động với ngời sử dụng lao động, giữa ngời lao

động với xã hội. Trong thực tế lao động sản xuất, ngời lao động và ngời sử dụng
lao động vốn có những mâu thuẫn nội tại khách quan về tiền lơng, tiền công, thời
gian lao động...Thông qua BHXH, những mâu thuẫn đó sẽ đợc điều hoà và giải
quyết. Đặc biệt, cả hai giới này đều thấy nhờ có BHXH mà mình có lợi và đợc
bảo vệ . Từ đó làm cho họ hiểu nhau hơn và gắn bó lợi ích đợc với nhau. Đối với
Nhà nớc và xã hội, chi cho BHXH là cách thức phải chi ít nhất và có hiệu quả nhất
nhng vẫn giải quyết đợc khó khăn về đời sống cho ngời lao động và gia đình họ,
4
Chuyên đề thực tập
góp phần làm cho sản xuất ổn định, kinh tế, chính trị xã hội đợc phát triển và an
toàn hơn.
4. Tính chất của Bảo Hiểm Xã Hội
BHXH là bộ phận chủ yếu của hệ thống bảo đảm xã hội, vì vậy tính xã hội
của nó thể hiện rất rõ. Quỹ BHXH là một bộ phận của tổng sản phẩm quốc nội đợc
xã hội tổ chức quản lí, bảo tồn và phân phối lại cho ngời lao động. Thực chất quỹ
BHXH là một phần trong tổng sản phẩm quốc nội, trong đó ngời lao động chỉ phải
đóng góp một khoản nhỏ nhng khi gặp rủi ro đợc cả cộng đồng trợ giúp để vợt qua
khó khăn, hoạn nạn. Kết quả của sự phân phối lại đó tạo ra đợc sự bình đẳng hơn
về thu nhập giữa các tầng lớp dân c trong xã hội. Chính từ đó góp phần tái sản xuất
giản đơn và tái sản xuất mở rộng sức lao động, tạo thêm đợc nhiều điều kiện thúc
đẩy sản xuất có hiệu quả, tạo thêm đợc nhiều công ăn việc làm, tăng thu nhập
đồng thời phát triển tốt hơn các dịch vụ xã hội phục vụ cho con ngời nh y tế, giáo
dục, văn hoá... Hoạt động BHXH không vì mục tiêu lợi nhận mà hoạt động vì mục
đích bảo đảm sự phát triển lâu bền của nền kinh tế, góp phần ổn định và tiến bộ xã
hội. BHXH mang tính chất nhân đạo, nhân văn, dùng tiền đóng góp khi còn trẻ
khoẻ để dùng vào lúc tuổi già, đau yếu. Xét về lâu dài, mọi ngời lao động trong
xã hội đều có quyền tham gia BHXH. Và ngợc lại, BHXH phải có trách nhiện bảo
hiểm cho mọi ngời lao động và gia đình họ, kể cả khi họ đang còn trong độ tuổi
lao động.
Tính xã hội của BHXH luôn gắn chặt với tính dịch vụ của nó. Khi nền kinh tế

xã hội ngày càng phát triển thì tính dịch vụ và tính xã hội hoá của BHXH cũng
ngày càng cao.
II . Những nội dung cơ bản của BHXH
1. Khái niệm về BHXH
BHXH là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập đối với ngời
lao động khi họ gặp phải những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng lao động,
mất việc làm trên cơ sở hình thành và sử dụng một quỹ tiền tệ tập trung nhằm đảm
bảo đời sống cho ngời lao động và gia đình họ, góp phần đảm bảo an toàn xã hội.
2. Đối tợng của bảo hiểm xã hội
Bảo hiểm xã hội là một trong những loại hình bảo hiểm ra đời khá sớm và
đến nay đã đợc thực hiện ở tất cả các nớc trên thế giới. Tuy BHXH ra đời sớm nh
vậy nhng một số khái niệm cơ bản của chúng nh: đối tợng tham gia, đối tợng đợc
bảo hiểm, đối tợng thụ hởng quyền lợi bảo hiểm đôi khi còn có sự nhầm lẫn và có
nhiều quan điểm cha thống nhất. Có nhiều lúc còn lẫn lộn giữa đối tợng BHXH
với đối tợng tham gia BHXH.
5
Chuyên đề thực tập
Nh chúng ta đã biết, BHXH là một hệ thống đảm bảo khoản thu nhập bị giảm
hoặc bị mất đi do ngời lao động bị giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc
làm vì các nguyên nhân nh: ốm đau, tai nạn, già yếu...Chính vì vậy, đối tợng bảo
hiểm xã hội chính là thu nhập của ngời lao động bị biến động giảm hoặc mất đi
do bị giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc làm .
Ngời lao động trong quan hệ BHXH vừa là đối tợng tham gia, vừa là đối tợng
đợc bảo hiểm và họ cũng là đối tợng đợc hởng quyền lợi BHXH (chiếm phần
lớn trong các trờng hợp phát sinh trách nhiệm BHXH).
Đối tợng tham gia BHXH không chỉ có ngời lao động mà còn có ngời sử
dụng lao động và Nhà nớc. Sở dĩ ngời sử dụng lao động tham gia vào BHXH là vì
phần họ thấy đợc lợi ích thiết thực khi tham gia BHXH, một phần là do sự ép buộc
của Nhà nớc thông qua các văn bản quy phạm pháp luật. Đối với Nhà nớc thì
khác, họ tham gia BHXH với t cách là: chủ sở hữu lao động đối với tất cả công

nhân viên chức và những ngời hởng lơng từ ngân sách. Nhà nớc là ngời bảo hộ cho
quỹ BHXH mà cụ thể là bảo hộ giá trị của quỹ BHXH, bảo hộ cho sự tăng trởng
của quỹ nhằm tạo sự ổn định cho quỹ và sự phát triển xã hội.
Đối tợng đợc bảo hiểm xã hội trong quan hệ BHXH ngoài ngời lao động còn
có ngời sử dụng lao động. Bởi vì, khi ngời lao động gặp rủi ro thì ngời sử dụng lao
động phải có trách nhiệm giúp đỡ. Điều này có nghĩa là họ phải bỏ ra một khoản
chi phí cho ngòi lao động, nhng thực tế chi phí này nhanh chóng đợc cơ quan bảo
hiểm hoàn trả lại.
Đối tợng đợc hởng quyền lợi BHXH là ngòi lao động trong trờng hợp họ gặp
rủi ro nh: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, hu trí. Nhng
trong trờng hợp ngời lao động bị tử vong hoặc sinh đẻ thì đối tợng hởng quyền lợi
bảo hiểm xã hội lại là thân nhân của ngời lao động nh: bố, mẹ, con, vợ ( chồng).
3. Phạm vi bảo hiểm xã hội
Theo công ớc 102 tháng 6 năm 1952 tại Giơnevơ của tổ chức lao động quốc
tế ILO phạm vi của BHXH là trợ cấp cho 9 chế độ sau:
- Chăm sóc y tế
- Trợ cấp ốm đau
- Trợ cấp thất nghiệp
- Trợ cấp tuổi già
- Trợ cấp tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp
- Trợ cấp gia đình
- Trợ cấp thai sản
- Trợ cấp khi tàn phế
6
Chuyên đề thực tập
- Trợ cấp cho ngời còn sống( trợ cấp mất ngời nuôi dỡng)
Tuỳ điều kiện kinh tế xã hội mà mỗi nớc tham gia công ớc Giơnevơ thực
hiện kiến nghị đó ở mức độ kác nhau.
ở nớc ta theo điều lệ BHXH Việt Nam, BHXH nớc ta hiện nay bao gồm 5 chế
độ: chế độ trợ cấp ốm đau, chế độ trợ cấp thai sản, chế độ trợ cấp tai nạn lao động,

bệnh nghề nghiệp, chế độ hu trí và chế độ tử tuất .
4. Quỹ bảo hiểm xã hội
4.1. Khái niệm quỹ BHXH
Quỹ BHXH là quỹ tài chính độc lập, tập trung nằm ngoài ngân sách Nhà n-
ớc.
Quỹ BHXH là tập hợp đóng góp bằng tiền của các bên tham gia bảo hiểm:
ngời lao động, ngời sử dụng lao động, Nhà nớc nhằm mục đích chi trả cho các chế
độ BHXH và đảm bảo hoạt động của hệ thống BHXH.
4.2. Đặc điểm
- Là một quỹ tiền tệ tập trung, giữ vị trí là khâu tài chính trung gian trong hệ
thống tài chính quốc gia. Là tổ chức tái chính nằm giao thoa giữa ngân sách nhà n-
ớcvới các tổ chức tài chính Nhà nớc, tài chính doanh nghiệp và sau đó là tài chính
dân c.
- Phân phối quỹ BHXH vừa mang tính hoàn trả, vừa mang tính không hoàn
trả. Tính không hoàn trả của quỹ BHXH đợc áp dụng đối với ngời đã tham gia
BHXH trong suốt quá trình lao động nhng không ốm đau, tai nạn lao động, sinh
con.
- Sự ra đời, tồn tại và phát triển của BHXH gắn liền với chức năng vốn có của
nhà nớc là vì quyền lợi của ngời lao động chứ không vì mục đích kiếm lời, đồng
thời nó cũng phụ thuộc vào trình độ phát triển kinh tế xã hội và điều kiện lịch sử
trong từng thời kì của từng quốc gia. Khi nền kinh tế càng phát triển thì càng có
nhiều chế độBHXHđợc thực hiện, và bản thân từng chế độ cùng đợc áp dụng rộng
rãi hơn, nhu cầu thoả mãn về BHXH đối với ngời lao động càng đợc nâg caovà họ
càng có khả năng tham gia vào nhiều chế độ bảo hiểm xã hội.
- Một mặt, quỹ BHXH mang tính tiêu dùng đợc thể hiện thông qua mục tiêu,
mục đích của nó là chi trả cho các chế độ BHXH. Nhng mặt khác nó lại mang tính
dự trữ vì thông thờng, khi ngời lao động đóng góp vào quỹ BHXH thì họ không
đợc quỹ này chi trả ngay khi gặp rủi ro mà phải có đủ thời gian dự bị.
- Hoạt động của quỹ BHXH đặt ra yêu cầu và hình thành tất yếu chế độ tiết
kiệm bắt buộc của xã hội và ngời lao động dành cho ốm đau, hu trí. Đó cũng là

quá trình phân phối lại thu nhập của cá nhân và cộng đồng.
7
Chuyên đề thực tập
4.3. Nguồn hình thành quỹ BHXH
Quỹ BHXH là một quỹ tài chính độc lập, tập trung nằm ngoài ngân sách Nhà
nớc.
Quỹ BHXH đợc hình thành chủ yếu từ các nguồn sau đây:
- Ngời sử dụng lao động góp.
- Ngời lao động góp.
- Nhà nớc góp và hỗ trợ thêm.
- Các nguồn thu khác( nh cá nhân và các tổ chức từ thiện ủng hộ, lãi do đầu t
phần nhàn rỗi...)
Q
t
BH
= Đ
LĐ
+ Đ
SDLĐ
+ Đ
NN
+ T
ĐT
+ T
TT
+T
K

Trong đó : Q
T

BH
: Nguồn hình thành quỹ bảo hiểm.
Đ
LĐ
: Đóng góp của ngời lao động
Đ
SDLĐ
: Đóng góp của chủ sở hữu lao động
Đ
NN
: Đóng góp và hỗ trợ của nhà nớc
T
ĐT
: Thu từ hoạt động đầu t
T
TT
: Thu từ viện trợ
T
K
: Thu khác
Trong nền kinh tế hàng hoá, trách nhiệm tham gia đóng góp BHXH cho ng-
ời lao động đợc phân chia cho cả ngời sử dụng lao động và ngời lao động trên cơ
sở quan hệ lao động. Điều này không phải là sự phân chia rủi ro, mà là lợi ích giữa
hai bên. Về phía ngời sử dụng lao động, sự đóng góp một phần BHXH cho ngời
lao động sẽ tránh đợc thiệt hại kinh tế do phải chi ra một khoản tiền lớn khi có rủi
ro xảy ra đối với ngời lao độngmà mình thuê mớn. Đồng thời nó còn góp phần
giảm bớt tình trạng tranh chấp, kiến tạo đợc mối quan hệ tốt đẹp giữa chủ thợ.
Về phía ngời lao động, sự đóng góp một phần để BHXH cho mình vừa biểu hiện
sự tự gánh chịu trực tiếp rủi ro của chính mình,vừa có ý nghĩa ràng buộc nghĩa vụ
và quyền lợi một cách chặt chẽ.

Mối quan hệ chủ - thợ trong BHXH thực chất là mối quan hệ lợi ích. Vì thế,
cũng nh nhiều lĩnh vực khác trong quan hệ lao động, BHXH không thể thiếu đợc
sự tham gia đóng góp của Nhà nớc. Trớc hết các luật lệ của Nhà nớc về BHXH là
những chuẩn mực pháp lí mà cả ngời lao động và ngời sử dụng lao động đều phải
tuân theo, những tranh chấp chủ thợ trong lĩnh vực BHXH có cơ sở vững chắc để
giải quyết. Ngoài ra, bằng nhiều hình thức khác nhau, Nhà nớc không chỉ tham gia
đóng góp và hỗ trợ thêm cho quỹ BHXH, mà còn trở thành chỗ dựa để đảm báo
cho hoạt động BHXH chắc chắn và ổn định.
8
Chuyên đề thực tập
Phần lớn các nớc trên thế giới, quỹ BHXH đều đợc hình thành từ các nguồn
nêu trên.
Tuy nhiên, phơng thức đóng góp và mức đóng góp của các bên tham gia
BHXH có khác nhau.
Về phơng thức đóng góp BHXH của ngời lao động và ngời sủ dụng lao động
hiện vẫn còn hai quan điểm. Quan điểm thứ nhất cho rằng, phải căn cứ vào mức l-
ơng cá nhânvà quỹ lơng của cơ quan, doanh nghiệp. Quan điểm thứ hai lại nêu lên,
phải căn cứ vào mức thu nhập cơ bản của ngời lao động đợc cân đối chung trong
toàn bộ nền kinh tế quốc để xác định mức đóng góp.
Về mức đóng góp BHXH, một số nớc quy định ngời sử dụng lao động phải
chịu toàn bộ chi phí cho chế độ tai nạn lao động. Chính phủ trả chi phí y tế và trợ
cấp gia đình, các chế độ còn lại cả ngời lao động và ngời sử dụng lao động cùng
đóng góp mỗi bên một phần bằng nhau. Một số nớc khác lại quy định, Chính phủ
bù thiếu cho quỹ BHXH hoặc chịu toàn bộ chi phí Quản lí BHXHv..v...
Nớc ta, từ năm 1962 đến năm 19987, quỹ BHXH chỉ đợc hình thành từ hai
nguồn: các xí nghiệp sản xuất vật chất đóng góp 4,7% quỹ lơng của xí nghiệp,
phần còn lại do ngân sách Nhà nớc đài thọ. Thực chất là không tồn tại quỹ BHXH
độc lập. Từ năm 1988 đến nay, các đơn vị sản xuất kinh doanh đóng góp 15% quỹ
lơng của đơn vị. Sau khi nền kinh tế nớc ta chuyển sang nền kinh tế thị trờng,
Chính phủ đã ban hành rộng rãi Nghị định 43/CP ngày 22/ 06/ 1993 và Điều lệ

BHXH Việt Nam ban hành kèm theo Nghị định 12 /CP ngày 26/ 01/1995, trong
các văn bản này đều quy định quỹ BHXH đợc hình thành từ các nguồn sau đây:
- Ngời sử dụng lao động đóng góp 15% so với tổng quỹ tiền lơng của những
ngời tham gia BHXH trong đơn vị. Trong đó 10% để chi trả các chế độ hu trí, tử
tuất và 5% để chi các chế độ ồm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề
nghiệp .
- Ngời lao động đóng bằng 5% tiền lơng tháng để chi các chế độ hu trí và tử
tuất.
- Nhà nớc đóng và hỗ trợ thêm để đảm bảo thực hiện các chế độ BHXH đối
với ngời lao động.
- Các nguồn khác.
Mức đóng góp BHXH thực chất là phí BHXH. Phí BHXH là yếu tố quyết
định sự cân đối thu chi quỹ BHXH. Vì vậy, quỹ này phải đợc tính toán một cách
khoa học. Trong thực tế, việc tính phí BHXH là một nghiệp vụ chuyên sâu của
BHXH và ngời ta thờng sử dụng các phơng pháp toán học khác nhau để xác định.
Khi tính phí BHXH, có thể có những căn cứ tính toán khác nhau:
- Dựa vào tiền lơng và thang lơng để xác định mức trợ cấp BHXH, từ đó có
cơ sở xác định mức phí đóng.
9
Chuyên đề thực tập
- Quy định mức phí BHXH trớc rồi từ đó mới xác định mức hởng.
- Dựa vào nhu cầu khách quan của ngời lao động để xác định mức hởng, rồi
từ mức hởng BHXH này có thể xác định đợc mức phí phải đóng.
- Mặc dù chỉ thuần tuý mang tính kĩ thuật nhng xác định phí BHXH lại khá
phức tạp vì nó liên quan cả đến ngời lao động, ngời sử dụng lao động và nhà nớc.
Liên quan đến khả năng cân đối thu nhập của ngời lao động và điều kiện phát triển
kinh tế xã hội của đất nớc. Tuy nhiên, khi xác định phí BHXH vẫn phải đảm bảo
các nguyên tắc: cân bằng thu chi, lấy số đông bù số ít và có dự phòng. Mức phí
xác định phải đợc cân đối với mức hởng, với nhu cầu BHXH và điều chỉnh sao cho
tối u nhất.

Phí BHXH đợc xác định theo công thức:
P = f1+f2+f3
Trong đó : P : Phí BHXH
f1: phí thuần túy trợ cấp BHXH
f2 :phí dự phòng
f3: phí quản lí
Phí thuần tuý trợ cấp BHXH cho cả chế độ ngắn hạn và dài hạn. Đối với các
chế độ BHXH ngắn hạn việc đóng và hởng BHXH xảy ra trong thời gian ngắn
( thờng là một năm ) nh: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động nhẹ... Vì vậy, số đóng
góp BHXH phải đủ cho số phát sinh chi trả trong năm. Đối với chế độ BHXH dài
hạn nh : hu trí, trợ cấp mất ngời nuôi dỡng, tai nạn lao động hoặc bệnh nghề
nghiệp nặng v..v...quá trình đóng và quá trình hởng BHXH tơng đối độc lập với
nhau và diễn ra trong khoảng thời gian nhất định. Cho nên sự cân bằng giữa đóng
góp và hởng BHXH phải đợc dàn trải trong cả thời kì dài. Vì thế, ngoài phí thuần
tuý phải có phí dự phòng để đảm bảo quỹ BHXH có dự trữ đủ lớn.
4.4. Mục đích sử dụng quỹ BHXH
Quỹ BHXH bao gồm 3 bộ phận: phí thuần, phí quản lí và phí dự trữ. Nh vậy
quỹ BHXH đợc sử dụng cho 3 mục đích: chi trả, cho các chế độ BHXH cho việc
quản lí hệ thống BHXH và chi trích lập quỹ dự phòng cho những trờng hợp tổn
thất lớn.
Q
C
BH
= C
TC
+ C
QL
+ C
DP
+ C

ĐT
+ C
K
Trong đó:
Q
C
BH
: tổng chi BHXH
C
TC
: chi cho bộ máy quản lí
C
DP
: chi lập quỹ dự phòng
10
Chuyên đề thực tập
C
ĐT
: chi đầu t
C
K
: chi khác
Khoản chi thứ hai trong BHXH là chi cho việc quản lí nghiệp vụ BHXH. Đây
là nguồn chi không lớn trong cơ cấu chi bảo hiểm xã hội nhng nó cũng là một
khoản chi ngày càng tăng. Bởi vì các chế độ BHXH ngày càng đợc mở rộng để
đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của ngời lao động, do đó đội ngũ cán bộ phục vụ
BHXH ngày càng nhiều dẫn đến chi lơng cán bộ ngày càng lớn. Mặt khác, xã hội
ngày càng phát triển thì nhu cầu về điều kiện làm việc ngày càng tăng. Vì vậy, chi
phí cho việc xây dựng cơ bản, mua sắm máy móc, trang thiết bị văn phòng ngày
càng tăng lên.

Mục đích thứ ba của quỹ BHXH là chi dự trữ. Thực chất đây là quá trình tích
luỹ trong quá trình sử dụng bảo hiểm xã hội. Định kì hàng tháng (quý, năm) cơ
quan bảo hiểm xã hội tiến hành giữ lại một phần quỹ của mình để thành lập nên
quỹ dự trữ BHXH. Quỹ này chỉ đợc sử dụng trong trờng hợp nhu cầu chi trả lớn
dẫn đến thâm hụt quỹ bảo hiểm xã hội hoặc lúc đồng tiền mất giá.

Sơ đồ1: Nguồn hình thành và sử dụng quỹ BHXH
Đóng góp từ Đóng góp từ
chủ sử dụng lao động ngời tham gia BHXH
Phạt Hỗ trợ của NN Thu nhập từ đầu t
Quỹ BHXH
Chi trả trợ cấp Phí quản lý Phí đầu t Tài sản đầu t
Trợ cấp ngắn hạn: Trợ cấp dài hạn Trợ cấp tai nạn lao động
11
Chuyên đề thực tập
- Chăm sóc y tế - Mất sức lao động - Mất sức tạm thời
- ốm đau - Tuổi già - Mất sức vĩnh viễn
- Thai sản - Tuất - Trợ cấp ngời ăn theo
- Mai táng
5. Trách nhiệm và quyền hạn các bên tham gia bảo hiểm xã hội
Theo Nghị định 12/CP ngày 26/1/1995 về Điều lệ BHXH đối với ngời lao
động trong các thành phần kinh tế thì quyền hạn và trách nhiệm của các bên tham
gia BHXH nh sau:
a. Ngời sử dụng lao động.
* Trách nhiệm:
- Đóng bảo hiểm xã hội đúng quy định.
- Trích tiền lơng của ngời lao động để đóng BHXH đúng quy định.
- Xuất trình các tài liệu, hồ sơ và cung cấp thông tin liên quan khi có kiểm
tra, thanh tra về BHXH của cơ quan Nhà nớc có thẩm quyền.
* Quyền hạn:

- Từ chối thực hiện những yêu cầu không đúng với quy định của Điều lệ của
BHXH .
- Khiếu nại với cơ quan Nhà nớc có thẩm quyền khi cơ quan BHXH có hành
vi vi phạm Điều lệ bảo hiểm xã hội.
b. Ngời lao động
* Trách nhiệm:
- Đóng bảo hiểm xã hội theo quy định.
- Thực hiện đúng các quy định về việc lập hồ sơ để hởng chế độ BHXH.
- Bảo quản, sử dụng sổ BHXH và hồ sơ về BHXH theo đúng quy định.
* Quyền hạn:
- Đợc nhận sổ bảo hiểm xã hội.
- Đợc nhận lơng hu hoặc trợ cấp kịp thời, đầy đủ, thuận tiện khi có đủ điều
kiện hởng BHXH theo quy định tại Điều lệ BHXH.
- Khiếu nại với cơ quan nhà nớc có thẩm quyền khi ngời sử dụng lao động
hoặc tổ chức BHXH có hành vi vi phạm Điều lệ BHXH.
12
Chuyên đề thực tập
c. Cơ quan bảo hiểm xã hội
* Trách nhiệm:
- Tổ chức thu, quản lí, sử dụng quỹ BHXH đúng quy định.
- Thực hiện các chế độ BHXH đúng quy định tại Điều lệ BHXH.
- Tổ chức việc trả lơng hu và trợ cấp BHXH kịp thời, đầy đủ, thuận tiện.
- Giải quyết các tranh chấp, khiếu nại về bảo hiểm xã hội.
- Thông báo định kì hàng năm về tình hình thực hiện bảo hiểm xã hội đối với
ngời lao động và sử dụng lao động.
* Quyền hạn:
- Trình Thủ Tớng Chính phủ ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền các
quy định để quản lí việc thu, chi BHXH và để xác nhận đối tợng đợc hởng các chế
độ BHXH quy định tại Điều lệ bảo hiểm xã hội.
-Tổ chức phơng thức quản lí quỹ BHXH để đảm bảo thực hiện các chế độ bảo

hiểm xã hội có hiệu quả.
- Tuyên truyền, vận động để mọi ngời tham gia thực hiện BHXH.
-Từ chối việc chi trả chế độ BHXH cho các đối tợng đợc hởng chế độ BHXH
khi có kết luận của cơ quan Nhà nớc có thẩm quyền về hành vi man trá làm giả hồ
sơ tài liệu.
6. Tổ chức quản lý bảo hiểm xã hội
Theo nghị định 19/CP ngày 16/2/1995 của Chính phủ, hệ thống BHXH đợc
thành lập đặt dới sự chỉ đạo trực tiếp của Chính phủ, sự quản lí Nhà nớc của Bộ lao
động- thơng binh xã hội và các cơ quan quản lí Nhà nớc có liên quan, sự giám sát
của tổ chức công đoàn.
Sơ đồ 2: Mô hình cơ cấu tổ chức BHXH việt nam.


Hội đồng quản lý BHXH

13
Chính phủ
bộ lđtb và xh
BHXHVN
Chuyên đề thực tập
Bhxh tỉnh, thành phố sở LĐTBXH tỉnh, t.phố
Bhxh quận, huyện phòng lđtbxh quận, huyện
Ghi chú:
đại diện của bhxh ở cơ sở : Quan hệ trực tiếp ngành dọc
( chi nhánh bhxh xã, phờng) : Quan hệ ngành ngang
Hội đồng quản lí BHXH Việt Nam là cơ quan quản lí cao nhất của BHXH
Việt Nam.
Bảo hiểm xã hội Việt Nam đợc tổ chức thành hệ thống từ Trung ơng đến địa
phơng, gồm có:
ở Trơng ơng : Bảo hiểm xã hội Việt Nam.

ở các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ơng( gọi chung là tỉnh) là BHXH tỉnh
trực thuộc BHXH Việt Nam.
ở các quận, huyện, thị xã thành phố trực thuộc tỉnh( gọi chung là huyện) là
BHXH huyện trực thuộc BHXH tỉnh.
Bảo hiểm xã hội Việt Nam do Tổng giám đốc quản lí và điều hành thực hiện
các nhiệm vụ, quyền hạn sau:
- Chỉ đạo và tổ chức thực hiện việc thu bảo hiểm xã hội theo quy định của Bộ
luật lao động, Điều lệ BHXH và các quy định của Chính phủ.
- Quản lí quỹ BHXH và tổ chức việc chi trả BHXH cho ngời tham gia BHXH
đợc đầy đủ, thuận tiện và đúng thời hạn.
- Đợc quyền từ chối việc chi trả các chế độ BHXH cho các đối tợng hởng chế
độ BHXH khi có kết luận của cơ quan nhà nớc có thẩm quyền về hành vi man trá,
làm giả hồ sơ, tài liệu để đợc hởng chế độ bảo hiểm xã hội, đồng thời ra văn bản
thông báo việc từ chối chi trả đó cho đơng sự, cơ quan sử dụng lao động và cơ
quan pháp luật.
- Bồi thờng mọi khoản thu chi sai các quy định của Nhà nớc về BHXH cho
các đối tợng tham gia BHXH và chịu trách nhiệm trớc pháp luật.
- Xây dựng và tổ chức thực hiện dự án và biện pháp để bảo tồn giá trị và tăng
cờng quỹ BHXH theo quy định của Chính phủ.
14
Chuyên đề thực tập
- Trình thủ tớng Chính phủ quyết định về mức chi phí quản lí, định mức lệ
phí thu, chi quỹ BHXH và các quy định khác có liên quan đến hoạt động BHXH
và tổ chức thực hiện các quy định nói trên.
- Kiến nghị với Chính phủ và các cơ quan Nhà nớc có liên quan việc sửa đổi,
bổ sung các chính sách, chế độ bảo hiểm xã hội phù hợp với tình hình của đất nớc
trong từng giai đoạn.
- Lu giữ hồ sơ, cấp và quản lí sổ BHXH.
- Tổ chức thực hiện công tác thống kê, hạch toán, kế toán; hớng dẫn nghiệp
vụ, thu, chi bảo hiểm xã hội và kiểm tra việc thực hiện; tổ chức công tác thông

tin, tuyên truyền, giải thích các chế độ, chính sách về BHXH.
- Kiểm tra việc thực hiện các chế độ thu, chi BHXH.
- Giải quyết kịp thời các khiếu nại của ngời tham gia BHXH về việc thực hiện
các chế độ, chính sách BHXH.
- Thực hiện việc hợp tác quốc tế về sự nghiệp BHXH theo quy định của
Chính phủ.
- Quản lí tổ chức, viên chức, tài chính, cơ sở vật chất của BHXH Việt Nam
theo quy định của Nhà nớc.
- Thực hiện việc báo cáo định kì về thu, chi và các hoạt động về BHXH cho
Bộ lao động - thơng binh và xã hội và Bộ tài chính.
- Bảo hiểm xã hội Việt Nam đợc quan hệ trực tiếp với cá cơ quan Nhà nớc và
các đoàn thể nhân dân ở Trung ơng và địa phơng, với các bên tham gia BHXH để
giải quyết các vấn đề có liên quan đến BHXH theo quy định của Bộ Luật lao động,
Điều lệ BHXH.
- Thực hiện các nhiệm vụ khác đợc Thủ Tớng Chính phủ giao cho.
Cơ cấu tổ chức bộ máy giúp Tổng giám đốc BHXH Việt Nam nh sau:
- Ban quản lí chế độ chính sách BHXH
- Ban quản lí thu BHXH.
- Ban quản lí chi BHXH.
- Ban kiểm tra pháp chế.
- Ban kế hoạchtài chính.
- Ban tổ chức cán bộ.
- Văn phòng.
- Trung tâm thông tin- khoa học.
Nhiệm vụ, quyền hạn và biên chế của các đơn vị nói trên do Tổng giám đốc
quy định.
15
Chuyên đề thực tập
Việc bổ nhiệm, miễm nhiệm chức vụ lãnh đạo của các tổ chức nói trên do
Tổng giám đốc quyết định.

Bảo hiểm xã hội tỉnh thực hiện các nhiệm vụ về BHXH trên địa bàn tỉnh theo
quy định của Tổng giám đốc bảo hiểm xã hội Việt Nam. Bảo hiểm xã hội tỉnh do
một giám đốc quản lí và điều hành. Giúp việc giám đốc có 1 2 phó giám đốc.
Giám đốc, phó giám đốc BHXH tỉnh do Tổng giám đốc BHXH Việt Nam bổ
nhiệm và miễm nhiệm.
Nhiệm vụ, quyền hạn, biên chế các phòng chuyên môn nghiệp vụ nói trên do
Tổng giám đốc BHXH Việt Nam quyết định.
Bảo hiểm xã hội huyện có nhiệm vụ tiếp nhận đăng ký hởng chế độ bảo hiểm
xã hội do BHXH tỉnh chuyển đến; thực hiện việc đôn đốc, theo dõi nộp BHXH
đối với ngời sử dụng lao động và ngời lao động trên địa bàn; tổ chức mạng lới
hoặc trực tiếp chi trả các chế độ BHXH cho ngời đợc hởng trên địa bàn huyện.
Bảo hiểm xã hội huyện do một giám đốc quản lí và điều hành. Các huyện có
khối lợng công việc nhiều có thể có phó giám đốc giúp việc do giám đốc BHXH
huyện bổ nhiệm và miễn nhiệm theo phân cấp của Tổng giám đốc BHXH Việt
Nam.
Bảo hiểm xã hội huyện không có cơ cấu tổ chức phòng. Biên chế của BHXH
huyện do giám đốc BHXH tỉnh quyết định trong phạm vi tổng biên chế của BHXH
tỉnh đợc Tổng giám đốc phân bổ.
Giám đốc BHXH huyện quy định nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của từng viên
chức thuộc quyền quản lí.
Việc thành lập BHXH huyện do Tổng giám đốc BHXH Việt Nam quy định
căn cứ vào khối lợng công việc, số lợng ngời và đơn vị tham gia BHXH trên địa
bàn. Tại những nơi cha có đủ điều kiện thành lập BHXH huyện thì giám đốc
BHXH Tỉnh cử ngời đại diện tại huyện để thực hiện việc chi trả và đôn đốc theo
dõi việc thu chi, nộp BHXH trên địa bàn.
III. quá trình hình thành và phát triển của bảo hiểm xã hội.
1. Trên thế giới
Bảo hiểm xã hội đã xuất hiện từ rất lâu mà mầm mống của nó từ thế kỉ XIII ở
Nam Âu khi nền công nghiệp và kinh tế hàng hoá đã bắt đầu phát triển. Tuy nhiên
ban đầu BHXH chỉ mang tính chất sơ khai, với phạm vi nhỏ hẹp . Từ thế kỉ XVI

đến thế kỉ XIII một số nghiệp đoàn thợ thủ công ra đời, để bảo vệ lẫn nhau trong
hoạt động nghề nghiệp họ đã thành lập nên các quỹ tơng trợ để giúp đỡ lẫn nhau. ở
Anh năm 1973 đã thành lập hội bằng hữu để giúp đỡ các hội viên khi bị ốm
đau, tai nạn nghề nghiệp.
Năm 1883, nớc Phổ ( Cộng hoà liên bang Đức ngày nay) đã ban hành luật
bảo hiểm ốm đau đầu tiên trên thế giới, đánh dấu sự ra đời của BHXH. Bảo hiểm
16
Chuyên đề thực tập
xã hội đã trở thành một trong những quyền của con ngời và đợc xã hội thừa nhận.
Tuyên ngôn nhân quyền của Liên Hợp Quốc ( 10/12/1948) đã nghi: Tất cả mọi
ngời với t cách là thành viên của xã hội có quyền hởng BHXH. Ngày 4/6/1952, tổ
chức lao động quốc tế (ILO) đã kí công ớc Giơnevơ (102) về Bảo hiểm xã hội
cho ngời lao động đã khẳng định tất yếu các nớc phải tiến hành BHXH cho ngời
lao động và gia đình họ. Theo công ớc 102 tháng 6 năm 1952 tại Giơnevơ của Tổ
chức lao động quốc tế (ILO) phạm vi của BHXH là trợ cấp cho 9 chế độ sau:
- Chăm sóc y tế
- Trợ cấp ốm đau
- Trợ cấp thất nghiệp
- Trợ cấp tuổi già
- Trợ cấp tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp
- Trợ cấp gia đình
- Trợ cấp thai sản
- Trợ cấp khi tàn phế
- Trợ cấp cho ngời còn sống( trợ cấp mất ngời nuôi dỡng)
Nhng trên thực tế không phải nớc nào cũng thực hiện đợc toàn bộ 9 chế độ
trên và không phải nớc nào cũng có phạm vi, đối tợng, nguồn hình thành quỹ
giống nhau. Có nghĩa là việc thực hiện BHXH ở những nớc khác nhau thì khác
nhau, tuỳ theo điều kiện cụ thể của từng nớc và và hoàn cảnh cụ thể của mỗi giai
đoạn phát triển mà mỗi nớc có hình thức áp dụng khác nhau cho phù hợp.
Trên thế giới có 35 nớc thực hiện đợc 9 chế độ, 37 nớc cha thực hiện đợc chế

độ thứ 3 ( trợ cấp thất nghiệp), 67 nớc cha thực hiện đợc chế độ thứ 3 và thứ 6 ( trợ
cấp thất nghiệp, trợ cấp gia đình).
2. Tại Việt Nam
Bảo hiểm xã hội có mầm mống dới thời phong kiến Pháp thuộc. Sau cách
mạng tháng 8/1945 Chính phủ nớc Việt Nam Dân Chủ Cộng Hoà -nay là nớc
Cộng Hoà Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam, đã ban hành sắc lệnh 29/SL ngày
12/3/1947 thực hiện bảo hiểm ốm đau, tai nạn lao động và hu trí. Các chế độ này
đợc thực hiện đối với những ngời làm việc trong các cơ quan từ cơ sở đến Trung -
ơng.
Tuy nhiên, do chiến tranh và khả năng kinh tế có hạn nên chỉ một bộ phận
lao động xã hội đợc hởng quyền lợi BHXH.
Sau khi hoà bình lập lại, ngày 27/12/ 1961 Nhà nớc ban hành Nghị định 128/
CP của Chính phủ về Điều lệ tạm thời thực hiện các chế độ BHXH đối với công
nhân viên chức và đợc thực hiện từ ngày 1/1/1962. Sau hơn 20 năm thực hiện
17
Chuyên đề thực tập
BHXH đối với công nhân viên chức, các chế độ bảo hiểm xã hội đã bộc lộ nhiều
hạn chế. Do đó ngày 18/9/1985 Chính phủ (lúc đó là Hội Đồng Bộ Trởng) đã ban
hành Nghị định 236/HĐBT về việc sửa đổi, bổ sung chính sách và chế độ BHXH
đối với ngời lao động. Nội dung chủ yếu của Nghị định này là điều chỉnh mức
đóng và hởng BHXH.
Tuy nhiên chính sách BHXH ở Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế không phù
hợp với cơ chế mới. Vì vậy, ngày 22/6/1993 Chính phủ đã ban hành Nghị định 43/
CP quy định tạm thời về các chế độ BHXH áp dụng cho các thành phần kinh tế ,
đánh dấu một bớc đổi mới của BHXH Việt Nam.
Tuy vậy, chỉ khi Bộ luật lao động đợc Quốc Hội nớc cộng hoà xã hội chủ
nghĩa Việt Nam thông qua ngày 15/6/1994, điều lệ tạm thời về BHXH theo Nghị
định 12/CP của Chính phủ ban hành ngày 26/1/1995 và Nghị định 45/CP ban
hành ngày 15/7/1995 cho các đối tợng hởng BHXH là công nhân viên chức và lực
lợng vũ trang, bảo hiểm xã hội Việt Nam thực sự đổi mới nội dung, phơng thức

hoạt động cũng nh tổ chức quản lý.
Các văn bản trên đã quy định cụ thể các chế độ bảo hiểm xã hội đợc áp dụng
qua các giai đoạn phát triển kinh tế của đất nớc.
Về hệ thống tổ chức quản lí:
- Trớc năm 1995 do hai nghành quản lí. Ngành Lao động Thơng binh Xã hội
quản lí việc thực hiện chế độ hu trí và tử tuất, còn liên đoàn lao động Việt Nam
quản lí chi trả chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, nghỉ ngơi. Từ năm 1995
đến nay Chính phủ đã cho phép sát nhập bộ phận làm công tác BHXH ở hai
ngành lại thành tổ chức mới đó là BHXH Việt Nam, là cơ quan trực thuộc Chính
phủ có hệ thống dọc ở cấp tỉnh và huyện ở các địa phơng. Về nguồn tài chính hình
thành quỹ BHXH chia làm hai giai đoạn:
- Thời kì 1962- 1993: trong giai đoạn này, quỹ BHXH đợc hính thành từ
nguồn thu tiền đóng BHXH với quy định chỉ có ngời sử dụng lao động đóng và tỉ
lệ đóng là 4,7% quỹ lơng, trong đó :1% do ngành lao động Thơng binh xã hội và
Bộ tài chính quản lí để chi trả các chế độ hu trí, tử tuất; 3,7% do Tổng Liên Đoàn
Lao động quản lí để chi trả các chế độ trợ cấp ốm đau, thai sản, tai nạn lao động.
Đén năm 1987 đợc nâng lên 15%, trong đó 8% do nghành lao động TBXH quản lí,
2% để lại đơn vị để trợ cấp khó khăn đột xuất, 5% do Tổng Liên đoàn lao động
Việt Nam quản lí.
Đặc điểm nổi bật là trớc năm 1987 tỷ lệ đóng góp thấp, số ngời hởng chế độ
BHXH ít song tỷ trọng ngân sách Nhà nớc hỗ trợ cho mục tiêu này lớn. Sau năm
1987 tỷ lệ này đợc nâng lên song số ngời hởng tăng lên, đặc biệt từ năm 1990 với
việc thực hiện các Quyết định 176/ HĐBT và 111/CP của Chính phủ về giảm
biên chế khu vực nhà nớc nên số ngời hởng BHXH tăng đòi hỏi ngân sách Nhà n-
ớc phải chi bù rất lớn.
18
Chuyên đề thực tập
Thời kì 1993 đến nay đợc đánh dấu bằng việc ban hành Nghị định 43/CP
ngày 1/4/1993 của Chính phủ. Theo Nghị định này mức thu quỹ BHXH đợc nâng
lên 20% trong đó một sự thay đổi căn bản đó là: ngời lao động phải đóng 5%, 15%

còn lại do ngời sử dụng lao động đóng. Quỹ BHXH trở thành nguồn tài chính tập
trung tơng đối độc lập với ngân sách Nhà nớc. Ngoài ra quỹ BHXH còn đợc bổ
sung từ việc sử dụng tiền nhàn rỗi đầu t vào hoạt động sản xuất kinh doanh sinh
lời. Khoản đầu t này đang thấp và sẽ đợc tăng dần trong các năm tiếp theo.
Tổng các nguồn thu BHXH tăng nhanh do cả hai nguồn ngân sách Nhà n-
ớc hỗ trợ và tiền đóng BHXH của đơn vị sử dụng lao động và ngời lao động. Đó là
kết quả hoạt động của việc thực hiện điều lệ BHXH ban hành theo Nghị định
12/CP theo tổ chức mới. Việc hình thành một hệ thống BHXH tập trung đảm bảo
thu phí BHXH kịp thời và đầy đủ hơn làm tăng khá nhanh quỹ BHXH. Nguồn từ
ngân sách Nhà nớc để chi trả cho những ngời hởng BHXH trớc tháng 1 năm 1995.
Nhìn chung sự hình thành quỹ BHXH đã dần dần đi vào ổn định, mang tính
quy luật chung. Tuy nhiên do nhiều nguyên nhân ngân sách nhà nớc phải hỗ trợ
kéo dài nhiều năm, nhng xu hớng giảm dần, còn chi BHXH từ quỹ (chi cho những
ngời về nghỉ hu sau 1/1/1995) sẽ tăng lên do vậy cần phải có các giải pháp để tăng
nhanh nguồn thu BHXH.
Hiện nay các hoạt động đầu t đợc Chính phủ cho phép:
- Mua trái phiếu tín phiếu của kho bạc Nhà nớc và các ngân hàng thơng mại
Nhà nớc.
- Cho vay( Ngân sách Nhà nớc vay), quỹ hỗ trợ đầu t Quốc gia vay, các ngân
hàng thơng mại Nhà nớc vay.
- Đầu t vào một số dự án và Doanh nghiệp lớn của Nhà nớc đợc Chính phủ
cho phép.
Tiền sinh lời đợc sử dụng nh sau:
- Trích 50% trong 5 năm để bổ sung vốn đầu t từ xây dựng cơ sở vật chất
toàn hệ thống.
- Trích 2 quỹ khen thởng và phúc lợi bằng 3 tháng lơng thực tế toàn ngành.
-Phần còn lại bổ sung vào quỹ BHXH.
IV. Mối quan hệ giữa BHXH với chính sách xã hội và chính sách kinh tế.
1. Mối quan hệ giữa BHXH với chính sách xã hội
Chính sách xã hội là một vấn đề rộng lớn, đợc cụ thể hoá và thể chế hoá

bằng pháp luật, phản ánh lợi ích và trách nhiệm của cộng đồng xã hội nói chung
và từng nhóm xã hội nói riêng, nhằm mục đích cao nhất là thoả mãn những nhu
cầu ngày càng tăng về đời sống vật chất, văn hoá, tinh thần của nhân dân... chính
sách xã hội bao trùm lên mọi cuộc sống của con ngời. Trong hệ thống các chính
19
Chuyên đề thực tập
sách xã hội thì BHXH là một chính sách quan trọng. Chính sách BHXH và các
chính sách xã hội khác có mối quan hệ biện chứng với nhau, các chính sách này
hỗ trợ lẫn nhau để giải quyết các vấn đề xã hội. Thực hiện tốt các chính sách xã
hội sẽ góp phần thực hiện tốt chính sách BHXH và ngợc lại thực hiện tốt chính
sách BHXH sẽ góp phần thực hiện tốt các chính sách xã hội khác. Chẳng hạn nh
chính sách tiền lơng là cơ sở để xác định mức đóng BHXH, vì vậy mức tiền lơng
phải đảm bảo đủ trang trải các nhu cầu cơ bản của ngời lao động và phần đóng
BHXH do đó chính sách tiền lơng hợp lí sẽ góp phần thực hiện chính sách bảo
hiểm xã hội .
Chính sách việc làm có liên quan đến chính sách BHXH đợc thể hiện khá rõ
nét, số ngời làm việc ngày càng nhiều và mức thu nhập ổn định sẽ tạo cho BHXH
có nguồn thu ổn định; ngợc lại chính sách giảm biên chế, chính sách giảm lao
động làm việc trong các doanh nghiệp nh quyết định 176/HĐBT, quyết định
111/CP... dẫn đến tăng số ngời về nghỉ chế độ...làm tăng nguồn chi BHXH nh hiện
nay ngân sách hàng năm phải cấp bù rất lớn. Ngoài ra chính sách BHXH cũng có
tác động lớn đến chính sách dân số kế hoạch hoá gia đình, chính sách đối với
những ngời tham gia chiến trờng B,C,K.
2.Mối quan hệ giữa BHXH với chính sách kinh tế
Mối quan hệ giữa chính sách BHXH với chính sách kinh tế đợc thể hiện ở
chỗ hai loại chính sách này có giới hạn hợp lí. Nếu không xác định đợc giới hạn
hợp lí này sẽ dẫn đến hoặc là xây dựng một hệ thống BHXH không phù hợp khả
năng và trình độ phát triển của nền kinh tế làm cho chính sách BHXH thực thi
không cao, tác động tiêu cực đến nền sản xuất xã hội. Hoặc nếu chỉ tập trung phát
triển kinh tế, coi trọng yếu tố năng suất lao động mà không đầu t thoả đáng cho

chính sách xã hội trong đó có chính sách BHXH sẽ làm mất ổn định xã hội. Bởi
vậy thực hiện tốt chính sách BHXH sẽ tạo điều kiện để giải phóng năng lực sản
xuất, tạo năng suất lao động cao, sản xuất ổn định. Mối quan hệ giữa chính sách
BHXH với chính sách kinh tế còn thể hiện thông qua mối quan hệ giữa tăng trởng
kinh tế và thực hiện tiến bộ công bằng xã hội. Tăng trởng kinh tế tự thân nó không
dẫn tới tiến bộ xã hội và càng không dẫn tới công bằng xã hội một cách trực tiếp,
mặc dù tăng trởng kinh tế ở một mức độ nào đó có thể thúc đẩy tiến bộ xã hội.
Tăng trởng kinh tế phải qua khâu phân phối mới đa các chính sách BHXH nói
riêng và phúc lợi xã hội nói chung tới các tầng lớp dân c. tăng trởng kinh tế là một
điều kiện quan trọng để thực hiện chính sách BHXH có hiệu quả. Ngợc lại khi
xem xét chính sách BHXH dới góc độ một chính sách kinh tế khi hoạch định
chính sách BHXH không hợp lí, xây dựng mức đóng BHXH không phù hợp sẽ làm
nâng giá thành sản phẩm lên cao, hiệu quả sản xuất kinh doanh giảm, hạn chế tăng
trởng kinh tế. Tuy nhiên giữa tăng trởng kinh tế và chính sách BHXH cũng có sự
20
Chuyên đề thực tập
mâu thuẫn. Qúa trình nâng cao hiệu quả kinh tế thờng xuất hiện các hiện tợng cố
tình không thực hiện chính sách BHXH cho ngời lao động nh đóng BHXH không
đứng mức thu nhập, kí hợp đồng lao động ngắn hạn, trang bị bảo hộ lao động
không đảm bảo gây ra tai nạn lao động- bệnh nghề nghiệp. Việc giải quyết hài hoà
mối quan hệ này phụ thuộc vào bản chất chế độ chính trị xã hội và năng lực quản
lí của Nhà nớc trong việc tạo điều kiện tối u sự kết hợp sự phát triển kinh tế với
việc thoả mãn ngày càng cao nhu cầu của xã hội gắn liền tiến bộ xã hội với sự phát
triển toàn diện con ngời.
21
Chuyên đề thực tập
ch ơngII thực trạng thực hiện BHXH trên địa bàn
thành phố Vinh ( từ 1995 đến 2002)
I. đặc điểm tự nhiên, kinh tế xã hội ảnh hởng đến thực hiện công tác
bhxh trên địa bàn thành phố vinh.

1. Đặc điểm về tự nhiên.

Thành phố Vinh là trung tâm kinh tế, chính trị văn hoá của tỉnh Nghệ An, có
diện tích tự nhiên 64km
2
, với cơ cấu 18 phờng xã( gồm 13 phờng và 5 xã). Dân số
tính đến 31/12/2002 là: 224.536 ngời. Cơ sở hạ tầng còn thấp kém. Phía nam giáp
sông Lam tỉnh Hà Tĩnh, phía đông, phía bắc giáp huyện Nghi Lộc, phía Tây giáp
huyện Hng Nguyên.
Vinh nằm ở vùng khí hậu chuyển tiếp Bắc Nam phân biệt bốn mùa rõ rệt,
mùa hè có gió Tây nam nóng và khô kéo dài, mùa thu và đầu mùa đông thờng có
gió bão và lũ lụt.
Vinh có vị thế thuận lợi về giao thông, nằm trên tuyến giao lu kinh tế Bắc
nam, Đông-Tây tuyến đi Lào và Thái Lan. Với hệ thống đờng sắt, đờng bộ, đờng
thuỷ, gần sân bay, có cảng Bến Thuỷ, nếu đợc đầu t, cải tạo sẽ có tàu lớn vào để
vận chuyển hàng.
Là trung tâm kinh tế, văn hoá của tỉnh Nghệ An song Vinh vẫn mang sắc thái
của thành phố công nông nghiệp, nhng cũng có đất để trồng lúa, rau và cây công
nghiệp.
Tóm lại, với điều kiện tự nhiên nh trên, Vinh hoàn toàn có đủ điều kiện để trở
thành một trong những trung tâm giao lu kinh tế văn hoá của tỉnh Nghệ An nói
riêng và cả nớc nói chung.
2. Đặc điểm kinh tế xã hội.
Thành phố Vinh có nhiều thế mạnh để phát triển kinh tế, là đô thị loại 2 vừa
đợc xây dựng lại sau chiến tranh, đất đai cho quy hoạch là nhiều. Song trên thực tế
khai thác những tiềm năng còn hạn chế. Thu ngân sách hàng năm đạt thấp. Đời
sống của dân c tuy có đợc cải thiện so với trớc đây nhng vẫn thuộc dạng có mức
thu nhập thấp so với cả nớc. Thời gian qua thành uỷ, UBND thành phố Vinh cùng
với ban ngành và các phờng xã đã có nhiều cố gắng trong việc chuyển dịch cơ cấu

22
Chuyên đề thực tập
kinh tế. Đối với vùng nội thành khuyến khích các hộ mở rộng cơ sở sản xuất thủ
công nghiệp củng cố cơ sở dạy nghề nhằm tạo ra nhiều cơ sở làm việc mới.
Thành phố Vinh có dân số 224.536 ngời, là thành phố có số dân cha đông so
với loại đô thị. Nguồn bổ sung lao động hàng năm rất lớn, khoảng 2.000 ngời.
Thành phố Vinh nói riêng, Nghệ An nói chung là quê hơng có truyền thống
hiếu học, đã đóng góp cho đất nớc nhiều nhân tài, nhiều trờng hợp giữ những vị trí
quan trọng trong hệ thống chính trị kinh tế ở trong nớc. Tuy vậy trong chiến tranh,
Vinh là thành phố bị tàn phá nặng nề, các cơ sở sản xuất đều bị phá huỷ, sức ngời
sức của đợc huy động một cách tối đa. Hiện nay với nguồn bổ sung lao động hàng
năm lớn chủ yếu là học sinh hết học phổ thông và diện hoàn thành nghĩa vụ quân
sự về. Trình độ học vấn tay nghề còn thấp. Vấn đề tạo công ăn việc làm để số lao
động này có thu nhập nuôi sống bản thân và thực hiện các nghĩa vụ với nhà nớc
đang là gánh nặng đối với cấp uỷ và chính quyền thành phố Vinh.
II. Hệ thống quản lý và bộ máy hoạt động của bhxh tP vinh.
1. Hệ thống quản lý.
BHXH Thành phố Vinh là cơ quan bảo hiểm cấp huyện do đó, theo quy định
chung của Chính phủ và BHXH Việt Nam nó chịu sự quản lý trực tiếp của BHXH
cấp tỉnh tơng ứng là BHXH tỉnh Nghệ An, theo ngành dọc và của phòng
LĐ&TBXH thành phố vinh theo ngành ngang.
Hàng năm, BHXH thành phố Vinh chịu sự chỉ đạo trực tiếp từ BHXH Nghệ
An về kế hoạch thu, chi BHXH cho các đối tợng tham gia. Ngợc lại, thông qua
BHXH thành phố Vinh mà BHXH tỉnh Nghệ An nắm đợc số đối tợng tham gia và
đợc hởng từ đó đề ra các chỉ tiêu cho những năm tới chính xác hơn.
23
Chuyên đề thực tập
Sơ đồ3: vị trí của BHXH TP Vinh trong hệ thống tổ chức quản lý BHXH

Hội đồng quản lý BHXH

BHXH tỉnh Nghệ an sở LĐTBXH tỉnh Nghệ an
BHXH TP Vinh phòng LĐTBXH TP Vinh
Ghi chú:
đại diện của BHXH ở cơ sở : Quan hệ trực tiếp ngành dọc
( chi nhánh BHXH xã, phờng) : Quan hệ ngành ngang
2. Bộ máy hoạt động
2.1 Chức năng, nhiệm vụ của BHXH thành phố Vinh
Theo quyết định số 01 ngày 16/07/1995 của BHXH tỉnh Nghệ An, BHXH
thành phố Vinh đã đợc thành lập và đi vào hoạt động nhằm thực hiện các nhiệm vụ
do BHXH tỉnh Nghệ An giao cho bao gồm:
- Lập kế hoạch thu, chi BHXH, chi quản lý bộ máy theo quý, năm gửi BHXH
tỉnh.
- Theo dõi kết qủa đóng BHXH trên từng đơn vị, từng ngời lao động trong
từng tháng. Trên cơ sở đó thực hiện 3 chế độ BHXH là: ốm đau, thai sản và nghỉ
dỡng sức.
- Đôn đốc, hớng dẫn các cơ quan, đơn vị và ngời tham gia BHXH trên địa
bàn nộp đầy đủ, kịp thời ghi sổ xác nhận số thu BHXH cho ngời lao động
- Tổ chức thực hiện việc chi trả lơng và trợ cấp cho các đối tợng hởng BHXH
đảm bảo an toàn, đầy đủ, đúng hạn.
24
Chính phủ
bộ lđtb và xh
BHXHVN
Chuyên đề thực tập
- Thờng xuyên kiểm tra, giám sát việc chi trả BHXH của đơn vị cơ sở, thu hồi
các khoản chi sai chế độ và báo cáo cơ quan BHXH cấp trên.
- Theo dõi di biến động các đối tợng đợc hởng BHXH theo từng tháng.
- Lu trữ hồ sơ các đối tợng đợc hởng BHXH theo phân cấp của thành phố.

- Lập báo cáo quyết toán quý, năm về thu, chi BHXH, chi quản lý bộ máy gửi
BHXH tỉnh, thành phố.
2.2 Bộ máy hoạt động.
Là cơ quan BHXH cấp huyện, BHXH thành phố Vinh là đơn vị có t cách
pháp nhân không có tổ chức phòng ban mà nó đợc chia thành 3 bộ phận:
a. Bộ phận kế hoạch tài chính (Do ông Nguyễn Đình Chân phụ trách)
Bộ phận này có chức năng:
- Tiếp nhận hồ sơ danh sách chi trả và nguồn kinh phí do BHXH tỉnh lập
chuyển về, tổ chức chi trả cho ngời đợc hởng, kiểm tra giám sát việc chi trả và
thanh quyết toán với cấp trên.
- Phối hợp với bộ phận thu và bộ phận chế độ để tiếp nhận hồ sơ chi 3 chế
độ(ốm đau, thai sản và nghỉ dỡng sức). Thông qua đơn vị sử dụng lao động để
chi trả cho ngời đợc hởng. Nộp kịp thời tiền thu BHXH vào tài khoản của
BHXH tỉnh.
- Thực hiện chế độ, tiêu chuẩn định mức chi tiêu tàI chính, chế độ kế toán
của đơn vị theo quy định của nhà nớc và cơ quan BHXH cấp trên. Thực hiện
nghiêm túc chế độ giao nhận và quản lý tiền mặt theo quy định của bộ tài chính.
- Theo dõi lu trữ chứng từ sổ sách kế toán theo quy định của bộ tài chính.
quản lý tài sản của cơ quan và thực hiện một số nhiệm vụ khác do giám đốc
giao.
b. Bộ phận quản lý thu(Do ông Ngô Phúc Đờng, phó giám đốc phụ
trách)
Bộ phận này có chức năng:
- Hớng dẫn đơnvị sử dụng lao động lập danh sách lao động, tiền lơng đăng
ký nộp BHXH. Tổ chức phối hợp tốt với các ngành, các cấp địa phơng để thu
đúng, thu đủ, thu kịp thời tiền BHXH theo điều lệ BHXH và các văn bản hớng dẫn
của các bộ, các ngành và cơ quan BHXH cấp trên.
- Tổ chức xét duyệt hồ sơ theo phân cấp của BHXH tỉnh và đề nghị BHXH
tỉnh xét cấp sổ BHXH cho ngơì lao độngtham gia BHXH. Quản lý danh sách lao
động, tiền lơng, theo dõi sự biến động tăng giảm. Hàng quý tiến hành đối chiếu

công nợ với đơn vị, xác nhận kịp thời trên sổ BHXH khi có thay đổi chức danh,
địa điểm và mức đóng BHXH.
25