BỒI DƯỠNG THƯỜNG XUYÊN MODULE 1

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

LỜI GIỚI THIỆU

Giáo viên là mt trong nhng nhân t quan trng quyt nh cht lng
giáo d!c và ào t"o ngu#n nhân l$c cho t n%c. Do v(y, *+ng, Nhà n%c
ta -c bi/t quan tâm n công tác xây d$ng và phát tri3n i ng4 giáo viên.
Mt trong nhng ni dung c chú trng trong công tác này là b#i d7ng
th8ng xuyên (BDTX) chuyên môn, nghi/p v! cho giáo viên.

BDTX chuyên môn, nghi/p v! cho giáo viên là mt trong nhng mơ hình
nh?m phát tri3n ngh@ nghi/p liên t!c cho giáo viên và c xem là mơ
hình có u th giúp s ông giáo viên c tip c(n v%i các chDng trình
phát tri3n ngh@ nghi/p.

Tip ni chu kì II, chu kì III BDTX giáo viên mGm non, phH thông, B
Giáo d!c và *ào t"o ã xây d$ng chDng trình BDTX giáo viên và quy
ch BDTX giáo viên theo tinh thGn Hi m%i nh?m nâng cao cht lng và
hi/u qu+ cJa công tác BDTX giáo viên trong th8i gian t%i. Theo ó, các
ni dung BDTX chuyên môn, nghi/p v! cho giáo viên ã c xác nh,
c! th3 là:

— B#i d7ng áp Mng yêu cGu th$c hi/n nhi/m v! nNm hc theo cp hc
(ni dung b#i d7ng 1);

— B#i d7ng áp Mng yêu cGu th$c hi/n nhi/m v! phát tri3n giáo d!c a
phDng theo nNm hc (ni dung b#i d7ng 2);

— B#i d7ng áp Mng nhu cGu phát tri3n ngh@ nghi/p liên t!c cJa giáo viên
(ni dung b#i d7ng 3).

Theo ó, h?ng nNm mSi giáo viên ph+i xây d$ng k ho"ch và th$c hi/n
ba ni dung BDTX trên v%i th8i lng 120 tit, trong ó: ni dung b#i

d7ng 1 và 2 do các cD quan qu+n lí giáo d!c các cp chV "o th$c hi/n
và ni dung b#i d7ng 3 do giáo viên l$a chn 3 t$ b#i d7ng nh?m
phát tri3n ngh@ nghi/p liên t!c cJa mình.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

*3 giúp giáo viên t$ hc, t$ b#i d7ng là chính, B Giáo d!c và *ào t"o
ã giao cho C!c Nhà giáo và Cán b qu+n lí cD sX giáo d!c chJ trì xây
d$ng b tài li/u g#m các module tDng Mng v%i ni dung b#i d7ng 3
nh?m ph!c v! công tác BDTX giáo viên t"i các a phDng trong c+
n%c. Z mSi cp hc, các module c xp theo các nhóm tDng Mng v%i
các chJ @ trong ni dung b#i d7ng 3.

MSi module b#i d7ng c biên so"n nh mt tài li/u h%ng d[n t$ hc,
v%i cu trúc chung g#m:

— Xác nh m!c tiêu cGn b#i d7ng theo quy nh cJa ChDng trình BDTX
giáo viên;

— Ho"ch nh ni dung giúp giáo viên th$c hi/n nhi/m v! b#i d7ng;
— Thit k các ho"t ng 3 th$c hi/n ni dung;

— Thông tin cD b+n giúp giáo viên th$c hi/n các ho"t ng;

— Các công c! 3 giáo viên t$ ki3m tra, ánh giá kt qu+ b#i d7ng.

Tuy nhiên, do -c thù ni dung cJa t]ng l^nh v$c cGn b#i d7ng theo
Chu_n ngh@ nghi/p giáo viên nên mt s module có th3 có cu trúc khác.
Tài li/u c thit k theo hình thMc t$ hc, giúp giáo viên có th3 hc X
mi lúc, mi nDi. B?ng các ho"t ng hc t(p chJ yu trong mSi module
nh: c, ghi chép, làm bài th$c hành, bài t(p t$ ánh giá, bài ki3m tra
nhanh, bài t(p tình hung, tóm lc và suy ng[m,… giáo viên có th3 t$

l^nh hi kin thMc cGn b#i d7ng, #ng th8i có th3 th+o lu(n nhng vn
@ ã t$ hc v%i #ng nghi/p và t(n d!ng cD hi 3 áp d!ng kt qu+
BDTX trong ho"t ng gi+ng d"y và giáo d!c cJa mình.

Các tài li/u BDTX này sb c bH sung th8ng xuyên h?ng nNm 3 ngày
càng phong phú hDn nh?m áp Mng nhu cGu phát tri3n ngh@ nghi/p a
d"ng cJa giáo viên mGm non, giáo viên phH thông và giáo viên t"i các
trung tâm giáo d!c th8ng xuyên trong c+ n%c.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

MODULE THcs

1

đặc điểm tâm sinh lí

của học sinh

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN

LMa tuHi hc sinh THCS (lMa tuHi thiu niên) là mt giai o"n chuy3n tip
trong s$ phát tri3n cJa con ng8i dion ra gia giai o"n trp em và tuHi
trXng thành. *ây là lMa tuHi có b%c nh+y vt v@ th3 cht l[n tinh thGn,
cho phép t"o ni dung cD b+n và s$ khác bi/t -c thù v@ mi m-t phát
tri3n: th3 cht, trí tu/, giao tip, tình c+m, "o Mc… cJa các em. BXi v(y
giáo viên cGn nqm c v trí và ý ngh^a cJa giai o"n phát tri3n tâm li
thiu niên, nhng khó khNn, thu(n li trong s$ phát tri3n tâm, sinh lí cJa
HS THCS 3 gi+ng d"y, giáo d!c HS.

Module này g#m các ni dung sau:

— Khái quát v@ giai o"n phát tri3n cJa lMa tuHi HS THCS.
— Ho"t ng giao tip cJa HS THCS.

— Phát tri3n nh(n thMc cJa HS THCS.
— Phát tri3n nhân cách cJa HS THCS.
— THng kt.

B. MỤC TIÊU

V ki"n th#c

Nqm c v trí, ý ngh^a cJa giai o"n phát tri3n tuHi HS THCS trong s$
phát tri3n c+ 8i ng8i, nhng bin Hi m"nh mb v@ mi m-t cJa s$ phát
tri3n lMa tuHi: v@ th3 cht, v@ nh(n thMc, v@ giao tip, v@ nhân cách…
V k$ n%ng

V(n d!ng các hi3u bit v@ -c i3m tâm, sinh lí cJa HS THCS, nhng
thu(n li và khó khNn cJa lMa tuHi vào vi/c gi+ng d"y và giáo d!c HS có
hi/u qự

V thái &

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

C. NỘI DUNG

Hoạt động 1: Tìm hiểu khái quát về giai đoạn phát triển của lứa

tuổi học sinh trung học cơ sở

Là GV THCS, 3 "t c kt qu+ cao trong d"y hc và GD HS, b"n ã
t]ng tìm hi3u v@ -c i3m phát tri3n cJa mi lMa tuHi HS THCS; ã có
nhi@u kinh nghi/m trong giao tip, Mng xd v%i các em. B"n hãy nh% l"i và
vit ra suy ngh^ cJa mình 3 th$c hi/n mt s yêu cGu sau:

a. Hãy nêu v trí và ý ngh^a cJa giai o"n tuHi thiu niên (tuHi HS THCS)

trong s$ phát tri3n con ng8i.

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

c. Bài tp tình hung: Hai bà mr tâm s$ v%i nhau. Mt bà mr nói: “*Ma con
gái nhà tôi m%i 13 tuHi mà ã cao gGn b?ng mr. Cháu Nn c. NgJ thì
sét ánh ngang tai chtng d(y. Nhng sao trơng nó cịm cịm th nào y”.
Bà mr thM hai hXng Mng: “Con bé nhà tơi c4ng th. Nó cùng tuHi v%i
con gái ch y. Nó cao vHng lên, chân tay thì dài ngowng ra, làm gì thì
h(u (u Di là h(u (u. Rda bát thì bát v7, cqt bìa (u thì nát c+ (u…”.
V(n d!ng kin thMc v@ sinh lí hc lMa tuHi thiu niên (HS THCS) nói
chuy/n v%i các bà mr 3 h yên tâm.

Bn hãy i chiu nhng ni dung va vit ra vi nhng thông tin di
ây có thêm hi u bit v% giai on phát tri n c(a l*a tu+i HS.

THÔNG TIN CƠ BẢN

1. Vị trí, ý nghĩa của giai đoạn tuổi học sinh trung học cơ sở trong sự
phát triển con người

LMa tuHi HS THCS bao g#m nhng em có tuHi t] 11 — 15 tuHi.
*ó là nhng em ang theo hc t] l%p 6 n l%p 9 X tr8ng THCS.

LMa tuHi này còn gi là lMa tuHi thiu niên và nó có mt v trí -c bi/t
trong quá trình phát tri3n cJa trp em.

Tui thiu niên

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

Th* nh0t: *ây là th8i kì quá t] tuHi thD sang tuHi trXng thành, th8i kì
trp X “ngã ba 8ng” cJa s$ phát tri3n. Trong ó có rt nhi@u kh+ nNng,
nhi@u phDng án, nhi@u con 8ng 3 mSi trp em trX thành mt cá nhân.

Trong th8i kì này, nu s$ phát tri3n c nh h%ng úng, c t"o
thu(n li thì trp em sb trX thành cá nhân thành "t, công dân tt. Ngc l"i,
nu không c nh h%ng úng, b tác ng bXi các yu t tiêu c$c thì
sb xut hi/n hàng lo"t nguy cD d[n trp em n bên b8 cJa s$ phát tri3n
l/ch l"c v@ nh(n thMc, thái , hành vi và nhân cách.

Th* hai: Th8i kì mà tính tích c$c xã hi cJa trp em c phát tri3n m"nh
mb, -c bi/t trong vi/c thit l(p các quan h/ bình tng v%i ng8i l%n và
b"n ngang hàng, trong vi/c l^nh hi các chu_n m$c và giá tr xã hi, thit
k tDng lai cJa mình và nhng k ho"ch hành ng cá nhân tDng Mng.
Th* ba: Trong sut th8i kì tuHi thiu niên @u dion ra s$ cu t"o l"i, c+i tH
l"i, hình thành các cu trúc m%i v@ th3 cht, sinh lí, v@ ho"t ng, tDng
tác xã hi và tâm lí, nhân cách, xut hi/n nhng yu t m%i cJa s$ trXng
thành. T] ó hình thành cD sX n@n t+ng và v"ch chi@u h%ng cho s$
trXng thành th$c th! cJa cá nhân, t"o nên -c thù riêng cJa lMa tuHi.
Th* t: TuHi thiu niên là giai o"n khó khNn, phMc t"p và Gy mâu
thu[n trong quá trình phát tri3n.

Ngay các tên gi cJa th8i kì này: th8i kì “q ”, “tuHi khó khNn”, “tuHi
khJng ho+ng”... ã nói lên tính phMc t"p và quan trng cJa nhng quá
trình phát tri3n dion ra trong lMa tuHi thiu niên. S$ phMc t"p th3 hi/n
qua tính hai m-t cJa hồn c+nh phát tri3n cJa trp. Mt m-t có nhng
yu t thúc _y phát tri3n tính cách cJa ng8i l%n. M-t khác, hồn c+nh
sng cJa các em có nhng yu t kìm hãm s$ phát tri3n tính ng8i l%n:
PhGn l%n th8i gian các em b(n hc, ít có ngh^a v! khác v%i gia ình;
nhi@u b(c cha mr q chNm sóc trp, khơng 3 các em ph+i chNm lo vi/c
gia ình...

2. Các điều kiện phát triển tâm lí của học sinh trung học cơ sở
a. S* phát tri-n c th-

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

cá nhân, ây là giai o"n phát tri3n nhanh thM hai, sau giai o"n sD sinh.
S$ c+i tH v@ m-t gi+i ph[u sinh lí cJa thiu niên có -c i3m là: tc
phát tri n c1 th nhanh, mnh m3, quyt li5t nhng không cân i.
78ng th9i xu0t hi5n yu t mi mà ; l*a tu+i trc cha có (s> phát d?c).
Tác nhân quan trng +nh hXng n s$ c+i tH th3 cht — sinh lí cJa tuHi
thiu niên là các hormone, ch lao ng và dinh d7ng.

* S> phát tri n c(a chi%u cao và tr@ng lAng:

Chi@u cao cJa các em tNng rt nhanh: trung bình mt nNm, các em gái
cao thêm 5 — 6cm, các em trai cao thêm 7 — 8cm. Trng lng cJa các em
tNng t] 2 — 5kg/nNm, s$ tNng vòng ng$c cJa thiu niên trai và gái...

S$ gia tc phát tri3n v@ th3 cht cJa trp em bi3u hi/n -c bi/t trong lMa
tuHi thiu niên. Trong kho+ng 20 — 30 nNm gGn ây, thiu niên phát tri3n
v%i nhp nhanh chóng, các em trX nên cao, to, khop m"nh hDn nhng
thiu niên cùng tuHi X 30 nNm tr%c. Theo kt qu+ o "c cJa ChDng
trình KHXH—04—04 (nNm 1996)1, HS th h/ hi/n t"i cao hDn th h/ 1975

trung bình 9cm X nam và 7,7cm X n; v@ cân n-ng tNng 6,2kg X nam và
3,3kg X n.

Chi@u cao trung bình cJa thiu niên 15 tuHi Vi/t Nam:
— NNm 1975: nam: 146,2cm; n: 143,4cm.

— NNm 1996: nam: 156,33cm; n: 151,56cm.
* S> phát tri n c(a h5 x1ng:

H/ xDng ang dion ra quá trình ct hố v@ hình thái, làm cho thiu niên

l%n lên rt nhanh, xDng s phGn m-t phát tri3n m"nh. Z các em gái
ang dion ra q trình hồn thi/n các m+nh cJa xDng ch(u (chMa $ng
chMc nNng làm mr sau này) và kt thúc vào tuHi 20 — 21. BXi v(y, cGn tránh
cho các em i giày, guc cao gót, tránh nh+y quá cao 3 khi +nh hXng
n chMc nNng sinh s+n cJa các em.

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

T] 12 n 15 tuHi, phGn tNng thêm cJa xDng sng phát tri3n ch(m hDn
so v%i nhp l%n lên v@ chi@u cao cJa thân th3. D%i 14 tuHi v[n cịn có
các t s!n hồn tồn gia các t xDng sng, do ó ct sng do b
cong, b vro khi Mng, ng#i, v(n ng, mang vác v(t n-ng... không úng
t th (S$ hng t th dion ra nhi@u nht X tuHi 11 n 15). Do ó, cGn lu
ý nhqc nhX giúp các em tránh nhng sai l/ch v@ ct sng.

Khuôn m-t thiu niên c4ng thay Hi do s$ phát tri3n nhanh chóng phGn
phía tr%c cJa hp xDng s. *i@u này khin cho tV l/ chung X thân th3
thiu niên thay Hi so v%i trp nh và ã xp xV tV l/ -c trng cho ng8i
l%n. *n cui tuHi thiu niên, s$ phát tri3n th3 cht "t mMc ti a.
* S> phát tri n c(a h5 c1:

— S$ tNng khi lng các bqp tht và l$c cJa cD bqp dion ra m"nh nht vào
cui th8i kì d(y thì. Cui tuHi thiu niên, cD th3 cJa các em ã rt khop
m"nh (các em trai thích tay, á bóng 3 th3 hi/n sMc m"nh cJa cD bqp...).
Tuy nhiên, cD th3 thiu niên chóng m/t và các em không làm vi/c lâu b@n
nh ng8i l%n. Nên chú ý i@u ó khi tH chMc lao ng, luy/n t(p th3 thao,
ho"t ng ngo"i khoá cho các em.

— S$ phát tri3n h/ cD cJa thiu niên trai và gái dion ra theo hai ki3u khác
nhau, -c trng cho mSi gi%i: Các em trai cao nhanh, vai rng, cD vai,

bqp tay, bqp chân phát tri3n m"nh, t"o nên s$ m"nh mb cJa nam gi%i
sau này. Các em gái tròn tr-n dGn, ng$c nX, xDng ch(u rng... t"o nên
s$ m@m m"i, duyên dáng cJa thiu n. (Song quá trình này kt thúc
ngoài gi%i h"n cJa tuHi thiu niên).

* S> phát tri n c1 th thiu niên diBn ra không cân i:

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

— H/ tim m"ch phát tri3n c4ng khơng cân i. Th3 tích tim tNng nhanh,
tim to hDn, ho"t ng m"nh hDn, trong khi 8ng kính cJa các m"ch máu
l"i phát tri3n ch(m hDn d[n n s$ ri lo"n t"m th8i cJa tuGn hồn máu.
Do ó thiu niên th8ng b m/t mi, chóng m-t, nhMc Gu, huyt áp tNng…
khi ph+i làm vi/c quá sMc ho-c làm vi/c trong mt th8i gian kéo dài.
— S$ phát tri3n cJa h/ thGn kinh không cân i. S$ phát tri3n cJa h/ thng

tín hi/u thM nht và tín hi/u thM hai, gia hng phn và Mc ch c4ng dion
ra mt cân i (Quá trình hng phn m"nh hDn Mc ch).

Trong lMa tuHi thiu niên có s$ thay Hi t ngt bên trong cD th3 do
nhng thay Hi trong h/ thng các tuyn ni tit ang ho"t ng tích c$c
(-c bi/t nhng hormon cJa tuyn giáp tr"ng, tuyn sinh d!c). Do h/
thng tuyn ni tit và h/ thGn kinh có liên quan v%i nhau v@ chMc nNng
nên mt m-t ngh l$c cJa thiu niên tNng m"nh mb, m-t khác các em l"i
nh"y c+m cao v%i các ng tác gây b/nh. Vì v(y, làm vi/c quá sMc, s$
cNng thtng thGn kinh kéo dài, s$ xúc ng và nhng c+m xúc tiêu c$c có
th3 là nguyên nhân gây ri lo"n ni tit và ri lo"n chMc nNng cJa h/
thGn kinh.

* S> xu0t hi5n c(a tuyn sinh d?c (hi5n tAng dy thì):

S$ trXng thành v@ m-t sinh d!c là yu t quan trng nht cJa s$ phát

tri3n cD th3 X lMa tuHi thiu niên.

Du hi/u d(y thì X em gái là s$ xut hi/n kinh nguy/t, s$ phát tri3n cJa
tuyn vú (vú và núm vú nhô lên, quGng vú rng) X em trai là hi/n tng
“v7 ging”, s$ tNng lên cJa th3 tích tinh hồn và bqt Gu có hi/n tng
“mng tinh”. TuHi d(y thì X các em gái Vi/t Nam vào kho+ng t] 12 n
14 tuHi, X các em trai bqt Gu và kt thúc ch(m hDn các em gái kho+ng t]
1,5 n 2 nNm.

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>

S$ xut hi/n tuHi d(y thì ph! thuc yu t khí h(u, th3 cht, dân tc, ch
sinh ho"t (v(t cht, tinh thGn), li sng... Tuy nhiên, hi/n nay do gia
tc phát tri3n th3 cht và phát d!c nên tuHi d(y thì có th3 n s%m hDn
t] 1,5 n 2 nNm.

Tui dy thì

*n 15 — 16 tuHi, giai o"n d(y thì kt thúc. Các em có th3 sinh s+n c
nhng các em cha trXng thành v@ m-t cD th3, -c bi/t v@ m-t tâm lí và
xã hi. BXi v(y lMa tuHi HS THCS c coi là khơng có s$ cân i gia
vi/c phát d!c, gia b+n nNng tDng Mng, nhng tình c+m và ham mun
tình d!c v%i mMc trXng thành v@ xã hi và tâm lí. Vì th, ng8i l%n
(cha mr, giáo viên, các nhà giáo d!c...) cGn h%ng d[n, tr giúp mt cách
khéo léo, t nh 3 các em hi3u úng vn @, bit xây d$ng mi quan h/
úng qn v%i b"n khác gi%i... và không bNn khoNn lo lqng khi b%c vào
tuHi d(y thì.

</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>

Tuy nhiên, nhng +nh hXng trên n s$ phát tri3n tâm lí cJa HS THCS
cịn ph! thuc nhi@u yu t: kinh nghi/m sng, -c i3m giao tip cJa
thiu niên, nhng hoàn c+nh riêng trong 8i sng và i@u ki/n giáo d!c
(Giáo d!c gia ình và giáo d!c nhà tr8ng) i v%i các em.

* 7Ec i m v% hot ng c(a não và thFn kinh c0p cao c(a thiu niên:
Z tuHi thiu niên, não có s$ phát tri3n m%i giúp các chMc nNng trí tu/
phát tri3n m"nh mb. Các vùng thái dDng, vùng Vnh, vùng trán, các tua
nhánh phát tri3n rt nhanh, t"o i@u ki/n ni li@n các vùng này v%i v
não, các nDron thGn kinh c liên kt v%i nhau, hình thành các chMc
nNng trí tu/.

Gii phu não

Nhng quá trình hng phn chim u th rõ r/t, Mc ch phân bi/t b kém
i, hng phn phát tri3n m"nh, lan to+ c+ vùng d%i v. Vì v(y, thiu
niên do b “h(u (u”, có nhi@u ng tác ph! cJa Gu, chân, tay trong khi
v(n ng hay tham gia các ho"t ng. Do các quá trình hng phn
m"nh, chim u th và các q trình Mc ch có i@u ki/n b suy gi+m nên
thiu niên không làm chJ c c+m xúc, không ki@m ch c xúc ng
m"nh. BXi v(y, HS THCS do nHi nóng, có ph+n Mng vơ c%, do b kích
ng, mt bình t^nh... nên do vi ph"m kV lu(t. Z thiu niên có s$ mt cân

Vùng v giác
Vùng kt hp

cm giác
Vùng kt hp

th giác
V não
th giác
Vùng cm nhn

li nói
V não

thính giác
Vùng kt hp

thính giác
Vùng c nng

phát âm
Vùng
tr c trán

Vùng ti!n
vn "#ng

V não

</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>

i gia h/ thng tín hi/u thM nht và h/ thng tín hi/u thM hai. Do ó,
ngơn ng cJa các em c4ng thay Hi: nói ch(m hDn, ng(p ng]ng, nói
“nhát g]ng”... Tuy nhiên, s$ mt cân b?ng trên chV có tính cht t"m th8i.
Kho+ng 15 tuHi trX i thì vai trị cJa h/ thng tín hi/u thM hai tNng, s$ Mc
ch trong c tNng c8ng, quá trình hng phn và Mc ch cân i hDn.
Nh8 v(y, các em sb b%c vào tuHi thanh niên v%i s$ hài hoà cJa hai h/
thng tín hi/u, cJa hng phn và Mc ch X v não và d%i v.

Tóm l"i, cD th3 thiu niên ang chu mt ph! t+i áng k3 do s$ phát tri3n
nh+y vt v@ th3 cht trong s$ c+i tH gi+i ph[u sinh lí cD th3 do ho"t ng
m"nh cJa các tuyn ni tit d[n t%i hi/n tng d(y thì X thiu niên.
Nhng mâu thu[n t"m th8i chV dion ra trong quá trình c+i tH v@ m-t gi+i

ph[u sinh lí trong mt th8i gian ngqn. *n cui tuHi thiu niên, s$ phát
tri3n v@ th3 cht sb êm + hDn.

b. i u ki.n xã hi

* VH th c(a thiu niên trong xã hi: Thiu niên có nhng quy@n h"n và
trách nhi/m xã hi l%n hDn so v%i HS ti3u hc: 14 tuHi các em c làm
chMng minh th. Cùng v%i hc t(p, HS THCS tham gia nhi@u ho"t ng
xã hi phong phú: giáo d!c các em nh; giúp 7 các gia ình thDng
binh, li/t s^, gia ình có cơng v%i cách m"ng; tham gia các ho"t ng t(p
th3 chng t/ n"n xã hi; làm tình nguy/n viên; v/ sinh tr8ng l%p, 8ng
ph... *i@u này giúp cho HS THCS mX rng các quan h/ xã hi, kinh
nghi/m sng thêm phong phú, ý thMc xã hi c nâng cao.

</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>

* VH th c(a thiu niên trong nhà tr9ng THCS: V th cJa HS THCS hDn
htn v th cJa HS ti3u hc. HS THCS ít ph! thuc vào giáo viên hDn so v%i
nhi #ng. Các em hc t(p theo phân môn. MSi môn hc do mt giáo viên
+m nhi/m. MSi giáo viên có u cGu khác nhau i v%i HS, có trình ,
tay ngh@, ph_m cht s ph"m và có phong cách gi+ng d"y riêng ịi hi
HS THCS ph+i thích Mng v%i nhng yêu cGu m%i cJa các giáo viên. S$ thay
Hi này có th3 t"o ra nhng khó khNn nht nh cho HS nhng l"i là yu
t khách quan 3 các em dGn có c phDng thMc nh(n thMc ng8i khác.
Tóm l"i, s$ thay Hi i@u ki/n sng, i@u ki/n ho"t ng cJa thiu niên X
trong gia ình, nhà tr8ng, xã hi mà v trí cJa thiu niên c nâng lên.
Thiu niên ý thMc c s$ thay Hi và tích c$c ho"t ng 3 phù hp v%i
s$ thay Hi ó. Vì th -c i3m tâm lí, nhân cách cJa HS THCS hình
thành và phát tri3n phong phú hDn so v%i các lMa tuHi tr%c.

3. Giải thích hiện tượng

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>

Hoạt động 2: Tìm hiểu hoạt động giao tiếp của học sinh trung học

cơ sở

D$a vào hi3u bit và kinh nghi/m th$c tion, b"n hãy vit ra suy ngh^ cJa
mình 3 th$c hi/n mt s yêu cGu sau:

a. Trình bày -c trng trong giao tip cJa HS THCS v%i ng8i l%n và các
ki3u quan h/ cJa ng8i l%n v%i thiu niên. T] ó rút ra kt lu(n s ph"m
cGn thit trong vi/c giáo d!c HS THCS X xã hi hi/n "i.

* Nhng nét -c trng cJa HS THCS trong giao tip v%i ng8i l%n:

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16>

* Kt lu(n s ph"m:

b. Trình bày -c trng trong giao tip cJa HS THCS v%i nhau, t] ó rút ra
kt lu(n s ph"m cGn thit.

* *-c trng trong giao tip cJa HS THCS v%i nhau:

</div>
<span class='text_page_counter'>(17)</span><div class='page_container' data-page=17>

c. Hãy xd lí các tình hung sau:

— Tình hung 1: *ây là bMc th cJa mt HS gái: “Em nNm nay 15 tuHi, em hc
khá và c4ng có... rp mt chút. Em nói th(t, ch ]ng b+o em kiêu nhé.
*c nhi@u b"n quý mn nhng em cha mun ai “tr#ng cây si” vi.
Th nhng các b"n cM n. Ho có ting cịi xe là mr em xơng ra, có lGn
mr ã uHi thtng cánh hai b"n trai làm em ngng quá. Th là em b các
b"n y t_y chay. Bây gi8 em thy cô Dn quá, hc hành không vào na.
Nhà em khá gi+, em chtng thiu thM gì. Em chV thiu tình b"n. Sng bên
mr mà em cM tXng mình là Thúy Ki@u X lGu Ngng Bích, bên c"nh s$
giám sát cJa mr...”.

— Tình hung 2 là chia sp cJa mt bà mr: “Con trai tôi ang hc l%p 8, cháu
thông minh, hc gii và thích c sách. Cháu th8ng thMc khuya 3 c
sách. Nhng ch#ng tôi quy %c c+ nhà ph+i tqt èn i ngJ ch(m nht
là vào lúc 20g30. Mt buHi ti ã n 20g30 mà cháu v[n cha tqt èn.
B cháu nhqc thì cháu có xin thêm 30 phút na. Nhng ch#ng tơi kiên
quyt không #ng ý và tqt ph!t èn X bàn hc cJa cháu. Sáng hôm sau
cháu rt bu#n và qu+ quyt: “L%n hDn mt chút, con nht nh sb ra i
khi nhà”. Nhìn vào mqt con, tơi hi3u là cháu nói th(t. Tơi bu#n và
thDng con q nhng chtng bit làm sao ây.”

</div>
<span class='text_page_counter'>(18)</span><div class='page_container' data-page=18>

Bn hãy i chiu nhng ni dung va vit ra vi nhng thơng tin di
ây có thêm hi u bit v% hot ng giao tip c(a HS THCS.

THÔNG TIN PHẢN HỒI

Giao tip là ho"t ng chJ "o X lMa tuHi thiu niên. Giao tip cJa thiu
niên là mt ho"t ng -c bi/t. Qua ó, các em th$c hi/n ý mun làm
ng8i l%n, l^nh hi các chu_n m$c "o Mc — xã hi cJa các mi quan h/.
LMa tuHi thiu niên có nhng thay Hi rt cD b+n trong giao tip cJa các
em v%i ng8i l%n và v%i b"n ngang hàng.

1. Giao tiếp giữa thiếu niên với người lớn

a. 1c tr2ng trong giao ti"p gi3a thi"u niên v5i ng26i l5n

Nét -c trng trong giao tip gia thiu niên v%i ng8i l%n là s$ c+i tH l"i
ki3u quan h/ gia ng8i l%n — trp em X tuHi nhi #ng, hình thành ki3u
quan h/ -c trng cJa tuHi thiu niên và -t cD sX cho vi/c thit l(p quan
h/ cJa ng8i l%n v%i ng8i l%n trong các giai o"n tip theo. Quan h/

gia thiu niên v%i ng8i l%n có các -c trng:

— Th* nh0t: Tính chJ th3 trong quan h/ gia trp v%i ng8i l%n rt cao,
th(m chí cao hDn mMc cGn thit. Các em có nhu cGu c tơn trng cao
trong quá trình giao tip v%i ng8i l%n. Các em ln ịi hi c bình
tng, tơn trng, c i xd nh ng8i l%n, c hp tác, cùng ho"t
ng v%i ng8i l%n. Nu ng8i l%n ra l/nh v%i các em thì b?ng cách này
hay cách khác sb xut hi/n thái ph+n Mng tiêu c$c, công khai ho-c
ngm ngGm. M-t khác các em có khát vng c c l(p, c khtng
nh, khơng thích s$ quan tâm, can thi/p cJa ng8i l%n, khơng thích có
s$ ki3m tra, s$ giám sát ch-t chb cJa ng8i l%n trong cuc sng và trong
hc t(p. Nu c tho+ mãn, thiu niên sung s%ng, hài lòng. Ngc l"i,
nu khát vng không c tho+ mãn, sb n+y sinh X các em nhi@u ph+n
Mng m"nh mb (do ng8i l%n ngNn cm ho-c không t"o i@u ki/n 3 các
em tho+ mãn, d[n t%i quan h/ không Hn gia thiu niên v%i ng8i l%n,
t"o nên “xung t” trong quan h/ gia các em v%i ng8i l%n). HS THCS
có th3 không nghe l8i, cãi l"i ng8i l%n, b+o v/ quan i3m riêng b?ng l8i
nói, vi/c làm, chng i ng8i l%n ho-c b nhà ra i...

</div>
<span class='text_page_counter'>(19)</span><div class='page_container' data-page=19>

cJa trp em. Do s$ phát tri3n m"nh v@ th3 cht và tâm lí nên trong quan
h/ v%i ng8i l%n, thiu niên có nhu cGu thốt li khi s$ giám sát cJa
ng8i l%n, mun c l(p. Tuy nhiên, do a v xã hi cịn ph! thuc, do
cha có nhi@u kinh nghi/m Mng xd và gi+i quyt vn @ liên quan tr$c
tip t%i ho"t ng và tDng lai cuc sng nên các em v[n có nhu cGu
c ng8i l%n gGn g4i, chia sp và nh h%ng cho mình, làm gDng 3
mình noi theo. M-t khác là mâu thu[n gia s$ phát tri3n nhanh, bt Hn
nh v@ th3 cht, tâm lí và v th xã hi cJa trp em v%i nh(n thMc và hành
xd cJa ng8i l%n khơng theo kp s$ thay Hi ó. Vì v(y ng8i l%n v[n
th8ng có thái và cách c xd v%i các em nh v%i trp nh.

— Th* ba: Trong tDng tác v%i ng8i l%n, thiu niên có xu h%ng c8ng
i/u hố các tác ng cJa ng8i l%n trong Mng xd h?ng ngày. Các em
th8ng suy dion, thHi ph#ng, c8ng i/u hoá quá mMc tGm quan trng
cJa các tác ng ó, -c bi/t là các tác ng liên quan n danh d$ và
lòng t$ trng cJa các em. Trong khi ó, hành vi cJa chính các em có th3
gây h(u qu+ n tính m"ng mình l"i th8ng b các em coi nhr. Vì v(y,
chV cGn mt s$ tác ng cJa ng8i l%n làm tHn thDng chút ít n các em
thì trp thiu niên coi ó là s$ xúc ph"m l%n, s$ tHn tht tâm h#n nghiêm
trng, t] ó d[n n các ph+n Mng tiêu c$c v%i c8ng m"nh.

b. Các ki-u quan h. c7a ng26i l5n v5i thi"u niên

Có hai ki3u Mng xd i3n hình cJa ng8i l%n trong quan h/ v%i thiu niên:
— Ki3u Mng xd d$a trên cD sX ng8i l%n thu hi3u s$ bin Hi trong quá

trình phát tri3n th3 cht và tâm lí cJa thiu niên. T] ó có s$ thay Hi
nh(n thMc, thái và hành vi phù hp v%i s$ phát tri3n tâm lí cJa các
em. Trong ki3u Mng xd này, ng8i l%n th8ng tơn trng cá tính và s$ phát
tri3n cJa trp. Gia ng8i l%n và trp em có s$ #ng c+m, hp tác theo tinh
thGn dân chJ, ây là ki3u quan h/ ng8i l%n — ng8i b"n. Ki3u quan h/
này gi+m s$ xung khqc, mâu thu[n, có tác d!ng tích c$c i v%i s$ phát
tri3n cJa trp.

</div>
<span class='text_page_counter'>(20)</span><div class='page_container' data-page=20>

không ánh giá úng s$ thay Hi nhanh, m"nh mb v@ phát tri3n th3 cht
và tâm lí cJa các em so v%i giai o"n tr%c, -c bi/t là nhu cGu vDn lên
3 trX thành ng8i l%n và c+m giác ã là ng8i l%n cJa trp; s$ không Hn
nh v@ tr"ng thái sMc kho+ th3 cht và tâm lí cJa các em… Ki3u Mng xd
này th8ng d[n n s$ “!ng ” gia thiu niên v%i ng8i l%n v@ hai
phía. Thiu niên thì cho r?ng ng8i l%n khơng hi3u và khơng tơn trng
các em, nên các em khó chu, ph+n Mng l"i khi ng8i l%n nh(n xét khuyt

i3m cJa mình và tìm cách xa lánh ng8i l%n. Cịn ng8i l%n l"i quá khqt
khe v%i các em, t"o nên “h ngNn cách” gia hai bên. S> ?ng có th
kéo dài ti khi ng9i ln thay +i thái , cách *ng xK vi thiu niên.
S$ mâu thu[n, xung t trong cách Mng xd cJa ng8i l%n i v%i thiu
niên th8ng d[n t%i h(u qu+ xu, th(m chí nghiêm trng i v%i s$ phát
tri3n cJa các em. S$ ri nhiou tâm lí, s$ l/ch chu_n v@ hành vi và nhân
cách cJa thiu niên phGn l%n có cNn nguyên t] mâu thu[n trong quan h/
gia ng8i l%n v%i trp em lMa tuHi này. BXi v(y, 3 tránh x+y ra xung t,
ng8i l%n cGn có s$ hi3u bit nht nh v@ -c i3m phát tri3n th3 cht
và tâm lí tuHi thiu niên, -c bi/t là +nh hXng cJa d(y thì n s$ phát
tri3n; nên -t thiu niên vào v trí m%i, v trí cJa ng8i cùng hp tác, tơn
trng l[n nhau. Ng8i l%n cGn th3 hi/n s$ tơn trng, bình tng và tin
tXng trong quan h/ giao tip v%i HS THCS; cGn gDng m[u, t nh trong
hành xd v%i các em. *#ng th8i v@ phía các em c4ng cGn ph+i hi3u và
#ng c+m hDn v%i cha mr.

Trong gia ình, nhà tr8ng và trong cng #ng, nu ng8i l%n bit “làm
b"n” v%i các em thì quan h/ gia ng8i l%n v%i các em sb rt tt rp, t"o
i@u ki/n thu(n li cho s$ phát tri3n lành m"nh nhân cách cJa trp.
2. Giao tiếp giữa thiếu niên với nhau

a. Ý ngh$a và t9m quan tr;ng c7a giao ti"p bn bè &=i v5i s* phát tri-n nhân
cách thi"u niên

</div>
<span class='text_page_counter'>(21)</span><div class='page_container' data-page=21>

thng bình tng và ã mang -c trng cJa quan h/ xã hi gia các cá
nhân c l(p.

b. Ch#c n%ng c7a giao ti"p v5i bn ngang hàng tu?i thi"u niên

— ChMc nNng thông tin: Vi/c giao tip v%i các b"n ngang hàng là mt kênh

thông tin rt quan trng, thơng qua ó các em nh(n bit c nhi@u
thông tin hDn X ng8i l%n. Chtng h"n, phGn l%n thơng tin v@ vn @ gi%i
tính, thiu niên thu nh(n c t] các b"n ngang hàng.

— ChMc nNng hc hi: Nhóm b"n giúp thiu niên phát tri3n các k^ nNng xã
hi, kh+ nNng lí lu(n, dion t+ c+m xúc. *i tho"i và tranh lu(n v%i b"n bè,
các em hc cách dion t+ ý ngh^, c+m xúc, kh+ nNng gi+i quyt vn @,
hc hi mt cách th$c t vi/c bi3u l tình c+m, sNn sóc, thDng u,
làm gi+m i nhng nóng gi(n và nhng xúc c+m tiêu c$c. B"n bè làm cho
các em tNng c8ng nh(n nh v@ giá tr "o Mc và các giá tr khác. Trong
nhóm b"n, các em ph+i t$ ánh giá nhng giá tr cJa chính mình và cJa
các b"n và quyt nh hành ng, Mng xd hp lí, kp th8i. Quá trình ánh
giá này có th3 giúp các em l^nh hi c nhng chu_n m$c, giá tr "o
Mc cJa xã hi.

— ChMc nNng tip xúc xúc c+m: Giao tip v%i b"n giúp thiu niên trao Hi,
tâm s$ mt cách “bí m(t” nhng %c mD, tình c+m lãng m"n, nhng vn
@ thGm kín liên quan n phát d!c... th(m chí c+ nhng vn @ khơng
rõ chJ @, nh?m tho+ mãn nhu cGu tip xúc xúc c+m. Vi/c c g-p
nhau h?ng ngày 3 giãi bày tâm s$, 3 trao Hi các s$ ki/n, các c+m nh(n
và các suy t cJa mình là nhu cGu nHi tri cJa tuHi thiu niên, là ni@m
h"nh phúc v@ m-t tình c+m và s$ Hn nh xúc c+m quan trng i v%i các
em. Vi/c có c s$ tôn trng, lqng nghe, #ng c+m, chia sp và yêu mn
cJa b"n bè là i@u có ý ngh^a rt l%n i v%i lòng t$ trng cJa thiu niên.
— ChMc nNng th3 hi/n và khtng nh nhân cách cá nhân: Vi/c giao tip v%i

</div>
<span class='text_page_counter'>(22)</span><div class='page_container' data-page=22>

— B"n bè giúp nâng cao lòng t$ trng cJa thiu niên: Nhóm b"n tt th8ng
t$ hào v@ nhng i@u h ã làm. Lòng t$ hào úng lúc, úng mMc, ni@m
h"nh phúc vì có b"n ã làm lòng t$ trng cJa các em c nâng cao.
Giáo d!c l[n nhau thông qua b"n ngang hàng là mt nét -c thù trong

quan h/ cJa các em v%i b"n.

Nh v(y, b"n bè óng vai trị quan trng trong s$ phát tri3n tâm lí, tình
c+m, Mng xd cJa HS THCS. Giao tip v%i các b"n cùng gi%i và khác gi%i trong
th8i niên thiu mX Gu cho cuc sng trXng thành ngoài xã hi.

c. Mt s= &1c &i-m giao ti"p c7a thi"u niên v5i bn ngang hàng

— Nhu cGu giao tip v%i b"n ngang hàng phát tri3n m"nh. Giao tip v%i b"n
ã trX thành nhu cGu cp thit vì các em có xu h%ng mun tách khi
ng8i l%n do trong quan h/ v%i ng8i l%n, các em ít c bình tng. *ây là
lMa tuHi ang khao khát tìm mt v trí X b"n bè, X t(p th3, mun c s$
công nh(n cJa b"n bè. Các em giao tip v%i b"n 3 khtng nh mình, 3
trao Hi nhng nh(n xét, tình c+m, ý ngh^, tâm t, khó khNn cJa mình
trong quan h/ v%i b"n, v%i ng8i l%n... Các em mong mun có ng8i b"n
thân 3 chia sp, giãi bày tâm s$, v%ng mqc, bNn khoNn. Nhu cGu có b"n
thân, b"n tin c(y ngày càng trX nên cp bách v%i thiu niên, -c bi/t v%i
các em cui cp THCS. Ng8i b"n thân c các em coi nh “cái tơi thM
hai cJa mình”.

</div>
<span class='text_page_counter'>(23)</span><div class='page_container' data-page=23>

— Quan h/ v%i b"n cJa thiu niên là h/ thng c l(p và bình tng. Thiu
niên coi quan h/ v%i b"n là quan h/ riêng cJa cá nhân và các em mun
c c l(p, không mun ng8i l%n can thi/p.

Trong quan h/ v%i b"n, v th cJa các em c bình tng, ngang hàng.
Các em mong mun b"n ph+i có thái tôn trng, trung th$c, cXi mX,
hi3u bit và swn sàng giúp 7 l[n nhau. HS THCS thích giao tip và kt
b"n v%i nhng b"n hc cùng l%p c nhi@u ng8i tôn trng, do thông
c+m, chia sp v%i b"n. Mi vi ph"m s$ bình tng trong giao tip, trong
quan h/ nh kiêu cNng, chDi tri, coi th8ng b"n... th8ng b nhóm b"n

lên án và t_y chay.

— Quan h/ v%i b"n cJa thiu niên là h/ thng yêu cGu cao và máy móc. So
v%i lMa tuHi nh và c+ các lMa tuHi sau này, quan h/ cJa tuHi thiu niên
c xây d$ng trên cD sX các chu_n m$c tình b"n cao và ch-t chb. Thiu
niên yêu cGu rt cao v@ phía b"n c4ng nh b+n thân. Các ph_m cht tâm
lí c các em -c bi/t coi trng là các ph_m cht liên quan tr$c tip t%i
s$ kt b"n nh s$ tơn trng, bình tng, trung th$c, dám hi sinh quy@n
li cJa mình vì b"n... Vì v(y, các em th8ng lên án các thái và hành vi
t] chi giúp b"n, ích kV, tham lam, t$ ph!, hay nói xu b"n, nnh b,
xu th8i... Ngồi ra, thiu niên c4ng coi trng các ph_m cht liên quan t%i
các thành tích trong hc t(p và tu d7ng cJa b"n nh s$ thơng minh,
chNm chV, kiên trì, nhi/t tình và có trách nhi/m i v%i cơng vi/c chung
cJa nhóm...

*áng lu ý là các yêu cGu v@ chu_n m$c trong tình b"n cJa thiu niên v@
cD b+n phù hp v%i chu_n m$c "o Mc xã hi và là cD sX cJa lí tXng
"o Mc xã hi ang hình thành và phát tri3n X tuHi thiu niên. *#ng
th8i cGn th8ng xuyên quan tâm, giúp các em tránh s$ c8ng i/u hoá,
tuy/t i hoá các chu_n m$c ó trong Mng xd h?ng ngày; tránh s$ ng
nh(n nhng ph_m cht này v%i các nh(n thMc, thái và hành vi không
phù hp nh s$ b%ng bVnh tr%c ng8i l%n, s$ bao che khuyt i3m,
a dua v%i nhóm b"n cùng làm vi/c tiêu c$c vì “l8i hMa danh d$”...

</div>
<span class='text_page_counter'>(24)</span><div class='page_container' data-page=24>

thiu niên nh(n thMc c -c i3m gi%i tính cJa mình, X các em ã xut
hi/n nhng rung ng, nhng c+m xúc m%i l" v%i b"n khác gi%i.

Tình b"n v%i ng8i khác gi%i ã khác htn lMa tuHi tr%c. Tình b"n gia
các em trai và gái th8ng n+y sinh X nhng l%p cui cp (l%p 8, l%p 9) và
s$ gqn bó gia các em có th3 sâu sqc. S$ quan tâm n b"n khác gi%i có ý

ngh^a i v%i s$ phát tri3n nhân cách HS THCS: có th3 ng viên nhng
kh+ nNng cJa thiu niên, gi nên nhng nguy/n vng tt, cùng thi ua
hc t(p, giúp 7 nhau, b+o v/ l[n nhau... Trong giao tip v%i b"n khác
gi%i, các em c4ng th3 hi/n mâu thu[n gia ý mun, nhu cGu v%i hành vi
th3 hi/n (có nhu cGu giao tip v%i b"n khác gi%i nhng l"i c ngu‚ trang ý
mun, che giu ni tâm cJa mình).

Cách th3 hi/n v%i b"n khác gi%i cJa các em nam khác v%i n. Các em
nam th3 hi/n khá m"nh mb, ơi khi cịn thô b"o, “gây s$” v%i b"n n 3
b"n chú ý n mình. Các em n th8ng kín áo, t nh hDn (các em
th8ng chú ý n hình thMc cJa mình, trang ph!c, cách Mng xd, che giu
tình c+m cJa mình...).

Tuy hành vi b@ ngồi có vp khác nhau nhng thiu niên @u có hi/n
tng tâm lí ging nhau là: quan tâm -c bi/t hDn n b"n khác gi%i và
mong mun thu hút c tình c+m cJa b"n. Trong tình b"n khác gi%i,
các em v]a h#n nhiên, trong sáng, v]a có vp th(n trng, kín áo, có ý
thMc rõ r/t v@ gi%i tính cJa b+n thân. Tình c+m này nhi@u khi chV thống
qua, nhng c4ng có tr8ng hp khá b@n vng, có th3 có sóng gió, r#i l"i
Hn nh dGn và 3 l"i nhi@u kV ni/m sâu sqc.

Nu g-p +nh hXng không thu(n li, các em do b sa vào con 8ng tình
ái q s%m, khơng có li cho vi/c phát tri3n nhân cách. Trong tr8ng
hp này, cha mr, các thGy cơ giáo ph+i ht sMc bình t^nh, giúp thiu niên
tháo g7 mt cách t nh. Nhìn chung nên tH chMc các ho"t ng t(p th3
có ích, phong phú giúp trp hi3u bit l[n nhau, quan tâm t%i nhau mt
cách vô t, trong sáng.

</div>
<span class='text_page_counter'>(25)</span><div class='page_container' data-page=25>

dion ra s$ thay Hi quan h/ qua l"i gia thiu niên v%i ng8i l%n, -c bi/t
v%i cha mr. Trong giao tip v%i ng8i l%n có th3 n+y sinh nhng khó khNn,

xung t do thiu niên cha xác nh Gy J gia mong mun v@ v trí và
kh+ nNng cJa mình. Trong giao tip, thiu niên Hnh hng n bn bè r0t
mnh m3. Giao tip v%i b"n chim v trí quan trng trong 8i sng và có ý
ngh^a thit th$c i v%i s$ phát tri3n nhân cách cJa thiu niên.

3. Xử lí tình huống

— Tình hung thM nht:

+ Trong chia sp cJa HS thì em gái có vp rt bMc xúc v%i mr. Bà mr cha
th$c s$ làm b"n v%i con khi con gái mình ang b%c vào tuHi ng8i l%n.
Bà mr cha tìm hi3u xem các b"n cJa con n nhà mình làm gì mà ã
ch"y ra uHi “HB có ting cịi xe là mP em xơng ra, có lFn mP ã u+i
thQng cánh hai bn trai làm em ngAng quá”.

+ CGn ph+i thy là con em X lMa tuHi này ang l%n, có nhu cGu giao tip v%i
b"n và b"n khác gi%i. Nhng bà mr khơng -t mình vào hồn c+nh cJa
con, kiên quyt khơng cho các b"n ó g-p con gái mình. *i@u này t"o
nên khó khNn trong giao tip gia bà mr v%i các con. Các b"n trai c+m
thy b xúc ph"m nên ã không chDi v%i b"n gái này na “Th là em bH
các bn 0y tSy chay”. Bà mr v[n coi con gái mình là trp nh.

+ Bà mr ã không thông c+m v%i con gái mình, ã làm +nh hXng n lịng
t$ trng cJa cô gái, khin cô bu#n bã, chán n+n: “Bây gi8 em thy cô Dn
quá, hc hành không vào na. Nhà em khá gi+, em chtng thiu thM gì.
Em chV thiu tình b"n. Sng bên mr mà em cM tXng mình là Th Ki@u
X lGu Ngng Bích, bên c"nh s$ giám sát cJa mr...”. Nu tình tr"ng này
kéo dài có th3 gây ri nhiou tâm lí X cơ gái.

— Tình hung thM hai:

</div>
<span class='text_page_counter'>(26)</span><div class='page_container' data-page=26>

— Ng8i cha ã quá cMng nhqc khi “quy %c c+ nhà ph+i tqt èn i ngJ ch(m
nht là vào lúc 22h30”. BXi v(y khi con trai ham c sách, xin thêm 30 phút
nhng ng8i cha kiên quyt không cho “Mt buHi ti ã n 22h30 mà cháu
v[n cha tqt èn. B cháu nhqc thì cháu có xin thêm 30 phút na. Nhng
ch#ng tôi kiên quyt không #ng ý và tqt ph!t èn X bàn hc cJa cháu”.
— M-c dù ng8i cha mun con i ngJ úng gi8 3 b+o v/ sMc khop song

hành vi tqt èn cJa ông b ã gây bMc xúc cho con trai, làm cho cháu ã
ngh^ n chuy/n r8i b gia ình. Sáng hôm sau cháu rt bu#n và qu+
quyt: “L%n hDn mt chút, con nht nh sb ra i khi nhà”.

NHẬN XÉT

Trong c+ hai tình hung trên, cách Mng xd cJa các b(c cha mr v%i con trong
tuHi HS THCS là cha úng. H v[n coi con mình nh là trp nh và
gi thái Mng xd cMng nhqc v%i con cJa mình. Quan h/ ki3u này th8ng
chMa $ng mâu thu[n và do d[n n xung t gia ng8i l%n v%i các em.
Trong c+ hai tr8ng hp trên, nên chNng cô gái X tình hung 1 và c(u con
trai trong tình hung 2 (ho-c bà mr c(u ta) có th3 g-p chuyên viên tâm lí
hc 8ng 3 c chia sp, tr giúp cho c+ HS và các b(c cha mr 3 h
có th3 thay Hi cách Mng xd v%i con, 3 quan h/ gia cha mr v%i con X lMa
tuHi này c tt hDn.

Hoạt động 3: Tìm hiểu sự phát triển nhận thức của học sinh

trung học cơ sở

D$a vào hi3u bit và kinh nghi/m th$c tion d"y hc cJa b+n thân, b"n hãy
vit ra nhng suy ngh^ cJa mình v@:

</div>
<span class='text_page_counter'>(27)</span><div class='page_container' data-page=27>

* S$ phát tri3n các hành ng nh(n thMc cJa HS THCS:
— V@ tri giác:

— V@ trí nh%:

— V@ chú ý:

</div>
<span class='text_page_counter'>(28)</span><div class='page_container' data-page=28>

— V@ tXng tng:

— V@ ngôn ng:

Bn hãy i chiu nhng ni dung va vit ra vi nhng thông tin di
ây và t> hoàn thi5n nhng ni dung ã vit.

THÔNG TIN PHẢN HỒI

1. Sự phát triển cấu trúc nhận thức của học sinh trung học cơ sở

</div>
<span class='text_page_counter'>(29)</span><div class='page_container' data-page=29>

2. Sự phát triển các hành động nhận thức của học sinh trung học cơ sở
a. S* phát tri-n tri giác

Z HS THCS, khi lng các i tng tri giác c tNng rõ r/t. Tri giác
cJa các em có trình t$, có k ho"ch và hồn thi/n hDn. Các em có kh+
nNng phân tích và tHng hp phMc t"p khi tri giác s$ v(t, hi/n tng. Các
em ã sd d!ng h/ thng thơng tin c+m tính linh ho"t, tu… thuc vào
nhi/m v! cJa t duy. Kh+ nNng quan sát phát tri3n, trX thành thuc tính
Hn nh cJa cá nhân.

Tuy nhiên tri giác cJa HS THCS còn mt s h"n ch: thiu kiên trì, cịn
vi vàng, hp tp trong tri giác, tính tH chMc, tính h/ thng trong tri giác

cịn yu. Vì v(y giáo viên cGn rèn luy/n cho các em k^ nNng quan sát qua
các gi8 gi+ng lí thuyt, các gi8 th$c hành, ho"t ng ngoài gi8 lên l%p, các
sinh ho"t t(p th3, ho"t ng th3 d!c th3 thao, tham quan, dã ngo"i…
b. S* phát tri-n trí nh5

Ghi nh% chJ nh, ghi nh% ý ngh^a, ghi nh% logic ang dGn c chim
u th hDn ghi nh% máy móc. Trong khi tái hi/n tài li/u, HS THCS ã bit
d$a vào logic cJa vn @ nên nh% chính xác và lâu hDn. Các em có kh+
nNng sd d!ng các lo"i trí nh% mt cách hp lí, bit tìm các phDng pháp
ghi nh%, nh% l"i thích hp, có hi/u qu+, bit phát huy vai trò cJa t duy
trong các quá trình ghi nh%. K^ nNng tH chMc ho"t ng cJa HS THCS 3
ghi nh% tài li/u, k^ nNng nqm vng phDng ti/n ghi nh% c phát tri3n X
mMc cao hDn nhi@u so v%i X tuHi nhi #ng.

Ghi nh% cJa HS THCS c4ng còn mt s thiu sót. Các em th8ng b mâu
thu[n trong vi/c ghi nh%, m-c dù có kh+ nNng ghi nh% ý ngh^a song các
em v[n tu… ti/n trong ghi nh%, khi g-p khó khNn l"i t] b ghi nh% ý ngh^a.
Các em cha hi3u úng vai trò cJa ghi nh% máy móc, xem ó là hc vrt
nên coi th8ng lo"i ghi nh% này, do ó khơng nh% c tài li/u chính xác.
Vì v(y, giáo viên cGn giúp các em phát tri3n tt c+ hai lo"i ghi nh% trên.
c. S* phát tri-n chú ý

</div>
<span class='text_page_counter'>(30)</span><div class='page_container' data-page=30>

em th3 hi/n s$ l$a chn rt rõ (ph! thuc vào tính cht cJa i tng,
vào hMng thú cJa HS THCS…).

Tuy nhiên trong s$ phát tri3n chú ý cJa HS THCS c4ng th3 hi/n mâu thu[n.
Mt m-t, chú ý có chJ nh X các em phát tri3n m"nh. M-t khác nhng
n tng và rung ng m"nh mb, phong phú l"i làm cho chú ý cJa các
em không b@n vng. *i@u này ph! thuc vào hMng thú nh(n thMc, vào tài
li/u cGn l^nh hi, vào tâm tr"ng, thái cJa HS trong gi8 hc. BXi v(y,

giáo viên cGn tH chMc gi8 hc có ni dung hp d[n, ịi hi HS ph+i tích
c$c ho"t ng, tích c$c suy ngh^, tham gia xây d$ng bài…

d. S* phát tri-n t2 duy

Chuy3n t] t duy c! th3 sang tr]u tng là nét -c thù trong s$ phát
tri3n t duy cJa HS THCS. Tuy nhiên X Gu cp THCS, thành phGn cJa t
duy c! th3 v[n phát tri3n m"nh và gi vai trò quan trng trong cu trúc
t duy. Sang các l%p cui cp, t duy tr]u tng phát tri3n m"nh. Các em
có kh+ nNng phân tích tài li/u tDng i Gy J, sâu sqc, bit phân tích
các yu t b+n cht, nhng mi liên h/, quan h/ mang tính quy lu(t…
khi l^nh hi, gi+i quyt nhi/m v!. Kh+ nNng khái quát hoá, tr]u tng
hoá X HS THCS phát tri3n m"nh. Kh+ nNng suy lu(n cJa các em tDng
i hp lí và có cD sX sát th$c.

Khác v%i nhi #ng, HS THCS phân tích nhi/m v! trí tu/ b?ng cách t"o ra
nhng gi+ nh khác nhau, nhng liên h/ gia chúng và ki3m tra nhng
gi+ thuyt này. Các em phát tri3n k^ nNng sd d!ng nhng gi+ thuyt 3
gi+i quyt các nhi/m v! trí tu/ trong vi/c phân tích hi/n th$c. T duy
b?ng nhng gi+ nh là công c! -c bi/t cJa suy lu(n khoa hc.

</div>
<span class='text_page_counter'>(31)</span><div class='page_container' data-page=31>

Trên th$c t, t duy cJa HS THCS còn bc l mt s h"n ch. Mt s em
nqm du hi/u b@ ngoài cJa khái ni/m khoa hc do hDn các du hi/u b+n
cht cJa nó; các em hi3u b+n cht cJa khái ni/m song không ph+i lúc
nào c4ng phân bi/t c du hi/u ó trong mi tr8ng hp; g-p khó
khNn trong khi phân tích mi liên h/ nhân qu+… Ngoài ra i v%i mt s
HS, ho"t ng nh(n thMc cha trX thành ho"t ng c l(p, tính kiên trì
trong hc t(p cịn yu.

T] nhng -c i3m trên, giáo viên cGn chú ý phát tri3n t duy tr]u tng

cho HS THCS 3 làm cD sX cho vi/c l^nh hi khái ni/m khoa hc trong
hc t(p, h%ng d[n các em bi/n pháp rèn luy/n k^ nNng suy ngh^ c l(p,
có phê phán.

e. S* phát tri-n t2ng t2Eng và ngôn ng3

Kh+ nNng tXng tng X HS THCS khá phong phú nhng cịn bay bHng,
thiu th$c tion.

Ngơn ng cJa HS THCS ang phát tri3n m"nh, vn t] tNng lên rõ r/t. Ngôn
ng cJa các em phMc t"p hDn, t] v$ng phong phú hDn, tính hình tng
và trình logic ch-t chb trong ngôn ng phát tri3n X mMc cao hDn so v%i
nhi #ng.

Tuy nhiên ngôn ng cJa HS THCS c4ng còn h"n ch: kh+ nNng dùng t]
3 bi3u "t ý ngh^ còn h"n ch, các em cịn dùng t] cha chính xác, cha
chú ý cách dion "t theo cu trúc ng pháp ch-t chb; mt s em thích
dùng t] cGu kì, bóng b_y nhng sáo rSng do ý mun bqt ch%c ng8i l%n,
ho-c sd d!ng mt s thành ng dung t!c.

Hoạt động 4: Tìm hiểu sự phát triển nhân cách của học sinh

_{trung học cơ sở}

D$a vào hi3u bit và kinh nghi/m th$c tion trong công tác d"y hc và GD
HS THCS, b"n hãy vit ra suy ngh^ cJa mình 3 th$c hi/n mt s yêu
cGu sau:

</div>
<span class='text_page_counter'>(32)</span><div class='page_container' data-page=32>

b. Nêu nhng -c i3m cD b+n trong s$ hình thành và phát tri3n "o Mc
cJa HS THCS.

* V@ s$ phát tri3n nh(n thMc "o Mc:

</div>
<span class='text_page_counter'>(33)</span><div class='page_container' data-page=33>

c. Hãy phân tích hi/n tng tâm lí sau và rút ra nhng kt lu(n s ph"m
cGn thit:

“Trong buHi sinh ho"t l%p, mt n sinh nh(n xét v@ nhng u i3m và
khuyt i3m cJa tH mình mt cách rt nghiêm túc, chín chqn. Th mà X
nhà có lúc chính cơ bé “bit suy ngh^” y l"i t v%i c(u em trai v@ vi/c ph+i
rda mâm bát “nhi@u hDn” n mMc cãi nhau om sòm, gi(n dSi, n%c mqt
ch+y vòng quanh.

Cịn c(u HS cùng l%p có lúc hc hành rt nghiêm túc, có b"n nào rJ i
bqt ve thì kiên quyt khơng i. Th mà có khi anh chàng su v8n này chV
m-c mSi chic quGn ùi leo lên chic xe "p 3 bánh cJa c(u bé 5 tuHi
"p ly "p 3.”

Bn hãy i chiu nhng ni dung va vit ra vi nhng thông tin di
ây và t> i%u chYnh nhng ni dung ã vit.

THÔNG TIN PHẢN HỒI

1. Sự phát triển mạnh mẽ của tự ý thức

a. Ý ngh$a c7a t* ý th#c &=i v5i h;c sinh trung h;c c s

</div>
<span class='text_page_counter'>(34)</span><div class='page_container' data-page=34>

thiu niên v%i nhng ng8i khác. Trên cD sX nh(n thMc và ánh giá c
mình, các em m%i có kh+ nNng i@u khi3n, i@u chVnh ho"t ng cJa b+n
thân cho phù hp v%i yêu cGu khách quan, gi c v trí xMng áng
trong xã hi, trong l%p hc, trong nhóm b"n.

Khi vào tuHi thiu niên, do s$ t bin cJa cD th3 X tuHi d(y thì, tr%c hồn

c+nh hc t(p m%i, -c bi/t do s$ phát tri3n các quan h/ xã hi, s$ giao
tip trong t(p th3 mà X thiu niên xut hi/n nhu cGu quan tâm n ni
tâm c(a mình, n nhng ph_m cht nhân cách riêng, xut hi/n nhu cFu
t> ánh giá, so sánh mình v%i ng8i khác. *i@u này khin HS THCS
mun xem xét l"i mình, mun t thái m%i v@ mình. Các em có nhu
cGu t$ khtng nh mình tr%c ng8i l%n, bi3u hi/n X chS: các em luôn ý
thMc r?ng, mình có J kh+ nNng 3 t$ quyt, 3 c l(p.

b. T* nhHn th#c v bn thân

Cu t"o m%i -c trng trong nhân cách thiu niên là s$ n+y sinh X các
em c+m giác v@ s$ trXng thành, c+m giác mình là ng8i l%n. C+m giác
v@ s$ trXng thành là c+m giác c áo cJa lMa tuHi thiu niên.

Nhng bin Hi v@ th3 cht, nhng bin Hi trong ho"t ng hc t(p,
nhng bin Hi v@ v th cJa thiu niên trong gia ình, nhà tr8ng,
xã hi... ã tác ng n thiu niên, làm các em n+y sinh nh(n thMc m%i.
*ó là nh(n thMc v@ s$ trXng thành cJa b+n thân, xut hi/n “cZm giác
mình ã là ng9i ln”. Các em c+m thy mình khơng cịn là trp con na.
Các em c4ng c+m thy mình cha th$c s$ là ng8i l%n nhng các em swn
sàng mun trX thành ng8i l%n.

</div>
<span class='text_page_counter'>(35)</span><div class='page_container' data-page=35>

c. M#c & t* ý th#c c7a HS trung h;c c s

Khơng ph+i tồn b nhng ph_m cht nhân cách @u c thiu niên ý
thMc cùng mt lúc. B%c Gu, các em nh(n thMc c hành vi cJa mình.
Tip n là nh(n thMc các ph_m cht "o Mc, tính cách và nNng l$c
trong các ph"m vi khác nhau (trong hc t(p: chú ý, kiên trì... r#i n
nhng ph_m cht th3 hi/n thái v%i ng8i khác: tình thDng, tình b"n,
tính v tha, s$ ân cGn, cXi mX...), tip n nhng ph_m cht th3 hi/n thái

i v%i b+n thân: khiêm tn, nghiêm khqc hay khoe khoang, do dãi...
Cui cùng m%i là nhng ph_m cht phMc t"p, th3 hi/n mi quan h/
nhi@u m-t cJa nhân cách (tình c+m trách nhi/m, lDng tâm, danh d$...).
d. T* &ánh giá c7a h;c sinh trung h;c c s

Nhu cGu nh(n thMc b+n thân cJa HS THCS phát tri3n m"nh. Các em có xu
th c l(p ánh giá b+n thân. Nhng kh+ nNng t$ ánh giá cJa HS
THCS l"i cha tDng xMng v%i nhu cGu ó. Do ó, có th3 có mâu thu[n
gia mMc kì vng cJa các em v%i thái cJa nhng ng8i xung quanh
i v%i các em. Nhìn chung các em th8ng t$ thy cha hài lòng v@ b+n
thân. Ban Gu ánh giá cJa các em còn d$a vào ánh giá cJa nhng
ng8i có uy tín, gGn g4i v%i các em. DGn dGn, các em sb hình thành
khuynh h%ng c l(p phân tích và ánh giá b+n thân.

S$ t$ ánh giá cJa HS THCS th8ng có xu h%ng cao hDn hi/n th$c,
trong khi ng8i l%n l"i ánh giá thp kh+ nNng cJa các em. Do ó có th3
d[n t%i quan h/ khơng thu(n li gia các em v%i ng8i l%n. Thiu niên
rt nh"y c+m i v%i s$ ánh giá cJa ng8i khác i v%i s$ thành công
hay tht b"i cJa b+n thân. BXi v(y 3 giúp HS THCS phát tri3n kh+ nNng
t$ ánh giá, ng8i l%n nên ánh giá công b?ng 3 các em thy c
nhng u, khuyt i3m cJa mình, bit cách phn u và bit t$ ánh giá
b+n thân phù hp hDn.

</div>
<span class='text_page_counter'>(36)</span><div class='page_container' data-page=36>

khi quan sát, ánh giá ng8i l%n, -c bi/t i v%i cha mr, giáo viên. S$ ánh
giá này th8ng c th3 hi/n mt cách kín áo, bí m(t, khqt khe. Tuy nhiên
qua s$ ánh giá ng8i khác, HS THCS có th3 tìm c hình m[u lí tXng
3 phn u, noi theo.

*ng l$c thúc _y s$ phát tri3n t$ ý thMc cJa HS THCS: là nhu cGu v@ v
trí cJa các em trong gia ình, xã hi, nhu cGu mun chim c v trí

trong nhóm b"n, mun c s$ tôn trng, yêu mn cJa b"n bè.

Tuy nhiên t$ ánh giá cJa HS THCS còn có nhi@u h"n ch:

— Các em nh(n thMc và ánh giá c các m[u hình nhân cách trong xã hi
nhng cha bit rèn luy/n 3 có c nhân cách theo m[u hình ó.
— HS THCS có thái ánh giá hi/n th$c khách quan rt thtng thqn, m"nh

mb, chân thành và dMt khoát nhng cha bit phân tích m-t phMc t"p
cJa 8i sng, m-t phMc t"p trong quan h/ xã hi.

Trong quá trình cùng ho"t ng v%i b"n bè, v%i t(p th3, s$ ánh giá cJa
ng8i khác cùng v%i kh+ nNng th$c sb giúp HS THCS thy c s$ cha
hồn thi/n cJa mình. *i@u này giúp các em phn u, rèn luy/n 3 t$
phát tri3n b+n thân theo m[u hình ã l$a chn.

e. T* giáo dc c7a h;c sinh trung h;c c s

</div>
<span class='text_page_counter'>(37)</span><div class='page_container' data-page=37>

2. Sự phát triển nhận thức đạo đức và hành vi ứng xử của học sinh
trung học cơ sở

S$ hình thành nh(n thMc "o Mc nói chung và l^nh hi tiêu chu_n cJa
hành vi "o Mc nói riêng là -c i3m tâm lí quan trng trong lMa tuHi
thiu niên. TuHi HS THCS là tuHi hình thành th gi%i quan, lí tXng, ni@m
tin "o Mc, nhng phán oán giá tr...

Z tuHi HS THCS, do s$ mX rng các quan h/ xã hi, do s$ phát tri3n cJa
t$ ý thMc, "o Mc cJa các em c phát tri3n m"nh. Do trí tu/ và t$ ý
thMc phát tri3n, HS THCS ã bit sd d!ng các nguyên tqc riêng, các quan
i3m, sáng kin riêng 3 chV "o hành vi. *i@u này làm cho HS THCS

khác htn HS ti3u hc (HS nh chJ yu hành ng theo chV d[n tr$c tip
cJa ng8i l%n). Trong s$ hình thành và phát tri3n "o Mc HS THCS thì
tri thMc "o Mc, tình c+m "o Mc, ngh l$c... X các em thay Hi nhi@u so
v%i trp nh.

Cùng v%i s$ phát tri3n cJa t$ ý thMc, v%i nguy/n vng vDn lên làm ng8i
l%n, ý chí c(a HS THCS có nhng thay +i. Các ph_m cht ý chí cJa các
em c phát tri3n m"nh hDn HS ti3u hc (tính c l(p, sáng t"o, kiên
quyt, d4ng c+m...). HS THCS th8ng coi vi/c giáo d!c ý chí, t$ tu d7ng
là mt nhi/m v! quan trng cJa b+n thân, -c bi/t v%i các em nam.
Thiu niên ánh giá cao các ph_m cht ý chí nh kiên c8ng, tinh thGn
vt khó, kiên trì... Tuy nhiên, không ph+i lúc nào các em c4ng hi3u
úng các ph_m cht ý chí. Mt s em ơi khi t ra thiu bình t^nh, thơ lS
trong Mng xd v%i ng8i l%n, v%i b"n bè (th3 hi/n trong hành vi, cd chV,
ngôn ng...). BXi v(y ng8i l%n cGn giúp các em hi3u rõ nhng ph_m cht
ý chí và nh h%ng rèn luy/n, phn u theo nhng ph_m cht ý chí
tích c$c 3 trX thành nhân cách trong xã hi.

Trong khi giáo d!c "o Mc cho HS THCS, cGn chú ý n s$ hình thành
nhng cD sX "o Mc X tuHi thiu niên. Nhìn chung trình nh(n thMc
"o Mc cJa HS THCS là cao. Các em hi3u rõ nhng khái ni/m "o Mc
nh tính trung th$c, kiên trì, d4ng c+m, tính c l(p...

</div>
<span class='text_page_counter'>(38)</span><div class='page_container' data-page=38>

phim +nh khơng phù hp v%i lMa tuHi, ho-c do +nh hXng cJa b"n bè xu,
nghi/n games, các trò chDi b"o l$c...). Do ó các em có th3 có nhng ng
nh(n, hi3u bit phin di/n, khơng chính xác v@ mt s khái ni/m "o
Mc, nhng ph_m cht riêng cJa cá nhân, vì th các em ã phát tri3n
nhng nét tiêu c$c trong tính cách. BXi v(y, cha mr, giáo viên và nhng
ng8i làm công tác giáo d!c cGn lu ý i@u này trong công tác giáo d!c
"o Mc cho HS THCS.

3. Xử lí tình huống

C+ hai HS THCS (em n và em nam) @u ang tr+i nghi/m c+m giác v@
s$ trXng thành cJa b+n thân X tuHi thiu niên “c+m giác mình ã là
ng8i l%n”. C+m giác v@ s$ trXng thành là c+m giác c áo cJa lMa tuHi
thiu niên và là cu t"o m%i -c trng trong nhân cách thiu niên.
BXi v(y trong hành vi Mng xd cJa các em, lúc th3 hi/n tính ng8i l%n,
song có lúc l"i th3 hi/n tính trp con. Khi X tr8ng, em n th3 hi/n tính
ng8i l%n rt rõ “tV ra r0t úng Xn khi nhn xét v% nhng u i m và
khuyt i m c(a t+ mình mt cách r0t nghiêm túc, chín chXn”. Em HS
nam cùng l%p c4ng “có lúc h@c hành r0t nghiêm túc, có bn nào r( i bXt
ve thì kiên quyt khơng i”.

Nhng khi v@ nhà thì Mng xd cJa hai HS trên l"i th3 hi/n tính trp con rõ
r/t. Z nhà có lúc em HS n y l"i t v%i c(u em trai v@ vi/c ph+i rda mâm
bát nhi@u hDn n mMc cãi nhau om sòm, gi(n dSi, n%c mqt ch+y vòng
quanh. Còn em HS nam m-c dù cao l%n “chàng su v8n” nhng v[n
thích hành xd nh trp nh: “có khi anh chàng “su v8n” này chV m-c
mSi chic quGn ùi leo lên chic xe "p 3 bánh cJa c(u bé 5 tuHi "p ly
"p 3”.

</div>
<span class='text_page_counter'>(39)</span><div class='page_container' data-page=39>

Hoạt động 5: Tổng kết

B"n hãy chia sp v%i #ng nghi/p 3 th$c hi/n mt s yêu cGu sau:
a. Khái quát l"i các vn @ v@ sinh lí, tâm lí cJa HS THCS.

b. Gi+i thích t"i sao mt s nhà tâm lí hc l"i cho r?ng lMa tuHi HS THCS là
lMa tuHi khó giáo d!c. Quan ni/m cJa b"n v@ vn @ này nh th nào?

</div>
<span class='text_page_counter'>(40)</span><div class='page_container' data-page=40>

Bn hãy i chiu nhng ni dung va vit ra vi nhng thông tin di
ây hi u rõ Ec i m phát tri n tâm, sinh lí l*a tu+i HS THCS.

THƠNG TIN PHẢN HỒI

1. Tóm tắt về đặc điểm tâm, sinh lí của học sinh trung học cơ sở
a. VJ trí, ý ngh$a c7a giai &on phát tri-n tu?i h;c sinh trung h;c c s

LMa tuHi HS THCS bao g#m nhng em có tuHi t] 11 n 15 tuHi.
*ó là nhng em ang theo hc t] l%p 6 n l%p 9 X tr8ng THCS.

LMa tuHi này còn gi là lMa tuHi thiu niên và nó có mt v trí -c bi/t
trong th8i kì phát tri3n cJa trp em. V trí -c bi/t này c ph+n ánh
b?ng các tên gi: “th8i kì q ”, “tuHi khó b+o”, “tuHi bt tr”, “tuHi
khJng ho+ng”… Nhng tên gi ó nói lên tính phMc t"p và tGm quan
trng cJa lMa tuHi này trong quá trình phát tri3n cJa trp em.

*ây là th8i kì chuy3n t] th8i thD u sang tuHi trXng thành.

</div>
<span class='text_page_counter'>(41)</span><div class='page_container' data-page=41>

cJa các em nh?m l^nh hi nhng giá tr, nhng chu_n m$c nht nh,
nh?m xây d$ng nhng quan h/ tho+ áng v%i ng8i l%n, v%i b"n ngang
hàng và cui cùng nh?m vào b+n thân, thit k nhân cách cJa mình mt
cách c l(p.

Tuy nhiên quá trình hình thành cái m%i th8ng kéo dài v@ th8i gian và ph!
thuc vào i@u ki/n sng, ho"t ng cJa các em. Do ó s$ phát tri3n tâm lí
X lMa tuHi này dion ra khơng #ng @u v@ mi m-t. *i@u ó quyt nh s$
t#n t"i song song “v]a tính trp con, v]a tính ng8i l%n” X lMa tuHi này.
b. S* phát tri-n th- chLt c7a h;c sinh trung h;c c s

S$ phát tri3n cD th3 thiu niên rt nhanh, m"nh mb, quyt li/t nhng
không cân i, -c bi/t xem xét nhng thay Hi v@ h/ thng thGn kinh,
liên quan n nh(n thMc cJa thiu niên và s$ trXng thành v@ m-t sinh
d!c, yu t quan trng nht cJa s$ phát tri3n cD th3 cJa thiu niên.
c. S* phát tri-n giao ti"p c7a h;c sinh trung h;c c s

Giao tip là ho"t ng chJ "o X lMa tuHi HS THCS. LMa tuHi này có
nhng thay Hi rt cD b+n trong giao tip cJa các em v%i ng8i l%n và v%i
b"n ngang hàng.

Nét -c trng trong giao tip cJa HS THCS v%i ng8i l%n là s$ c+i tH l"i
ki3u quan h/ gia ng8i l%n v%i trp em có X tuHi nhi #ng, hình thành
ki3u quan h/ -c trng cJa tuHi thiu niên và -t cD sX cho vi/c thit l(p
quan h/ cJa ng8i l%n v%i ng8i l%n trong các giai o"n tip theo. Trong giao
tip v%i ng8i l%n có th3 n+y sinh nhng khó khNn, xung t do thiu niên
cha xác nh Gy J gia mong mun v@ v trí và kh+ nNng cJa mình.
Trong giao tip, thiu niên nh h%ng n b"n rt m"nh mb. Giao tip
v%i b"n chim v trí quan trng trong 8i sng và có ý ngh^a thit th$c
i v%i s$ phát tri3n nhân cách cJa thiu niên. Khác v%i giao tip v%i
ng8i l%n (th8ng dion ra s$ bt bình tng), giao tip cJa thiu niên v%i
b"n ngang hàng là h/ thng bình tng và mang -c trng cJa quan h/
xã hi gia các cá nhân c l(p.

d. S* phát tri-n nhHn th#c c7a h;c sinh trung h;c c s

</div>
<span class='text_page_counter'>(42)</span><div class='page_container' data-page=42>

Các q trình nh(n thMc tri giác, chú ý, trí nh%, t duy, tXng tng… X
HS THCS @u phát tri3n m"nh, -c bi/t s$ phát tri3n cJa t duy hình
tng và t duy tr]u tng.

e. S* phát tri-n nhân cách h;c sinh trung h;c c s

Z lMa tuHi HS THCS ang dion ra s$ phát tri3n m"nh mb cJa t$ ý thMc,
-c bi/t cJa t$ giáo d!c. BXi v(y k3 t] tuHi này, các em khơng nhng là
khách th3 mà cịn là chJ th3 cJa giáo d!c.

*#ng th8i "o Mc cJa HS THCS c4ng c phát tri3n m"nh, -c bi/t v@
nh(n thMc "o Mc và các chu_n m$c hành vi Mng xd.

2. Vấn đề giáo dục học sinh trung học cơ sở trong xã hội hiện đại
Giáo d!c HS THCS trong xã hi hi/n "i là vn @ phMc t"p và khó khNn.
BXi lMa tuHi thiu niên là giai o"n có nhi@u bin Hi quan trng trong s$
phát tri3n 8i ng8i c+ v@ th3 cht, m-t xã hi và m-t tâm lí. M-t khác
i@u ki/n sng, i@u ki/n giáo d!c trong xã hi hi/n "i c4ng có nhng thay
Hi so v%i xã hi truy@n thng. *3 giáo d!c HS THCS "t hi/u qu+, cGn
ph+i tính n nhng thu(n li và khó khNn cJa lMa tuHi trong s$ phát tri3n.
V@ thu(n li, do i@u ki/n sng trong xã hi c nâng cao mà hi/n nay
sMc khop cJa thiu niên c tNng c8ng. Hi/n tng gia tc phát tri3n X
con ng8i th8ng rDi vào lMa tuHi này nên s$ d(y thì n s%m hDn và các
em có c cD th3 khop m"nh, sMc l$c d#i dào. *ây là cD sX cho s$ phát
tri3n trí tu/ và phát tri3n nhân cách cJa thiu niên.

M-t khác b%c vào th kV XXI, do bùng nH cJa khoa hc công ngh/ mà
lng thông tin, tri thMc n v%i các em rt phong phú. *#ng th8i s con
trong mSi gia ình chV có ít nên cha mr do có i@u ki/n 3 chNm sóc các
em (c+ v@ th8i gian, v@ kinh t, -c bi/t là nhng i@u ki/n 3 giáo d!c
toàn di/n nhân cách các em). Xã hi, nhà tr8ng và gia ình @u rt
quan tâm n s$ phát tri3n cJa trp em nói chung và HS THCS nói riêng.
S$ kt hp giáo d!c gia nhà tr8ng, gia ình và xã hi ã giúp cho các
em có c cD hi, i@u ki/n giáo d!c toàn di/n hDn (ngay c+ v%i nhng
em có hồn c+nh khó khNn).

</div>
<span class='text_page_counter'>(43)</span><div class='page_container' data-page=43>

hi và tâm lí l"i dion ra ch(m hDn. *i@u này +nh hXng n vi/c giáo d!c
HS THCS. Vi/c d(y thì s%m c4ng +nh hXng n ho"t ng hc cJa các em,
làm các em b phân tán trong hc t(p do có nhng rung c+m m%i, quan h/
m%i v%i b"n khác gi%i.

Do ni dung hc t(p ngày càng mX rng, quá t+i nên HS THCS chJ yu
b(n hc (hc X l%p chính khố, hc thêm...), ít có nhng ngh^a v! và
trách nhi/m khác v%i gia ình. HDn na X nhng l%p cui cp (l%p 9) có
th3 xut hi/n thái phân hoá rt rõ trong hc t(p d[n t%i vi/c hc l/ch,
t"o nên s$ thiu toàn di/n trong hi3u bit, trong nh(n thMc cJa các em.
Khó khNn cD b+n cJa lMa tuHi HS THCS là xây d$ng mi quan h/ gia
ng8i l%n v%i các em sao cho Hn tho+ và xây d$ng quan h/ lành m"nh,
trong sáng v%i b"n, -c bi/t v%i b"n khác gi%i.

Ngoài vi/c l^nh hi tri thMc trong tr8ng THCS và tip nh(n s$ giáo d!c
cJa nhà tr8ng, cJa gia ình, HS THCS cịn có th3 tìm kim nhi@u thơng
tin khác t] b"n bè, t] sách báo, phim +nh ngoài lu#ng. Nu tip nh(n
nhng thông tin không lành m"nh, khơng phù hp v%i lMa tuHi, các em
có th3 b +nh hXng v@ cách ngh^, v@ li sng; hình thành nhng nét
nhân cách không phù hp v%i chu_n m$c xã hi, không phù hp v%i yêu
cGu ng8i l%n -t ra cho các em.

3. Một số lưu ý trong công tác giáo dục học sinh trung học cơ sở

— Nhà tr8ng và gia ình nên gGn g4i, chia sp v%i HS; tránh 3 các em thu
nh(n nhng thơng tin ngồi lu#ng; tránh tình tr"ng phân hố thái i
v%i mơn hc, hc l/ch 3 các em có c s$ hi3u bit tồn di/n, phong phú.
— CGn giúp HS THCS hi3u c các khái ni/m "o Mc mt cách chính xác,

khqc ph!c nhng quan i3m không úng X các em.

— Nhà tr8ng cGn tH chMc nhng ho"t ng t(p th3 lành m"nh, phong phú
3 HS THCS c tham gia và có c nhng kinh nghi/m "o Mc úng
qn, hi3u rõ các chu_n m$c "o Mc và th$c hi/n nghiêm túc theo các
chu_n m$c ó, 3 các em có c s$ phát tri3n nhân cách tồn di/n.
— Ng8i l%n (cha mr, thGy cô giáo) cGn tơn trng tính t$ l(p cJa HS THCS

</div>
<span class='text_page_counter'>(44)</span><div class='page_container' data-page=44>

— Có th3 thành l(p phịng tâm lí hc 8ng trong tr8ng ho-c c!m tr8ng
(theo phDng châm Nhà n%c và nhân dân cùng chNm lo cho s$ nghi/p
giáo d!c) 3 HS THCS c s$ tr giúp th8ng xuyên v@ tâm lí và nhng
vn @ khó khNn cJa lMa tuHi.

Tóm li:

— LMa tuHi HS THCS có mt v trí -c bi/t trong th8i kì phát tri3n cJa trp
em. V trí -c bi/t này c ph+n ánh b?ng các tên gi: “th8i kì q ”,
“tuHi khó b+o”, “tuHi bt tr”, “tuHi khJng ho+ng”… Nhng tên gi ó nói
lên tính phMc t"p và tGm quan trng cJa lMa tuHi này trong quá trình
phát tri3n cJa trp em.

— *ây là th8i kì chuy3n t] th8i thD u sang tuHi trXng thành. Ni dung cD
b+n và s$ khác bi/t X lMa tuHi HS THCS v%i các em X lMa tuHi khác là s$
phát tri3n m"nh mb, thiu cân i v@ các m-t trí tu/, "o Mc. S$ xut
hi/n nhng yu t m%i cJa s$ trXng thành do kt qu+ cJa s$ bin Hi
cD th3; cJa s$ t$ ý thMc; cJa các ki3u giao tip v%i ng8i l%n, v%i b"n bè;
cJa ho"t ng hc t(p, ho"t ng xã hi… Yu t Gu tiên cJa s$ phát
tri3n nhân cách X lMa tuHi HS THCS là tính tích c$c xã hi m"nh mb cJa
các em nh?m l^nh hi nhng giá tr, nhng chu_n m$c nht nh, nh?m
xây d$ng nhng quan h/ tho+ áng v%i ng8i l%n, v%i b"n ngang hàng và

cui cùng nh?m vào b+n thân, thit k nhân cách cJa mình mt cách
c l(p.

— Quá trình hình thành cái m%i th8ng kéo dài v@ th8i gian và ph! thuc
vào i@u ki/n sng, ho"t ng cJa các em. Do ó, s$ phát tri3n tâm lí X
lMa tuHi này dion ra khơng #ng @u v@ mi m-t. *i@u ó quyt nh s$
t#n t"i song song “v]a tính trp con, v]a tính ng8i l%n” X lMa tuHi này.
— Có th3 chMng minh các l(p lu(n trên qua s$ phát tri3n th3 cht cJa HS

</div>
<span class='text_page_counter'>(45)</span><div class='page_container' data-page=45>

D. TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. DDng Di/u Hoa — Nguyon Ánh Tuyt — Nguyon K Hào — Phan Trng
Ng — *S Th H"nh Phúc, Giáo trình Tâm lí h@c phát tri n, NXB *"i hc
S ph"m Hà Ni, 2008.

2. V.A. Cruchetxki, Nhng c1 s; c(a tâm lí h@c s phm, NXB Giáo d!c,
Hà Ni, 1980.

3. I.X. Con, Tâm lí h@c tình bn c(a tu+i tr`, NXB Thanh niên, Hà Ni, 1982.
4. A.V. Petrovxki, Tâm lí h@c l*a tu+i và tâm lí h@c s phm, NXB Giáo d!c,

Hà Ni, 1982

5. Nguyon VNn *#ng, Tâm lí h@c phát tri n, NXB Chính tr Quc gia, Hà Ni,
2003.

6. Lê VNn H#ng (ChJ biên), Tâm lí h@c l*a tu+i và tâm lí h@c s phm, NXB
Giáo d!c, Hà Ni, 1998.

7. Eva Skoe, Anna von der Lippe, Personality development in adolescence:

A cross national and life span perspective, Ed. Routledge, 1998.

8. Gerald R. Adams — Michael D. Berzonsky, Blackwell handbook of adolescence,
Ed. Blackwell Publishing Ltd, 2003

9. John Darey, Maureen Kenny, Adolescent Development, Ed. Brown &
Benchmark, 2001.

10. Moshman, David, Adolescent psychological development: rationality,
morality, and identity, Ed. Lawrence Erlbaum Associates, Inc., 2005.
11. Raymond R. Corrado, Ronald Roesch, Stephen D. Hart, Jozef K. Gierowski,

Jozef K. Gierowski, Multi — Problem Violent Youth, A Foundation for Comparative
Research on Needs, Interventions and Outcomes, Ed. IOS press, 2002.
12. William Damon, Richard M. Lerner, Child and Adolescent Development,

</div>

<!--links-->