Giáo án Ngữ văn lớp 10 tiết 71, 72 Đọc văn: Chuyện chức phán sự đền Tản Viên - Nguyễn Dữ

<span class='text_page_counter'>(1)</span>TiÕt: 71.72.§äc v¨n:. Ngµy so¹n: 2/02/2010 Ngµy d¹y: 04/02/2010. chuyện chức phán sự đền tản viên NguyÔn D÷. A. Môc tiªu bµi häc: Gióp hs:- ThÊy ®­îc phÈm chÊt kh¶ng kh¸i, dòng c¶m, chÝnh trùc, träng c«ng lÝ của nhân vật Ngô Tử Văn- đại biểu cho chính nghĩa chống lại những thế lực gian tà. - Củng cố lòng yêu chính nghĩa và niềm tự hào về người trí thức nước ViÖt. - Thấy được nghệ thuật kể chuyện sinh động, hấp dẫn, giàu kịch tính, vai trò của yếu tố kì ảo đối với việc phản ánh hiện thực cuộc sống xã hội đương thời. B. Sù chuÈn bÞ cña thÇy vµ trß: - Sgk, sgv vµ mét sè tµi liÖu tham kh¶o. - Hs so¹n bµi theo c¸c c©u hái trong sgk. - Gv so¹n thiÕt kÕ d¹y- häc. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh: Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các phương pháp hướng dẫn hs: đọc diễn cảm, trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. D. TiÕn tr×nh d¹y- häc: 1. ổn định tổ chức lớp. 2. KiÓm tra bµi cò. 3. Bµi míi: * Giới thiệu bài mới: Trong chương trình Ngữ Văn lớp 9- THCS, các em đã được học tác phẩm Chuyện người con gái Nam Xương, là một trong hai mươi câu chuyÖn trong TruyÒn k× m¹n lôc cña NguyÔn D÷. H«m nay, chóng ta l¹i cïng t×m hiểu về một câu chuyện nữa trong tập truyện kí đócủa ông. Đó là Chuyện chức phán sự đền Tản Viên, một tác phẩm ca ngợi những nho sĩ, trí thức khảng khái, chính trực v× nghÜa lín chèng gian tµ. §ång thêi qua líp vá cña yÕu tè k× ¶o, chóng ta còng phÇn nµo thÊu hiÓu ®­îc cèt lâi hiÖn thùc lÞch sö ®­¬ng thêi. Hoạt động của gv và hs Hs đọc phần Tiểu dẫnsgk. - Nªu c¸c nÐt chÝnh vÒ t¸c gi¶ NguyÔn D÷?. Yêu cầu cần đạt I. TiÓu dÉn: 1. T¸c gi¶ NguyÔn D÷: - Sèng vµo kho¶ng thÕ kØ XVI. - Quê quán: xã Đỗ Tùng- huyện Trường Tân (nay thuộc huyện Thanh Miện- Hải Dương). - Xuất thân trong gia đình khoa bảng. - Từng đi thi và đã ra làm quan nhưng ko bao lâu thì lui vÒ Èn giËt. 236 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> - Em cã hiÓu biÕt g× vÒ truyÖn truyÒn k×? Gv bæ sung: Qua truyÖn truyÒn k×, chóng ta thÊy đằng sau những chi tiết hoang ®­êng k× ¶o (phi hiÖn thùc) l¹i lµ nh÷ng vấn đề cốt lõi của hiện thùc, thÓ hiÖn râ quan niệm và thái độ của tác gi¶. Gv giải thích nhan đề: + TruyÒn k× : nh÷ng chuyÖn k× l¹ ®­îc l­u truyÒn trong d©n gian. + M¹n lôc: ghi chÐp mét c¸ch réng r·i.  Ghi chÐp mét c¸ch réng r·i nh÷ng chuyÖn k× l¹ ®­îc l­u truyÒn trong d©n gian.  Thái độ khiêm tốn cña t¸c gi¶. Bëi t¸c phÈm thùc sù lµ mét s¸ng t¸c v¨n häc víi sù gia c«ng h­ cÊu s¸ng t¹o, trau chuèt, gät ròa cña t¸c gi¶. - T¸c phÈm gåm bao nhiªu c©u chuyÖn, viÕt b»ng lo¹i ch÷ nµo vµ ra đời vào khoảng thời gian nµo? - Nªu gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm? Yêu cầu hs đọc diễn cảm nèi tiÕp c¸c phÇn cña t¸c phÈm. - T×m bè côc cña t¸c phÈm? Gv yªu cÇu hs vÒ nhµ. 2. ThÓ lo¹i truyÖn truyÒn k×: - Là một thể văn xuôi tự sự thời trung đại, có thể xen thơ ca, các lời bình luận của tác giả hoặc người khác ở cuèi mçi truyÖn. - Ph¶n ¸nh hiÖn thùc qua nh÷ng yÕu tè k× l¹, hoang ®­êng. - ViÕt b»ng ch÷ H¸n.. 3. T¸c phÈm TruyÒn k× m¹n lôc: - ViÕt b»ng ch÷ H¸n. - Ra đời vào nửa đầu thế kỉ XVI. - Gåm 20 c©u chuyÖn. - Gi¸ trÞ néi dung: + Lµ mét tiÕng nãi phª ph¸n hiÖn thùc. + Cảm thông, bênh vực những con người nhỏ bé với số phận bi thảm, đặc biệt là người phụ nữ với khát vọng hạnh phúc lứa đôi. + ThÓ hiÖn tinh thÇn d©n téc, niÒm tù hµo vÒ nh©n tµi, văn hóa nước Việt, đề cao đạo đức nhân hậu, thủy chung. + Khẳng định quan điểm sống “lánh đục về trong” của líp trÝ thøc Èn dËt ®­¬ng thêi. - Gi¸ trÞ nghÖ thuËt: ®­îc Vò Kh©m L©n (thÕ kØ XVII) khen tÆng lµ “thiªn cæ k× bót”.. II. §äc- hiÓu v¨n b¶n: 1. §äc. 2. Bè côc: 4 phÇn. - P1: “Ng« Tö V¨n...ko cÇn g× c¶”  Giới thiệu nhân vật và hành động đốt đền tà. - P2: “Đốt đền xong... khó lòng thoát nạn”  Tö V¨n gÆp b¸ch hé Th«i vµ Thæ thÇn. 237 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> tãm t¾t t¸c phÈm theo bè - P3: “Tö V¨n v©ng lêi...mÊt” cục đã tìm được.  Tử Văn bị bắt, đối chất ở Minh ti trước Diêm Vương, được tha, nhận lời tiến cử làm quan phán sự ở đền Tản Viên. - P4: cßn l¹i.  Cuộc gặp gỡ tình cờ giữa quan phán sự đền Tản Viên và người quen cũ.  Lêi b×nh cña t¸c gi¶. 2. T×m hiÓu v¨n b¶n: a. Nhân vật Ngô Tử Văn- người đốt đền tà: - Ngay tõ ®Çu truyÖn, t¸c - Tªn ch÷ (tù): Ng« Tö V¨n. giả đã giới thiệu gì về Tên tục: Soạn. nhân vật chính? Cách - Quê quán: người huyện Yên Dũng, đất Lạng Giang. giíi thiÖu nh­ vËy cã t¸c - TÝnh t×nh: kh¶ng kh¸i, nãng n¶y. dông g×? - Phẩm chất: cương trực, dũng cảm, trọng công lí.  T¸c gi¶ giíi thiÖu nh©n vËt trùc tiÕp nh©n vËt mét cách ngắn gọn về tên họ, quê quán cụ thể, đặc biệt là tÝnh t×nh, phÈm chÊt næi bËt b»ng nh÷ng tõ ng÷ kh¼ng định, khen ngợi.  Tác dụng: định hướng rõ cho sự tiếp nhận câu chuyện của người đọc (biểu hiện của tính khảng khái, cương trực của nhân vật ntn?).  §ã lµ c¸ch giíi thiÖu nh©n vËt (më truyÖn) truyÒn thèng, ch­a tho¸t khái c¸ch kÓ chuyÖn cña d©n gian. - Vì sao Ngô Tử Văn - Tử Văn đốt đền vì tức giận, ko chịu được cảnh yêu tà quyết định đốt đền? t¸c oai t¸c qu¸i h¹i d©n. - Chàng đã làm việc đó - Cách thực hiện: ntn? ý nghÜa? + T¾m géi s¹ch sÏ. Hs thảo luận, phát biểu. + Khấn trời đất. Gv nhận xét, bổ sung: + Châm lửa đốt đền. C¸ch lµm c«ng viÖc ghª + Kh«ng hÒ lo sî hËu qu¶. gớm khiến mọi người  Cẩn trọng, công khai, đàng hoàng, quyết liệt. “lắc đầu, lè lưỡi, lo sợ - ý nghĩa: thay cho chµng” võa cÈn + ThÓ hiÖn sù kh¶ng kh¸i, chÝnh trùc, dòng c¶m muèn träng, võa c«ng khai, v× d©n trõ h¹i cña kÎ sÜ. đàng hoàng, quyết liệt. + Thể hiện tinh thần dân tộc mạnh mẽ qua việc diệt trừ Chàng tự tin vào hành hồn tên tướng giặc xâm lược hung bạo, bảo vệ Thổ thần động chính nghĩa của nước Việt... mình, tỏ thái độ chân thµnh, trong s¹ch cña m×nh mong ®­îc trêi đồng tình, ủng hộ. - Hậu quả của việc đốt - Hậu quả: 238 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> đền với Tử Văn là gì?. + Tö V¨n bÞ “sèt nãng sèt rÐt”. + Bị hồn ma tên tướng giặc mắng mỏ. + BÞ h¾n ®e däa, quyÕt kiÖn Tö V¨n ë ©m phñ.. - Ph©n tÝch h×nh ¶nh, lêi nói, bản chất tên tướng giÆc? Gv bæ sung: Nh­ vËy, tµ đã đội nốt chính, ác lại nhân danh thiện để cao giọng giảng giải đạo đức. Bởi lẽ, lúc sống, y đã theo chân Mộc Thạnh xâm lược đất nước ta, tàn h¹i d©n ta. Khi bÞ bá x¸c nơi chiến trường, y lại tiếp tục đánh đuổi, chiếm đền của Thổ thần, t¸c oai t¸c qu¸i. Y tù lËt tÈy b¶n chÊt x¶o tr¸, quan tãi läc lõa, cËy thÕ lµm cµn, tham lam, hung ¸c. - Trước những lời lẽ của tên tướng giặc, Tử Văn có thái độ ntn? Gv bæ sung: Tö V¨n biÕt râ sù thËt vÒ viÖc lµm t¸c oai t¸c qu¸i, hung ¸c cña kÎ lªn giäng gi¶ng gi¶i đạo đức cho mình nên chàng coi thường y, vẫn cø ngåi tù nhiªn ngÊt ngưởng. Tính chàng vốn can trường, tự tin vào viÖc m×nh lµm.. - Hình ảnh hồn ma tên tướng giặc: + Diện mạo: khôi ngô, cao lớn, đầu đội mũ trụ. + Lêi nãi: tá vÎ hiÓu biÕt. + B¶n chÊt thùc: x¶o tr¸, tham lam, hung ¸c.. Gv tiếp tục hướng dẫn hs t×m hiÓu nh©n vËt Tö V¨n theo bè côc cña truyÖn: - Cuéc gÆp gì víi nh©n vËt «ng giµ Thæ c«ng cã. - Thái độ của Tử Văn: coi thường, tự tin vào việc làm chÝnh nghÜa cña m×nh.. - Cuéc gÆp gì víi «ng giµ Thæ c«ng: + Gióp Tö V¨n thÊy râ b¶n chÊt gi¶ m¹o, x¶o tr¸, những hành động tác oai tác quái của hồn ma tên tướng giÆc. + Thæ c«ng mong Tö V¨n quyÕt t©m vµ bµy c¸ch gióp chàng làm việc nghĩa đến cùng. T¹o ra sù ph¸t triÓn l«gÝc cho c©u chuyÖn. 239 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> tác dụng gì đến sự phát triÓn cña cèt truyÖn vµ nh©n vËt chÝnh? - Tinh thần, thái độ và lêi nãi cña Tö V¨n trªn ®­êng bÞ quû sø b¾t ®i và trong điện, trước Diêm Vương ntn? Gv bæ sung: + Cảnh địa phủ thật ghê rîn: giã tanh s«ng x¸m, hơi lạnh thấu xương, hai bên cầu có đến mấy vạn quû D¹ Xoa... + Tö V¨n bÞ kÕt téi “téi s©u ¸c nÆng, ko ®­îc dù vµo hµng khoan gi¶m” + Khi chµng kªu oan, l¹i bị kết thêm tội bướng bØnh, ngoan cè. Nh­ng bao nhiªu sù ®e däa ko hÒ lµm chµng nhôt chÝ, khiÕp sî. chµng tin vµ đấu tranh cho sự thật, cho chÝnh nghÜa. Chµng tranh biÖn trùc tiÕp víi tên đội mũ trụ với lời lẽ cøng cái, ko chÞu nhón nhường, kiên quyết đấu tranh cho ch©n lÝ, cho lÏ ph¶i, biÖn hé cho m×nh vµ cøu gióp Thæ thÇn. - Thái độ và lời lẽ của tªn c­ sÜ gi¶ hiÖu ra sao? Nã cho thÊy ®iÒu g× ë b¶n chÊt cña y?. - Khi bÞ quû sø b¾t ®em gi¶i xuèng ©m phñ: + Tinh thần, thái độ: điềm nhiên, ko hề khiếp sợ trước cảnh địa ngục rùng rợn, quỷ sứ đe dọa. + Vẫn một mực kêu oan, đòi được phán xét minh bạch, c«ng khai.. - Thái độ và lời lẽ của tên cư sĩ giả hiệu: + Tỏ vẻ khúm núm, bị oan ức, đáng thương, đáng được bªnh vùc. + Ra vẻ nhún nhường để khép thêm cho Tử Văn tội bướng bỉnh, ngoan cố. + Khi Tử Văn quả quyết yêu cầu Diêm Vương đem tư giấy đến đền Tản Viên để láy chứng cớ từ đức Thánh 240 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> - Chøc quan ph¸n sù lµ chøc quan ntn? T¹i sao Tö V¨n ®­îc nhËm chøc quan đó? Việc nhậm chøc cña chµng cã ý nghÜa g×? Gv bæ sung: §Òn T¶n Viên thờ đức Thánh Tản- người phán xử rõ mọi công đức, tội trạng của con người trần thế. Tö V¨n nhËm chøc ph¸n sù - xem xÐt c¸c vô kiÖn tông, gióp viÖc xö ¸n cho đức Thánh Tản – gãp phÇn thùc hiÖn c«ng lÝ chÝnh nghÜa. Gv chuyÓn ý, nªu vÊn đề: Bên cạnh việc đề cao chàng nho sĩ kiên cường, v× d©n trõ tµ, truyÖn cßn ngô ý phª ph¸n nh÷ng ai và những hiện tượng, vấn đề gì trong xã hội ®­¬ng thêi?. Tản, nếu Diêm Vương làm y lời Tử Văn thì hắn hết ®­êng bao biÖn, sù thËt sÏ ®­îc ph¬i bµy...Y l¹i cè tá ra rộng lượng, xin Diêm Vương khoan dung cho Tử Văn để thể hiện đức hiếu sinh.  Y tù lËt tÈy b¶n chÊt x¶o tr¸, gi¶ hiÖu, t¹o sù s¬ hë để Diêm Vương nghi ngờ, quyết tâm làm rõ sự thật. - ý nghĩa của việc Diêm Vương xử kiện: + Thể hiện niềm tin của con người thời trung đại: bên c¹nh câi trÇn cßn cã mét thÕ giíi kh¸c lµ ©m phñ, n¬i con người sau khi chết sẽ phải đến để nhận sự phán xét và thưởng phạt về những việc làm của mình khi còn sèng. + ThÓ hiÖn kh¸t väng c«ng lÝ ch­a thùc hiÖn ®­îc trong cuộc sống trần thế của người xưa. + Nhằm đẩy xung đột kịch tính của truyện đến cao trào để nhân vật chính Tử Văn có dịp bộc lộ bản lĩnh, khí ph¸ch cña m×nh. + Có ý nghĩa khuyên răn con người nên sống và hành động thế nào cho đúng đắn, hợp lẽ phải, tránh làm điều ¸c. - Quan ph¸n sù: chøc quan coi viÖc xö ¸n ngµy x­a (xem xét các vụ kiện tụng, giúp việc cho người xử án), lµ chøc quan thùc hiÖn c«ng lÝ. - Tö V¨n ®­îc tiÕn cö nhËm chøc trªn v× chµng dòng c¶m b¶o vÖ c«ng lÝ, chÝnh nghÜa. - ý nghÜa: + Là một phần thưởng xứng đáng. + Khích lệ mọi người dũng cảm đấu tranh chống cái ¸c, b¶o vÖ c«ng lÝ.. b. Ngô ý phª ph¸n: - Hồn ma tên tướng giặc Minh giả mạo Thổ thần. Lúc sống cũng như khi đã là ma, y đều hung ác, xảo quyệt, tham lam, hại dân, hại thần nên đã bị Diêm Vương- đại diện công lí trừng trị đích đáng. - Thánh thần, quan lại ở cõi âm cũng tham nhũng để 241 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> - Ph©n tÝch nghÖ thuËt kÓ chuyện đặc sắc và hấp dÉn cña NguyÔn D÷? Gîi më: Vai trß cña yÕu tè k× ¶o bªn c¹nh yÕu tè hiÖn thùc? Ph©n tÝch kịch tính (các bước phát triÓn) cña c©u chuyÖn?. - Nêu chủ đề của truyện? Hs suy ngÉm, ph¸t biÓu. Gv nhËn xÐt, chèt ý, yªu cÇu hs häc phÇn ghi nhísgk.. cái ác lộng hành. Diêm Vương và cộng sự quan liêu, xa dân để bao người tốt phải chịu oan ức, bất công, ngang tr¸i.  §ã lµ nh÷ng chi tiÕt hoang ®­êng k× ¶o nh»m ph¶n ánh hiện thực: hiện tượng oan trái, bất công của cõi trần, quan lại tham nhũng, vua xa dân, người tốt phải chÞu bÊt c«ng, ngang tr¸i. c. NghÖ thuËt kÓ chuyÖn: - Sử dụng yếu tố kì ảo dày đặc: xen lẫn chuyện người, chuyện ma, chuyện thần, thế giới thực- ảo, trần thế- địa ngục, việc chết đi- sống lại, người trần bên cạnh quỷ sứ, Thổ công, Diêm Vương,...  T¨ng tÝnh li k×, hÊp dÉn.  Là phương thức đặc biệt để chuyên chở nội dung và c¶m høng hiÖn thùc (lµ c¸ch ph¶n ¸nh hiÖn thùc th©m thuý, s©u s¾c). - Giµu kÞch tÝnh: + PhÇn tr×nh bµy (më ®Çu): giíi thiÖu nh©n vËt (tªn, quª qu¸n, tÝnh c¸ch, phÈm chÊt). + Khai đoạn (thắt nút): hành động đốt đền tà của Tử V¨n. + Phát triển: Tử Văn lên cơn sốt, gặp tên tướng giặc và Thæ thÇn, bÞ b¾t xuèng ©m phñ trÞ téi. + Đỉnh điểm (cao trào): Diêm Vương chấp nhận yêu cầu đối chất của Tử Văn. + Kết thúc (mở nút): tên tướng giặc bị trị tội, Tử Văn được ban thưởng. III. Tæng kÕt bµi häc: Chủ đề của truyện: - Đề cao tinh thần khảng khái, cương trực, dám đấu tranh chèng l¹i c¸i ¸c trõ h¹i cho d©n cña Ng« Tö V¨n, một đại biểu của trí thức nước Việt. - Niềm tin công lí, chính nghĩa nhất định sẽ chiến th¾ng gian tµ.. E. Cñng cè, dÆn dß: Yªu cÇu hs:- Häc bµi, lµm c¸c bµi tËp ë phÇn luyÖn tËp. - Đọc trước bài làm văn: Luyện tập viết đoạn văn thuyết minh.. 242 Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span>