Chủ đề Tự chọn Ngữ văn 10 - Chuyên đề 2+ 3: Tiết 06 đến 15

<span class='text_page_counter'>(1)</span>Chuyên đề 2+3, Tiết 06 đến 15.. Ngµy so¹n: 10 th¸ng 12 n¨m 2006. Quan sát Thể nghiệm đời sống A. Môc tiªu bµi häc. Giúp HS: Qua bài học, bước đầu hiểu và biết vận dụng kết quả quan sát thể nghiệm đời sống đối với nhiệm vụ làm văn. B. Phương tiện thực hiện. - SGK, SGV - ThiÕt kÕ bµi häc C. TiÕn tr×nh d¹y häc. 1. KiÓm tra ba× cò 2. Giíi thiÖu bµi míi Muèn viÕt bµi v¨n hay kh«ng ph¶i chØ ph¸t hiÖn ®­îc ý míi, ý hay mµ cßn ph¶i cã tµi liÖu phong phó . Tµi liÖu Êy lÊy ë ®©u? ë ghi chÐp hàng ngày. Muốn vậy ta phải quan sát, phải để ý, phải thể nghiệm cuộc sống xung quanh. Để hiểu rõ vấn đề này, chúng ta tìm hiểu bài “ Quan sát và thể nghiệm đời sống”. Phương pháp Nội dung cần đạt GV: Cho Học sinh đọc I.Tìm hiểu bài SGK ? Tr. 105 a.Quan s¸t GVH: Anh ( chÞ) h·y tr×nh HS§&TL: bµy néi dung ë phÇn quan + Kh¸i niÖm vÒ quan s¸t: s¸t SGK. - Quan s¸t lµ xem xÐt ch¨m chó kh¸m ph¸ vµ ph¸t hiÖn những đổi thay, điều ẩn kín mà mắt thường dễ bỏ qua. - Quan sát là xem sự vật, hiện tượng một cách có phương pháp. Từ gần đến xa từ ngoài vào trong từ bắt đầu đến kết thóc nh»m nhËn ra mét ®iÒu míi lµ cã ý nghÜa cña hiÖn tượng. HS§&TL:. + Yªu cÇu cña quan s¸t: - Chú ý các hiện tượng lặp đi lặp lại. - Quan bằng các giác quan con người, Quan sát sự việc sự vật ở trạng thái động, tĩnh, bộ phận toàn thể, so sánh, đối chiÕu, nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶ ngoµi ra cßn vËn dông, liªn tưởng, tưởng tượng để cảm nhận hiện tượng một cách đầy đủ.. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> Chuyên đề 2+3, Tiết 06 đến 15.. Ngµy so¹n: 10 th¸ng 12 n¨m 2006. Cho HS đọc SGK b. ThÓ nghiÖm: GVH: SGK tr×nh bµy néi HS§&TL: dung g× vÒ thÓ nghiÖm ? Thường xuyên quan sát sẽ có đầy đủ vốn sống dồi dào để viÕt. + Kh¸i niÖm - Thể nghiệm là một cách tích luỹ quan trọng đối với việc làm văn. Thể nghiệm là sự chủ động sử dụng giác quan của mình để tìm hiểu sự vật, thâm nhập vào đối tượng, tự đặt mình vào hoàn cảnh của sự vật, sự việc để nhận rõ niềm vui, nỗi đau của người trong cuộc. + So s¸nh víi quan s¸t Thể nghiệm khác quan sát ở chỗ. Người quan sát đứng ở bên ngoài đối tượng được quan sát. Thể nghiệm đòi hỏi con người phải hoá thân vào đối tượng. GV: §äc hai ®o¹n v¨n vµ II. LuyÖn TËp: tr¶ lêi c©u hái. HS§&TL: GVH: H·y cho biÕt ë §o¹n v¨n cã hai nh©n vËt hót thuèc. Qu¸ tr×nh hót thuèc đoạn 1, Nhà văn Nam Cao được nhà văn quan sát rất kĩ từ động tác châm đóm, đến vo thể hiện sự quan sát về viên một điếu thuốc và hút, vừa thả khói, vừa gà gà đôi mắt quá trình hút thuốc lào của người say. cña nh©n vËt nh­ thÕ Nh©n vËt L·o H¹c còng ®­îc quan s¸t “ L·o bá thuèc, nµo? nhưng chưa hút vội. Lão cầm đóm, gạt tàn”. “ lão đặt xe điếu hút” Người muốn có chuyện tâm sự nên động tác hút thuốc cũng có vẻ ngập ngừng chờ đợi để nói ra. Người thì döng d­ng v× nghe chuyÖn Êy nhiÒu lÇn. NÕu kh«ng quan s¸t vµ thÓ nghiÖm, Nam Cao kh«ng thÓ cã ®o¹n v¨n Êy. GVH: Hãy phân tích để HSĐ&TL: thấy Nguyễn Minh Châu - Nhà văn đã nhập thân (thể nghiệm) vào nhân vật lão đã quan sát, thể nghiệm Khúng để quan sát sao trời, một vùng quê phía biển. ở đó: để đoạn văn có hồn như + Chân trời như thấp hẳn xuống( quan sát từ xa) thÕ nµo? + ¢m thanh cña sãng biÓn r× rÇm + Của đất đai quê nhà từ khi còn nằm trong bụng mẹ. Sự quan sát và thể nghiệm của Nguyễn Minh Châu đã làm sèng dËy t©m tr¹ng cña «ng giµ vïng biÓn. §ã lµ sù g¾n bã GV:. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Chuyên đề 2+3, Tiết 06 đến 15.. Ngµy so¹n: 10 th¸ng 12 n¨m 2006. GVH: H·y cho biÕt v× sao trong t¸c phÈm v¨n häc, sù quan s¸t vµ thÓ nghiÖm kh«ng t¸ch rêi nhau. Tõ đó rút ra kết luận gì? Hãy lấy ví dụ để làm rõ?. với quê hương nơi chôn ra cắt rốn lão Khúng. HSPB: Bëi lÏ khi thÓ nghiÖm, nhµ v¨n tù quan s¸t m×nh ë bªn trong. Khi quan s¸t, nhµ v¨n miªu t¶ sù vËt qua c¸i nh×n cña t©m tr¹ng, lóc nµy l¹i cÇn sù thÓ nghiÖm. Tõ ®©y rút ra kết luận. Quan sát, thể nghiệm đời sống là cơ sở để viết những trang văn chân thực, sinh động. Ví dụ: Trong chuyện ngắn “Chiếc lược ngà” của nhà văn Nguyễn Quang Sáng, nhân vật tôi quan sát thái độ, cử chỉ của bé Thu: không nhận bố đã có những lời nói trỏng: “ Cơm sôi rồi chắt nước giùm cái” “ V« ¨n c¬m” Cùng lúc ấy, nhân vật tôi đã thể nghiệm tâm trạng của anh S¸u “ Suèt ngµy anh ch¼ng ®i ®©u, lóc nµo còng vç vÒ con. GV: TËp ph¸t biªñ hoÆc Nh­ng cµng vç vÒ con bÐ cµng ®Èy ra. Anh mong mét tiÕng viÕt ®o¹n v¨n ng½n theo “ba” cña con bД. mét trong c¸c yªu cÇu sau: 3. Cñng cè: a. Quan s¸t miªu t¶ mÆt a) Quan s¸t miªu t¶ mÆt trêi mäc vµ nªu ý nghÜa cña m×nh. trêi mäc vµ nªu ý nghÜ cña Buæi s¸ng mïa hÌ, mÆt trêi chuÈn bÞ mäc. m×nh. + Phương đông rực sáng, mây khoác áo hồng + Cảnh vật sau đêm dài chờ đón bình minh. Tiếng chim lao xao trªn cµnh, giã m¸t ph¶ vµo mÆt. - MÆt trêi nh« lªn khái rÆng nói xa xa + trông như một khối cầu đỏ rực. + Những hạt xương long lanh trên cành cây + Một ngày oi lòng lại đến - Nh÷ng suy nghÜ b. Quan sát thể nghiệm b) Quan sát cảnh người thân làm việc nặng nhọc cảnh người thân làm việc - Anh Hai đang cày trên thửa ruộng đầu làng ch©n tay nÆng nhäc: + Nắng trên trời đổ xuống ( nông dân làm ruộng, bộ + Nóng mặt nước bốc lên đội luyện tập) hoặc học + Mồ hôi đầm trên áo, trên nét mặt sinh vui ch¬i...) + con trâu gò lưng kéo, những luống cầy bật tung đất. + Nh÷ng tiÕng v¾t, diÖt giôc tr©u - Suy nghÜ…. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Chuyên đề 2+3, Tiết 06 đến 15.. Ngµy so¹n: 10 th¸ng 12 n¨m 2006. Xuý v©n gi¶ d¹i A. Môc tiªu bµi häc. Gióp HS: 1. Hiểu được nội dung và ý nghĩa vở chèo qua đọan trích, từ đó có thái độ trân trọng đối với nghệ thuật độc đáo của dân tộc. 2. Thấy được sự thể hịên nội tâm đặc sắc của Xuý Vân trong đoạn trích. B. Phương tiện thực hiện. - SGK, SGV - ThiÕt kÕ bµi häc C. TiÕn tr×nh d¹y häc. 1. KiÓm tra ba× cò 2. Giíi thiÖu bµi míi Phương pháp Nội dung cần đạt GV: Cho HS đọc tiểu I. Giới thiệu chung: dÉn 1. TiÓu dÉn: GVH: PhÇn tiÓu dÉn HS§&TL: tr×nh bµy néi dung g×? - Phần tiểu dẫn SGK trình bày hai vấn đề. Một vài nét về chÌo cæ vµ tãm t¾t vë chÌo “ Kim Nham” GVH: Em hiểu gì về + Chèo cổ còn gọi là chèo truyền thống hay chèo sân đình nghệ thuật Chèo cổ ?Em là một thể loại sân khấu dân gian đặc sắc, là một sản phẩm đã từng xem và yêu thích nghệ thuật của nông thôn các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ. vë, ®o¹n chÌo nµo ? + NghÖ thuËt chÌo lµ nghÖ thuËt tæng hîp gi÷a kÞch b¶n, lời nói, âm nhạc và vũ điệu ( múa) người ta gọi là nghệ thuËt tæng hîp cña d©n ca, d©n nh¹c, d©n vò. + Mỗi một vở chèo thường có một vài cảnh đặc sắc gây ấn tượng khó quên: “ Quan Âm Thị Kính” có cảnh Thị Màu lªn chïa, viÖc lµng, ë vë chÌo “ Kim Nham” lµ Xuý v©n gi¶ d¹i, ë vë “Chu M·i ThÇn” lµ c¶nh tuÇn Ti- §µo HuÕ. + Cảnh biểu diễn của chèo cổ: Sân khấu bố trí đơn giản, Trước của đình dải một cái chiếu. Đấy là sân khấu, vì thế người ta gọi chèo cổ là chèo sân đình. Người xem ngồi vây quanh chiếu tạo ra sự hô ứng đặc biệt giữa diễn viên và người xem. Hình thức biểu diễn của chèo cổ đơn giản vµ mang tÝnh ­íc lÖ ( dÉn chøng c¸i bå nhá, chiÕc qu¹t cã. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Chuyên đề 2+3, Tiết 06 đến 15.. Ngµy so¹n: 10 th¸ng 12 n¨m 2006. thÓ thay thÕ nhiÒu sù vËt, sù viÖc). + Kịch bản của Chèo thường lấy từ truyện cổ tích ( có tích mới dịch ra tuồng). Trong vở chèo đáng chú ý là nhân vật hề dùng đả phá, châm biếm. + Diễn viên là những người lao động, chân tay lấm bùn. Mïa mµng bËn rén th× tham gia cµy cÊy. Khi n«ng nhµn, c¸c lµng më héi thµnh lËp thµnh c¸c nhãm h¸t chÌo ®i biÓu diÔn nhiÒu n¬i. GVH: Dùa vµ SGK h·y Tãm t¾t vµo vë chÌo “ Kim Nham” tãm t¾t vë chÌo “ Kim HS§&TL: Nham” ? a) Mối tình không chung lý tưởng Kim Nham mét th­ sinh thuéc tØnh Nam §Þnh. Chµng lªn Hµ N«Þ häc hµnh chê khoa thi . Anh ®­îc huyÖn tÓ ®em con g¸i lµ Xuý V©n g¶ cho. Xuý v©n lµ c« g¸i ®oan trang, thuỳ mị, đảm đang, mơ ước của cô là gia đình chồng cày, vợ cấy “ Chờ cho lúa chín bông vàng, để anh đi gặt để nàng mang cơm”. Nhưng Kim Nham lại theo lí tưởng của kẻ nho sinh học hành thi cử đỗ đạt làm quan ra lo đời theo thuyết “ Tề gia, trị quốc, bình thiên hạ” . Kim Nham cưới vî song l¹i ra Hµ Néi “ Dïi mµi kinh sö” Xuý V©n rÊt buån trong c¶nh dîi chê mßn mái. b) Cuộc đời đưa đẩy đến số phận của Xuý Vân. Kin Nham nhan vắng nhà thì Trần Phương một gã giàu cã ë huyÖn §«ng Ngµn xø Kinh B¾c- xui Xuý V©n gi¶ vê điên dại để tìm cách thoát khỏi Kim Nham, hắn sẽ cưới lµm vî. Xuý V©n nghe theo, Kim Nham t×m mäi c¸ch thuèc thang, cóng b¸i ch¹y ch÷a cho vî kh«ng khái chµng đành phải làm giấy để Xuý Vân được tự do. Lúc này Trần Phương đúng là một gã Sở Khanh trở mặt . Xuý Vân từ chỗ giả điên đến điên thật. Nàng đi xin ăn. Kim Nham đỗ cao ®­îc bæ lµm quan. Trong lÔ vinh quy b¸i tæ, chµng nhận ra người vợ cũ đã sai người bỏ nén bạc vào nắm cơm đem cho. Nhục nhã và đau khổ, Xuý Vân đã nhảy xuống s«ng tù tö.. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> Chuyên đề 2+3, Tiết 06 đến 15.. GVH: Anh (chÞ) h·y x¸c định vị trí đoạn trích? GV: Hướng dẫn HS đọc kÞch b¶n vµ gi¶i nghÜa c¸c tõ khã. Cã thÓ cho HS nghe b¨ng hoÆc xem đĩa hình trích đoạn. GVH: §o¹n trÝch lµ lêi h¸t cña Xuý V©n khi gi¶ d¹i, Cã ph¶i tÊt c¶ lµ nh÷ng lêi ®iªn d¹i kh«ng? lêi nµo trong ®o¹n trÝch lµ lêi nãi thËt. GVH: Qua c©u h¸t cña Xuý V©n, anh(chÞ) thÊy nh©n vËt nµy cã t©m tr¹ng g× ? T©m tr¹ng Êy thÓ hiÖn qua nh÷ng c©u h¸t nµo ?. Ngµy so¹n: 10 th¸ng 12 n¨m 2006. Xuý V©n gi¶ d¹i, buéc Kim Nham ph¶i tr¶ m×nh vÒ nhà và đi theo Trần Phương. - TÊt c¶ lêi ca h¸t cña Xuý V©n. Song tÊt c¶ nh÷ng lêi h¸t có tính hiện đại ấy vẫn có lời rất tỉnh táo, có lúc có bóng giã béc lé t©m tr¹ng thùc cña Xuý V©n. HSPB:. II. Néi dung chÝnh:. ý nghÜa cña lêi h¸t vµ t©m tr¹ng phøc hîp cña Xuý V©n. HSPB: T©m tr¹ng cña Xuý V©n béc lé rÊt phong phó + Tù thÊy m×nh lì lµng, dë dang. “ tôi càng chờ cnàg đợi, càng trưa chuyến đò” “ Ch¼ng lªn gia thÊt th× vÒ, ë lµm chi n÷a chóng chª b¹n cười” Cô càng chờ càng đợi, con đò càng không tới đã cụ thể ho¸ sù lì lµng dang dë cña Xuý V©n. + Tự thấy mình lạc lõng, vô nghĩa trong gia đình Kim Nham. Con gµ rõng ¨n lÉn víi c«ng, §¾ng cay ch¼ng cã chÞu ®­îc, øc! + T©m tr¹ng thÊt väng gi÷a kh¸t väng vµ thùc tÕ. Bao giê b«ng lóa chÝn vµng Để anh đi gặt để nàng mang cơm Thực tế Kim Nham vẫn mải mê với đèn sách. Kim Nham vµ Xuý V©n ph¶i g¾n bã víi nhau trong t×nh c¶m vî chång nhưng họ vẫn xa lắc vì mỗi người một ứơc mơ sống khác nhau. Với Kim Nham thì “võng anh đi trước, võng nàng theo sau” . Hä kh«ng thÓ chia sÎ. Nh÷ng c©u h¸t “ xa xa lắc, xa xa líu” và “ bông bông dắt, bông bông díu” đã thÓ hiÖn cuéc sèng vî chång cña Xuý V©n tuy hä bÞ rµng buéc víi nhau nh­ng kh¸t väng cña hä kh«ng gÆp nhau. + Tâm trạng uất ức, bế tắc, cô đơn. Con c¸ r« n»m vòng ch©n tr©u §Ó cho n¨m, b¶y cÇn c©u ch©u vµo H×nh ¶nh hiÖn ra kh«ng gian sèng c¹n hÑp vµ ®Çy bÊt tr¾c. 1,. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Chuyên đề 2+3, Tiết 06 đến 15.. Ngµy so¹n: 10 th¸ng 12 n¨m 2006. Nµng chØ cã thÓ chia sÎ cïng l¸ng giÒng nh­ng “ l¸ng giềng ai hay” và sự đồng cảm của cha mẹ cũng không có “ ức bởi xuân huyên”. Ta càng thấy được tâm trạng cô đơn cña Xuý V©n. + Tâm trạng bế tắc mất phương hướng Chuét ®Ëu cµnh rµo muçi Êp cµnh r¬i ¤ng bôt kia bÎ cæ con nai C¸i trøng gµ mµ tha con qu¹ lªn ngåi trªn c©y …Cưỡi con gà mà đi đánh giặc” Những hình ảnh ngược đời, trớ trêu, điên dảo đúng sai, thực giả lẫn lộn. Đó cũng là sự mất phương hướng của Xuý V©n. Tóm lại: Tâm trạng của Xuý Vân được thể hiện đặc sắc qua hình ảnh ản dụ khi thì kín đáo , khi thì bóng bẩy …TÊt c¶ lµm thµnh mét néi t©m phong phó, ®Çy tÝnh bi kÞch. GVH: Theo Anh (chÞ) 2. Bi kÞch cña Xuý V©n th× nguyªn nh©n nµo HSPB: dẫn đến bi kịch của Xuý - Nhân vật Xuý Vân đáng thương. V©n ? + Cuộc hôn nhân do cha mẹ sắp đặt vội vàng không có t×nh yªu. + Xuý Vân là cô gái đảm đang ( qua các điệu múa quay t¬, dÖt cöu, vít bÌo, kh©u v¸…). + Là cô gái lao động. Mơ ước của Xuý Vân không gì cao sang. Nó giản đơn đến tội nghiệp: gia đình đầm ấm với GVH: Chủ đề chính của công việc của nhà nông. Nhưng cảnh ngang trái giưa thực đoạn trích là gì ? Bài tại và điều cô trông đợi là nguyên nhân dẫn đến bi kịch. häc cho em qua ý nghÜa III. Cñng cè: ®o¹n trÝch ? HS§&TL: - Dựa vào phần 3 phần hướng dẫn học bài trang 42 SGK. §äc tham kh¶o trang 43.. Lop10.com.

<span class='text_page_counter'>(8)</span>