luận văn thạc sĩ: mối quan hệ giữa FDI và tăng trưởng dưới tác động cưa các yếu tố chất lượng thể chế và kinh tế vĩ mô

B
TR

NG

GIÁO D C VÀ ÀO T O
I H C KINH T TP. H

TR

CHÍ MINH

NG TH C LINH

M I QUAN H GI A FDI VÀ T NG TR
D

I TÁC
CH T L

VÀ MÔI TR

NG C A CÁC Y U T
NG TH CH
NG KINH T V MÔ

LU N V N TH C S KINH T

Tp. H Chí Minh – N m 2015

NG

GIÁO D C VÀ ÀO T O

B
TR

NG

I H C KINH T TP. H

TR

CHÍ MINH

NG TH C LINH

M I QUAN H GI A FDI VÀ T NG TR
D

I TÁC

NG C A CÁC Y U T

CH T L
VÀ MÔI TR

NG TH CH
NG KINH T V MƠ

Chun ngành: Tài chính – Ngân hàng
Mã s : 60340201

LU N V N TH C S KINH T
NG

IH

NG D N KHOA H C:

TS. NGUY N KH C QU C B O
Tp. H Chí Minh – N m 2015

NG


L I CAM OAN
Tôi xin cam đoan Lu n v n th c s “M i quan h gi a FDI và t ng tr
tác đ ng c a các y u t ch t l

ng th ch và môi tr

ng d

i

ng kinh t v mơ” là cơng

trình nghiên c u c a riêng tôi.
Các k t qu nghiên c u trong Lu n v n là trung th c và ch a t ng đ

c công b

trong b t k cơng trình nghiên c u nào khác.
Tác gi

Tr

ng Th c Linh


M CL C
TRANG PH BÌA
L I CAM OAN
DANH M C CÁC CH

VI T T T

DANH MUC CÁC B NG
TÓM T T
CH

NG 1: GI I THI U ......................................................................................1

1.1.

t v n đ .....................................................................................................1

1.2.

M c tiêu nghiên c u ....................................................................................5

1.3.

Câu h i nghiên c u ......................................................................................6

1.4.

Ph

1.5.

Ph m vi nghiên c u .....................................................................................8

1.6.

Ý ngh a nghiên c u ......................................................................................8

1.7.

B c c đ tài .................................................................................................9

CH

ng pháp nghiên c u ............................................................................7

NG 2: M I QUAN H GI A FDI VÀ T NG TR

2.1.

NG KINH T ...11

Các khái ni m.............................................................................................11

2.1.1

V t ng tr

2.1.2

V v n đ u t tr c ti p n

2.1.3

V th ch .............................................................................................13

2.1.4

V môi tr

ng kinh t ..........................................................................11
c ngồi ......................................................12

ng kinh t v mơ.................................................................14

2.2.

Lý thuy t v t ng tr

2.3.

Các nghiên c u tr

ng kinh t .............................................................15
c đây .........................................................................21

2.3.1

Các nghiên c u v m i quan h gi a FDI và t ng tr

2.3.2

Các nghiên c u v vai trò c a nhân t đi u ki n tác đ ng đ n m i quan
h gi a FDI và t ng tr

ng ....................21

ng ...................................................................24


CH

NG 3: D

LI U VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U .........................32

3.1.

D li u .........................................................................................................32

3.2.

Ph

CH

ng pháp nghiên c u ..........................................................................39

NG 4: N I DUNG VÀ K T QU NGHIÊN C U .................................44

4.1.

Mô t bi n và t

ng quan gi a các bi n .................................................44

4.2.

H i quy d li u cho toàn b m u .............................................................46

4.3.

H i quy d li u cho 2 nhóm n

c đang phát tri n có thu nh p trung

bình cao và thu nh p trung bình th p .....................................................51
CH

NG 5: K T LU N ......................................................................................60

TÀI LI U THAM KH O


DANH M C CH
FDI

Ngu n v n đ u t tr c ti p n

GDP

T ng s n ph m qu c n i

GMM

Mơ hình Moments t ng qt

GNP

T ng s n ph m qu c gia

IMF

Qu ti n m t qu c t

MNCs

Các công ty đa qu c gia

UNCTAD

Di n đàn Th

WB

Ngân hàng th gi i

WIR

Báo cáo đ u t th gi i

VI T T T
c ngoài

ng m i và Phát tri n Liên Hi p qu c


DANH M C CÁC B NG
B ng 3.1: B ng phân nhóm các qu c gia đ

c ch n m u

B ng 3.2: B ng mô t các bi n s d ng trong mơ hình h i quy
B ng 4.1: Th ng kê mơ t bi n tồn b m u 20 n
B ng 4.2: Ma tr n h s t

c giai đo n 1985-2013

ng quan gi a các bi n

B ng 4.3: Bi n ph thu c : T ng tr

ng GDP đ u ng

b m u 20 qu c gia Châu Á giai đo n 1985-2013. Ph

i. K t qu h i quy cho toàn
ng pháp

cl

ng: System-

GMM
B ng 4.4: Bi n ph thu c : T ng tr
có thu nh p bình qn đ u ng
cl

i. M u 10 qu c gia Châu Á

i trung bình cao giai đo n 1985-2013. Ph

ng pháp

ng: System-GMM

B ng 4.5: Bi n ph thu c : T ng tr
có thu nh p bình quân đ u ng

pháp

ng GDP đ u ng

cl

ng GDP đ u ng

i. M u 10 qu c gia Châu Á

i trung bình th p giai đo n 1985-2013. Ph

ng

ng: System-GMM

B ng 4.6: Bi n ph thu c : T ng tr
có thu nh p bình qn đ u ng
bi n gi Vi t Nam). Ph

ng GDP đ u ng

i. M u 10 qu c gia Châu Á

i trung bình th p giai đo n 1985-2013 (có s d ng

ng pháp

cl

ng: System-GMM


TĨM T T
L i ích d ki n c a các dịng v n ln là đ tài tranh lu n c a nhi u nghiên c u,
đ c bi t là tác đ ng c a chúng đ n t ng tr

ng. Nghiên c u th c nghi m cho th y

hi u qu khai thác FDI có liên quan đ n n ng l c h p th trong n n kinh t c a
n

c s t i. Tuy nhiên, nh ng nghiên c u th c nghi m tr

c đây ch gi i thích m

h v v n đ này. Nh Lipsey và Sjöholm (2005) đã l p lu n, tính khơng đ ng nh t
trong các nhân t đi u ki n c a n

c s t i chính là ngu n g c c a s khác bi t

trong các k t lu n c a nghiên c u th c nghi m. Bài nghiên c u này s góp ph n vào
cu c tranh lu n trên b ng cách cung c p m t cái nhìn sâu h n v các y u t đi u
ki n đ a ph
t ng tr

ng có th

nh h

ng đ n m i quan h gi a dòng v n n

ng kinh t . Nghiên c u đ

c ngoài và

c th c hi n v i k thu t GMM cho d li u

b ng c a 20 qu c gia Châu Á giai đo n 1985-2013. Nghiên c u l a ch n s d ng
mô hình GMM, nh m kh c ph c nh ng h n ch khi phân tích d li u b ng, t đó
cho th y t m quan tr ng c a vi c xem xét môi tr
y u t ch t l

ng th ch khi đánh giá tác đ ng kinh t c a các dịng v n n

ngồi. Trong t t c các

c tính, k t qu cho th y các bi n đ i di n cho môi tr

kinh t v mô c ng nh các y u t ch t l
tr

ng kinh t v mô c ng nh các
ng

ng th ch có góp ph n tr c ti p vào t ng

ng kinh t . H n n a, khi chia m u thành hai nhóm n

c có thu nh p trung bình

cao và trung bình th p, k t qu còn cho th y các bi n này có t
kh ng đ nh nh h

c

ng tác v i FDI,

ng gián ti p c a chúng đ n m i quan h FDI - t ng tr

ng.


1

CH

NG 1

GI I THI U
1.1.

tv nđ
Các dòng v n, đ c bi t là v n đ u t tr c ti p n

c ngoài (FDI), là m t trong

nh ng thành ph n quan tr ng c a toàn c u hóa và h i nh p qu c t c a các n n kinh
t đang phát tri n. Trong khi th
tr c ti p n

ng m i qu c t t ng g p đơi, dịng ch y đ u t

c ngoài đã t ng g p 10 l n trên tồn th gi i. Nhìn chung,

các n

c

đang phát tri n, t l c a FDI trong t ng dòng v n ch y vào đã t ng t 5,3% n m
1980 lên h n 60% vào n m 2000 (xem Yeyati và c ng s , 2007).
Theo Báo cáo

u t th gi i n m 2014 (WIR) cơng b ngày 24/6/2014 c a

V n phịng T ch c Th
v n đ u t tr c ti p n

ng m i và Phát tri n c a Liên h p qu c (UNCTAD), dịng
c ngồi (FDI) trên tồn c u đang trên đà t ng tr

ng. Theo

đó, sau khi gi m m nh vào n m 2012, dòng v n FDI đã t ng 9% trong n m 2013,
đ t 1,45 nghìn t USD. Dịng v n FDI ghi nh n đ
c các nhóm n

c cho th y s t ng tr

ng

t t

c: các n n kinh t phát tri n, đang phát tri n và đang chuy n đ i.

C th , n m 2013, các n n kinh t đang phát tri n v n đ ng đ u th gi i v
l

ng v n FDI ch y vào v i s v n lên đ n 778 t USD, chi m 54% t ng v n FDI

tồn c u. Trong đó, FDI ch y vào các n

c phát tri n t ng 9% lên 566 t USD,

chi m 39% t ng FDI c a th gi i. Các n n kinh t chuy n đ i nh n đ

c 108 t

USD v n FDI trong n m 2013.
Xét theo khu v c thì châu Á v n là đi m đ n đ u t hàng đ u th gi i v i dòng
v n FDI vào các n

c châu Á đang phát tri n đ t 426 t USD, chi m 30% t ng v n

FDI toàn c u trong n m 2013. Liên minh châu Âu (EU) và B c M đ u thu hút
đ

c kho ng 250 t USD. n đ nh chính tr , xã h i và vi n c nh h i nh p kinh t

khu v c là đ ng c đ a dòng ch y t b n c a th gi i v châu Á. G n 30% v n đ u

t tr c ti p n

c ngoài (FDI) toàn c u đ v châu Á trong n m 2013.


2

Theo UNCTAD, FDI vào các n

c đang phát tri n t ng là xu h

h n 10 n m qua nh ng xu th đó đang thay đ i. M hi n là n

ng chính su t

c thu hút FDI l n

nh t th gi i. M c dù FDI vào M đã gi m d n t khi n ra cu c kh ng ho ng tài
chính nh ng t ng s v n FDI vào M n m ngoái v n là 188 t USD (so v i 161 t
USD trong n m 2012), cao h n 50% so v i m c c a Trung Qu c - n

c thu hút

FDI th hai th gi i (124 t USD trong n m 2013, 121 t USD trong n m 2012).

N m 2000, FDI vào các n

c đang phát tri n ch chi m kho ng 19%, nh ng t i

n m 2013 t l này lên t i 54%. Theo UNCTAD, v i vi c kinh t các n

c phát

tri n đang h i ph c, xu h

c giàu

ng này s s m thay đ i.

c tính FDI vào các n

s t ng 35% trong n m 2014 và n m 2016 s chi m t i 52% t ng FDI toàn c u.


3

FDI t Trung Qu c đ u t vào các n
100 t USD và d đốn cịn ti p t c t ng.
v

t FDI t n

c ngoài vào th tr

đang đ y m nh mua các công ty n
các n

c trong n m 2013 l n đ u tiên v

tm c

u t ra ngoài c a Trung Qu c s s m

ng n i đ a, đ c bi t khi các cơng ty Trung Qu c
c ngồi và chuy n dây chuy n s n xu t sang

c nh Campuchia, Myanmar và châu Phi.

T th c t trên cho th y chính xu h

ng phát tri n c a các dòng v n qu c t

này đã làm gia t ng cu c tranh lu n v nh ng y u t chính thu hút chúng, đ c bi t là
v n đ u t tr c ti p n

c ngoài. C b n c a các cu c tranh lu n hi n nay là v l i

ích d ki n t FDI, c ng nh ni m tin c a nhi u qu c gia r ng FDI là m t y u t


4

quan tr ng trong chi n l

c phát tri n kinh t c a h . M t câu h i quan tr ng đ

c

đ t ra là có ph i chính các nhân t góp ph n gia t ng l c hút FDI c ng góp ph n
làm gia t ng l i ích c a nó, t đó t o thành m t vịng xốy tác đ ng lên t ng tr

ng.

C ng nh l p lu n c a Kose và c ng s (2006): "... nó khơng ch đ n thu n là dịng
v n, mà cùng nh ng gì đi cùng v i nó, s mang l i l i ích c a tồn c u hóa tài chính
cho các n

c đang phát tri n".

V lý thuy t, có nhi u lý do đ

ng h quan đi m này. FDI d

ng nh mang l i

nhi u l i ích h n so v i các lo i dịng v n tài chính khác vì ngoài vi c làm t ng v n
c ph n trong n

c, nó cịn có m t tác đ ng tích c c đ n t ng n ng su t thông qua

chuy n giao công ngh và kinh nghi m qu n lý. C ng có l p lu n r ng FDI có xu
h

ng n đ nh h n so v i các lo i dòng v n khác nên s gi m t n th

ng cho n n

kinh t do dòng ch y v n d ng đ t ng t. Ngồi ra, có b ng ch ng cho th y FDI có
tác đ ng đ n th tr

ng lao đ ng (nghiên c u c a De Mello, n m 1997 và Lipsey,

2002).
Tuy nhiên,

m t vài nghiên c u th c nghi m, FDI đã đ

c tác đ ng có l i và b t l i đ n t ng tr

ng, trong khi nhi u nghiên c u khác l i

cho th y là không có m i quan h . Nghiên c u
r ng FDI không thúc đ y t ng tr

c ch ng minh là có

c p đ doanh nghi p th

ng cho

ng kinh t (xem Gorg và Greenaway, 2004 - m t

đánh giá toàn di n c a câu h i này). Ng

c l i, nhi u nghiên c u kinh t v mơ l i

cho th y vai trị tích c c c a FDI trong ho t đ ng kinh t , m c dù có m t s ngo i l
nh Herzer và c ng s (2008) và Carkovic và Levine (2005) có k t qu cho th y
r ng dịng v n n

c ngồi khơng có nh h

ng m nh m đ n t ng tr

ng kinh t .

S mâu thu n v k t qu c a các nghiên c u th c nghi m đã yêu c u các h c
gi th n tr ng h n khi đ a ra k t lu n t ng quát v m i quan h gi a FDI và t ng
tr

ng, c th là ph i xem xét đ n s t n t i c a các y u t bên ngoài liên quan đ n

FDI. Và đây c ng chính là ý t
FDI và t ng tr
kinh t v mô”.

ng d

ng cho nghiên c u v i đ tài “M i quan h gi a

i tác đ ng c a y u t ch t l

ng th ch và môi tr

ng


5

1.2. M c tiêu nghiên c u

Th c t là k t lu n c a nghiên c u cho các n
nhau ngay c khi s d ng cùng m t k thu t
kho ng th i gian t

c khác nhau th
cl

ng không gi ng

ng trên d li u t

ng t trong

ng t . Bài nghiên c u này c g ng nh n m nh r ng các n n

kinh t đang phát tri n không ph i là m t m u đ ng nh t, trái ng

c v i cách ti p

c n trong m t s nghiên c u th c nghi m. C ng nh nghiên c u c a Lipsey và
Sjöholm (2005), bài nghiên c u này nh m m c đích xem xét li u s không đ ng
nh t v các y u t

các n

c s t i có ph i là ngu n g c d n đ n nh ng phát hi n

khác bi t trong các nghiên c u th c nghi m tr
Tính khơng đ ng nh t trong các th tr

c đây hay không.

ng ti p nh n v n có th liên quan đ n

nhi u khía c nh khác nhau mà các nghiên c u th c nghi m th
h p th ". Nh ng nhân t này d

ng g i là "n ng l c

ng nh là đi u ki n tiên quy t đ các n

ng l i t FDI . Bài nghiên c u này s ki m tra xem các n

cs t i

đ

c h

tr

ng th ch và kinh t t t h n có th khai thác FDI hi u qu h n hay không,

trong khi các nghiên c u v v n đ này thì v n cịn khá ít.

c có mơi

i u này đ c bi t đúng

đ i v i các n n kinh t đang phát tri n, n i mà các tác đ ng ti m n c a FDI là l n

nh t. Do đó, đ tài nghiên c u đ

c đ t ra đ ki m tra m i quan h gi a FDI, phát

tri n th ch , n đ nh kinh t v mô và t ng tr

ng kinh t

các n

c đang phát

tri n. Nghiên c u c ng c g ng cung c p nh ng hi u bi t m i v vai trò c a các y u
t c u trúc nh t đ nh nh s phát tri n c a đơ th hóa và ch t l
t ng. Nh đã đ c p

trên, t t c nh ng y u t này khơng ch đóng m t vai trị quan

tr ng nh l c hút chính c a dòng v n n
t ng t c đ t ng tr

ng c a c s h

c ngoài mà chúng c ng góp ph n làm

ng kinh t . Nghiên c u nh m m c đích đi u tra xem chúng có

ph i là nh ng y u t chính t o ra l i ích phát sinh t dịng v n FDI hay khơng.

6

1.3. Câu h i nghiên c u
Trên c s m c tiêu nghiên c u nêu trên, nghiên c u h

ng đ n tr l i 4 câu

h i c th sau:
1. FDI vào qu c gia t ng có tác đ ng làm t ng tr
các n

c Châu Á hay không?

2. Các nhân t đi u ki n (v kinh t v mô và ch t l
nào đ n m i quan h gi a FDI và t ng tr
nh h

3.

ng và phát tri n kinh t

ng c a FDI lên t ng tr

ng th ch ) tác đ ng th

ng kinh t ?

ng và phát tri n kinh t qu c gia (d

i tác

đ ng c a các nhân t đi u ki n) có khác bi t gi a hai nhóm qu c gia đang
phát tri n (có thu nh p trung bình cao và thu nh p trung bình th p) t i Châu
Á hay khơng?
4. Các y u t đ a ph
tr

ng

ng có tác đ ng đ n m i quan h gi a FDI và t ng

Vi t Nam hay không?


7

1.4. Ph

ng pháp nghiên c u

tr l i các câu h i nêu trên, nghiên c u s d ng các lý thuy t nghiên c u
tr

c đây đ xem xét nh ng nh h

lên t ng tr

ng k v ng c a FDI và các nhân t đi u ki n

ng kinh t . Sau đó, nghiên c u đi vào thu th p m t s nghiên c u th c

nghi m v v n đ này, cách th c, ph m vi và k t qu tìm đ
đó. Trên c s đó, nghiên c u ti n hành so sánh và ch n ph

c c a các nghiên c u
ng pháp đ nh l

ng

các bi n phù h p trong kh n ng thu th p s li u th c t , c s d li u c a các qu c
gia thu c Châu Á. Sau khi đã có các bi n, nghiên c u s d ng ph

ng pháp th ng

kê mô t d li u, phân tích đ nh tính, rút ra cái nhìn t ng quan v m u nghiên c u,
m it

ng quan gi a các bi n gi i thích và bi n ph thu c c ng nh m i t

ng

quan gi a các bi n gi i thích v i nhau. So sánh d u k v ng v i lý thuy t và nghiên
c u th c nghi m tr

c đó. Cu i cùng, s d ng phân tích h i quy mơ hình d li u

b ng đ x lý và phân tích s li u nh m tr l i cho ba câu h i nghiên c u đã đ t ra.
tr l i cho câu h i th nh t và th hai, mô hình h i quy t t c các bi n thu c t t
c các n

c trong m u, sau đó thơng qua các ki m đ nh và tiêu chí đ xác đ nh mơ

hình thích h p và t t nh t. Riêng câu h i th ba và th t , 20 qu c gia đ

c chia

làm 2 m u b ng nhau là nhóm qu c gia có thu nh p trung bình th p và nhóm qu c
gia có thu nh p trung bình cao, và cùng ti n hành h i quy, ki m đ nh k t qu . Trong
quá trình h i quy m u nhóm n

c có thu nh p trung bình th p, nghiên c u s d ng

thêm bi n gi Vi t Nam. Thông qua k t qu , ti n hành so sánh v i d u k v ng
trong khung lý thuy t đã trình bày c ng nh các nghiên c u th c nghi m
rút ra k t lu n, h n ch c a nghiên c u cùng nh ng g i m h
theo.

trên đ

ng nghiên c u ti p


8

1.5. Ph m vi nghiên c u
có đ

c các kho ng th i gian dài nh t cho phân tích, chúng tôi đã ch n m u

các qu c gia t Châu Á. Các qu c gia này là m t trong nh ng đ i t

ng nh n FDI

l n trong giai đo n phân tích. H n n a, các chính sách n đ nh đã đ

c thơng qua

b i nhi u n

c trong s này trong th p niên 80 và 90, làm cho m u các n

phù h p v i m c đích c a bài nghiên c u. Các n n kinh t châu Á đ
b i thâm h t t
t ng tr

ng đ i nh , t l ti t ki m cao, t do hóa th tr

c này

c đ c tr ng

ng tài chính và

ng kinh t cao và b n v ng. Sau kh ng ho ng nh ng n m 1980, khu v c

này đã tr i qua m t s đ t bi n đáng chú ý c a dòng v n đ u t t nh ng n m 1990,
v i s gia t ng t l c a FDI ch y vào trên t ng dòng v n (xem Baharumshah và
Thanoon, 2006). Tóm l i, nhóm này cung c p m t tr

ng h p thú v đ nghiên c u,

b i ph n l n đã tr i qua nh ng c i ti n trong n đ nh kinh t v mô và ch t l
th ch k t nh ng n m 90, nh ng v i k t qu t ng tr

ng

ng khác nhau.

1.6. Ý ngh a nghiên c u
Nghiên c u đã góp ph n xác đ nh m c đ
kinh t (trong s t

nh h

ng c a FDI đ n t ng tr

ng tác v i các y u t kinh t v mơ và th ch chính tr )

ng
các

qu c gia khu v c Châu Á. Thơng qua đó, nghiên c u giúp nâng cao nh n th c v
t m quan tr ng c a FDI trong t ng tr

ng và phát tri n kinh t c ng nh t m quan

tr ng c a y u t kinh t v mơ và th ch chính tr trong vi c gia t ng kh n ng h p
th v n FDI vào các qu c gia. T nh n th c đó, vi c chu n b ti n đ v các nhân t
đi u ki n tr

c khi thu hút FDI c ng nh các u tiên trong chính sách FDI đ

chú tr ng h n nh m đ t đ

c m c tiêu t ng tr

phát tri n nói chung và Vi t Nam nói riêng.

ng và phát tri n

các n

c

c đang


9

1.7. B c c đ tài
B c c đ tài bao g m n m ch
• Ch

ng 1: gi i thi u chung v đ tài nghiên c u nh lý do th c hi n nghiên

c u, m c tiêu, ph
• Ch

ng.

ng pháp.

ng 2: trình bày t ng quan lý thuy t, xem xét nh ng cách bi t gi a lý

thuy t v l i ích c a dòng v n FDI và các b ng ch ng th c nghi m mâu
thu n v i v n đ này.
c u th c nghi m tr

ng th i, ch

ng này c ng trình bày nh ng nghiên

c đây v m i quan h gi a FDI và t ng tr

ng, các

nhân t tác đ ng đ n m i quan h đó.
• Ch

ng 3: mơ t d li u và các ph

ng pháp tính tốn đ

c s d ng trong

phân tích th c nghi m.
• Ch

ng 4: trình bày các k t qu chính.

• Ch

ng 5: nh n m nh nh ng k t lu n quan tr ng t đ tài nghiên c u, đ ng

th i nêu lên nh ng h n ch và g i ý đ tài nghiên c u m r ng chuyên sâu
h n.


10

Tóm t t ch
Ch

ng 1 trình bày nh ng nét s l

ng 1

c v nghiên c u. Nh n th y t m quan tr ng

và nh ng tác đ ng c a dòng v n FDI đ n t ng tr
hi n đ khám phá m i quan h này d

c th c

i tác đ ng c a các nhân t đi u ki n. M c

đích c a bài vi t là nh m tr l i câu h i li u môi tr
các n

ng, nghiên c u đã đ

ng kinh t v mô và th ch

c ti p nh n FDI có th gi i thích cho s khác bi t v tác đ ng c a FDI gi a

các qu c gia đang phát tri n hay không. Do v y, nghiên c u s d ng m u là 20
qu c gia Châu Á đang phát tri n giai đo n 1985-2013. M t khác, vì cho r ng các
các nhân t kích thích t ng tr

ng c ng có th t o ra nhi u v n FDI h n nên nghiên

c u l a ch n gi i quy t v n đ n i sinh và quan h nhân qu thông qua vi c s d ng
mơ hình
ph

cl

ng GMM cho d li u b ng. Nghiên c u c ng s d ng m t lo t các

ng pháp kinh t l

b ng đ

ng đ ki m tra tính v ng c a các

c tính.

c tính d li u

c s d ng so sánh các k t qu t phân tích xuyên qu c gia. Cu i cùng,

toàn b m u đ

c chia thành hai b đ i v i các n

c thu nh p trung bình th p và

thu nh p trung bình cao đ đi u tra xem li u các n n kinh t v i trình đ phát tri n
khác nhau s có đ

c m c đ lan truy n t FDI nh th nào.


11

CH

NG 2

M I QUAN H GI A FDI VÀ T NG TR

NG KINH T

2.1. Các khái ni m
2.1.1 V t ng tr

ng kinh t

Theo đ nh ngh a c a Simon Kuznet (1996) thì “t ng tr
t ng b n v ng v s n ph m tính theo đ u ng

Robert Paul Thomas (1973) thì “t ng tr

i ng

ng kinh t là s gia

i”, theo Douglass C. North và

ng kinh t x y ra n u s n l

ng t ng

nhanh h n dân s ”.
Các nhà kinh t h c đã s d ng hai ch tiêu t ng s n ph m qu c dân (GNP) và
t ng s n l

ng qu c n i (GDP) đ đo l

ng t c đ t ng tr

ng c a m t n n kinh t .

Tuy nhiên, trong h u h t các bài nghiên c u th c nghi m v t ng tr
s d ng ch tiêu GDP làm đ i t
T ng s n l

ng nghiên c u.

ng qu c n i (GDP) đ

hàng hoá và d ch v cu i cùng đ
gia trong m t th i k nh t đ nh (th

c đ nh ngh a là giá tr th tr

c.

ng c a t t c

c s n xu t ra trong ph m vi m t lãnh th qu c
ng là 1 n m).

ây là giá tr cho bi t m c đ

lao đ ng s n xu t hi u qu c a m t qu c gia, nó là ch s đo l
t c am tđ tn

ng kinh t đ u

ng s c m nh kinh


12

2.1.2 V v n đ u t tr c ti p n

c ngoài

Theo Qu ti n t qu c t IMF thì FDI đ
kh i biên gi i qu c gia, trong đó ng

c đ nh ngh a là hình th c đ u t ra

i đ u t tr c ti p đ t đ

b quy n s h u lâu dài m t doanh nghi p

c m t ph n hay toàn

m t qu c gia khác. Quy n s h u này

t i thi u ph i b ng 10% t ng s c ph n c a doanh nghi p.
Theo đ nh ngh a c a T ch c th
ngoài x y ra khi nhà đ u t t m t n
n

c khác (n

ng m i Th gi i, “
c (n

c ch đ u t ) có đ

khác. Trong h u h t các tr
th

ng h p, các nhà đ u t l n tài s n mà ng

c g i là công ty m và tài s n th

c

m t

ng di n

c ngoài v i các cơng c tài chính

c ngồi là các c s kinh doanh. Trong nh ng tr
ng đ

c tài s n

c thu hút đ u t ) cùng v i quy n qu n lý tài s n đó”. Ph

qu n lý là y u t dùng đ phân bi t đ u t n
n

u t tr c ti p n

ng đ

i đó qu n lý

ng h p đó, nhà đ u t

c g i là công ty con ho c chi

nhánh. Theo cách ti p c n này, nhà đ u t có hai hình th c l a ch n đ u t vào m t
qu c gia: ho c là b

v n xây d ng m t c

s

kinh doanh m i (greenfield

investment) ho c là b v n mua l i/ sáp nh p v i m t c s kinh doanh s n có và
ti p t c ho t đ ng, phát tri n nó (Merger and Acquisition).
T nh ng khái ni m trên, có th hi u m t cách khái quát v FDI nh sau: “FDI
t i m t qu c gia là vi c nhà đ u t

m t qu c gia đ a v n b ng ti n ho c b t k tài

s n nào vào m t qu c gia khác đ có đ

c quy n s h u và qu n lý ho c quy n

ki m soát m t th c th kinh t t i qu c gia đó, v i m c tiêu t i đa hố l i nhu n c a
mình”.


13

2.1.3 V th ch
Th ch là m t khái ni m ph c t p và đ
nhau.

nh ngh a kinh đi n nh t đ

c xem xét d

i nh ng góc đ khác

c đ a ra b i nhà kinh t h c ng

Adolph Wagner cho r ng: "Th ch là các kh
v n đang cai qu n đ i s ng và con ng

i

c -

c, các h p đ ng và lu t l thành

i". Douglass C. North, ng

i đ

c gi i

Nobel v i cơng trình nghiên c u “Kinh t và Th ch ” n m 1993, cho r ng “Th
ch là nh ng gi i h n đ

c v ch ra trong ph m vi kh n ng và hi u bi t c a con

ng

i hình thành nên m i quan h qua l i c a con ng

ph

ng Tây xu t hi n m t khuynh h

i”.

u th k XX,

ng chính tr m i - khuynh h

ng ch ngh a

th ch - quan ni m th ch là b t k liên hi p b n v ng nào c a con ng
đ tđ

i nh m

c m c đích nh t đ nh nào đó.

Quan ni m này t

ng đ i gi ng v i cách hi u c a Ngân hàng th gi i v th

ch , cho r ng th ch bao hàm ba n i dung quan tr ng nh t, đó là lu t ch i, c ch
th c thi và t ch c. V y nên th ch là t p h p các quy t c đi u ch nh xã h i và là
k t qu c a nh ng th a thu n xã h i. Th ch mang tính b n ch t và là m t đ i
t

ng có tính s h u rõ ràng; nó th hi n m t cách sâu s c khuynh h

ng chính tr

mà đ ng c m quy n đã l a ch n.
Th o lu n chính sách g n đây c a FETP (“Kh i thông nh ng nút th t th ch đ
ph c h i t ng tr

ng”, Bài th o lu n chính sách t i Ch

Cao c p (VELP) t i tr

ng Qu n lý Nhà n

ng trình Lãnh đ o Qu n lý

c Harvard Kennedy tháng 8/2013) cho

r ng th ch y u kém chính là nguyên nhân sâu xa đã d n t i nh ng b t n c a n n
kinh t và nguy c suy thoái kinh t hi n nay. Các nguy c v kinh t , chính tr và
xã h i ngày nay đ u có th
hoãn ho c ch a đ

lý gi i đ

c ti n hành tri t đ

c b i nh ng cu c c i cách th
trong quá kh .

ch

ph c h i t ng tr

b trì
ng,

c n t n d ng nh ng c h i c i cách th ch trong các n m t i đ ti p t c trao quy n
kinh t và chính tr m nh m h n cho ng

i dân.


14

2.1.4 V môi tr

ng kinh t v mô

Kinh t v mô là h th ng kinh t c a c m t qu c gia, v i các ch tiêu đo l
“s c kh e” c a n n kinh t nh t c đ t ng tr

ng

ng thu nh p, th t nghi p, l m

phát,...
Kinh t h c v mô là m t b ph n c a khoa h c kinh t nghiên c u s v n đ ng
và nh ng m i liên h kinh t ch y u c a m t đ t n
kinh t qu c dân c a m t đ t n
gia tr

c trong ph m vi toàn b n n

c, ngh a là nghiên c u s l a tr n c a m i qu c

c các v n đ kinh t c b n bao g m: th t nghi p, l m phát, t ng tr

ng,

xu t nh p kh u, s phân ph i ngu n l c và thu nh p gi a các thành viên trong n n
kinh t . M c tiêu c a kinh t v mô c b n là đ t đ
t ng tr

cs

n đ nh trong ng n h n,

ng nhanh trong dài h n, phân ph i c a c i m t cách công b ng. S

n đ nh

là k t qu c a vi c gi i quy t nh ng v n đ kinh t c p bách nh l m phát, th t
nghi p. T ng tr

ng kinh t đòi h i gi i quy t các v n đ dài h n h n liên quan đ n

s phát tri n kinh t . Phân ph i công b ng là v n đ n n kinh t ph i gi i quy t
th

ng xuyên đ đ m b o s

n đ nh và t ng tr

ng.


15

2.2. Lý thuy t v t ng tr
Mơ hình t ng tr
tr

ng kinh t

ng kinh t là cách di n đ t quan đi m c b n nh t v t ng

ng kinh t thông qua các bi n s kinh t và m i liên h gi a chúng. Ngay t khi

m i ra đ i, các mô hình t ng tr
nhà kinh t mơ t và l

ng kinh t đã tr thành cơng c h u ích, giúp các

ng hoá t ng tr

ng c a n n kinh t m t cách rõ ràng h n,

c th h n. Cho đ n nay, cùng v i s phát tri n c a l ch s kinh t h c, các mơ hình
t ng tr

ng đã chi m m t v trí quan tr ng trong các nghiên c u lý lu n c ng nh

th c ti n v t ng tr

ng kinh t

và mơ hình t ng tr

ng đ

m i qu c gia. Theo dòng th i gian, các lý thuy t

c s p x p thành: (i) Lý thuy t t ng tr

k XVIII), (ii) Lý thuy t t ng tr
t ng tr

ng tr

ng c a Karl Marx (th k XIX), (iii) Mơ hình

ng phái Keynes (đ u th k XX), (iv) Mơ hình t ng tr

đi n (gi a th k XX), và (v) Mơ hình t ng tr
M t cách tóm l

ng c đi n (th

c, có th th y r ng t ng tr

ng Tân c

ng n i sinh (cu i th k XX).

ng kinh t đã t ng là trung tâm chú ý

c a các nhà kinh t chính tr c đi n t Adam Smith t i David Ricardo và Karl
Marx, nh ng r i r i vào quên lãng trong su t th i k

“cách m ng c n biên”

(marginal revolution). V i n l c t ng quát hoá nguyên lý c a Keynes v c u hi u
qu trong ng n h n, Roy Harrod và Evsey Domar đã tái t o l i m i quan tâm v lý
thuy t t ng tr

ng. Sau nh ng nghiên c u c a Robert Solow và Trevor Swan vào

gi a nh ng n m 1950, lý thuy t t ng tr

ng đã th c s tr thành m t trong nh ng

ch đ tr ng tâm c a gi i kinh t h c cho đ n đ u nh ng n m 1970. Và vào cu i
nh ng n m 1980, lý thuy t t ng tr

ng n i sinh đã làm tái sinh l nh v c này sau

m t th p k ng quên.
ph n này, nghiên c u s t p trung vào mô hình t ng tr
(1956) đ xem xét nh ng nhân t tác đ ng đ n t ng tr

ng c a Robert Solow

ng. Robert Solow là giáo s

c a khoa h c kinh t , h c vi n công ngh Massachusett, n m 1987, ông đ
gi i Nobel kinh t v nh ng đóng góp xu t s c trong lý thuy t t ng tr
nghiên c u th c nghi m v quá trình t ng tr
v ngu n g c c a t ng tr

ng.

c t ng

ng và nh ng

c bi t, ông đ a ra cách lý gi i

ng. Trong mơ hình đ u tiên (mơ hình g c), Solow phân

tích mơ hình c b n d a vào mơ hình Cobb - Doulas v i hai y u t lao đ ng và đ u


16

t , ti t ki m, sau đó ơng m i trình bày mơ hình t ng qt v i y u t công ngh tác
đ ng t i t ng tr

ng nh th nào. Mơ hình này cịn có cách g i khác là mơ hình

t ng tr

ng ngo i sinh, b i vì khơng liên quan đ n các nhân t bên trong, r t c c

t ng tr

ng c a m t n n kinh t s h i t v m t t c đ nh t đ nh

v ng. Ch các y u t bên ngồi, đó là cơng ngh và t c đ t ng tr
thay đ i đ

c t c đ t ng tr

ng lao đ ng m i

tr ng thái b n v ng. Cho đ n ngày hôm

ng kinh t

nay v n còn nhi u cu c tranh lu n, tuy v y, mơ hình t ng tr
đ

tr ng thái b n

ng c a Solow v n

c đánh giá là m t trong nh ng mơ hình có tác đ ng l n trong h th ng lý thuy t

t ng tr

ng, đ

c s d ng trong các giáo trình, tài li u và có nh ng đánh giá th c t

t ng tr

ng c a nhi u n

Mơ hình t ng tr

c.

ng c a Solow m r ng mơ hình t ng tr

ng c a Harrod-

Domar (1946) b ng vi c thêm vào lao đ ng nh là m t y u t s n xu t, và t l gi a
v n và lao đ ng là không c đ nh. i u này cho phép tách bi t gi a thâm d ng v n
và ti n trình cơng ngh .
Mơ hình này d a trên m t s gi đ nh sau:
• Gi đ nh linh ho t trong dài h n.
tân c đi n. Khi này, lao đ ng L đ
t ng tr

ng h t m c ti m n ng.

ây là m t quan đi m c a kinh t h c
c s d ng hoàn toàn và n n kinh t
ng th i toàn b ti t ki m s chuy n

hóa thành đ u t .
• M cs nl

ng th c t Y ph thu c vào l c l

n ng su t lao đ ng A. T
F(A,L,K). Gi

ng L, l

ng t b n K và

đó, ta có m t hàm s n xu t v mô Y =

thi t là hàm này có d ng Cobb – Doulas, t c

• N n kinh t đóng c a và khơng có s can thi p c a chính ph .
• Có s kh u hao t b n. Khi có đ u t

m i, tr l

ng v n t ng lên.

Nh ng đ ng th i, v n c ng b kh u hao theo th i gian. Khi đó l
m i có s b ng l

ng v n

ng v n m i t o ra t đ u t tr đi các kho n hao mòn.


17

• T b n K và lao đ ng L tuân theo quy t c l i t c biên gi m d n, có ngh a
là khi t ng k thì ban đ u y t ng r t nhanh đ n m t lúc nào đó t ng ch m
l i.
D a trên các gi đ nh trên, mơ hình t ng tr

ng c a Solow đã ch ra tr ng thái

d ng c a n n kinh t . Tr ng thái d ng là đi m cân b ng mà t i đó l
ngun khơng đ i, b i vì l

ng v n gi

ng đ u t đ t o ra v n m i m i n m ch đ đ bù tr

ph n v n b hao mịn. Khi v n khơng t ng thì s n l

ng c ng khơng t ng. Vì v y

tr ng thái d ng, l

ng v n trên m t lao đ ng là c đ nh. V n và lao đ ng khơng

t ng thì t ng s n l

ng v n là c đ nh. ây là h qu c a hàm s n xu t có hi u su t

biên gi m d n. N u v n ti p t c t ng, s n l

ng s t ng nh ng v i t c đ gi m d n.

Do v y, thu nh p dành cho ti t ki m c ng t ng v i t c đ gi m d n. Vì v y ln
ln t n t i m t “tr ng thái d ng” c a n n kinh t , n i mà m i bi n s đ u h i t v
m t giá tr c đ nh. Nh v y, mơ hình Solow d đốn r ng nh ng n
tr

ng dân s cao h n s có m c v n và thu nh p trên lao đ ng th p h n trong dài

h n.
n

c có t ng

ng th i, mơ hình c ng gi i thích đ

c là do t c đ t ng tr

mơ hình đ

c s t ng tr

ng đ u đ n c a m t s

ng v công ngh . Tóm l i, bên c nh nh ng h n ch do

c đ t trong khá nhi u gi đ nh, lý thuy t t ng tr

đóng m t vai trò quan tr ng trong các h c thuy t v t ng tr
d ng cho nh ng nghiên c u trong t
chú ý và ti p t c đ

ng c a Solow v n

ng và m ra nhi u v n

ng lai. Trong đó, m t s lu n đi m đã đ

c khai thác trong nh ng nghiên c u v sau.

c