BÀI GIẢNG KHÓA ĐÀO TẠO GIẢNG VIÊN DỰ ÁN CÁC TỈNH MIỀN BẮC

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.83 MB, 40 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1></div>
(2)<div class='page_container' data-page=2></div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

HEN PHẾ QUẢN BỆNH Ở ĐÂU?

?

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

HEN LÀ BỆNH VIÊM MẠN TÍNH ĐƯỜNG HƠ HẤP

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

NHẬN BIẾT CƠN HEN

4 dấu hiệu của HPQ :

• Ho,

• Khị khè

• Nặng ngực (tức ngực)

• Khó thở.

5 đặc điểm của cơn khó thở do hen:

• Tái đi tái lại nhiều lần

• Thường xuất hiện về đêm gần sáng,

• Liên quan đến thay đổi thời tiết

• Khó thở xuất hiện hoặc tăng lên khí tiếp xúc yếu tố kích thích

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

C

HẨN ĐOÁN HEN PHẾ QUẢN

1. Khai thác tiền sử

2. Khám lâm sàng (ral rít ral ngáy)

3. Điều trị thử bằng thuốc giãn phế quản

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

PEF hoặc CNHH

1. o PEF bằng CLK

- PEF chênh lệch sáng chiều >20%

(PEF chiỊu – PEF s¸ng) / 1/2 (PEF chiỊu + PEF sáng)

- PEF > 60 lít/phút hoặc >20% so víi tríc khi dïng thc gi·n
PQ hc uống corticoid 2 - 3 tuần (1-2mg/kg/ngày)

-> chẩn đoán HPQ

2. CNHH bằng máy Phế dung kế (máy đo CNHH)

- FEV1 < 80%,

- Hc test håi phơc: FEV1 ≥ 12% (≥ 200 ml)

</div>
(8)<div class='page_container' data-page=8>



Khi nào dùng thuốc cắt cơn ?



(HO - KHỊ KHÈ - NẶNG NGỰC - KHÓ THỞ )



Sử dụng thu

ố

c thế nào?

hít 2-4 liều  hít 2-4 liều  hít 2-4 liều 



Luôn mang thuốc cắt cơn theo người



Khi lên cơn hen

20 phút 20 phút 20 phút

</div>
(9)<div class='page_container' data-page=9>

CÁCH SỬ DỤNG BÌNH HÍT ĐỊNH LIỀU

1. MỞ NẮP 2. LẮC 3. THỞ RA CHẬM

4. Ngậm Kín miệng ống 5. Ấn vào đầu ống

đồng thời hít sâu 6. Nín thở 10 giây
Cần tập thử vài lần trước gương. Nếu thấy khói ra ở miệng

</div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

THEO DÕI SAU 1 GIỜ

Cải thiện ít

Tốt hoàn toàn Xấu hơn

Xịt Ventolin thưa hơn,
3-4 giờ/lần x 1-2 ngày.
Liên lạc hoặc đi khám BS.

Xịt Ventoline mỗi 2 giờ.

Uống corticoide.

Ði khám BS ngay.

Xịt Ventoline mỗi 20 phút.
Xịt anti-cholinergic nếu có.

Uống, tiêm corticoide.

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

KHI NAØO ĐƯA BỆNH NHÂN ĐI CẤP CỨU?

Dấu hiệu Nhẹ Vừa Nặng Nguy kịch

Khó thở khi đi lại nói, khi ngồi,
bú kém

Khi nghỉ, bỏ ăn, ngồi
cúi

Liên tục

Nói trọn câu cụm từ từng từ Khơng nói được
Tri giác BT kích động kích động lơ mơ

Nhịp thở >20, <25 tăng<30,co kéo ít >30, co kéo nhiều nghịch thường
Khò khè cuối thở ra lớn lớn mất

Mạch <100 L/1’ 100-120 >120, mạch đảo rất chậm
LLĐ( %) >80 60-80 <60

Pa02(mmHg) BT > 60 < 60
PaC02(mmHg) < 45 < 45 > 45
Sa02 ( %) >95 91-95 <90

1. Dùng thuốc giãn phế quản khơng có hiệu quả

2. Khó thở tăng dần cả khi nghỉ ngơi,

3. Nói khơng thành câu.

4. Thở nhanh (>30 lần/phút), co kÐo c¬ HH phơ

5. Mạch nhanh (> 120 lần/phút).

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12></div>
(13)<div class='page_container' data-page=13></div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

thuốc điều trị hen

I. Thuốc cắt cơn ( Relievers )

1. Cường bêta 2 tác động ngắn

(SABA - Short Acting Beta 2 Agonist)
-Salbutamol (Asthalin, Ventoline)

-Terbutaline (Bricanyl)
-Fenoterol (Berotec)
-Pirbuterol (Maxair)

-Các thuốc khác : Clenbuterol, Hexoprenaline - Orciprenaline
Procaterol - Trimetoquinol v.v...

2. Kháng cholinergic : Ipratropium (Atrovent) Oxitropium
(Tersigat)

3. Xanthines: Theophyllin thải nhanh

ãCh dựng khi khú thở

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

Ii. Thuèc dù phßng (Preventers)

1. ICS (Inhaled CorticoSteroid)

2. Cromones: Cromoglycat, Nedocronil

3. MethylXanthin giải phóng chậm: Theostat…
4. Cường β2 tác dụng kéo dài (LABA)

5. Kháng Histamin (Ketotifen…)

6. Kháng Leukotriene (Montelukast, Singulair)
7. Kháng IgE: Xolair-omalizumab

8. Thuốc phối hơp (ICS + LABA)

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

Cách dùng đúng dụng cụ dự phũng

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

Khi nào dùng thuốc dự phòng ?

iều trị dự phòng từ b

c II - V

Hen dai dẳng:

hầu hết BN hen (>3 tháng/ n

m, 2

năm), cha dïng corticosteroid

(Bíc 2)

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

3 MỨC ĐỘ KIỂM SOÁT HEN

Đặc điểm Tất cả những điểm dưới Kiểm sốt

đây

Kiểm sốt một phần
Các tiêu chí có thể hiện 
diện trong bất kỳ tuần nào

Khơng kiểm sốt

Triệu chứng ban ngày Khơng có

(≤2/tuần) > 2 lần/ tuần

Xuất hiện ≥ 3 yếu tố
của Hen kiểm soát
một phần trong bất

kỳ tuần nào

Giới hạn họat động Khơng Có

Triệu chứng ban

đêm/thức giấc Khơng Có

Có nhu cầu dùng
thuốc cắt cơn

Không

(≤ 2 lần/tuần) > 2 lần/tuần

Chức năng hơ hấp

(PEF hay FEV1) Bình thường

<80% dự đóan

(hay số tối ưu nhất của
bệnh nhân nếu có)

Đợt kịch phát Khơng ≥ 1 lần/năm 1 lần/bất cứ tuần nào

GINA 2006. Available from www.ginasthma.com
Page 58

PEF: Peak Expiratory Flow rate

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

Kiểm sóat

Kiểm sóat một phần

Khơng kiểm sóat đuợc

Đợt kịch phát

MỨC ĐỘ KIỂM SĨAT

Duy trì và tìm được bậc kiểm sóat 
thấp nhất

Xét tăng bậc để đạt kiểm 
sóat

Tăng bậc cho đến khi được

kiểm sóat

Điều trị đợt kịch phát
ĐIỀU TRỊ/HÀNH ĐỘNG

NHỮNG BẬC ĐIỀU TRỊ

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

BẬC ĐIỀU TRỊ
BẬC
1
BẬC
2
BẬC
3
BẬC
4
BẬC
5

Giáo dục hen
Kiểm sốt mơi trường

Chủ vận β2 tác 
dụng nhanh khi 
cần

Chủ vận β2 tác dụng nhanh khi cần

CHỌN 1 CHỌN 1 THÊM ≥1 THÊM ≥1
ICS liều thấp * ICS liều thấp cùng

chủ vận β2 tác

dụng kéo dài

ICS liều trung bình 
hoặc cao cùng chủ 
vận β2 tác dụng kéo 
dài

Glucocorticosteroi
d uống

Kháng leukotriene 
**

ICS liều trung bình

hoặccao

Kháng leukotriene Liệu pháp kháng 
thể anti-IgE 
ICS liều thấp cùng

thuốc kháng 
leukotriene

Theophylline dạng 
phóng thích kéo 
dài

ICS liều thấp cùng

Theophylline dạng 
phóng thích kéo 
dài

* Glucocorticosteroid dạng hít

** Chất đối vận thụ thể hoặc chất ức chế sự tổng hợp

Vùng màu xanh lá – chính là điều trị kiểm soát được lựa chọn ưu tiên

</div>
(21)<div class='page_container' data-page=21></div>
(22)<div class='page_container' data-page=22>

Test KiỂm so¸t Hen - ACT (trẻ 4 -11 tuổi)

Khụng
khi no
Cú, ụi

khi
Rất hay bị

Lúc nào
cũng bị

4. Cháu có bị thức giấc ban đêm vìhen khơng?

Khơng
khi nào
Có, ụi

khi
Rất hay bị

Lúc nào
cũng bị

3. Cháu có hay bị ho vìhen không?

Khụng vn
gỡ

Trở ngại
chút ít

Trởngại lớn

Đó là trở ngại
rất lớn

2. Bệnh hen có gây trở ngại gìcho cháu khi chạy, tập hay chơi thể thao không?
Rất ổn

ổn
Khó chịu

Rất khó chịu

Điể
m

1. Cháu thấy bệnh hen của cháu hôm nay thế nµo?

0 1 2

0

3

2

1 3

0 1 2 3

</div>
(23)<div class='page_container' data-page=23>

AHR: airway hyperresponsiveness
AHR là 1 marker viêm

AHR: tính tăng đáp ứng PQ
Nhu cầu thuốc cắt cơn

Bất thường PEF
Bất thường FEV1

Khởi trị (tháng)

% cả

iện

2 4 6 18

T/C đêm

Woolcock Clin Exp Allergy Rev 2001; GINA 2009

</div>
(24)<div class='page_container' data-page=24>

Tăng và giảm b

ớc điều trị hen?

1. Tăng bớc điều trị hen?

- Tình trạng hen cha đợc kiểm soát trong vòng 1 tháng.
- Xuất hiện cơn hen cấp

- Tăng liều ICS 2 lần không có hiệu quả

2. Giảm bớc điều trị hen? Hen KS và duy trì: 3 - 6 tháng

1) NÕu ®ang dïng ICS liỊu TB, cao + LABA + thuốc kiểm soát khác

Nếu đang dùng ICS liều TB, cao + LABA
NÕu ®ang dïng ICS liỊu TB, cao

 giảm liều ICS 50% mỗi 3 tháng

2) Nếu đang dïng LABA+ ICS liỊu thÊp + thc kiĨm so¸t kh¸c

ngừng thuốc kiểm soát khác.

Nếu đang dùng LABA+ ICS liỊu thÊp

 ngõng LABA

4) NÕu ®ang liỊu ICS liỊu thÊp  chun sang dïng liỊu thấp dÇn

– ICS liều thấp  chuyển sang liều dùng ngày 1 lần (A)

</div>
(25)<div class='page_container' data-page=25></div>
(26)<div class='page_container' data-page=26>

Chẩn

đóan

nhầm

Tuân

thủ điều

trị kém

Yếu tố

thúc

đẩy

Bỏ sót

bệnh đi

kèm

Thể lâm

sàng

đặc biệt

5 BƯỚC TIẾP

</div>
(27)<div class='page_container' data-page=27></div>
(28)<div class='page_container' data-page=28>

…NHIỀU BỆNH KHÁC CŨNG CÓ NGUY CƠ BỊ

CHẨN ĐOÁN NHẦM LÀ HEN !

1. Viêm quá phát Amidan – VA ở trẻ em.

2. Trào ngược họng – thanh quản.

3. Rối lọan vận động dây thanh âm.

4. Suy tim trái do thiếu máu cơ tim âm thầm ở người già.

5. COPD trên người nam lớn tuổi hút thuốc lá.

6. Rối loạn trầm cảm – lo âu trên cơ địa phụ nữ trẻ.

</div>
(29)<div class='page_container' data-page=29>

LÀM GÌ ĐỂ GIẢM CHẨN ĐỐN NHẦM ?

1. Chẩn đốn xác định hen bằng cách chẩn đốn loại trừ.

2. Hơ hấp ký là cần nhưng chưa đủ để chẩn đoán hen.

3. Điều trị hen bằng thuốc ICS trong 2 – 4 tuần mà không
cải thiện cần nghi ngờ chẩn đoán nhầm.

4. Viết sẵn bảng các chẩn đoán phân biệt của hen và dùng
khi gặp trường hợp khó.

</div>
(30)<div class='page_container' data-page=30>

B. BỆNH NHÂN HEN KHÓ THƯỜNG

CÓ NHIỀU BỆNH ĐI KÈM

1 co-morbid factor
13%

2 co-morbid factors
35%

3 co-morbid factors
39%

4 co-morbid factors
8%

5 co-morbid factors
5%

</div>
(31)<div class='page_container' data-page=31>

HEN và VMDƯ

Adapted from Bousquet J et al J Allergy Clin Immunol 2001;108(suppl 5):S147–
S334; Sibbald B, Rink E Thorax 1991;46:895–901; Leynaert B 
et al J Allergy Clin Immunol 1999;104:301–304; Brydon MJ Asthma J 1996:29–

32.

80%

bệnh nhân hen có VMDƯ

</div>
(32)<div class='page_container' data-page=32>

GERD & HEN NẶNG

• 77% BN hen nặng có triệu chứng GERD

• 20% BN hen nặng có triệu chứng GERD hàng tuần
• 40% BN hen nặng có triệu chứng GERD hàng tháng
• 82% BN hen nặng có bất thường pH thực quản/ 24h
• 69% BN điều trị Hen + GERD cải thiện triệu chứng Hen

Cơ chế GERD gây co thắt phế quản do acid ?

– Qua trung gian thần kinh 10.
– Tăng phản ứng tính phế quản.
– Vi trào ngược.

– Đáp ứng viêm đường thở qua chất dẫn truyền thần kinh ( chất P,
tachykinins, nitric oxide, và các cytokines khác)

</div>
(33)<div class='page_container' data-page=33>

OSA & HEN NẶNG

• Nghiên cứu tiền cứu trên 22 BN

hen nặng:

phải

dùng corticoid uống liên tục, hoặc uống

corticoid từng đợt trong thời gian 8.9 ± 3.3 năm

• Đa ký giấc ngủ thực hiện tại phịng thí nghiệm

giấc ngủ

• Phát hiện tỷ lệ OSA cao bất thường

trong

nhóm bệnh nhân hen nặng này.

</div>
(34)<div class='page_container' data-page=34>

BÉO PHÌ & KIỂM SỐT HEN

% kiểm
sóat hen

</div>
(35)<div class='page_container' data-page=35>

RỐI LOẠN TÂM THẦN KINH

• Rối loạn tâm thần kinh từng được xem là có kết hợp với
cơn hen nặng gây tử vong.

• Bệnh nhân hen nặng phải sử dụng dịch vụ y tế càng
nhiều biểu hiện rối loạn tâm thần kinh càng nhiều.

• Hầu hết rối loạn tâm thần kinh liên quan với lo âu, trầm
cảm, mất niềm tin vào nhân viên y tế.

</div>
(36)<div class='page_container' data-page=36>

C. BỆNH NHÂN TUÂN THỦ KÉM

• Thời gian khám bệnh tư vấn

• Hướng dẫn dùng thuốc xịt

• Kiểm tra BN việc tuân thủ điều trị

</div>
(37)<div class='page_container' data-page=37>

E. CÁC YẾU TỐ KÍCH PHÁT CƠN HEN

Vật ni

Nấm mốc

Con gián

Phấn hoa Các mùi hắc

Khói (thuốc lá, nhang, 
bếp củi, dầu, gaz)

Thuốc Aspirin Một số thức ăn

Cảm cúm Thay đổi thời tiết Vận động gắng sức

</div>
(38)<div class='page_container' data-page=38>

Các hướng điều trị

hen phế quản khó

Steroid

ung

Khỏng IgE

(Omalizumab)

?

Khỏng TNF alfa?

(Etanercept) Bronchoplasty?

</div>
(39)<div class='page_container' data-page=39>

đIềU TRị Và Dự PHòNG hpq

1. Chn oỏn ỳng HPQ

2. Điều trị các bệnh phối hợp

3. Biết dùng thuốc cắt cơn và dự phòng

4. Giáo dục về HPQ: hiểu biết bệnh, tuân thủ điều trị

5. Tránh yếu tố kích thÝch

6. Dinh d

ư

ìng hỵp lý

</div>
(40)<div class='page_container' data-page=40></div>

BÀI GIẢNG KHÓA ĐÀO TẠO GIẢNG VIÊN DỰ ÁN CÁC TỈNH MIỀN BẮC

<b>HEN PHẾ QUẢN BỆNH Ở ĐÂU? </b>

?

?

<b>HEN LÀ BỆNH VIÊM MẠN TÍNH ĐƯỜNG HƠ HẤP</b>

NHẬN BIẾT CƠN HEN

C

<b>HẨN ĐOÁN HEN PHẾ QUẢN</b>

PEF hoặc CNHH



Khi nào dùng thuốc cắt cơn ?





Sử dụng thu

ố

c thế nào?



Luôn mang thuốc cắt cơn theo người



Khi lên cơn hen

<b>CÁCH SỬ DỤNG BÌNH HÍT ĐỊNH LIỀU </b>

<b>KHI NAØO ĐƯA BỆNH NHÂN ĐI CẤP CỨU?</b>

<b>thuốc điều trị hen</b>

<b>Cách dùng đúng dụng cụ dự phũng</b>

Khi nào dùng thuốc dự phòng ?

<b></b>

<b>iều trị dự phòng từ b</b>

<b></b>

<b>c II - V</b>

<b>Hen dai dẳng: </b>

hầu hết BN hen (>3 tháng/ n

m, 2

năm), cha dïng corticosteroid

<b>(Bíc 2)</b>

<b>3 MỨC ĐỘ KIỂM SOÁT HEN</b>

<b>Tăng và giảm b</b>

<b></b>

<b>ớc điều trị hen?</b>

Chẩn

đóan

nhầm

Tuân

thủ điều

trị kém

Yếu tố

thúc

đẩy

Bỏ sót

bệnh đi

kèm

Thể lâm

sàng

đặc biệt

<b>5 BƯỚC TIẾP </b>

<b>…NHIỀU BỆNH KHÁC CŨNG CÓ NGUY CƠ BỊ </b>

<b>CHẨN ĐOÁN NHẦM LÀ HEN !</b>

<b>LÀM GÌ ĐỂ GIẢM CHẨN ĐỐN NHẦM ?</b>

<b>B. BỆNH NHÂN HEN KHÓ THƯỜNG </b>

<b>CÓ NHIỀU BỆNH ĐI KÈM</b>

<b>HEN và VMDƯ</b>

80%

bệnh nhân hen có VMDƯ

<b>GERD & HEN NẶNG</b>

<b>OSA & HEN NẶNG</b>

•

Nghiên cứu tiền cứu trên 22 BN

hen nặng:

phải

dùng corticoid uống liên tục, hoặc uống

corticoid từng đợt trong thời gian 8.9 ± 3.3 năm

•

Đa ký giấc ngủ thực hiện tại phịng thí nghiệm

giấc ngủ

•

Phát hiện tỷ lệ OSA cao bất thường

trong

nhóm bệnh nhân hen nặng này.

<b>BÉO PHÌ & KIỂM SỐT HEN</b>

<b>RỐI LOẠN TÂM THẦN KINH</b>

<b>C. BỆNH NHÂN TUÂN THỦ KÉM</b>