Quản lý dạy học môn tiếng việt cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số huyện hoàng su phì, tỉnh hà giang theo chương trình giáo dục phổ thông năm 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ BÍCH HẰNG

QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT
CHO HỌC SINH TIỂU HỌC NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ
HUYỆN HỒNG SU PHÌ, TỈNH HÀ GIANG THEO
CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG NĂM 2018

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ BÍCH HẰNG

QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT
CHO HỌC SINH TIỂU HỌC NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ
HUYỆN HỒNG SU PHÌ, TỈNH HÀ GIANG THEO
CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG NĂM 2018
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Phí Thị Hiếu
2. TS Bùi Ngọc Lâm

THÁI NGUYÊN - 2020


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn này là cơng trình nghiên cứu của bản thân,
dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS. TS Phí Thị Hiếu, giảng viên Trường
Đại học sư phạm Thái Nguyên.
Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, không
trùng lặp và chưa từng được công bố dưới bất cứ hình thức nào. Tất cả các nội
dung tham khảo, kế thừa của các tác giả khác đều được trích dẫn đầy đủ.
Thái Nguyên, tháng 9 năm 2020
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Bích Hằng

i


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban
Giám hiệu Trường Đại học sư phạm Thái Nguyên; Phòng Đào tạo sau đại
học; các thầy cô giáo và cán bộ quản lý Trường Đại học sư phạm Thái
Nguyên đã động viên, khuyến khích, tận tình giảng dạy, tư vấn trong q
trình học tập, nghiên cứu đề tài.
Em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới PGS. TS Phí Thị Hiếu đã
tận tình chỉ bảo và đã giúp đỡ trong suốt quá trình nghiên cứu và hồn thành
luận văn này.
Tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn Ban lãnh đạo phòng GDĐT và Ban
giám hiệu các trường tiểu học huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang, các đồng

nghiệp và gia đình đã khích lệ, tạo điều kiện thuận lợi trong q trình học tập,
nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
Trong quá trình thực hiện, dù đã rất cố gắng, nhưng do một số hạn chế
về điều kiện học tập, nghiên cứu, luận văn khơng tránh khỏi những thiếu sót.
Em kính mong nhận được sự đóng góp từ phía q thầy cơ, các nhà khoa học
để tiếp tục hoàn thiện và tạo cơ sở cho những nghiên cứu tiếp theo.
Xin chân thành cảm ơn!
Tác giả

Nguyễn Thị Bích Hằng

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC........................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................ viii
DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................. ix
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài........................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu..................................................................................... 3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .............................................................. 4
4. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 4
5. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 4
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài .............................................................. 5
7. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 5
8. Cấu trúc của luận văn .................................................................................... 6
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG

VIỆT CHO HỌC SINH TIỂU HỌC NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ
THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG
2018.............................7
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 7
1.1.1. Hướng nghiên cứu về dạy học ngôn ngữ thứ hai (ngoại ngữ) cho
học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số........................................................... 7
1.1.2. Hướng nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học tiếng Việt cho
học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số theo Chương trình giáo dục
phổ thơng 2018 ................................................................................................. 8
1.2. Một số khái niệm cơ bản .......................................................................... 10
1.2.1. Quản lý .................................................................................................. 10
1.2.2. Dạy học, dạy học môn Tiếng Việt ........................................................ 12
1.2.3. Học sinh tiểu học, học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số ................ 12

3


1.2.4. Dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số ......
13

4


1.2.5. Chương trình giáo dục phổ thơng năm 2018 ........................................ 13
1.2.6. Dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu
số theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 trong nhà trường tiểu học ..... 14
1.2.7. Quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân
tộc thiểu số theo chương trình giáo dục phổ thông 2018................................ 15
1.3. Lý luận về dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân
tộc thiểu số theo chương trình giáo dục phổ thơng 2018................................ 16

1.3.1. Một số đặc điểm tâm lý cơ bản của học sinh tiểu học người dân tộc
thiểu số ............................................................................................................ 16
1.3.2. Mục tiêu dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân
tộc thiểu số theo chương trình giáo dục phổ thông 2018................................ 18
1.3.3. Yêu cầu cần đạt khi dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học
người dân tộc thiểu số theo chương trình giáo dục phổ thông 2018............... 19
1.3.4. Nội dung dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân
tộc thiểu số theo Chương trình giáo dục phổ thơng 2018 ............................... 20
1.3.5. Phương pháp, hình thức dạy học mơn tiếng Việt cho học sinh tiểu
học người dân tộc thiểu số theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018....... 22
1.4. Quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc
thiểu số theo Chương trình giáo dục phổ thơng 2018..................................... 28
1.4.1. Vai trò của trưởng phòng GD&ĐT trong quản lý dạy học môn
tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số theo Chương
trình giáo dục phổ thơng 2018 ........................................................................ 28
1.4.2. Nội dung quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học
người dân tộc thiểu số theo chương trình giáo dục phổ thơng 2018............... 29
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh
tiểu học người dân tộc thiểu số theo chương trình giáo dục phổ thơng
2018....................................................................................................... 37
1.5.1. Yếu tố chủ quan .................................................................................... 37
1.5.2. Yếu tố khách quan................................................................................. 40
Kết luận chương 1 ........................................................................................... 42

4


Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG
VIỆT CHO HỌC SINH TIỂU HỌC NGƯỜI DÂN TỘC THIẾU SỐ
HUYỆN HỒNG SU PHÌ, TỈNH HÀ GIANG THEO CHƯƠNG

TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018.................................................... 43
2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng.............................................................. 43
2.1.1. Vài nét về khách thể khảo sát................................................................ 43
2.1.2. Tổ chức khảo sát thực trạng .................................................................. 45
2.2. Thực trạng dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân
tộc thiểu số huyện Hồng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chương trình giáo
dục phổ thơng 2018 ......................................................................................... 47
2.2.1. Thực trạng nội dung dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học
người dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chương
trình giáo dục phổ thông 2018 .......................................................... 47
2.2.2. Thực trạng phương pháp dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu
học người dân tộc thiểu số huyện Hồng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chương
trình GDPT 2018............................................................................... 51
2.2.3. Thực trạng hình thức dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học
người dân tộc thiểu số huyện Hồng Su Phì, tỉnh Hà Giang theo Chương
trình giáo dục phổ thơng 2018 .......................................................... 53
2.3. Thực trạng quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học
người dân tộc thiểu số huyện Hồng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chương
trình giáo dục phổ thơng 2018 ........................................................................ 55
2.3.1. Thực trạng lập kế hoạch quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học
sinh tiểu học người dân tộc thiểu số huyện Hồng Su Phì tỉnh Hà Giang
theo Chương trình giáo dục phổ thơng 2018 .................................................. 55
2.3.2. Thực trạng tổ chức dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học
người dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chương
trình giáo dục phổ thơng 2018 ........................................................................ 57

5


2.3.3. Thực trạng chỉ đạo hoạt động dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu

học người dân tộc thiểu số huyện Hồng Su Phì tỉnh Hà Giang theo chương
trình giáo dục phổ thông 2018 ........................................................... 60
2.3.4. Thực trạng kiểm tra hoạt động dạy học môn tiếng Việt cho học
sinh tiểu học người dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang
theo chương trình giáo dục phổ thơng 2018 ................................................... 63
2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn tiếng
Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì,
tỉnh Hà Giang theo Chương trình giáo dục phổ thơng 2018........................... 66
2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học
sinh tiểu học người dân tộc thiểu số huyện Hồng Su Phì, tỉnh Hà Giang
theo chương trình giáo dục phổ thơng 2018 ........................................ 69
2.5.1. Ưu điểm và nguyên nhân ...................................................................... 69
2.5.2. Hạn chế và nguyên nhân ....................................................................... 71
Kết luận chương 2 ........................................................................................... 72
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT
CHO HỌC SINH TIỂU HỌC NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ
HUYỆN HOÀNG SU PHÌ, TỈNH HÀ GIANG THEO CHƯƠNG
TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG 2018.................................................... 75
3.1. Nguyên tắc đề xuất................................................................................... 75
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ....................................................... 75
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ........................................................ 75
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả........................................................ 75
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .......................................................... 76
3.2. Biện pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học
người dân tộc thiểu số huyện Hồng Su Phì, tỉnh Hà Giang theo Chương
trình giáo dục phổ thông 2018 ........................................................................ 76
3.2.1. Xây dựng kế hoạch quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh
tiểu học người dân tộc thiểu số theo định hướng chương trình giáo dục
phổ thơng 2018................................................................................................ 76

6


3.2.2. Chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học môn Tiếng Việt cho học
sinh người dân tộc thiểu số trong trường tiểu học theo Chương trình giáo
dục phổ thơng 2018 ......................................................................................... 78
3.2.3. Tổ chức tuyên truyền, hỗ trợ các bậc cha mẹ trong việc dạy tiếng
Việt cho học sinh người dân tộc thiểu số ........................................................ 80
3.2.4. Chỉ đạo các trường tiểu học tổ chức biên soạn tài liệu, học liệu,
tranh ảnh, băng đĩa phù hợp, thân thiện với trẻ em tiểu học người dân tộc
thiểu số theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng 2018 .................. 82
3.2.5. Tổ chức bồi dưỡng tiếng dân tộc cho giáo viên tiểu học dạy trẻ em
người dân tộc thiểu số ..................................................................................... 84
3.2.6. Tổ chức kiểm tra đánh giá hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học
sinh tiểu học người dân tộc thiểu theo Chương trình giáo dục phổ thơng
2018....................................................................................................... 85
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 87
3.4. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của biện pháp quản lý dạy học môn
tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số huyện Hồng Su
Phì tỉnh Hà Giang theo Chương trình giáo dục phổ thơng 2018 ... 88
3.5. Kết quả khảo sát ....................................................................................... 89
Kết luận chương 3 ........................................................................................... 96
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................... 97
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 101
PHỤ LỤC ..................................................................................................... 104

vii


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CBQL

:

Cán bộ quản lý

CSVC

:

Cơ sở vật chất

DTTS

:

Dân tộc thiểu số

GD&ĐT

:

Giáo dục và đào tạo

GDPT

:

Giáo dục phổ thông

GV

:

Giáo viên

HS

:

Học sinh

THCS

:

Trung học cơ sở

THPT

:

Trung học phổ thông

UBND

:

Ủy ban nhân dân

8


DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1.

Quy ước xử lý thông tin thực trạng dạy học và quản lý dạy
học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc
thiểu số huyện Hồng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chương
trình giáo dục phổ thông 2018..................................................... 47

Bảng 2.2.

Thực trạng nội dung dạy học mơn Tiếng Việt theo Chương
trình GDPT 2018 cho học sinh người dân tộc thiểu số
huyện Hồng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chương trình
GDPT 2018 (Đánh giá của CBQL, GV, chuyên viên)................ 48

Bảng 2.3.

Thực trạng phương pháp dạy học môn Tiếng Việt cho học
sinh tiểu học người dân tộc thiểu số huyện Hồng Su Phì
tỉnh Hà Giang theo Chương trình GDPT 2018 (Đánh giá
của CBQL, GV, chuyên viên) ..................................................... 51

Bảng 2.4.

Thực trạng hình thức dạy học mơn Tiếng Việt theo Chương
trình GDPT 2018 cho học sinh người dân tộc thiểu số trong
các trường tiểu học huyện Hồng Su Phì, tỉnh Hà Giang

(Đánh giá của CBQL, GV, chuyên viên) .................................... 53

Bảng 2.5.

Thực trạng lập kế hoạch quản lý dạy học môn Tiếng Việt
cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số huyện Hồng
Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chương trình giáo dục phổ
thơng 2018 (Theo đánh giá của CBQL, chuyên viên)................. 55

Bảng 2.6.

Thực trạng tổ chức dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh
tiểu học người dân tộc thiểu số huyện Hồng Su Phì tỉnh
Hà Giang theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018
(Theo đánh giá của CBQL, chuyên viên).................................... 58

Bảng 2.7.

Thực trạng chỉ đạo hoạt động dạy học môn tiếng Việt cho
học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số huyện Hồng Su
Phì tỉnh Hà Giang theo chương trình giáo dục phổ thơng
2018 (Theo đánh giá của CBQL, chuyên viên)........................... 61

9


Bảng 2.8.

Thực trạng kiểm tra hoạt động dạy học môn tiếng Việt cho
học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số huyện Hồng Su

Phì tỉnh Hà Giang theo chương trình giáo dục phổ thông
2018 (Theo đánh giá của CBQL, chuyên viên)........................... 64

Bảng 2.9.

Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn
tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số
huyện Hồng Su Phì, tỉnh Hà Giang theo Chương trình giáo
dục phổ thơng 2018 ..................................................................... 66

Bảng 3.1.

Kết quả khảo nghiệm về tính cần thiết các biện pháp quản
lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân
tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang theo
chương trình GDPT 2018 ............................................................ 89

Bảng 3.2.

Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý
dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân
tộc thiểu số huyện Hồng Su Phì tỉnh Hà Giang theo
Chương trình giáo dục phổ thơng 2018....................................... 92

Bảng 3.3.

Mối quan hệ giữa tính cần thiết và khả thi của các biện
pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học
người dân tộc thiểu số huyện Hồng Su Phì tỉnh Hà Giang
theo Chương trình GDPT 2018 ................................................... 94

10


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngữ văn là môn học bắt buộc được học từ lớp 1 đến lớp 12. Ở cấp tiểu
học, mơn học có tên là Tiếng Việt, ở cấp THCS và THPT có tên là Ngữ Văn.
Môn Ngữ văn giúp học sinh phát triển kỹ năng sử dụng tiếng Việt, làm công
cụ để học tập tất cả các môn học và hoạt động giáo dục khác trong nhà
trường; đồng thời cũng là môn học quan trọng giáo dục học sinh những giá trị
cao đẹp về văn hóa, văn học và ngơn ngữ dân tộc; phát triển ở học sinh những
cảm xúc lành mạnh, tình cảm nhân văn, lối sống nhân ái, vị tha. Chương trình
mơn Ngữ văn theo Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26/12/2018 của bộ
Giáo dục và Đào tạo góp phần cùng với các mơn học khác hình thành và phát
triển ở học sinh các phẩm chất chủ yếu: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung
thực, trách nhiệm góp phần hình hành và phát triển ở học sinh các năng lực
chung: năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải
quyết vấn đề và sáng tạo.
Tiếng Việt là ngôn ngữ chính thức dùng trong các cơ sở giáo dục (Điều
11- Luật giáo dục 2019). Trẻ em người dân tộc thiểu số (DTTS) là một trong
những đối tượng bị thiệt thịi trong q trình tiếp cận với giáo dục, đặc biệt là
trẻ em gái người DTTS. Trong nhiều năm qua Nhà nước ban hành và thực
hiện nhiều chính sách ưu tiên phát triển giáo dục dân tộc; sự quan tâm của
ngành Giáo dục, cấp ủy, chính quyền địa phương và sự cố gắng của cộng
đồng các DTTS, giáo dục dân tộc đã có những bước phát triển nhất định, góp
phần tạo nguồn đào tạo cán bộ người DTTS, từng bước đáp ứng yêu cầu phát
triển kinh tế xã hội vùng dân tộc và miền núi. Tuy nhiên, giáo dục vùng dân
tộc còn những bất cập như: Chất lượng giáo dục dân tộc còn thấp; tỉ lệ trẻ em
người DTTS được tiếp cận giáo dục, hồn thành chương trình lớp học và hồn

thành chương trình tiểu học chưa cao. Ngun nhân chủ yếu ảnh hưởng đến
chất lượng đó chính là khả năng sử dụng tiếng Việt của học sinh người dân
tộc thiểu số cấp học mầm non và tiểu học.
1


Giáo dục tiểu học từ lớp 1 đến lớp 5 nằm trong giai đoạn giáo dục cơ
bản theo Chương trình giáo dục phổ thơng 2018. Trong giáo dục tiểu học,
Tốn và Tiếng Việt là hai môn học bắt buộc trong Chương trình giáo dục phổ
thơng 2018. Trẻ em người DTTS thường nói tiếng mẹ đẻ tại gia đình, khi đến
trường, cơ giáo nói tiếng phổ thơng, chương trình giáo dục cũng được thực
hiện bằng tiếng phổ thơng. Đây là khó khăn rất lớn đối với cả giáo viên và
học sinh, cũng như việc bảo đảm chất lượng chương trình giáo dục tiểu học.
Rào cản về mặt ngôn ngữ khiến học sinh nhút nhát, rụt rè, thiếu tự tin để tham
gia các hoạt động giáo dục. Đối với học sinh tiểu học, khi vào lớp một, vốn
tiếng Việt ít, trẻ chỉ có khả năng nghe, nói được những câu ngắn, đơn giản
cho nên việc học tập cũng như tham gia hoạt động ở lớp, ở trường rất hạn chế.
Trong quá trình học tập, nhất là với học sinh lớp 1, lớp 2, học sinh học khó
nhớ, hay phát âm sai hoặc thiếu thanh điệu dẫn đến viết sai chính tả, một bộ
phận học sinh đọc còn phải đánh vần. Một bộ phận giáo viên chưa hiểu phong
tục, tập quán, văn hóa địa phương để giao tiếp, chăm sóc, giáo dục trẻ. Điều
kiện về cơ sở vật chất nhất là ở các điểm trường cịn hạn chế, đi lại khó khăn,
khí hậu khắc nghiệt. Những hạn chế này là nguyên nhân dẫn đến học sinh tiểu
học người DTTS khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức và tỷ lệ học sinh lưu
ban, bỏ học ở những cấp học tiếp theo tăng cao.
Huyện Hồng Su Phì tỉnh Hà Giang có tổng số 13 dân tộc chủ yếu
gồm: dân tộc Nùng 38,8%, Dao 21,8%, Mơng 12,6%, Tày 14,2%, La Chí 6%,
Kinh 4,8%, Hoa Hán 1,25% Cờ Lao 1,43%, Thái 0,02%, Phù Lá 0,2%, Cao
Lan 0,06%, Mường 0,07%.. Các nhóm dân tộc thiểu số có tiếng nói riêng;
thường sống quần tụ với nhau ở từng thôn nên việc giao tiếp với nhau chủ yếu

bằng tiếng mẹ đẻ, ít khi người dân tộc thiểu số giao tiếp bằng tiếng Việt. Khi
trẻ em 5 đến 6 tuổi bắt đầu đi học, các em biết rất ít hoặc khơng biết tiếng
Việt. Các em gặp rất nhiều khó khăn trong q trình học tập ở trường. Bên
cạnh đó, nhiều giáo viên lại không am hiểu về ngôn ngữ riêng của học sinh
tiểu học người dân tộc thiểu số.
2


Do vậy, việc phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho học sinh tiểu học người
dân tộc thiểu số vừa là mục tiêu, vừa là yêu cầu cấp thiết đặt ra cho giáo dục
miền núi nhằm đảm bảo và nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện đáp ứng
mục tiêu đề ra theo Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 về “Đổi mới
căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo". Thực tế công tác dạy học và quản lý
dạy học bộ môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số tại
huyện Hồng Su Phì tỉnh Hà Giang chỉ ra rằng: Mặc dù công tác này đã được
quan tâm và đạt được một số kết quả đáng ghi nhận, nhưng vẫn còn nhiều hạn
chế, hiệu quả chưa cao.
Đã có các cơng trình nghiên cứu về cơng tác quản lý dạy học trong nhà
trường tiểu học nói chung, quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu
học người dân tộc thiểu số nói riêng, tuy nhiên cho đến nay, tại vùng miền núi
phía Bắc nói chung và huyện Hồng Su Phì, tỉnh Hà Giang nói riêng chưa có
một nghiên cứu nào về quản lý dạy học mơn tiếng Việt cho học sinh tiểu học
người dân tộc thiểu số theo Chương trình giáo dục phổ thơng năm 2018.
Xuất phát từ những lý do trình bày trên, chúng tơi lựa chọn đề tài:
“Quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu
số huyện Hồng Su Phì, tỉnh Hà Giang theo Chương trình giáo dục phổ
thơng năm 2018” để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và phân tích thực trạng hoạt động dạy
học và quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc

thiểu số trong các trường tiểu học huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang, đề xuất
biện pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc
thiểu số nhằm nâng cao chất lượng dạy học tiếng Việt, phát triển ngôn ngữ
tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số trong nhà trường tiểu
học huyện Hồng Su Phì tỉnh Hà Giang đáp ứng u cầu của Chương trình
giáo dục phổ thơng năm 2018.

3


3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học người
dân tộc thiểu số huyện Hồng Su Phì, tỉnh Hà Giang.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học người
dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học
sinh tiểu học người dân tộc thiểu số theo Chương trình giáo dục phổ
thơng 2018.
4.2. Khảo sát thực trạng quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học
người dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chương trình
giáo dục phổ thông 2018.
4.3. Đề xuất các biện pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu
học người dân tộc thiểu số huyện Hồng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chương
trình giáo dục phổ thơng 2018.
5. Giả thuyết khoa học
Quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học người DTTS
huyện Hồng Su Phì, tỉnh Hà Giang tuy đã được quan tâm và có những kết

quả nhất định, tuy nhiên vẫn chưa đáp ứng được những yêu cầu giáo dục dân
tộc hiện nay đặc biệt là chương trình giáo dục phổ thơng 2018. Nếu có những
biện pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt phù hợp và được triển khai đồng bộ
tại các trường có học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện
Hồng Su Phì tỉnh Hà Giang sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học tiếng
Việt trong nhà trường tiểu học đáp ứng Chương trình giáo dục phổ thơng năm
2018 của bộ Giáo dục và Đào tạo.

4


6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài
6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý của Trưởng Phòng
Giáo dục và Đào tạo đối với hoạt động dạy học môn tiếng Việt cho học sinh
tiểu học người dân tộc thiểu số theo Chương trình giáo dục phổ thơng 2018 ở
huyện Hồng Su Phì tỉnh Hà Giang theo cách tiếp cận chức năng quản lý.
6.2. Giới hạn về khách thể khảo sát
Chúng tôi tiến hành khảo sát với 49 Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng và 94
giáo viên của các trường tiểu học huyện Hồng Su Phì; 4 cán bộ, chun viên
Phịng Giáo dục và Đào tạo huyện Hồng Su Phì tỉnh Hà Giang.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các văn bản, tài liệu, cơng trình
nghiên cứu về quản lý dạy học tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc
thiểu số ở trường tiểu học nhằm xây dựng cơ sở lý luận đề tài nghiên cứu.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra viết: Sử dụng các mẫu phiếu khảo sát để tìm
hiểu thực trạng dạy học và quản lý dạy học môn Tiếng Việt tại các trường tiểu
học, phịng GD&ĐT huyện Hồng Su Phì, tỉnh Hà Giang

- Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý, giáo viên
của các trường tiểu học huyện Hồng Su Phì về thực trạng dạy học, quản lý
dạy học môn Tiếng Việt tại các nhà trường và các yếu tố ảnh hưởng đến thực
trạng này.
- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm của hoạt động: Nghiên cứu báo
cáo sơ, tổng kết năm học của phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Hồng Su
Phì, tỉnh Hà Giang.
7.3. Phương pháp sử dụng toán thống kê để xử lý kết quả nghiên cứu
Sử dụng cơng thức tính tỷ lệ, tần suất để xử lý các dữ kiện thu được
phục vụ cho việc phân tích số liệu trong q trình nghiên cứu.
5


8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài Phần mở đầu, kết luận khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo
và phụ lục, luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học
sinh tiểu học người dân tộc thiểu số theo Chương trình giáo dục phổ thơng
2018.
Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh
tiểu học người dân tộc thiểu số huyện Hồng Su Phì tỉnh Hà Giang theo
Chương trình giáo dục phổ thơng 2018
Chương 3: Biện pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu
học người dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chương
trình giáo dục phổ thơng 2018.

6


Chương 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT
CHO HỌC SINH TIỂU HỌC NGƯỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ
THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG 2018
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Đề tài luận văn nghiên cứu quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học
sinh tiểu học người dân tộc thiểu số xuất phát từ quan niệm là dạy ngôn ngữ
thứ hai cho học sinh người dân tộc thiểu số, vì vậy tổng quan nghiên cứu vấn
đề sẽ đi theo các hướng: tổng quan các công trình nghiên cứu về dạy học ngơn
ngữ thứ hai, tổng quan về dạy học mơn Tiếng Việt theo Chương trình giáo
dục phổ thông năm 2018.
1.1.1. Hướng nghiên cứu về dạy học ngôn ngữ thứ hai (ngoại ngữ) cho học
sinh tiểu học người dân tộc thiểu số
Vấn đề dạy học tiếng quốc gia cho học sinh dân tộc thiểu số được nhiều
nước có nhiều dân tộc, nhiều ngơn ngữ trong một quốc gia trên thế giới quan
tâm. Khu vực Châu Á có nhiều nước đã triển khai thành cơng việc dạy tiếng
quốc gia cho học sinh dân tộc thiểu số.
Nghiên cứu về lý luận và PP dạy học ngôn ngữ thứ hai (ngoại ngữ)
hai tiến sĩ Martin Borgan và Mark Vicars thuộc Đại học Victoria Úc với đề tài
nghiên cứu: “The influence of local economies and global policies on English
learning and teaching in Việt Nam” (Ảnh hưởng của kinh tế địa phương và các
chính sách tồn cầu tới việc dạy và học tiếng Anh tại Việt Nam).
Tác giả Opal Dunn, chuyên gia tư vấn giáo dục và là một chuyên gia về
phát triển ngôn ngữ sớm với hai cuốn sách “How young children learn
English as another language” (Trẻ em học tiếng Anh như một ngôn ngữ khác
như thế nào) và “Help Your Child with a Foreign Language” (Giúp con của
bạn làm quen với một ngoại ngữ).

7

Xuất phát từ vai trò của quản lý trong việc nâng cao chất lượng dạy học
ngoại ngữ nêu trong lĩnh vực quản lý giáo dục đã có nhiều cơng trình nghiên
cứu về quản lý dạy học ngoại ngữ ở các cấp học khác nhau, có thể kể ra một
số cơng trình ở cấp độ thạc sĩ chuyên ngành quản lý giáo dục.
Các cơng trình nghiên cứu quản lý dạy ngoại ngữ ở trường phổ thông:
Nguyễn Thị Hương (2009), Biện pháp quản lý dạy học tiếng Anh của Hiệu
trưởng các trường tiểu học ngồi cơng lập thành phố Hà Nội [15]; Nguyễn
Thanh Vân (2010), Một số biện pháp quản lý dạy và học ngoại ngữ ở các
trường trung học phổ thông huyện Phúc Thọ - Hà Tây [31].
Các cơng trình nghiên cứu quản lý dạy học tiếng Anh ở các trường phổ
thông từ cấp tiểu học đến THPT đều mô tả thực trạng dạy học tiếng Anh và
thực trạng quản lý dạy học tiếng Anh tập trung vào chủ thể là người hiệu
trưởng, từ đó đề xuất ra các biện pháp quản lý dạy học tiếng Anh mới của
hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh ở các trường phổ
thông tiểu học, THCS, THPT.
Cách tiếp cận quản lý dạy học tiếng Anh của hiệu trưởng ở các luận
văn thông thường đi theo tiếp cận hoạt động quản lý mục tiêu, nội dung
chương trình, quản lý dạy, quản lý học, quản lý người dạy và người học.
Các kết quả nghiên cứu của luận văn trên còn bao gồm các biện pháp
(giải pháp) quản lý dạy học ngoại ngữ mới của các chủ thể quản lý nhằm nâng
cao chất lượng dạy và học ngoại ngữ trong các trường đại học, cao đẳng đáp
ứng yêu cầu, mục tiêu đào tạo của nhà trường.
Các cách tiếp cận quản lý dạy học ngoại ngữ trên thông thường đi theo
hai cách tiếp cận: tiếp cận hoạt động và tiếp cận quá trình dạy học ngoại ngữ.
1.1.2. Hướng nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học tiếng Việt cho
học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số theo Chương trình giáo dục phổ
thơng 2018
Về quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh người dân tộc thiểu
số đã có một số đề tài như:

8


Đề tài luận văn thạc sĩ "Tổ chức dạy học tiếng Việt cho học sinh người
dân tộc thiểu số vùng khó khăn của tỉnh Cao Bằng" [30] của tác giả Ma Vĩnh
Tường đã đề xuất các biện pháp tổ chức dạy học môn Tiếng Việt lớp 1 của
Hiệu trưởng trường tiểu học cho học sinh người dân tộc thiểu số vùng khó khăn
của tỉnh Cao Bằng. "Quản lý dạy học Tiếng Việt cho học sinh người dân tộc
thiểu số trong các trường tiểu học Tỉnh Lào Cai" [1] là luận văn thạc sỹ do tác
giả Trần Phượng Anh thực hiện đã phân tích thực trạng hoạt động dạy học
tiếng Việt và quản lý dạy học tiếng Việt cho học sinh tiểu học dân tộc thiểu số
trong các trường tiểu học tỉnh Lào Cai, đề xuất biện pháp quản lý dạy học tiếng
Việt cho học sinh tiểu học dân tộc thiểu số tại các trường tiểu học của Sở Giáo
dục và Đào tạo tỉnh Lào Cai nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong các
trường tiểu học vùng dân tộc chủ thể quản lý là Giám đốc Sở GD&ĐT.
Tác giả Ngô Thị Việt Hà với đề tài luận văn "Quản lý hoạt động dạy
học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học thành phố ng Bí tỉnh Quảng
Ninh" đã nghiên cứu thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy
học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học thành phố ng Bí tỉnh Quảng
Ninh với chủ thể quản lý là Hiệu trưởng trường tiểu học [12].
Nghiên cứu về Chương trình giáo dục phổ thơng 2018 và dạy học
Tiếng Việt theo Chương trình giáo dục phổ thơng 2018 có các cơng trình và
tài liệu như:
Đề tài "Quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực
người học ở trường THPT huyện Sông Lô, tỉnh Vĩnh Phúc" của tác giả Triệu
Văn Hải đã nghiên cứu thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy
học theo hướng phát triển năng lực người học của hiệu trưởng trường THPT
[13].
- Cuốn sách Dạy học Tiếng Việt lớp 1 theo Chương trình giáo dục phổ
thơng mới, Lê Phương Nga (2019), Nxb Đại học Sư Phạm [19] đã nêu những

điểm mới mơn Tiếng Việt lớp 1 chương trình 2018, trình bày về sách giáo

9


khoa mơn Tiếng Việt lớp 1 chương trình 2018, những phẩm chất, kiến thức,
kỹ năng

10


cần có của giáo viên để tổ chức dạy học Tiếng Việt theo chương trình 2018.
Bàn về dạy học mơn Tiếng Việt ở tiểu học theo hướng tiếp cận năng lực [27]
của tác giả Trần Thế Sơn (2017), Sở GD&ĐT tỉnh Nghệ An đã trình bày năng
lực là gì và dạy học theo hướng tiếp cận năng lực là dạy cái gì? Nhưng chưa nói
đến việc quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực cho người học như thế
nào.
Như vậy, có thể thấy, đã có các cơng trình nghiên cứu về quản lý hoạt
động dạy học, quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Việt ở các trường tiểu
học khu vực thành phố, khu vực nông thôn, miền núi. Tuy nhiên, cho đến nay,
chưa có cơng trình nào nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học môn tiếng
Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số theo Chương trình giáo dục
phổ thơng 2018. Vì thế, hướng nghiên cứu này là cấp thiết bởi kết quả nghiên
cứu của đề tài sẽ là căn cứ quan trọng cho việc chuẩn bị triển khai chương
trình giáo dục phổ thơng 2018 ở trường phổ thơng nói chung, các trường tiểu
học khu vực miền núi nói riêng.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý
Bàn về khái niệm quản lý có rất nhiều ý kiến của các nhà khoa học
trong các lĩnh vực khoa học khác nhau như tâm lý học, giáo dục học, điều

khiển học, kinh tế học...ở trong và ngoài nước.
Khái niệm “quản lý” được định nghĩa theo nhiều hướng khác nhau dựa
trên cơ sở những cách tiếp cận khác nhau. Có thể tiếp cận khái niệm về “quản
lý” theo các nhà nghiên cứu sau:
Tác giả Đặng Quốc Bảo cho rằng: “Quản lý gồm hai q trình tích hợp
vào nhau, q trình “quản” gồm sự coi sóc giữ gìn để duy trì tổ chức ở trạng
thái ổn định, quá trình “lý” gồm sự sửa sang, sắp xếp, đổi mới đưa hệ thống
vào thế phát triển [2].
Tác giả Trần Kiểm khẳng định “Quản lý nhằm phối hợp nỗ lực của
nhiều người, sao cho mục tiêu của từng cá nhân biến thành những thành tựu
của xã hội"[17].
11


Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là tác động có mục đích,
có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động (nói chung
là khách thể quản lý) nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến [23].
Có thể nhận thấy khi bàn về quản lý các tác giả đều thống nhất một số
điểm cơ bản sau:
- Đó là trả lời câu hỏi: Ai quản lý? (chủ thể quản lý); quản lý ai?(khách
thể quản lý)? quản lý cái gì (nội dung quản lý); quản lý như thế nào? (phương
thức quản lý); Quản lý bằng cái gì? (cơng cụ quản lý); Quản lý để làm gì?
(mục tiêu quản lý).
- Đều nhấn mạnh các điểm sau:
+ Quản lý là q trình tác động có mục đích, có tính hướng đích;
+ Quản lý thể hiện mối quan hệ giữa chủ thể quản lý và đối tượng quản
lý, đây là quan hệ khơng đồng cấp và có tính bắt buộc.
Chủ thể quản lý là cá nhân hay một nhóm, một tổ chức. Đối tượng quản
lý là con người hay một nhóm, một tổ chức;
+ Quản lý là hoạt động thực tiễn nhằm đạt đến mục tiêu công việc qua

sự phối hợp giữa con người, bộ phận trong tổ chức;
+ Hiệu quả công tác quản lý thuộc vào các yếu tố: Chủ thể quản lý,
khách thể quản lý và mục đích cơng tác quản lý phụ thuộc vào tác động từ
chủ thể đến khách thể quản lý nhờ công cụ và phương pháp quản lý. Mục đích
hay mục tiêu chung của cơng tác quản lý có thể do chủ thể áp đặt, do yêu cầu
khách quan của xã hội hay do sự cam kết, thỏa thuận giữa chủ thể và khách
thể quản lý, từ đó nảy sinh các mối quan hệ tác động tương hỗ với nhau giữa
chủ thể và khách thể quản lý.
Trên cơ sở phân tích, nghiên cứu các vấn đề lí luận trên, luận văn xác
định khái niệm: Quản lý là quá trình tác động (lập kế hoạch, tổ chức, điều
khiển, kiểm tra) có định hướng, có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý
đến đối tượng quản lý trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành đạt
hiệu quả mong muốn và đạt được mục tiêu đề ra.
12