Bài giảng Giải nghĩa thành ngữ - tục ngữ Việt Nam

Bài soạn Tiếng Việt câu lạc bộ 4+5
Giải nghĩa: Thành ngữ - Tục ngữ Việt Nam
1/ Anh em nh thể tay chân: Anh ( chị ) em trong một gia đình đợc ví nh tay với chân thuộc cùng
một cơ thể con ngời. ý nói anh ( chị ) và em có quan hệ gắn bó mật thiết, cần phải thơng yêu giúp
đỡ lẫn nhau.
2/ Ăn cây nào rào cây ấy: Ăn ( hoặc đợc hởng sự chăm sóc, nuôi dỡng) ở đâu của ngời nào thì
phải lo bảo vệ, giữ gìn cho ngời đó.
3/ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây: Đợc ăn quả ( trái ) thì cần nhớ đến công lao của ngời trồng cây, ý
nói đợc hởng thành quả tốt đẹp cần tỏ lòng biết ơn những ai đã góp phần làm nên thành quả đó.
4/ Ăn vóc học hay: Có ăn mới có sức vóc, có học mới biết điều hay lẽ phải trong cuộc sống.
5/ Bão táp ma sa: Táp; vỗ mạnh, đập mạnh vào. Sa; rơi thẳng xuống; ý nói khó khăn, thử thách
lớn.
6/ Cày sâu quốc bẫm: Làm ăn cần cù; chăm chỉ ( trong nghề nông ).
7/ Cắt da cắt thịt: Thờng chỉ cơn rét tê buốt nh dao cắt vào da thịt.
8/ Cây ngay không sợ chết đứng: ý nói ngời sống ngay thẳng, trung thực thì không sợ điều gì.
9/ Chân cứng đá mềm: ý nói mạnh giỏi vợt qua đợc khó khăn, thử thách ( thờng dùng trong lời
chúc ).
10/ Chân lấm tay bùn: Chỉ sự lao động vất vả, cực nhọc ( ở nông thôn ).
11/ Chết đứng còn hơn sống quỳ: Thà chết một cách đàng hoàng, hiên ngang còn hơn sống nhục
nhã đớn hèn ( phải quỳ gối trớc ngời khác).
12/ Chết vinh còn hơn sống nhục: Thà chết vinh quang còn hơn sống nhục nhã.
13/ Chó treo mèo đậy: Treo cho cao đậy cho kín, chắc thì mới tránh đợc chó mèo ăn vụng. ý nói
cẩn thận chu đáo, đề cao cảnh giác.
14/ Chọn bạn mà chơi: Chọn ngời tốt đáng tin cậy để quan hệ gần gũi thì sẽ có ảnh hởng tốt.
15/ Chôn rau cắt rốn: Nơi sinh trởng, quê hơng.
16/ Chớp bể ma nguồn: Chớp ở ngoài bể ( biển ) ma ở trên nguồn ( rừng ) ý nói thời tiết xấu.
17/ Chớp đông nhay nháy, gà gáy thì ma: Chớp ở phía đông lúc sáng rồi vụt tắt, lặp lại nhiều
lần ( nhay nháy ) lúc gà gáy thì trời sẽ ma ( kinh nghiệm xem thời tiết ).
18/ Cha bắt đợc cọp đã bán da cọp: Nói về những ngời có thói huênh hoang; cha làm đợc gì mà
đã khóc khoang nhng kết quả tởng tợng.
19/ Có vào hang cọp mới bắt đợc cọp: ý nói phải có lòng dũng cảm dám xông xáo vào nơi khó

khăn, nguy hiểm thì mới làm nên việc lớn.
20/ Con lợn có béo cỗ lòng mới ngon: Mối quan hệ giữa hình thức bên ngoài ( thấy trớc ) và cái
bên trong ( thấy sau ) của sự vật; biểu hiện bên ngoài có tốt thì bên trong mới có giá trị cao.
21/ Dai nh đỉa đói: Rất dai, bám chặt khó dứt ra đợc.
22/ Dám nghĩ dám làm: Mạnh dạn, dũng cảm, trong suy nghĩ, hành động, dám nghĩ và làm
những điều mới mẻ khó khăn.
23/ Dốt nh bò: Quá dốt không biết gì.
24/ Dữ nh cọp: Hung dữ độc ác và đáng sợ.
25/ Đắp đập be bờ: Đem công sức để xây dựng, làm nên một việc gì đó.
26/ Đến nơi đến chốn: Làm việc hoặc bàn bạc thảo luận một cách chu đáo, đầy đủ.
27/ Đi ngợc về xuôi: Đi theo những hớng khác nhau, ngợc chiều nhau thờng có ý nói sự chạy vạy.
28/ Đi một ngày đàng học một sàng khôn: Vào đời hoà nhập, với xã hội rộng lớn thì học đợc
nhiều điều hay làm cho ta thêm khôn lớn, mở mang đợc trí óc.
29/ Đói cho sạch rách cho thơm: Dù phải sống khó khăn thiếu thốn con ngời cũng luôn phải giữ
đợc phẩm chất đạo đức trong sáng đẹp đẽ.
30/ Đổ mồ hôi sôi nớc mắt: Làm lụng vất vả, cực nhọc bỏ nhiều công sức.
31/ Đông nh hội: Tụ tập rất đông ngời, ồn ào náo nhiệt, vui vẻ.
32/ Đồng chua nớc mặn: Ruộng đất xấu ở vùng ven biển ( đất chua mặn ) khó trồng trọt, làm ăn
sinh sống.
33/ Đồng trắng nớc trong: Nơi đồng trũng nớc ngập, khó bề cày cấy, trồng trọt để làm ăn sinh
sống.
34/ Đồng sức đòng lòng: Chung lòng góp sức lại với nhau.
35/ Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng: Gần những ngời xấu hoàn cảnh xấu thì cũng bị ảnh h-
ởng theo chiều hớng xấu. Gần những ngời tốt hoàn cảnh tốt thì cũng dễ dàng con nguời có phẩm
chất trong sáng đẹp đẽ.
36/ Gầy nh cò hơng: Gầy gò và cao lêu đêu.
37/ Giẫy lên nh đỉa phải vôi: Có thái độ, cử chỉ phản ứng một cách mạnh mẽ.
38/ Giấy rách phải giữ lấy lề: Dù nghèo đói khó khăn, con ngời cũng phải giữ cho đợc phẩm
chất trong sáng, nhân cách đẹp đẽ của mình.
39/ Hai sơng một nắng: ý nói sự vất vả nhọc nhằn của ngời nông dân phải làm việc liên tục trong

ngày từ sáng sớm đến chiều tối.
40/ Hẹp nhà rộng bụng: Nhấn mạnh lòng tốt và sự bao dung đối với ngời khác ( dù bản thân còn
khó khăn vất vả ).
41/ Học đâu hiểu đấy: Sáng dạ tiếp thu nhanh những gì đã học.
42/ Học một biết mời: Thông minh, sáng tạo, không những có khả năng học tập, tiếp thu đầy đủ
mà còn có thể tự phát minh phát triển, mở rộng đợc những điều đã học.
43/ Học đi đôi với hành: Học đợc nhiều điều gì phải tập làm theo điều đó thì việc học mới có ích
lợi.
44/ Học hay cày giỏi: Nói về ngời học cũng giỏi mà lao động cũng giỏi.
45/ Học tày không tày học bạn: Học những điều do thày cô giáo hớng dẫn, dạy bảo là quan
trọng, nhng học ở bạn bè cũng rất cần thiết vì bạn sẽ giúp ta biết đợc những điều bổ ích đôi khi
không có trong bài học của thày cô giáo.
46/ Học nh cuốc kêu: Học phát ra thành tiếng liên tục nh tiếng chim cuốc kêu.
47/ Hót nh khiếu: Hay nói, nói nhiều nh chim khiếu.
48/ Kẻ ở ngời đi: ý nói sự chia li, mỗi ngời một ngả.
49/ Khóc nh ri: Nhiều tiếng khóc cùng vang lên một lúc, râm ran kéo dài.
50/ Khoẻ nh voi: Rất khoẻ, khoẻ nh con voi.
51/ Không biết phải hỏi muốn giỏi phải học: ý nhắc nhở đề cao tinh thần học hỏi, không giấu
những điều mình cha biêt.
52/ Không thầy đố mày làm nên: Không có thày cô dạy bảo thì không có hiểu biết để làm nên
đợc mọi việc gì có ích.
53/ Khúc ruột trên khúc ruột dới: Chỉ quan hệ gia đình có thứ bậc trên dới, gần gũi, gắn bó mật
thiết nh: quan hệ anh em, chị em.
54/ Kính thầy yêu bạn: Kính trọng thầy cô giáo, yêu quí bạn bè (đó là những nết tốt của ngời
học sinh).
55/ Lá lành đùm lá rách: Đùm bọc cu mang giúp đỡ lẫn nhau trong khó khăn hoạn nạn.
56/ Lẩn nh chạch: Lẩn tránh, lẩn trốn rất nhanh khó bề tìm thấy(giống nh chạch lẩn dới bùn).
57/ Lên thác xuống ghềnh: Trải qua nhiều phen gian nan nguy hiểm (thử thách gay go).
58/ Lớn nhanh nh thổi: Lớn lên phát triển rất nhanh.
59/ Lủi nh cuốc: Lủi tránh, trốn tránh rất nhanh (giống nh con chim cuốc chui lủi trong bụi rậm.

60/ Mang nặng đẻ đau: Công lao to lớn của ngời mẹ khi thai nghén, nuôi dỡng con cái.
61/ Máu chảy ruột mềm: Tình thơng yêu giữa nhng ngời ruột thịt, cùng nòi giống.
62/ Mèo nhỏ bắt chuột con: Làm việc ở mức vừa phải, hợp với khả năng, sức lực của mình.
63/ Môi hở răng lạnh: Anh chị em trong một gia đình phải thơng yêu giúp đỡ nhau ( vì ngời này
gặp chuyện không may thì ngời khác cũng bị thiệt thòi ).
64/ Một chữ cũng là thày, nửa chữ cũng là thày: Ngời dạy mình dù nhiều hay ít mình cũng phải
tôn trọng là thày giáo của mình.
65/ Một con ngựa đau cả tàu bỏ cỏ: Tàu có nghĩa là chuồng ngựa, ý nói sự cảm thông thơng yêu
lẫn nhau của những ngời trong gia đình, đồng loại trong lúc hoạn nạn.
66/ Một nắng hai sơng: Sự vất vả nhọc nhằn, lặng lẽ triền miên của ngời nông dân phải lao động
liên tục trong ngày từ sáng sớm đến chiều tối.
67/ Muôn hình muôn vẻ: Nhiều hình dạng, nhiều vẻ, đa dạng, phong phú.
68/ Ma dây gió giật: Chỉ thời tiết khó khăn, gây trở ngại trong cuộc sống ( ma to kéo dài, gió bão
lớn ).
69/ Ma thuận gió hoà: Thời tiết rất thuận lợi để canh tác.
70/ Nhanh nh cắt: ( Cắt là loại chim bay nhanh, linh hoạt).
71/ Nhiều sao thì nắng vắng sao thì ma: Kinh nghiệm xem thời tiết, hễ thấy có nhiều sao trên
bầu trời ban đêm thì ngày hôm sau trời sẽ nắng, hễ không có sao thì trời hôm sau sẽ ma.
72/ Nh môi với răng: Quan hệ gắn bó khăng khít.
73/ Nh thiêu nh đốt: Rất nóng và khó chịu, thờng nói về thời tiết.
74/ Nói trớc quên sau: Hay quên hoặc đãng trí không nhớ những gì mình đã nói trớc đó.
75/ Nói nh khiếu: Nói nhiều, nói liến thoắng hay nối.
76/ Non sông gấm vóc: ( Gấm và vóc là hai thứ hàng dệt bằng tơ lụa đẹp, quý ) nói về vẻ đẹp và
sự giàu có của đất nớc.
77/ Non xanh nớc biếc: Phong cảnh thiên nhiên núi non, sông nớc xinh đẹp.
78/ Quân dân một lòng: Chỉ sự đoàn kết nhất trí ( đồng lòng ) giữa quân đội và dân chúng.
79/ Quê cha đất tổ: Quê hơng nơi tổ tiên, ông cha đã c trú từ lâu đời.
80/ Quyết chiến quyết thắng: Quyết tâm chiến đấu và chiến thắng.
81/ Ra khơi vào lộng: ( Khơi tức là vùng biển xa bờ, lộng là vùng biển gần bờ ) công việc làm ăn
vất vả của ngời dân vùng biển.

82/ Rống nh bò: Kêu la rất to, ầm ĩ.
83/ Ruộng nẻ chân chim: Cảnh ruộng đồng bị nứt nẻ ( trông giống nh vết chân chim ) vì hạn hán
thiếu nớc.
85/ Sẩy cha còn chú, sẩy mẹ bú dì: Trong một gia đình nếu cha mất sớm thì nhờ cậy vào chú,
mẹ mất sớm nhờ cậy vào dì ( chỉ sự cu mang, giúp đỡ lẫn nhau trong họ hàng ruột thịt ).
86/ Siêng học siêng làm: Chăm học, chăm làm ( học và làm một cách thờng xuyên, đều đặn có ý
thức ).
87/ Tay làm hàm nhai, tay quai miệng trễ: Có làm thì mới có ăn, không làm thì không có ăn.
88/ Tấc đất tấc vàng: Đất có giá trị cao, quý nh vàng, cần phải tận dụng khai thác.
89/ Thẳng cánh cò bay: Khoảng không gian hoặc ruộng đất rộng mênh mông, bao la nhng không
có giới hạn.
90/ Thơng con quý cháu: Tình cảm yêu thơng quý mến con cháu của ông bà.
91/ Thơng ngời nh thể thơng thân: Có tình cảm yêu thơng, quý mến đối với ngời khác giống nh
yêu thơng chính bản thân mình.
92/ Thuận buồm xuôi gió: Thuận lợi chót lọt không trở ngại khó khăn trong công việc, hoạt
động.
93/ Thức khuya dậy sớm: Làm ăn vất vả khó nhọc.
94/ Tóc bạc da mồi: ( Da mồi: là da ngời già lốm đốm màu nâu nhạt nh màu của con đồi mồi
sống ở biển ).
Nói về ngời già tuổi cao sức yếu.
95/ Tốt gỗ hơn tốt nớc sơn: Xấu ngời đẹp nết còn hơn đẹp ngời
Con ngời quý giá ở phẩm chất đạo đức, ngời có hình dáng bên ngoài không đẹp nhng có đạo
đức tốt ( đẹp nết ) vẫn đáng quý hơn ngời có hình dáng đẹp mà không có đạo đức tốt.
96/ Trăm hoa đua nở: Nhiều vẻ nhiều dạng cùng đua nhau phô bày.
97/ Trăng quầng thì hạn, trăng tán thì ma: Kinh nghiệm xem thời tiết của nhân dân ta: Trăng
quầng trăng có quầng sáng nhiều màu sắc hiện ra thành vòng bao quanh báo trớc thời tiết sẽ hạn
hán không có ma trăng tán trăng có vòng sáng mờ nhạt bao quanh báo trớc trời sẽ có ma.
98/ Trèo đèo vợt suối: ý nói sự chịu đựng gian khổ vợt qua mọi khó khăn.
99/ Trên kính dới nhờng: Cách c sử tốt đẹp của con ngời kính trọng ngời bề trên mình, nhờng
nhịn ngời bề dới mình.

100/ Trong xóm ngoài làng: Ngòi trong cùng một xóm chung một làng ý nói quan hệ rộng rãi
khắp nơi mình sống.
101/ Trung với nớc hiếu với dân: Trung thành với đất nớc ( Tổ quốc ), hiếu nghĩa ( kính trọng,
biết ơn ) với nhân dân.
102/ Uống nớc nhớ nguồn: Đợc uống nớc cần nhớ đến nguồn, nơi bắt đầu của dòng suối. í nói
phải biết ơn những ai cu mang, giúp đỡ mình.
103/ Vì nớc quên mình: Sẵn sàng hy sinh tất cả cho đất nớc ( tổ quốc ) của mình.
104/ Việc làng việc nớc: Việc của làng xóm, của đất nớc ý nói việc chung vì lợi ích của mọi ngời.
105/ Việc nhà thì nhác việc chú bác thì siêng: Chỉ quan tâm chú ý đến việc ngời khác, không để
ý đến việc nhà.
106/ Việc nhỏ nghĩa lớn: Việc làm tuy nhỏ nhng có ý nghĩa hoặc giá trị lớn lao.
107/ Vui nh tết: Rất vui sớng, phấn khởi mừng rỡ.
108/ Vuốt râu cọp ( hùm ): Hành động liều lĩnh, dại dột đầy nguy hiểm.
109/ Yêu nớc thơng nòi: Yêu đất nớc ( tổ quốc ) thơng giống nòi, ý nói về lòng yêu đất nớc của
con ngời.
110/ Yếu nh sên: Sức rất yếu đuối ( nh con sên ).
111/ Ăn chẳng nên đọi- ăn không nên miếng.
Nói chẳng nên lời- nói không nên lời.
Đọi: là bát, chén, tô,
112/ Ăn trông nồi, ngồi trông hớng: Khi ăn phải để ý mọi ngời xung quanh, khi ngồi cũng phải
để ý mà ngồi cho đúng vị trí bề bậc, đúng t thế- Khuyên chúng ta học cách ăn học cách ngồi.