NGUYÊN tắc DINH DƯỠNG dự PHÒNG các BỆNH mạn TÍNH (DINH DƯỠNG SLIDE)

NGUN TẮC DINH
DƯỠNG DỰ PHỊNG CÁC
BỆNH MẠN TÍNH


1. Trình bày được xu hướng của các
bệnh mạn tính liên quan đến dinh
dưỡng.
2. Nêu được các căn cứ khoa học của
mối liên quan giữa các bệnh mạn tính
và dinh dưỡng.
3. Trình bày được nguyên tắc dinh


Các bệnh mạn tính có liên quan đến dinh dưỡng
(Béo phì, đái đường, tim mạch, tăng huyết áp,
đột quị và một số loại ung thư) đang có khuynh
hướng gia tăng ở các nước đang phát triển và
các nước phát triển


1. Xu hướng các bệnh mạn tính hiện nay

 Thừa cân và béo phì đang tăng nhanh ở mọi vùng đặc biệt ở các
nước đang phát triển đến mức vượt qua các thách thức truyền
thống về sức khoẻ cộng đồng (thiếu dinh dưỡng và các bệnh
nhiễm trùng) .


1. Xu hướng các bệnh mạn tính hiện nay

 Bệnh đái đường sẽ tăng lên gấp đôi trên thế giới trong 30 năm tới,
từ 143 triệu ca năm 1997 đến 300 triệu năm 2025 chủ yếu do các
tập quán ăn uống và các yếu tố khác liên quan đến lối sống.


1. Xu hướng các bệnh mạn tính hiện nay
 Bệnh mạch vành có xu hướng tăng lên ở các nước
đang phát triển cùng với sự già hố và lối sống
khơng lành mạnh như hút thuốc lá, chế độ ăn không
hợp lý và thiếu vận động.


1. Xu hướng các bệnh mạn tính hiện nay (tiếp)
 Ung thư tiếp tục là một trong các nguyên nhân gây tử
vong chính trên phạm vi tồn cầu. ở mỗi một nước một
số loại ung thư có xu hướng gia tăng, một số nước khác
lại có xu hướng giảm đi, một số loại có thể phịng tránh
được nhờ thực hiện một số giải pháp. Yếu tố chế độ ăn
chiếm 30 % là nguyên nhân gây ung thư ở các nước
phương Tây và 20 % ở các nước đang phát triển .


2. Các bằng chứng về mối liên quan giữa CĐĂ và
các bệnh mạn tính liên quan đến dinh dưỡng
 
@ Thực nghiệm
Cuối TK 19 đã thấy chế độ ăn nhiều chất béo và
cholesterol có thể gây vữa xơ động mạch ở thỏ.
Các chế độ ăn chứa độc tố gây các khối u thực
nghiệm

2. Các bằng chứng về mối liên quan giữa CĐĂ
và các bệnh mạn tính liên quan đến dinh dưỡng (tiếp)
@Dịch tễ học
- 1933: có thấy mối liên quan giữa tỷ lệ mắc vữa xơ
động mạch với chế độ ăn nhiều chất béo no ; nghiên
cứu 7 nước Châu Âu của Keys và cs (1960) cho thấy
vai trị chính của các acid béo bão hòa với bệnh mạch
vành.


2. Các bằng chứng về mối liên quan giữa CĐĂ
và các bệnh mạn tính liên quan đến dinh dưỡng (tiếp)
  @ Dịch tễ học
- Quan sát kinh điển của FAO (1962, 1990) về mối liên
quan giữa cơ cấu năng lượng khẩu phần (tính theo %)
với mức thu nhập quốc dân bình quân.
- Quan sát ở các cộng đồng di cư: tỷ lệ mắc ung thư đại
tràng của người Nhật ở Hawai cao hơn ở Nhật bản còn
ung thư dạ dày lại thấp hơn


Mối liên quan
giữa khẩu phần ăn và ung thư
Vị trí
Chất K
béo

Phổi

Chất béo

Vú

Đại
tràng

Tiền
liệt
tuyến

+

++

+++

Chất xơ

-

-

Rau quả

-

-

Rượu

Trực
tràng

Khoang
miệng

Thực
quản

-

+

Dạ
dày

+
-

TP ướp
muối, hun
khói

Ghi chú:

Bàng
quang

-

-

-

+

+

+++
++

(+): Ăn nhiều gây nguy cơ cao
(-): Ăn nhiều làm giảm nguy cơ


- Protein: % năng lượng do protein ít thay đổi theo thu
nhập, chung quanh 12 %.
 
- Lipid: Thu nhập càng cao thì năng lượng do lipid càng
cao nhất là lipid nguồn gốc động vật.
 
- Glucid: thu nhập càng cao thì năng lượng chung do
glucid giảm nhưng do đường ngọt tăng.
 


- Mơ hình bệnh tật : ở các nước thu nhập thấp thường
gặp các bệnh nhiễm khuẩn, bệnh lao và các bệnh thiếu

dinh dưỡng. ở các nước thu nhập cao bệnh béo phì , tim
mạch, đái đường trở nên các vấn đề sức khỏe cộng đồng
quan trọng.
 


XU HƯớNG BệNH TậT Và Tử VONG TRÊN TOàN
QUốC


3. Một số bệnh mạn tính (Thừa cân- béo phì, đái đường,
tăng huyết áp…) đang tăng nhanh ở nước ta.
 



17


Tỷ lệ tăng huyết áp ở người trưởng thành (>16 tuổi)

18


II. Căn cứ khoa học để xây dựng
các nguyên tắc dinh dưỡng
dự phịng các bệnh mạn tính


1. Tiến triển quan niệm về chế độ ăn hợp lý

 
- Trong một thời gian dài, tính cân đối là yêu cầu quan
trọng

nhất

của

một

khẩu

phần

ăn

hợp

lý.

- Yêu cầu của khẩu phần ăn cân đối và hợp lý đưa ra để
nhằm mục đích phịng các bệnh thiếu dinh dưỡng.
- Những yêu cầu cân đối được chú trọng chủ yếu là cân
đối

giữa

các

thành

phần

P

:

L

:

G.


 2. Các bệnh dinh dưỡng đặc hiệu và các bệnh mạn tính
liên quan đến dinh dưỡng.
 
- Các bệnh mạn tính liên quan đến dinh dưỡng : Béo phì,
đái đường, tim mạch, tăng huyết áp, đột quị…
- Các bệnh dinh dưỡng đặc hiệu: Thiếu dinh dưỡng
protein-năng lượng (kwashiorkor, Marasmus), thiếu chất
khoáng (bướu cổ do thiếu i ốt, thiếu máu do thiếu sắt),
thiếu vitamin (khô mắt do thiếu vitamin A, Beri beri)
 
 


Tỷ Lệ bà mẹ có hàm lượng Retinol trong sữa thấp

22

Hình 3 : Tỷ lệ thừa cân ở học sinh tiểu học
Hà nội
7.9%

8%
7%
6%
5%

4.1%

4%
3%
2%
1%
0%
1997

2002


phẩm
 + Một số phản ứng sinh học đã sản sinh ra các gốc tự
do, một số bệnh xuất hiện có liên quan đến các gốc tự
do được gọi là “ Bệnh học gốc tự do”.
+ Vitamin E có vai trị phịng vữa xơ động mạch, thối
hóa võng mạc, xuất huyết não và thối hóa thần kinh.
+ Vitamin C ức chế khả năng gây ung thư của các

nitrosamin.
+ Bioflavonoid có ở chè, rượu vang, nước quả nho và ở
vỏ nhiều lọai quả, chúng có vai trị dự phịng đối với


@ Vai trị của các chất hóa thực vật
 
Các chất hóa thực vật khơng thuộc các chất dinh dưỡng
qui ước nhưng có vai trị quan trọng đối với sức khỏe
đặc biệt là các Flavonoit ở rau quả (thuộc nhóm chất
chuyển hóa của phenol)