Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

MÃ SKKN
(Dùng cho HĐ chấm của Sở)

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

VAI TRÒ CỦA NGƯỜI QUẢN LÝ TRONG VIỆC THÚC ĐẨY PHONG
TRÀO TỰ LÀM THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
Lĩnh vực: Quản lý

NĂM HỌC 2014 - 2015

1/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài
Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI (Nghị quyết số
29-NQ/TW) tiếp tục khẳng định Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là sự
nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát
triển, được ưu tiên đi trước trong các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xa
hội. Trong đó, xác định rõ “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là đổi
mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết, từ quan điểm, tư tưởng chỉ đạo đến mục
tiêu, nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện bảo đảm thực hiện; đổi
mới từ sự lanh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đến hoạt động quản trị của
các cơ sở giáo dục - đào tạo và việc tham gia của gia đình, cộng đồng, xa hội và
bản thân người học; đổi mới ở tất cả các bậc học, ngành học”. Phát triển giáo dục
và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh

quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực
và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục
nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xa hội.
Để thực hiện được Nghị quyết TW 8, một trong những nội dung cần tiếp tục thực
hiện là Nghị quyết 40/2000/QH 10 (Quốc hội khoá X) về đổi mới giáo dục là: “Đổi
mới nội dung chương trình, sách giáo khoa, phương pháp dạy và học phải được
thực hiện đồng bộ với việc nâng cấp và đổi mới trang thiết bị dạy học (TBDH).
TBDH là một trong những phương tiện dạy học, một nhân tố đầu vào có ảnh
hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy và học. Đổi mới PPDH luôn gắn liền với việc
tăng cường các phương tiện dạy học cả về số lượng và chất lượng. TBDH là một
trong những thành tố không thể thiếu để hỗ trợ GV thực hiện đổi mới PPDH nhằm
nâng cao hiệu quả quá trình dạy học với tất cả cac môn học, đặc biệt là các môn
khoa học thực nghiệm.
Thiết bị dạy học nói chung và thiết bị dạy học tự làm (TBDHTL) nói riêng
tác động tích cực đến quá trình dạy học. Thiết bị dạy học tự làm được giáo viên
(GV) và học sinh (HS) tìm tịi thu thập, tự thiết kế do vậy mà cịn kích thích sự tìm
tịi, từ đó hiểu sâu hơn về kiến thức cho GV và HS.
Với bộ môn khoa học tự nhiên, môn khoa học gắn với thực nghiệm, từ thực
nghiệm học sinh trải nghiệm và tìm tịi hệ thống hình thành kiến thức của mình.
Bởi thế ngồi các thiết bị đa được trang bị việc tự làm thiết bị dạy học của GV và
HS cũng chính là một cách thức học tập.
Nhà nước đa đầu tư ngân sách trang bị một số lượng lớn TBDH theo Danh
mục TBDH tối thiểu cho tất cả các môn học ở trường phổ thông. TBDH được
nghiên cứu, sản xuất và cung ứng trong những năm vừa qua đa đáp ứng được cơ
2/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

bản yêu cầu của việc tổ chức hoạt động dạy – học các môn khoa học tự nhiên ở

trường phổ thông. Tuy nhiên qua nhiều năm sử dụng, thực tế một phần TBDH đa bị
hao mòn hư hỏng, một số TBDH chưa thực sự phù hợp. Mặt khác TBDH được
trang bị là tối thiểu nên vẫn chưa đáp ứng hết nhu cầu của giáo viên và học sinh.
Trong thời gian qua nhiều giáo viên và học sinh đa tự làm thiết bị dạy học. TBDH
tự làm góp phần khắc phục kịp thời những thiết bị còn thiếu, bổ sung các thiết bị
chưa có điều kiện mua sắm, thay thế các thiết bị hư hỏng mất mát, lại phù hợp với
tình hình, đặc điểm của đơn vị. TBDH tự làm tiết kiệm được ngân sách nhà nước,
góp phần khắc phục tình trạng dạy chay, thực hiện chủ trương đổi mới phương
pháp dạy học mà toàn ngành đang triển khai thực hiện.
Hiện tác giả đang cơng tác ở một trường THCS có quy mô nhỏ nằm trong
một trong bốn quận nội thành cũ, một thực tế chung là hạn chế về số lượng cũng
như chất lượng TBDH được trang bị và thêm khó khăn riêng là một trường ít giáo
viên nên hạn chế về sức mạnh tập thể trong sinh hoạt chuyên mơn, ít học sinh nên
nguồn ngân sách cấp eo hẹp. Từ đó có nhiều khó khăn về sửa chữa, mua sắm bổ
sung TBDH – mà đó lại là một trong những yếu tố quan trọng làm nên thành công
của các giờ dạy, đáp ứng yêu cầu của đổi mới căn bản tồn diện giáo dục ở trường
phổ thơng.
Nhận thức rõ về điều đó trong nhiều năm qua tập thể cán bộ quản lý, giáo
viên, nhân viên của nhà trường đa quan tâm thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy
học và đa có những thành cơng đáng kể. Nhiều thiết bị, đồ dùng được mô phỏng
trong các tài liệu chính thống phục vụ giảng dạy và học tập của học sinh như sách
giáo khoa, sách hướng dẫn giảng dạy đa được giáo viên của nhà trường tự làm và
mang lại hiệu quả cao trong giảng dạy nhằm khắc phục sự thiếu thốn về thiết bị dạy
học của cả nguyên nhân TBDH chưa đáp ứng hết nhu cầu của giáo viên, TBDH
chưa phù hợp, TBDH hao mòn hư hỏng và việc trang bị thêm, trang bị lại cịn khó
khăn.
Đặc biệt việc để thực hiện chỉ đạo về đổi mới căn bản toàn diện về giáo dục
sau 2015 sắp tới mục tiêu phát triển năng lực cho người học, đòi hỏi tính sáng tạo ở
học sinh điều đó những thiết bị dạy học phải được xây dựng hệ thống phong phú
hơn, nhiều loại hình, nhiều dạng với các góc cạnh khai thác cũng như thiết kế, với

những việc đa làm của bản thân trên cương vị người quản lý ở một trường THCS
đối với công tác lập kế hoạch, tổ chức chỉ đạo đẩy mạnh phong trào tự làm Đồ
dùng dạy học tôi xin chia sẻ kinh nghiệm với đề tài ”Vai trò của người quản lý
trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS”
2. Mục đích nghiên cứu
Tìm ra biện pháp thúc đẩy việc tự làm TBDH đảm bảo hiệu quả và được đông
đảo cán bộ giáo viên hưởng ứng thực hiện một cách bài bản, thực chất.
3/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

Có hướng đi cho hoạt động tự làm TBDH ở đơn vị cơng tác của tác giả và có thể
chia sẻ với đồng nghiệp.
3. Đối tượng nghiên cứu
TBDH, TBDH tự làm phục vụ cho việc dạy và học các môn ở trường THCS
4. Đối tượng thực hiện, khảo sát
Cán bộ (cán bộ quản lý trường THCS, nhân viên thiết bị) và giáo viên của
trường THCS nơi tác giả công tác.
5. Phương pháp nghiên cứu
- Nghiên cứu lý luận: thu thập tư liệu, phân tích, tổng hợp thơng tin.
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: khảo sát thực tế về thực trạng và nhu cầu
sử dụng TBDH của chương trình.

- Phương pháp chuyên gia: thẩm định chất lượng TBDH tự làm và xin ý kiến
về định hướng phát triển việc tự làm TBDH trong giai đoạn tiếp theo.
6. Thời gian thực hiện
Đề tài trên đa được thực hiện tại trường nơi tác giả công tác, đối tượng thực hiện
là giáo viên của tổ Tự nhiên 1 (Tốn Lý Cơng nghệ) và tổ Tự nhiên 2 (Hóa Sinh
Địa) trong ba năm học liền nhau 2011-2012; 2012-2013; 2013-2014.

4/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

PHẦN THỨ 2: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Một số vấn đề lý luận về TBDH và TBDH tự làm
1.1. Thiết bị dạy học
Tác giả Vũ Trọng Rỹ quan niệm: Thiết bị dạy học hay phương tiện dạy học,
đồ dùng dạy học là thuật ngữ chỉ một đối tượng vật chất hoặc một tập hợp đối
tượng vật chất mà người giáo viên sử dụng với tư cách là phương tiện điều khiển
hoạt động nhận thức của học sinh, còn đối với học sinh thì đó là nguồn tri thức, là
phương tiện giúp học sinh lĩnh hội các khái niệm, định luật, thuyết khoa học, hình
thành ở họ các kỹ năng, kỹ xảo đảm bảo việc thực hiện mục tiêu dạy họ.
Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành danh mục TBDH tối thiểu cho các môn
học ở trường phổ thông, trong danh mục có các loại hình tranh ảnh, mơ hình, dụng
cụ, băng đĩa hình, phần mềm dạy học…
1.2. Thiết bị dạy học tự làm
Thiết bị dạy học tự làm(TBDHTL) gồm tranh ảnh, bản đồ, mẫu vật, mơ hình,
dụng cụ thí nghiệm, phần mềm, học liệu… do giáo viên và học sinh sưu tầm tìm
kiếm, chế tạo mới hoặc cải tiến từ một TBDH đa có trong q trình dạy học. Tự
làm TBDH là một hoạt động có tính nghiệp vụ, phục vụ kịp thời yêu cầu dạy và
học của nhà trường, đảm bảo trong một thời gian ngắn, giáo viên có thể tự làm
những TBDH mới phù hợp với yêu cầu bài dạy, cũng có thể sáng tạo ra những chi
tiết TBDH mới hoặc cải tiến một vài bộ phận của TBDH mà không phải chờ sự
cung ứng từ sản xuất cơng nghiệp. Bằng cách đó mà TBDH tự làm góp phần tăng
cường cơ sở vật chất – thiết bị cho nhà trường trong khi nguồn cung cấp chính quy
theo ngân sách nhà nước chưa thoả man nhu cầu dạy và học. Đẩy mạnh hoạt động
tự làm TBDH ở mỗi nhà trường khơng chỉ có ý nghĩa kinh tế mà cịn góp phần đổi

mới phương pháp dạy học (PPDH).
1.3. Vai trò của TBDH và thiết bị dạy học tự làm
Trong những năm qua, cùng với đổi mới Chương trình giáo dục phổ
thơng, thiết bị dạy học đa đóng một vai trò hết sức quan trọng trong việc đổi
mới phương pháp dạy học. Từ năm 2005 đến 2009, tất cả các trường phổ thông
đa được trang bị đầy đủ các TBDH đảm bảo nhu cầu tối thiểu theo danh mục
TBDH đa được Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. Tuy nhiên việc mua sắm bổ
sung, thay thế hàng năm các TBDH này hiện gặp một số khó khăn về nguồn
cung cấp các thiết bị, các chi tiết lẻ, nguồn kinh phí mua sắm bổ sung và sửa
chữa, phương pháp sửa chữa khắc phục các thiết bị hư hỏng trong quá trình sử
dụng... Trong điều kiện đó thì giải pháp tự làm, tự sửa chữa, tự cải tiến TBDH
đa góp phần khắc phục kịp thời những thiết bị còn thiếu, bổ sung các thiết bị
5/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

chưa có điều kiện mua sắm, thay thế hoặc cải tiến các thiết bị hư hỏng, mất mát
và phù hợp với tình hình, đặc điểm của các địa phương, cơ sở giáo dục.
Thiết bị dạy học tự làm (TBDHTL) là loại TBDH do giáo viên và HS sưu
tầm tìm kiếm, chế tạo mới hoặc cải tiến từ một TBDH đa có.
TBDHTL có nguyên lý cấu tạo và cách sử dụng phù hợp với ý tưởng
thực hiện bài dạy của giáo viên làm ra, do đó khi được sử dụng thường cho
hiệu quả cao và thiết thực. Trong thực tế, một số giáo viên đa sáng tạo cả các
phần mềm mô phỏng các thí nghiệm hố học, các băng đĩa thí nghiệm rất có ý
nghĩa và đạt hiệu quả sử dụng cao trong việc dạy bộ mơn Hóa học ở trường phổ
thông.
Trong nhiều trường hợp, TBDHTL thường được chế tạo bằng những
ngun vật liệu được tận dụng ở gia đình, khơng tốn nhiều tiền mua do vậy mà
được gọi là TBDH giá thành hạ. Tuy nhiên có một số ít trường hợp TBDHTL

lại có giá thành khá cao vì nó được chế tạo đơn chiếc theo một mẫu mới hoặc
được chế tạo bởi nguyên liệu đắt tiền cùng với sự đầu tư nhiều cơng sức vào
đó. Ở đây, tác giả và tập thể giáo viên nhân viên của nhà trường quan tâm tới
tính “vừa sức” trong việc chế tạo và sử dụng.
Nhiều năm qua đa phát triển phong trào tự làm TBDH, tạo thành một
hoạt động sư phạm trong các trường học. Phong trào tự làm TBDH đa khơi dậy
sự sáng tạo, lịng u nghề của đội ngũ giáo viên. Thơng qua phong trào, một
số lượng lớn các TBDHTL đa được ứng dụng trong quá trình dạy và học.
Kết quả của phong trào này đa tạo ra được số lượng lớn các TBDH do
đội ngũ giáo viên và học sinh tự làm góp phần vào q trình đổi mới phương
pháp, nâng cao chất lượng dạy học đồng thời mang lại niềm say mê, sáng tạo,
lịng u nghề cho các thầy cơ giáo, góp phần vào việc xây dựng mơi trường sư
phạm thân thiện, tích cực, sáng tạo.
1.4. Căn cứ để nghiên cứu TBDH và thiết bị dạy học tự làm
1.4.1. Chương trình giáo dục và chuẩn kiến thức kĩ năng, thái độ: trong đó
thể hiện các yếu tố liên quan đến phân tích nhu cầu học liệu như các loại và cấp độ
mục tiêu dạy học, nội dung dạy học, phương pháp đánh giá kết quả học tập, tính
liên thơng của các chương trình dạy học mơn học.
Hình thức PPDH bộ mơn, trong đó đề cập đến cách thức tổ chức các hoạt
động dạy học phù hợp với mục tiêu, nội dung dạy học, các hình thức tổ chức các
hoạt động dạy học phù hợp với mục tiêu, nội dung dạy học; Các hình thức tổ chức
hoạt động chủ yếu như cả lớp, nhóm nhỏ, nghiên cứu cá nhân, tham quan thực
hành, thí nghiệm….
1.4.2. Các đặc điểm sư phạm và đặc điểm kĩ thuật của các loại học TBDHTL
cụ thể. Mỗi loại TBDHTL thể có một hoặc một vài chức năng nổi trội, các ưu điểm
6/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

và hạn chế, khả năng ứng dụng của các loại TBDHTL trong các tình huống sư
phạm khác nhau.
1.4.3.Đặc điểm tâm lí lứa tuổi học sinh phổ thơng. Các năng lực tri giác, trí
nhớ, tư duy phát triển ngày càng cao theo lứa tuổi học sinh. Những đặc điểm này
chi phối quá trình lựa chọn thể loại TBDHTL.
1.4.4.Các điều kiện kinh tế, văn hoá xa hội của giáo viên và học sinh của nhà
trường. Khả năng đầu tư nguồn vốn cho phát triển TBDHTL có ảnh hưởng rất lớn
đến sự lựa chọn TBDHTL.
2. Thực trạng TBDH và việc tự làm TBDH ở nhà trường
2.1. Đối với thiết bị dạy học nói chung
Việc đổi mới sách giáo khoa đang hiện hành được thực hiện theo hình thức
cuốn chiếu, do chưa có một chương trình chuẩn từ ban đầu cũng như một bộ sách
giáo khoa hoàn chỉnh nên việc nghiên cứu hoàn thiện danh mục TBDH và mẫu gặp
nhiều khó khăn. Danh mục và mẫu chỉ được hoàn thiện sau khi sách giáo khoa
hoàn thiện. Như vậy Bộ Giáo dục & Đào tạo không ban hành được một bản danh
mục và bộ mẫu theo cấp học mà theo lớp học. Mặt khác do điều kiện kinh phí hạn
chế nên chưa ban hành được danh mục đầy đủ và mở mà chỉ ban hành “Danh mục
TBDH tối thiểu”. Ở cấp THCS có 04 bản danh mục cho 4 lớp (lớp 6; 7; 8; 9)
Mặt khác do cấu trúc chương trình, ở một cấp học các phân mơn có thể lặp
lại theo mơ hình xốy trôn ốc. Nhận thấy được những hạn chế trên năm 2009 Bộ
GD&ĐT đa cho rà soát danh mục và mẫu, ban hành Danh mục TBDH theo cấp
học. Năm 2009 ban hành Danh mục TBDH tối thiểu cấp THCS theo thông tư Số
19/2009/TT-BGDĐT và năm 2010 ban hành Danh mục TBDH tối thiểu cấp THCS
theo thông tư Số 01/2010/TT-BGDĐT.
Danh mục TBDH đa đáp ứng cơ bản yêu cầu của việc dạy – học ở trường
THCS góp phần nâng cao hiệu quả dạy học. Qua một thời gian thực hiện dạy và
học cho thấy mẫu thiết bị dạy học đi kèm danh mục được sản xuất đại trà và đưa
vào giảng dạy còn nhiều bất cập. Một số mẫu quá đơn giản có thể tự làm, một số
mẫu khơng cịn phù hợp với dạy và học. Đồng thời, cũng có một số mẫu nếu cải
tiến hoặc thiết kế mới bằng một loại hình khác thì cho hiệu quả dạy và học cao hơn.

Trong quá trình triển khai trang bị và sử dụng vẫn còn bộc lộ một số hạn chế:
- Thiết bị được xây dựng theo lớp do vậy tính lắp lẫn cịn hạn chế
- Cịn có cùng loại thiết bị nhưng các đơn vị khác nhau sản xuất khác nhau: về
hình thức, màu sắc, kích thước. Vì vậy nhà trường muốn bổ sung thay thế rất khó
khi thiết bị đó khơng sản xuất nữa hoặc nhà cung cấp đa giải thể.
- Chất lượng một số thiết bị cung cấp còn hạn chế, một số kém chất lượng:
nhiệt kế, đồng hồ đo điện, dụng cụ từ phổ - đường sức,...
- Một số thiết bị cịn khó sử dụng: máy Atuts, dụng cụ thí nghiệm trộn mầu
ánh sáng, bình nhiệt lượng kế,..
7/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

- Thiết bị bị phụ thuộc nhiều vào sách giáo khoa, chưa mang tính mở.
Cá biệt đối với những trường nhỏ, kinh phí hạn chế thì khơng cấp phát hay
u cầu mua đồng loạt mà nhà trường tự chủ động chiểu theo “danh mục tối thiểu”
để tự trang bị từ nguồn ngân sách được “khoán”, tự lựa chọn nhiều nhà cung cấp
khác nhau lại là một khó khăn khác, dẫn đến bộ Thiết bị dạy học của nhà trường
không đầy đủ.
2.2. Đối với thiết bị dạy học tự làm
Đặc thù là một trường THCS có quy mơ nhỏ, có nhiều mơn như Lý, Hóa,
Sinh, Cơng nghệ chỉ có một giáo viên mỗi môn nên việc sinh hoạt trao đổi chuyên
môn giảng dạy gặp nhiều khó khăn. Trong đó có việc bàn bạc xây dựng mẫu ma
cũng như chế tạo các TBDHTL vì ý kiến của mỡi cá nhân chưa đủ thôi thúc quyết
tâm sáng tạo để làm ra sản phẩm.
Trong thời gian trước, TBDHTL chưa được giáo viên của nhà trường quan
tâm – thường là có tham gia một cách khiên cưỡng, mang tính đối phó đối với kế
hoạch chung nên sản phẩm dừng lại hết sức hạn chế: sản phẩm giản đơn, tính hiệu
quả khơng cao. tập trung chủ yếu là tranh ảnh, mơ hình lắp ghép đơn giản hoặc sử

dụng hình vẽ để mơ phỏng lại các thiết bị, sơ đồ sẵn có từ TBDH có trong danh
mục sẵn có của nhà trường.
Qua quan tâm, sâu sát tìm hiểu thực tế và lắng nghe tâm tư của cán bộ, giáo
viên, nhân viên về TBDHTL còn hạn chế và giáo viên chưa thực sự đầu tư tác giả
nhận thấy do một số nguyên nhân sau đây:
- Ban giám hiệu chưa quan tâm thực sự để có hướng chỉ đạo, thúc đẩy phong
trào làm TBDH của giáo viên.
- Kinh phí chi cho chun mơn nghiệp vụ chưa dành phần thích đáng cho việc
giáo viên tự làm TBDH.
- Giáo viên chưa nắm được nguyên tắc, quy trình thiết kế các thiết bị dạy học
tự làm.
- Cịn có giáo viên chưa mạnh dạn, mang nặng tâm lý e ngại trước những ý
tưởng sáng tạo của bản thân.
- TBDHTL chưa có hình thức giới thiệu, phổ biến để nhiều người cùng sử
dụng, mở rộng tính năng để sử dụng được cho nhiều bài.
Từ kết quả tìm hiểu đó, tác giả cùng tập thể ban giám hiệu và giáo viên cốt
cán bàn bạc, xây dựng kế hoạch đẩy mạnh phong trào tự làm TBDH trong nhà
trường thực sự hiệu quả, cả về bề rộng và chiều sâu.
3. Các biện pháp thực hiện để đẩy mạnh phong trào tự làm Thiết bị dạy
học ở trường THCS
3.1. Xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện đẩy mạnh phong trào tự làm
Thiết bị dạy học:
- Xây dựng kế hoạch chỉ đạo đối với hoạt động tự làm TBDH bám sát thực tế
nhà trường xuất phát từ nhận thức về tính cấp thiết, quan trọng của hoạt động và
8/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

tâm huyết thực sự của số đông cán bộ giáo viên. Trong kế hoạch cần rõ nội dung

kiểm tra đánh giá và quy chế khen thưởng rõ ràng.
- Bám sát yêu cầu đạt được của từng môn học trong chương trình bằng cách
bám sát chuẩn kiến thức kĩ năng (thái độ, kĩ năng...) được quy định tại tài liệu chính
thức Chuẩn kiến thức kĩ năng đối với các môn học cấp THCS để nắm chắc đối với
từng bài học thì giáo viên phải dẫn dắt học sinh nắm bắt được những nội dung gì
bằng phương tiện nào cho hợp lý và sử dụng cụ thể loại TBDH nào?
- Rà soát lại tồn bộ TBDH ở các mơn, khối, lớp hàng năm học vào thời điểm
trước ngày tựu trường của học sinh một tháng nhằm thống kê lại các TBDH cần bổ
sung. Nếu khơng thể sửa chữa, mua mới được thì các tổ nhóm chun mơn có trách
nhiệm dự kiến phương án thiết kế, dự tốn chi phí cho việc tự làm TBDH đảm bảo
đủ phương tiện dạy học, giờ học đạt chất lượng tốt.
- Bộ phận tài vụ nhà trường cơng khai số kinh phí tối đa có thể chi cho việc
thiết kế, tự làm TBDH của giáo viên, nhân viên trong nhà trường để cán bộ giáo
viên chủ động kinh phí được hỡ trợ hay tự đảm bảo.
- Mời chuyên gia về tập huấn quy trình thiết kế thiết bị dạy học tự làm.
- Thành lập hội đồng thẩm định của trường đối với tất cả các sản phẩm trước
khi đưa vào sử dụng, có ý kiến của hội đồng tư vấn (là đại diện của Trung tâm
Thiết bị - viện khoa học giáo dục Việt Nam) đối với các TBDHTL có tính phức tạp,
nhiều chi tiết địi hỏi tính chính xác cao.
- Cơng bố sản phẩm, giới thiệu công năng, cách sử dụng và bài học kinh
nghiệm, nhân điển hình tiên tiến.
3.2. Nội dung tập huấn Qui trình thiết kế thiết bị dạy học và thiết bị dạy học
tự làm các môn khoa học tự nhiên ở trường phổ thông
Trên cơ sở các nguyên tắc nghiên cứu thiết kế TBDH việc thiết kế TBDH và
TBDHTL các môn khoa học tự nhiên cùng theo một qui trình thiết kế gồm các
bước như sau:
Bước 1: Lựa chọn nội dung tự làm TBDH
Đây là công việc cần làm đầu tiên của người thiết kế TBDH. Phải trả lời
được câu hỏi ở đây là mục tiêu của bài học là gì? Mục tiêu của chương hay
chủ đề là gì? Sau khi học xong bài này người học cần đạt được điều gì?... Dạy

học hướng đến hình thành kĩ năng hành động hay cung cấp tri thức hoặc
hướng đến sự phát triển nhân cách gì? Để quyết định việc lựa chọn TBDH cho
phù hợp.
Cần nghiên cứu kỹ bài qua SGK, sách GV, chuẩn kiến thức, kĩ năng để xác
định được: Những yêu cầu về mặt kiến thức và kỹ năng cần đạt được qua tiết
dạy hoặc chủ đề, chương; trọng tâm của bài hoặc chủ đề, chương.

9/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

Tài liệu tham khảo của GV, HS: xác định và thu thập những tài liệu có
liên quan đến nội dung bài giảng, nhằm bổ sung, mở rộng kiến thức, nâng cao
hiệu quả của tiết dạy và phù hợp với trình độ nhận thức của HS.
Xác định các thiết bị dạy học cần thiết để dạy - học nhằm đạt được các
yêu cầu về chuẩn kiến thức, kĩ năng và phương pháp dạy học.
Rà soát TBDH của nhà trường đánh giá thực trạng thiết bị dạy học hiện
có để từ đó đưa ra phương án:
 Cải tiến TBDH có sẵn bị khiếm khuyết cho phù hợp
 Thiết kế bổ sung những thiết bị dạy học còn thiếu bằng cách thiết kế

mẫu thiết bị đại trà mới
 Giáo viên và học sinh tự thiết kế thiết bị dạy học tự làm.

Bước 2: Thiết kế TBDH
Đây là một bước rất quan trọng trong việc thiết kế TBDH. Người thiết kế
TBDH phải hình dung được toàn bộ nội dung cũng như những hoạt động sư
phạm trên lớp sẽ cần tới sự hỗ trợ của TBDH.
TBDH đó sẽ hỡ trợ dạy học phần nào trong bài, nó là giá mang tri thức

giúp người học tự chiếm lĩnh kiến thức hay chỉ để minh hoạ kiến thức,…
Dự kiến tính khả thi trong việc thiết kế và sử dụng TBDH đó; sử dụng vật
liệu nào, thiết kế trên vật thật hay trên máy vi tính sử dụng như thế nào trên
lớp học; điều kiện của lớp học có đảm bảo cho việc sử dụng TBDHTL này hay
khơng?…
Nếu là TBDH như mơ hình, dụng cụ phải thiết kế phức tạp thì có thể vẽ
mẫu, có số liệu chính xác về vật liệu, kích thước,… và thiết kế thử mẫu để có
thể đưa ra dạy thử hoặc tham khảo ý kiến của đồng nghiệp để sửa chữa, bổ
sung.
Nếu là TBDH điện tử thì có thể viết ý tưởng, nêu kịch bản các hoạt cảnh
cần phải thể hiện trên PMDH. Cần phải dự kiến các hoạt động do HS sử dụng
máy tính cho hợp lí, chọn lọc các PMDH phù hợp với mục đích giảng dạy…
và phần mềm cơng cụ để thiết kế và sử dụng TBDH điện tử đó đa được cài đặt
vào máy tính chưa, là phần mềm có bản quyền hay khơng,…
Bước 3: Chế tạo TBDH.
Sau khi đa thực hiện các bước trên thì tiến hành chế tạo TBDH, với
TBDH phức tạp thì có thể sản xuất thử, làm thử trước khi thực hiện trên vật
liệu tốt hơn. Với TBDH đơn giản thì sau khi có ý tưởng như ở bước 2 là có thể
thực hiện việc chế tạo luôn.
10/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

Nếu thiết kế TBDH điện tử thì cần xử lý, chuyển các tư liệu nội dung trên
thành PMDH trên máy vi tính (có thể phải sử dụng thêm các thiết bị kỹ thuật
số, máy ảnh, máy scan, phần mềm xử lý phim ảnh...). Nếu GV cịn hạn chế về
trình độ tin học thì cần thêm sự hỡ trợ của chun gia công nghệ thông tin
hoặc GV tin học để bàn bạc, trao đổi thống nhất việc thể hiện kịch bản trên
máy vi tính, cũng có thể vừa làm vừa phải điều chỉnh kịch bản cho phù hợp

với ngôn ngữ mà máy tính có thể thể hiện được.
Bước 4: Thử nghiệm TBDH
Nên vận hành thử, sử dụng thử để xem xét những vấn đề có thể nảy sinh
khi sử dụng trên lớp. Cần đặt ra và tự trả lời một số câu hỏi như: TBDH đó có
góp phần tích cực hóa hoạt động học tập của HS hay khơng? có tăng hiệu quả
dạy học khơng? Có dễ sử dụng khơng? Khi sử dụng trên lớp thì HS thao tác
thế nào?... Các tình huống có thể xảy ra, kể cả mặt an tồn cho GV, HS.
Nếu là TBDH điện tử thì cần cho chạy thử trên máy tính để điều chỉnh
nếu cần thiết. Xem xét kênh hình, kênh chữ có gì sai sót khơng? HS có thao
tác được với máy khơng, HS ngồi cuối lớp có quan sát được khơng?...
Bước 5: Hồn thiện TBDH
Sau thử nghiệm, hoàn thiện sản phẩm và sử dụng để dạy học.
Quy trình năm bước này có thể áp dụng cho GV, HS tự làm các TBDH
đơn giản, có thể tham khảo và vận dụng linh hoạt, riêng các bước 1, 2, 4 rất
cần đến sự tham gia hoặc đóng góp ý kiến của GV. Khơng phải khi thiết kế
TBDH nào cũng phải tuân thủ đầy đủ quy trình năm bước nêu trên. Một số
TBDH đơn giản có thể bỏ qua bước dạy thử (chỉ cần vận hành thử hay chạy
thử trên máy tính) hoặc bỏ qua việc viết bản hướng dẫn.
4. Kết quả đạt được
4.1. Nhận định chung
Qua ba năm tâm huyết, kiên quyết triển khai thực hiện kế hoạch thì việc
tự làm TBDH của trường THCS nơi tác giả cơng tác đa thực sự có hiệu quả cả
về bề rộng lẫn chiều sâu. Tình trạng thiếu thốn TBDH đa được khắc phục và
cải thiện đáng kể, hiện tượng giáo viên “dạy chay” gần như khơng cịn với “lý
do” là khơng có TBDH, hơn nữa – TBDH do giáo viên tự làm, được sự thẩm
định của Ban giám hiệu và tổ trưởng chuyên môn (đối với các TBDH đơn
giản) và được sự thẩm định của BGH cùng các chuyên gia, đồng nghiệp của
Trung tâm thiết bị (đối với các TBDH phức tạp, nhiều chi tiết hay đòi hỏi độ
chính xác cao) đa thực sự có giá trị đối với việc sử dụng thực của giáo viên.
Tất cả các giáo viên đều có TBDH tự làm có thể sử dụng được và chia sẻ với

các giáo viên khác cùng sử dụng theo hướng tích hợp liên mơn (nhiều TBDH
có thể sử dụng được cho nhiều bài của một mơn và có TBDH có thể sử dụng
11/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

được cho nhiều mơn với các nội dung có liên quan). Hội thi TBDH tự làm cấp
trường hàng năm đa là một dịp chia sẻ kinh nghiệm và để các giáo viên bộc lộ,
phát huy tâm huyết cũng như năng lực của mình, nhiều sản phẩm đa được
chọn dự hội thi TBDH tự làm cấp Quận, có những TBDH tự làm đa được chọn
dự hội thi TBDH tự làm cấp Thành phố. Trong khn khổ tự chủ tài chính và
quy chế chi tiêu nội bộ xây dựng và bổ sung hàng năm, chế độ khen thưởng
cho các giáo viên có TBDH tự làm có chất lượng, được xếp giải từ cấp trường
trở lên theo các mức khác nhau cũng góp phần đáng kể vào việc động viên
phong trào (chế độ thưởng áp dụng đối với TBDH tự làm do giáo viên tự đảm
bảo kinh phí cũng như TBDH giáo viên thiết kế, sản xuất sử dụng kinh phí của
nhà trường). Qua ba năm, các điển hình tiên tiến được nhân lên và đây lại là
các “chuyên gia” trong nhà trường về hoạt động tự làm TBDH nên sự thúc
dẩy, khích lệ, giúp đỡ nhau là rất tự nhiên, hiệu quả.
4.2. Một số TBDH tự làm của nhà trường có chất lượng tốt và tham
gia các hội thi cấp Quận, cấp Thành phố được giải cao:
4.2.1. SƠ ĐỒ HỆ TUẦN HOÀN CỦA THỎ
a. Ý tưởng:
Hệ tuần hoàn là một trong những bộ phận quan trọng trong cấu tạo trong của
thỏ nói riêng và các loài động vật trong ngành động vật có xương sống nói chung.
Bên cạnh tranh sách giáo khoa, để giúp học sinh hình dung được sự vận chuyển
máu trong hệ tuần hồn của thỏ, chúng tơi có ý tưởng làm “ Sơ đồ hệ tuần hoàn của
thỏ”. Ngoài ra, khi quan sát sơ đồ, học sinh còn thấy rõ các ngăn tim, tính chất máu
ở các ngăn, tính chất máu ở các mạch, các mạch máu xuất phát từ tim và các mạch

máu trở về tim.
b. Cấu tạo:
a. Phần tĩnh: Hình vẽ thỏ và sơ đồ hệ tuần hồn của thỏ, có 2 màu xanh, đỏ
khác nhau tượng trưng cho máu đỏ tươi và máu đỏ thẫm. Hệ thống đèn và dây điện
tạo mạch cho 2 vòng tuần hồn.
b. Phần động: Khi bật từng cơng tắc, sự vận chuyển máu tương ứng trong
vịng tuần hồn lớn và nhỏ sẽ hiện lên.

12/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

c. Tác dụng.
Dùng để dạy bài 47 – Môn Sinh học 7:
- Cấu tạo trong của thỏ
d. Bảo quản:
- Để nơi khơ ráo, thống mát. Tránh nơi ẩm ướt khơng làm hỏng mặt tranh
của mơ hình. Khơng đặt nằm mơ hình tránh làm gay, hỏng các mối nối của mạch
đèn.
4.2.2. MƠ HÌNH NHÀ MÁY THỦY ĐIỆN
a. Ý tưởng:
Để gây hứng thú học tập cho học sinh trong việc tiếp thu những kiến thức
mới ngồi những kinh nghiệm có được trong q trình dạy học cần phải có những
tranh thiết bị, đồ dùng dạy học phù hợp, giúp học sinh dễ dàng hình dung và hiểu
bài hơn. Ngồi những trang thiết bị do Bộ giáo dục cung cấp (Chủ yếu là tranh ảnh,
một số dụng cụ, mơ hình) chúng tơi muốn các em có được những hiểu biết sâu hơn,
rõ ràng hơn. Do đó để học sinh có thể hiểu rõ hơn về qui trình sản xuất điện năng
của nhà máy thủy điện nhóm giáo viên Vật lí đa có ý tưởng làm "Mơ hình sơ đồ
nhà máy thủy điện" thuận tiện cho việc thể hiện qui trình sản xuất điện năng bằng

một trong những nguồn năng lượng có sẵn của đất nước. Học sinh sẽ nhận thức
được rõ ràng hơn về nguồn năng lượng mà hàng ngày các em vẫn sử dụng, qua đó
học sinh chủ động hơn về việc tìm hiểu về qui trình sản xuất nguồn năng lượng
khác phục vụ cho đời sống và sản xuất thông qua phương pháp giảng dạy của giáo
viên và việc sử dụng hợp lí đồ dùng dạy học.
b. Cấu tạo:
13/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

Được thiết kế trên nền của sơ đồ nhà máy nhiệt thủy bao gồm có
- Tua bin nước (gồm các thìa nhựa được gắn trên trục của một máy phát điện
mini)
- Máy phát điện xoay chiều mini: Hoạt động khi tua bin nước quay làm cho
trục máy phát điện quay và phát ra điện.
- Hệ thống đèn LED
- Tranh vẽ trên nền nhựa mêca dung để minh họa cho hệ thống sản xuất điện
năng bằng thủy điện
- Thùng nhựa chứa nước
- Máy bơm nước mini: Dùng để bơm nước từ thùng nhựa lên cho chảy xuống
tuy bin nước làm cho tua bin nước hoạt động.
- Ống dẫn nước
- Hệ thống dây dẫn điện truyền tải điện năng.
Cách bố trí các bộ phận như hình sau:
- Tranh vẽ mêca minh họa cho hệ thống sản xuất điện năng được gắn chặt
vào thùng nhựa chứa nước.
- Máy phát điện mini được gắn vào tranh vẽ mêca, gắn tua bin nước vào trục
của máy phát điện mini.
- Đặt phía mặt sau tranh vẽ mêca là máy bơm nước mini, có ống nhựa dẫn

nước lên phía trên của tua bin nước.
- Bố trí mạch đèn LED gắn với máy phát điện mini bằng dây dẫn điện.

14/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

c. Ngun lí hoạt động của mơ hình.
Máy bơm nước mini hút nước từ thùng nhựa lên, nước được dẫn qua đường
ống chảy tới tua bin nước làm cho tua bin nước quay. Khi tua bin nước quay sẽ làm
cho máy phát điện mini quay và phát ra điện, điện năng được truyền tải qua các dây
dẫn điện tới mạch đèn LED và làm cho đèn LED hoạt động.
d. Tác dụng.
Dùng để làm đồ dùng biểu diễn hay minh họa khi dạy một số bài dạy sau:
* Vật lí lớp 8:
15/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

. Bài 16: Chứng tỏ nước trên cao có cơ năng (có khả năng thực hiện cơng làm quay
tuabin).
. Bài 17: Chứng tỏ trong quá trình cơ học, động năng và thế năng có thể chuyển
hóa cho nhau.
. Bài 27: Minh họa cho định luật bảo tồn và chuyển hóa năng lượng.
* Vật lí lớp 9:
. Bài 34: Minh họa cho cách làm quay máy phát điện trong kĩ thuật.
. Bài 59: Minh họa cho các dạng năng lượng và sự chuyển hóa giữa chúng.
. Bài 60: Minh họa cho định luật bảo tồn và chuyển hóa năng lượng.

. Bài 61: Giới thiệu về nhà máy thủy điện.
* Công nghệ 8:
Bài 32: Vai trò của điện năng trong sản xuất và đời sống
e. Sử dụng và bảo quản:
Tùy theo nội dung bài dạy mà ta có thể sử dụng từng phần hay tồn bộ mơ
hình. Mơ hình này hoạt động ổn định, ln thành cơng khi làm thí nghiệm giúp HS
phát huy tính sáng tạo và hứng thú học tập.
Để nơi khơ ráo, thống mát, tránh nơi ẩm ướt, lau khô đồ dùng sau mỗi lần
sử dụng. Không làm hỏng mặt tranh của mơ hình, khơng đặt nằm mơ hình tránh
làm gay, hỏng các mối nối của mạch đèn và làm gay cánh tua bin.
4.2.3. MƠ HÌNH NHÀ MÁY NHIỆT ĐIỆN
a. Ý tưởng:
Để gây hứng thú học tập cho học sinh trong việc tiếp thu những kiến thức
mới ngoài những kinh nghiệm có được trong q trình dạy học cần phải có những
trang thiết bị, đồ dùng dạy học phù hợp, giúp học sinh dễ dàng hình dung và hiểu
bài hơn. Ngoài những trang thiết bị do Bộ giáo dục cung cấp (Chủ yếu là tranh ảnh,
một số dụng cụ, mơ hình) chúng tơi muốn các em có được những hiểu biết sâu hơn,
rõ ràng hơn. Do đó để học sinh có thể hiểu rõ hơn về qui trình sản xuất điện năng
của nhà máy nhiệt điện nhóm giáo viên Vật lí đa có ý tưởng làm "Mơ hình sơ đồ
nhà máy nhiệt điện" thuận tiện cho việc thể hiện qui trình sản xuất điện năng bằng
cách sử dụng nhiệt năng của than hoặc khí đốt để sản xuất ra điện. Học sinh sẽ
nhận thức được rõ ràng hơn về nguồn năng lượng mà hàng ngày các em vẫn sử
dụng, qua đó học sinh chủ động hơn về việc tìm hiểu về qui trình sản xuất nguồn
năng lượng khác phục vụ cho đời sống và sản xuất thông qua phương pháp giảng
dạy của giáo viên và việc sử dụng hợp lí đồ dùng dạy học.
b. Cấu tạo:
Được thiết kế trên nền của sơ đồ nhà máy nhiệt điện bao gồm:
- Mơtơ quay có gắn cánh quạt để mơ phỏng cho hoạt động của tuabin hơi
16/23

Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

- Hệ thống đèn LED mô phỏng cho hơi nước chuyển động trong lò hơi và tua
bin hơi
- Tranh in hình ảnh minh họa dùng để minh họa cho hệ thống sản xuất điện
năng bằng nhiệt điện.
- Bóng đèn mơ phỏng cho điện năng được đem ra sử dụng
- Hệ thống dây dẫn điện.
Cách bố trí các bộ phận như hình sau:

c. Ngun lí hoạt động của mơ hình.
Khi cắm điện, hệ thống đèn LED được bật sáng theo bảng mạch thiết kế sẵn,
đèn LED màu đỏ mô phỏng cho ngọn lửa đốt lị hơi, đèn LED màu xanh mơ phỏng
cho hơi nước từ lò hơi di chuyển trong tuabin hơi. Đồng thời mô tơ quay làm cho
các cánh quạt quay mô phỏng cho các bánh xe của tuabin hơi quay.
d. Tác dụng.
Dùng để làm đồ dùng biểu diễn hay minh họa khi dạy một số bài dạy sau:
* Vật lí lớp 9:
. Bài 59: Minh họa cho các dạng năng lượng và sự chuyển hóa giữa chúng.
. Bài 60: Minh họa cho định luật bảo tồn và chuyển hóa năng lượng.
* Công nghệ 8:
17/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

Bài 32: Vai trò của điện năng trong sản xuất và đời sống
e. Sử dụng và bảo quản:
Tùy theo nội dung bài dạy mà ta có thể sử dụng từng phần hay tồn bộ mơ

hình. Mơ hình này hoạt động ổn định, luôn thành công khi hoạt động giúp HS phát
huy tính sáng tạo và hứng thú học tập.
- Để nơi khơ ráo, thống mát, tránh nơi ẩm ướt, lau khô đồ dùng sau mỗi lần
sử dụng. Không làm hỏng mặt tranh của mơ hình, khơng đặt nằm mơ hình tránh
làm gay, hỏng các mối nối của mạch đèn và làm gay cánh tua bin.
4.2.4. MƠ HÌNH CHƯNG CHẤT RƯỢU ETYLIC
a. Ý tưởng:
Để gây hứng thú học tập cho học sinh trong việc tiếp thu những kiến thức
mới ngoài những kinh nghiệm có được trong q trình dạy học cần phải có những
trang thiết bị, đồ dùng dạy học phù hợp, giúp học sinh dễ dàng hình dung và hiểu
bài hơn. Ngoài những trang thiết bị do Bộ giáo dục cung cấp (Chủ yếu là tranh ảnh,
một số dụng cụ, mơ hình) chúng tơi muốn các em có được những hiểu biết sâu hơn,
rõ ràng hơn về quy trình sản xuất rượu etylic nhóm giáo viên Hóa học đa có ý
tưởng làm "Mơ hình chưng cất rượu etylic". Mơ hình không chỉ mở rộng thêm kiến
thức cho học sinh về rượu etylic, đồng thời tạo sự hấp dẫn hơn cho bài học
Ngồi ra mơ hình này có thể được sử dụng để dạy bài sự bay hơi và sự
ngưng tụ trong mơn Vật lí 6. Học sinh có thể thấy rõ quá trình chuyển thể từ thể
lỏng thể hơi  thể lỏng, từ đó khắc sâu được kiến thức của bài học giúp học sinh
nhớ lâu hơn.
b. Cấu tạo:
Được thiết kế theo quy trình chưng cất rượu etylic mơ hình bao gồm:
- Các bình thủy tinh làm bình nấu rượu, bình thu sản phẩm rượu etylic.
- Bình chứa nước lạnh
- Ống dẫn nước lạnh vào bình ngưng tụ, ống dẫn nước nóng từ bình ngưng tụ
ra ngồi.
- Bình ngưng tụ
- Đèn cồn
- Giá đỡ
- Ống thủy tinh dẫn hơi rượu etylic
Các bộ phận được bố trí như sau:

18/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

c. Ngun lí hoạt động của mơ hình.
Mơ hình hoạt động dựa theo nguyên lí sự bay hơi và ngưng tụ. Rượu etylic
được đốt nóng trong bình nấu rượu trở thành hơi rượu, hơi rượu được dẫn qua bình
ngưng tụ, qua đây hơi rượu etylic được ngưng tụ thành dạng lỏng và được dẫn vào
bình chứa sản phẩm là rượu etylic.
d. Tác dụng.
19/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

Dùng để dạy bài:
- Bài 44: Rượu etylic
- Bài 26+27: Sự bay hơi và ngưng tụ
e. Sử dụng và bảo quản:
Tùy theo nội dung bài dạy mà ta có thể sử dụng từng phần hay tồn bộ mơ
hình. Mơ hình này hoạt động ổn định, luôn thành công khi làm thí nghiệm giúp HS
phát huy tính sáng tạo và hứng thú học tập.
- Để nơi khô ráo, lau khô đồ dùng sau mỗi lần sử dụng. Tháo rỡ đồ dùng
trước khi vận chuyển, tránh va đập làm vỡ các bình thủy tinh. Đảm bảo an toàn cho
người sử dụng trong quá trình đốt đèn cồn.
5. Bài học kinh nghiệm
Qua kết quả đa đạt được xuất phát từ những nhận định về tầm quan trọng,
vai trò của thiết bị dạy học và thiết bị dạy học tự làm tại trường THCS, tác giả
nhận thấy các cơ sở giáo dục, đặc biệt là các trường THCS cần quan tâm hướng

nghiên cứu cải tiến và thiết kế thiết bị dạy học đang có trong danh mục và thiết
bị dạy học tự làm mới ở các trường phổ thông. Tác giả xin đề xuất một số kinh
nghiệm rút ra sau quá trình triển khai hoạt động cần quan tâm trong việc tiếp tục
triển khai việc tự làm TBDH tại trường một cách có hiệu quả hơn nữa mà tác giả
cùng tập thể cán bộ giáo viên nhà trường đang tiếp tục triển khai thực hiện:
Thứ nhất: Nghiên cứu cải tiến các thiết bị đa được trang bị trong nhà
trường cho phù hợp với điều kiện dạy học cụ thể. Trong quá trình nghiên cứu
sản xuất có thể có một số TBDH chưa thật sự tối ưu với điều kiện dạy học
thực tế như chất liệu, cơng nghệ chế tạo, phương án bố trí lắp ráp hay điều
kiện vùng miền,... Giáo viên có thể sáng tạo cải tiến cho phù hợp với điều kiên
dạy học thực tế nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng của thiết bị cũng như hiệu
quả của quá trình dạy học.
Thứ hai: Nghiên cứu chế tạo các thiết bị dạy học mới chưa được trang bị
để phục vụ dạy học.
Thực tế TBDH được trang bị ở các nhà trường chưa đáp ứng được hết
nhu cầu dạy và học. Giáo viên và học sinh có thể nghiên cứu chế tạo các thiết
bị để dạy và học. Việc thiết kế chế tạo TBDH mới có thể theo một số xu hướng
sau:
- Chế tạo một số mới 1 số thiết bị dạy học thay thế hoàn toàn cho thiết bị
dạy học cũ như: Thay thế bằng 1 thiết bị dạy học với loại hình khác.
Ví dụ: Bộ mơ hình phân tử dạng rỡng của Hóa học THCS được thay thế
bằng bộ thẻ học hóa học THCS.
20/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

- Nghiên cứu chế tạo mới thiết bị dạy học chưa có trong danh mục TBDH
tối thiểu.
Ví dụ: dụng cụ thước vẽ truyền (Toán THCS)

Thứ ba: Nghiên cứu chế tạo các thiết bị dạy học tự làm góp phần làm
phong phú hơn danh mục thiết bị dạy học tối thiểu.
Chế tạo một thiết bị với một ý tưởng mới (về ngun lí, cơng nghệ vật
liệu...) mang lại hiệu quả cao hơn (về kinh tế, dạy học) so với các thiết bị tương
tự tuy nhiên phù hợp với năng lực và nguyên liệu sẵn có ở địa phương.
Giáo viên và học sinh có thể lựa chọn làm một số thiết bị dạy học sau:
+ Sưu tầm tranh ảnh
+ Sưu tầm mẫu vật
+ Tự làm mơ hình
+ Vẽ tranh, ảnh
+ Cải tiến các thiết bị dạy học sẵn có
+ Tự làm các dụng cụ thí nghiệm
+ Sử dụng các chương trình máy tính, phần mềm cơng cụ tạo ra các thiết
bị ảo, các mơ phỏng chuyển động, các thí nghiệm mơ phỏng, các qui trình mơ
phỏng...
+ Tự chụp ảnh, tự quay và biên tập các đoạn Video.

PHẦN THỨ BA: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
1. Kết luận
1.1.

Về cơ sở lý luận

Đề tài đa hệ thống được một số khái niệm có liên quan đến thiết bị dạy
học và thiết bị dạy học tự làm và làm sáng rõ vai trò, tầm quan trọng của
TBDH tự làm.
21/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

Đề tài đa hệ thống được qui trình thiết kế, chế tạo của TBDH tự làm vfa
cũng chỉ ra tùy từng loại hình và độ khó của TBDH mà người thiết kế có thể áp
dụng đủ cả 5 bước hoặc có thể bỏ đi một số bước trên cơ sở khảo sát thực trạng
về việc tự làm TBDH và nhu cầu nguyện vọng của giáo viên.
1.2.

Về thực tiễn

Hoạt động tự làm TBDH là một trong những hoạt động vô cùng cần thiết
nhất là trước yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện giáo dục như hiện nay, yêu cầu
đặt ra là phải đổi mới đồng bộ bốn thành tố của q trình dạy học, trong đó
TBDH và TBDH tự làm đóng vai trị quan trọng. Song song với việc bảo quản,
gìn giữ tốt các TBDH đa có thì việc cải tiến, sửa chữa và thiết kế làm mới
TBDH là một vấn đề mang yếu tố quyết định của việc chỉ đạo cho học sinh tìm
tịi, lĩnh hội kiến thức từ thực tiễn, thực hành. Ở đơn vị công tác của tác giả, tập
thể BGH, Cán bộ giáo nhận thức rõ:
Vấn đề con người, vấn đề đội ngũ là khâu then chốt – mọi kế hoạch đề ra
có thực hiện hiệu quả hay khơng phụ thuộc vào người quản lý có xây dựng
được kế hoạch có tính khả thi cao hay không; kế hoạch khả thi trên cơ sở sự
đồng thuận quyết tâm của tập thể người thực hiện, được tạo điều kiện về thời
gian, tinh thần, kinh phí (bao gồm cả kinh phí thực hiện và kinh phí khen
thưởng) thì kế hoạch đó mới thành cơng – kế hoạch đẩy mạnh việc tự làm
TBDH cũng không ngoại lệ. Trong quá trình tiếp tục thực hiện phong trào tự
làm TBDH có một số nội dung cần chú ý
Nâng cao hiệu quả sử dụng TBDH đa được trang bị theo danh mục
TBDH tối thiểu, khuyến khích động viên các hoạt động tự làm TBDH trở thành
một hoạt động sư phạm thường xuyên nhằm góp phần tích cực đổi mới phương
pháp dạy học trong giáo dục.
Đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu cải tiến, bảo quản, khai thác, sửa

chữa, sử dụng TBDH đa được trang bị theo danh mục TBDH tối thiểu tại
trường.
Đẩy mạnh các hoạt động tự làm TBDH, bổ sung thêm các TBDHTL có
chất lượng và hiệu quả sử dụng trong giảng dạy nhằm phục vụ tại chỗ và kịp
thời, phù hợp với điều kiện của trường mình.
Một số TBDHTL có yêu cầu tương đối cao về tính khoa học, chính xác nên
đòi hỏi sự đầu tư lớn về thời gian, kinh phí, ngun vật liệu bởi có các q trình, sự
vật khó mơ tả bằng vật thật nên cần có các phần mềm mơ phỏng các q trình hoặc
hình ảnh không gian của các vật mà trong thực tế chúng có kích thước lớn hoặc q
nhỏ khơng thể quan sát bằng mắt thường. Mặt khác nhiều thí nghiệm khơng thể
triển khai trong điều kiện dạy học cũng cần được minh họa thơng qua các phần
mềm kỹ thuật số (thí nghiệm ảo). Các hình ảnh hoặc các phần mềm này cũng có thể
22/23


Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

sưu tầm trên Internet. Nếu làm được như vậy, TBDHTL này sẽ có giá trị sử dụng
rất cao.
2. Khuyến nghị
2.1. Với các cơ quan quản lý nhà nước
Tăng cường đầu tư ngân sách nhà nước cho Giáo dục Đào tạo, tiếp tục cải
cách chế độ tiền lương và có chính sách ưu đai, chế độ chính sách đai ngộ thỏa
đáng cho đội ngũ giáo viên, nhân viên công tác trong các trường học dể đảm bảo
cán bộ, giáo viên, nhân viên tâm huyết với nghề và có động lực làm việc, sáng tạo.
Ngành tài chính tham mưu với cơ quan quản lý nhà nước tạo hướng mở hơn
nữa trong hướng dẫn chi cho hoạt động tự làm TBDH bởi đây là mục chi chưa
mang tính truyền thống; có hướng dẫn mở hơn với việc trích lập và thực hiện chi
quỹ khen thưởng tại đơn vị để có nguồn chi khen thưởng đối với các hoạt động thi
đua cấp trường.

2.2. Đối với cơ quan chuyên môn của ngành giáo dục
Chú trọng việc chỉ đạo thực hiện tốt công tác đào tạo, tập huấn, bồi dưỡng
cho cán bộ giáo viên trong công tác chuyên môn giảng dạy và các bộ phận phục vụ
giảng dạy.
Cần có lộ trình viết tài liệu hướng dẫn giáo viên tự làm TBDH.
Xây dựng nguồn mẫu TBDH tự làm cho gióa viên và học sinh có thể tiếp cận
tham khảo, học tập.
Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của TBDH tự làm đối với các Hiệu
trưởng cũng như các giáo viên để tần suất cũng như hiệu quả sử dụng TBDH tự làm
của họ được cao hơn.
Tiếp tục đổi mới kiêm tra đánh giá học sinh theo hướng coi trọng thực hành.
2.3. Đối với cán bộ quản lý các nhà trường
Quan tâm đến việc lập kế hoạch, tạo điều kiện về đội ngũ, thời gian, kinh phí
(kinh phí thực hiện, kinh phí khen thưởng) để TBDH tự làm thực sự được giáo viên
hào hứng, trách nhiệm sáng tạo trong thực hiện.
Chủ động trong việc mời chuyên gia tập huấn và thẩm định sản phẩm để
TBDH tự làm đảm bảo tính mơ phạm và mang lại giá trị, hiệu quả cao.
Có chế độ đánh giá khen thưởng tốt, biết cách khích lệ động viên và tự tập
huấn bồi dưỡng thơng qua các điển hình tiên tiến. Quan tâm khâu rút kinh nghiệm
và cải tiến các TBDH tự làm đa có.
Trên cơ sở kế hoạch dạy học đa phê duyệt cần có quy định bắt buộc về
TBDH ở những bài học có TBDH, có hình thức quản lý cơng khai và hiệu quả.
2.4. Đối với tổ nhóm chun mơn trong nhà trường
Tăng cường công tác sinh hoạt chuyên môn đảm bảo thực chất, tránh hình
thức; bên cạnh trao đổi về nội dung khó dạy cần tháo gỡ và dạy học theo chủ đề
phát huy tính tích cực của học sinh thì nội dung thảo luận về việc sử dụng, bổ sung,
tự làm TBDH cũng là một nội dung cần thiết.
2.5. Đối với giáo viên
23/23

Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

Làm đúng những điều quy định trong Điều lệ trường phổ thông và thực hiện
theo phân công, kế hoạch cụ thể của nhà trường.
Cần tích cực tham gia tạp huấn với thời lượng nhiều hơn và nội dung phong
phú hơn về PPDH có sử dụng TBDH.
Có trách nhiệm, chủ động, sáng tạo trong công việc, xác định việc tự làm
TBDH đảm bảo cho giờ dạy thành công, hiệu quả cũng là một trong các nhiệm vụ
của người giáo viên.
Trên đây là một vài suy nghĩ, kinh nghiệm của tôi về Vai trò của người
quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS
dưới góc nhìn của một Hiệu trưởng, có tham gia giảng dạy ở trường THCS có
nhiều khó khăn về vị trí địa lý, về điều kiện dân cư, khá eo hẹp về kinh phí, hạn chế
về số lượng Giáo viên và học sinh song có kết quả tương đối khả quan về phong
trào tự làm TBDH đa góp phần vào cơng cuộc đổi mới ”căn bản, toàn diện” giáo
dục từ cơ sở. Tôi xin trân trọng chia sẻ những suy nghĩ và việc làm của mình, kính
mong được chỉ đạo, đánh giá của các cấp quản lý và sự đóng góp, chia sẻ của các
đồng chí, đồng nghiệp để kinh nghiệm công tác chuyên môn và công tác quản lý
của tôi ngày càng được nâng lên.
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình, tơi khơng sao chép nội dung của
người khác.
Xin trân trọng cảm ơn!

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Luật giáo dục (Quốc hội).
2. Điểu lệ trường THPT và trường Trung học có nhiều cấp học (Bộ Giáo
dục).
24/23

Vai trò của người quản lý trong việc thúc đẩy phong trào tự làm thiết bị dạy học ở trường THCS

3. Một số vấn đề về cơ sở lý luận và thực tiễn của TBDH trong trường phổ
thông (NXB ĐHQG Hà Nội, 2003)
4. Danh mục TBDH tối thiểu các cấp học Tiểu học, THCS, THPT (Bộ Giáo
dục và Đào tạo)
5. Đề tài cấp Bộ: Các biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng TBDH ở trường
TH và THCS (Trần Quốc Đắc)
6. Những vấn đề về lý luận của việc sáng tạo và sử dụng TBDH (Viện
KHGD, 2002).

25/23