Tiet 89 Chien thang Mtao Mxay

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

Tuaàn 3

Tiết:8 -9 Đọc văn :

Ngày soạn: 5-9-2008 (Trích Đăm Săn - sử thi Tây Nguyên)
<b> I .M ụ c tiêu : </b>Giúp học sinh:

1.Kiến thức: -Nắm được đặc điểm của sử thi anh hùng và nghệ thuật xây dựng
kiểu nhân vật anh hùng sử thi, nghệ thuật tả người, sử dụng ngôn từ.

2. Kĩ năng : -Biết cách phân tích một văn bản sử thi anh hùng để thấy được nội
dung và nghệ thuật của tác phẩm. Kĩ năng đọc diễn cảm văn bản sử thi.

3. Thái độ :- -Nhận thức được lẽ sống cao đẹp của mỗi cá nhân là sống vì n vui
của cả cộng đồng.

<b> II.Chuẩn bị:</b>

1. Chuẩn bị của giáo viên:

-Giáo viên thiết kế giáo án, làm một số sơ đồ biểu bảng
2. Chuẩn bị của học sinh:

-Học sinh đọc bài, soạn bài, chuẩn bị tài liệu và đồ dùng học tập cần thiết.
<b> III. Hoạt động dạ y h ọ c: </b>

1 . Oån định tình hình lớp : (1phút) Kiểm tra sĩ số, vệ sinh phòng học, đồng phục .
2. Ki ể m tra bài c ũ : (3 phút) Kiểm tra vở soạn.

Tại sao sử thi lại được xếp vào thể loại tự sự dân gian? Vì sao khơng thể xếp
truyện Thánh Gióng hoặc Con Rồng cháu tiên vào thể loại sử thi?

3. Giảng bài m ớ i :
* Giới thiệu bài : (1phút)

Những ngày cuối tháng 3-2006, các dân tộc thiểu số Tây Nguyên vô cùng phấn khởi
được UNESCO công nhận Di sản Cồng, Chiêng là Di sản văn hố thế giới. Nhưng Tây
Ngun khơng chỉ có cồng, chiêng mà cịn rất nổi tiếng vì những trường ca – sử thi
anh hùng, mà sử thi Đăm Săn (dân tộc Ê-đê) là tiêu biểu nhất.

Sử thi Đăm Săn là niềm tự hào của đồng bào dân tộc Ê Đê ở Tây Nguyên " người ta
thích nghe truyện Đăm săn, nghe mãi khơng thơi, nghe ba bốn bận vẫn không chán". Tác
phẩm mang vẻ đẹp kì diệu một đi khơng trở lại.Ta sẽ cảm nhận điều này trong bài học
hôm nay.

-Tiến trình bài dạy:

Thời

gian Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Nội dung

30’ <b>* </b>_{Tìm hiểu chung}<b>Hoạt động 1:</b>
Giáo viên lần lượt
mời đại diện nhóm trả
lời những câu hỏi theo
sự chuẩn bị trước:
- Thể loại tác
phẩm?

-Chủ đề tác phẩm?

<b>*Hoạt động 1:</b>

Tìm hiểu chung

Học sinh lần lượt trả
lời những câu hỏi
theo sự chuẩn bị
trước:

Có hai loại sử thi dân
gian: sử thi thần thoại
và sử thi anh hùng.
-Chiến tranh là đề tài
nổi bật nhất của sử thi

<b>A.. Tìm hiểu chung:</b>
<b>I.Tác phẩm Đăm Săn .</b>
<b> 1. Thể loại:</b>

- Có hai loại sử thi dân gian:
sử thi thần thoại và sử thi anh
hùng.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

10’

30’

- Tác phâm viết về đề
t gì?

Em hãy tóm tắt tác
phaåm.

Giáo viên nhận xét,
bổ sung, chốt lại vấn
đề.

Tương tự cách làm như
trên với những câu hỏi
sau:

Vị trí đoạn trích?
Đại ý đoạn trích?
Bố cục đoạn trích?
<b>Hoạt động 2: </b>

Giáo viên hướng dẫn
học sinh đọc văn bản:
<b>Hết tiết1.</b>

<b>Hoạt động 3:</b>

Giáo viên hướng dẫn
học sinh tìm hiểu văn
bản theo những câu
hỏi sau<b>:</b>

<b> - </b>Nguyên nhân nào
dẫn đến cuộc đọ sức

Đăm Săn nói riêng, sử
thi anh hùng nói chung
Học sinh tóm tắt
tác phẩm.

<b>- Đăm Săn về làm </b>
chồng Hơ Nhị, Hơ Bhị
và trở nên một tù
trưởng giàu có, hùng
mạnh.

- Những chiến công
của Đăm Săn: đánh
thắng các tù trưởng
độc ác ( tù trưởng Kên
Kên, tù trưởng Sắt) ,
giành lại vợ, đem lại
sự giàu có và uy danh
cho mình và cộng
đồng.

- Khát vọng chinh
phục thiên nhiên, vượt
qua mọi trở ngại của
tập tục xã hội ( chặt
cây thần, cầu hôn nữ
thần Mặt Trời) .
Nhưng không phải lúc
nào Đăm Săn cũng

chiến thắng, cũng đạt
được khát vọng.Trên
đường từ nhà nữ thần
Mặt Trời trở về, chàng
chết ngập nơi rừng Sáp
Đen.

-Học sinh lần lượt
trả lời những câu hỏi:
<b>Hoạt động 2:</b>

Học sinh đọc văn
bản: Đóng vai nhân
vật kể chuyện.
<b>Hoạt động 3:</b>

Học sinh tìm hiểu
văn bản theo những
câu hỏi

* Mơtao Mxây cướp
vợ của Đăm Săn .

ánh hình ảnh cộng đồng thị tộc
Ê-đê trong một giai đoạn lịch
sử đầy biến động. Số phận của
cá nhân người anh hùng thống
nhất cao độ với số phận của cả
thị tộc.

<b> 3. Đề tài: Chiến tranh là đề tài</b>
nổi bật nhất của sử thi Đăm
Săn nói riêng, sử thi anh hùng
nói chung.

<b> 4.Tóm tắt :</b>
<b>III. Đoạn trích :</b>

<b>“Chiến thắng Mtao Mxây” :</b>
<b> 1. Vị trí đoạn trích: </b>

Nằm giữa tác phẩm
<b> 2. Đại ý đoạn trích:</b>
Kể chuyện Đăm Săn đánh
Mtao Mxây cứu vợ về.

<b> 3. Bố cục đoạn trích: 3 phần</b>
- Cảnh giao chiến giữa hai tù
trưởng.

- Cảnh Đăm Săn cùng nô lệ ra
về sau chiến thắng.

- Cảnh Đăm Săn ăn mừng
chiến thắng.

<b>B</b>

<b> . Đọc hiểu:</b>

<b> I. ọc vĐ</b> <b>à giải thích những từ </b>
<b>ngữ khó:</b>

- Giọng đọc biến hóa qua từng
vai kể để tăng cuờng tính
kịch-tính sân khấu của lối trình diễn
sử thi.

-Giải thích từ ngữ khó
<b> II. Tìm hiểu văn bản : </b>

<b>1.Cuộc đọ sức và giành </b>
<b>chiến thắng của Đăm Săn:</b>

a. Nguyên nhân của cuộc đọ
sức:

Mơtao Mxây cướp vợ của
Đăm Săn . Đăm Săn quyết
định đánh Mơtao Mxây nhằm
bảo vệ hạnh phúc của gia đình
và mang lại sự uy danh cho
cộng đồng.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

cuûa Đăm Săn và
Mtao Mxây ?

-Việc Đăm Săn quyết

định đánh Mtao Mxây
có một ý nghĩa gì?
-Trong cảnh giao
chiến giữa hai tù
trưởng , tác giả sử thi
đã sử dụng phép so
sánh , em hãy liệt kê
và phân tích những
câu nói và hành động
của hai tù trưởng để
thấy được tài năng ,
phẩm chất của họ?
-Dân gian đã thể hiện
tình cảm, thái đợ gì
đối với một tù trưởng?
-Em có nhận xét gì về
hình ảnh ng Trời?
Em có nhận xét gì về
hình ảnh Oâng Trời? Ý
nghĩa của biện pháp
nghệ thuật này? Giáo
viên bình giảng thêm
về vai trị của thần linh
trong truyện tự sự dân
gian

-Thái độ, lời lẽ của tôi
tớ trước sự thắng lợi
của Đăm Săn ?
Khơng khí, quang cảnh

của nhà Đăm Săn sau
chiến thắng? Tại sao
đoạn trích chỉ chú ý
đến cảnh ăn mừng,
chiến thắng hơn là nói
đến sự chết chóc?(Ý
nghĩa của sự kiện
này?)

-Những nét đặc sắc về

* Đăm Săn quyết định
đánh Mơtao Mxây
nhằm bảo vệ hạnh
phúc của gia đình và
mang lại sự uy danh
cho cộng đồng.
Đăm Săn :

-Lời nói: thách đấu
quyết liệt (…) _ phong
thái đàng hoàng, tính
cách trung trực.

- Hành động: múa
khiên sau (…) : rất
đẹp, rất tài tình_ tài
năng, dũng mãnh.
Mơ tao Mơ xây:
-Lời nói:Do dự, tần

ngần, đắn đo, lo âu
(…) _ Hèn hạ, yếu đuối
>< vẻ ngoài hung tợn
( dữ như một vị thần).
-Hành động: múa
khiên trước (…)_ kém
cỏi.

Học sinh lấy ví dụ
trong đoạn trích để
minh họa.

tù trưởng:

a.Đăm Săn đến nhà Mơtao
Mxây khiêu chiến nhưng
Mơtao Mxây còn bỡn cợt
chàng mà chưa chịu giao
chiến ngay.

b. Bước vào cuộc chiến:
* Hiệp đấu thứ nhất :

+ Hai bên lần lượt múa khiên
- Mơtao Mxây múa trước : tỏ
ra yếu ớt và kém cỏi

- Đăm Săn múa khiên sau : tỏ
ra mạnh mẽ, tài giỏi hơn.
+ Kết quả hiệp đấu : Mơtao

Mxây chạy khắp nơi để tránh
đường khiên Đăm Săn múa.
* Hiệp đấu thứ hai :

- Đăm Săn múa khiên: sức
mạnh như gió bão. Cây giáo
đâm liên tiếp Mơtao Mxây
nhưng không thủng.

+ Kết quả hiệp đấu :

- Đăm Săn nhờ sự giúp đỡ của
Oâng Trời đã cắt được đầu
Mơtao Mxây.

- Hình ảnh Oâng Trời: một
biện pháp nghệ thuật phổ
biến trong nhiều loại tự sự
dân gian



Giúp nhân vật vượt qua thử
thách



Tình cảm yêu mến của dân
gian, ca ngợi sức mạnh, tài
năng của người anh hùng và

cộng đồng.
<b>2.Đăm Săn cùng dân làng ăn</b>
<b>mừng chiến thắng</b>:

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

10’

nghệ thuật của đoạn
văn? Lấy ví dụ trong
đoạn trích để minh
họa. Sau khi học sinh
trả lời, giáo viên nhận
xét, bình giảng, phân
tích về nghệ thuật của
truyện.

-Giáo viên gọi học
sinh chốt lại phần kiến
thức trọng tâm của bài
học.

<b>Hoạt động 4:</b>

Giáo viên hướng dẫn
học sinh tổng kết.
<b>Hoạt động 5:</b>

Giáo viên nhaän xét,
bổ sung.Gọi học sinh
làm bài tập theo nhóm,
giáo viên nhận xét.

<b>Hoạt động 4:</b>

Học sinh đọc phần ghi
nhớ và ghi vào vở.
<b>Hoạt động 5:</b>

Học sinh làm bài tập
theo nhóm.



Sự thống nhất cao độ giữa
quyền lợi, khát vọng của
người anh hùng và cộng đồng.
Lòng yêu mến, tuân phục
của cộng đồng đối với người
anh hùng, ý chí thống nhất
của tồn thể cộng đồng –ý
thức dân tộc.Ngợi ca thủ lĩnh,
ngợi ca cộng đồng.

<b>3.Nét đặc sắc về nghệ thuật:</b>
<b> </b>-Cốt truyện phù hợp với
hành động nhân vật.

-Ngôn ngữ mang sắc thái
riêng của sử thi.

-Các biện pháp tu từ : so

sánh, phóng đại .

<b>C.Tổng kết và luyện tập:</b>
<b>I.Tổng kết :</b>

(Ghi nhớ) ( Saùch giaùo khoa)
<b> II Luyện tập. </b>

4.Dặn dò học sinh chuẩn bị cho tiết học tiếp theo: (5 phuùt)
- Nhắc lại trọng tâm bài học ( ghi nhớ)

- Ra bài tập về nhà: Nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm?
-Chuẩn bị bài: -Soạn bài: Văn bản ( tiếp theo)

<b>IV. Rút kinh nghiệm, bổ sung :</b>
Tóm tắt

<b> </b>Theo tục "nối dây", Đam Săn phải lấy hai chị em Hơ Nhí và Hơ Bhí làm vợ. Anh đã
chống lại, nhưng bị trời lấy ống điếu gõ vào đầu 7 lần "Đam Săn chết lịm, rồi Trời cho
sống lại". Cuối cùng Đam Săn phải làm theo lời Trời. Đam Săn trở thành tù trưởng giàu
mạnh, danh tiếng vang lừng rừng núi, "đầu đội khăn kép, vai mang túi da". Đam Săn đã
cùng bộ tộc đánh thắng hai tù trưởng hùng mạnh khác là Mơtao Grứ và Mơtao Mơxây,
bắt được nhiều nô lệ, thu được nhiều tài sản quý báu. Ngang tàn coi thường thần linh,
Đam Săn chặt cây thần. Chặt mãi cây mới đổ. Cây đổ quật chết cả hai nàng Hơ Nhí và Hơ
Bhí. Anh vác rìu đi lên trời, cầu xin Trời cứu sống vợ anh. Đang sống trong yên vui giàu
có, Đam Săn lại lên đường đi bắt Nữ thần Mặt Trời để có "hai vợ lẽ... vợ thật đẹp”. Cuộc
cầu hôn thất bại, anh trở lại quê nhà, bị chết lún giữa rừng của bà Sun Y Rít. Đam Săn
chết, cháu Đam Săn ra đời, lại theo tục "nối dây" đi tiếp hành trình của cậu chàng, dấn
thân vào cuộc chiến đấu mới.

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

A. Ngời anh hùng trọng danh dự, gắn bó với gia đình, thiết tha với cuộc sống bình yên của thị tộc.
B. Tuy kể về diễn biến trận đánh mà vẫn hớng về cuộc sống thịnh vợng, đoàn kết, thống nhất của
cả cộng đồng thị tộc.

<b>C</b>. Là pho sử thi về sự hình thành vũ trụ, tạo ra mn loài, tạo ra con ngời và x hội, đựơc kể lại <b>ã</b>

theo quan niƯm cđa ngêi xa.
<b>1 Tham kh¶o</b>

1. Thiên anh hùng ca <i>Đăm Săn</i> đã phản ánh những nét hiện thực xã hội tiêu biểu

của dân tộc Ê- đê trong một thời kỳ lịch sử mà các quan hệ thị tộc- bộ lạc và các tàn d của
chế độ mẫu quyền còn đang phổ biến. Đăm Săn đại diện cho một lực lợng mới đang lên,
khi chế độ phụ quyền đang dần dần thay thế cho chế độ mẫu quyền, nh ng cha hoàn toàn
chiếm đợc u thế, đồng thời cũng là hình ảnh lý tởng của nhân dân và một ngời tù trởng có
khả năng chiến đấu bảo vệ và mở rộng địa bàn c trú của bộ tộc. Ngời anh hùng ấy cùng
với sự kiện trong đời sống lịch sử- xã hội ấy của dân tộc đã đợc miêu tả với nhiều nét
phóng đại, tợng trng v giu mu sc thn thoi.

<b>Chu Xuân Diên,</b>

<i>( Từ điển văn học, </i>Nxb Khoa học xà hội, 1983<i>)</i>

2. Hin thc trong anh hùng ca là bức tranh xã hội thị tộc mẫu quyền đang bớc
vào thời kỳ giải thể, nhờng chỗ cho xã hội thị tộc phụ quyền, ra đời cùng với rìu sắt, với
thanh kiếm, với việc xác định vai trò chủ nhân của ngời đàn ông trong bộ tộc. Ph.
Ăngghen đã miêu tả tình trạng xã hội công xã nguyên thuỷ ở giai đoạn giải thể nh sau:

“Quyền lực của công xã nguyên thuỷ… đã bị phá tan bởi những ảnh hởng mà chúng ta coi

là một sự suy đồi, là một hành vi tội lỗi so với trình độ đạo đức cao của chế độ thị tộc cũ.
Chính những động cơ hèn hạ nhất- tính tham lam tầm thờng, lịng khao khát khối lạc thơ
bạo, tính bủn xỉn hèn hạ, nguyện vọng ích kỷ muốn ăn cắp của chung- là những ngời cha
đỡ đầu cho xã hội có giai cấp. Chính những thủ đoạn bỉ ổi nhất- trộm cắp, bạo lực, tính
xảo quyệt, sự phản bội- đã phá vỡ xã hội thị tộc khơng có giai cấp và đa xã hội đó đến chỗ

diệt vong.”(1)_{. Bài ca}<i>_{Đăm Săn}</i>_{đã phản ánh những mầm mống ấy, nh những đám mây đen}

gợn từ chân trời xanh của công xã. Từ chỗ của cải tiếng tăm của Hơ Nhị đã tiến tới của cải
tiếng tăm “của anh”. Đã có tơi tớ trong nhà tù trởng. Đã chớm gợi một ý thức, một ranh
giới: “Sao chúng bay (tôi tớ) lại để cho những ngời nh thế (Hơ Nhị, Hơ Bhị) đi cõng nớc.
Chúng bay không biết đó là con gái của tù trởng giàu và mạnh nhất hay sao”. Đã có những
cuộc chiến trận khốc vỏ tranh chiếm ngời đẹp để chiếm của, chiếm đất, chiếm tù binh
làm tôi tớ. Trung tâm chú ý của tác phẩm ca gợi ngời đàn ông- ngời tù trởng dẫn đầu dân
làng đi sản xuất, dũng cảm đánh thắng các kẻ thù, hào quang lịch sử thuộc về ngời tù
tr-ởng cũng thuộc về ngời đàn ông của thời đại phụ quyền.

Phẩm chất thẩm mỹ của tác phẩm phải xem xét từ hình tợng và t tởng chủ đề của

nã. Nếu anh hùng ca nổi tiếng <i>I-li-át </i>và <i>Ô-đi-xê</i> ca ngợi lý tởng quang vinh nơi chiến trận,

ca ngi lũng yêu quê hơng và tài đức mu trí của ngời anh hùng, thì <i>Bài ca Đăm Săn</i> lại

h-ớng về lý tởng đấu tranh chống lại tập tục cũ, vơn tới cuộc sống hạnh phúc tự do của thời

đại mới. Đề tài chính của truyện là chuyện kết hơn của Đăm Săn(2)_{. Việc kết hôn này của}

tù trởng ở thời cổ đại không tợng trng cho việc thành lập gia đình; mà tợng trng cho việc
thành lập thị tộc- bộ lạc. Việc kết hôn này đa tới một mâu thuẫn, làm thành hành động cho
anh hùng ca phát triển. Bớc đi lịch sử về hạnh phúc tự do vấp phải tập tục “nối dây”. Tập

tục này là sức ỳ của thời đại cũ. Xã hội thời đại mới- thời đại phụ quyền đang nẩy nở, cha
đủ sức giải phóng con ngời khỏi tập tục lỗi thời. Mối xung đột lịch sử giữa hai thời đại đợc
triển khai chủ yếu trong mối xung đột giữa tập tục và khát vọng hạnh phúc tự do. Mỗi
xung đột này đã bừng lên từ sức bật nhạy cảm của ngời anh hùng. Mở đầu anh hùng ca là
cảnh Hơ Nhị, Hơ Bhị buộc Đăm Săn phải “nối dây”, dù chàng đã có ngời tình là Hơ Bia.
Trời đã phải hai lần xuất hiện điều chỉnh sự cân bằng cho xã hội, buộc Đăm Săn phải nối
dây. Thì ở đây, cũng hai lần, ngời anh hùng đặt điều kiện (lần chạy thi, lần chàng muốn có
hai cụm hoa đa thần) để biến ý tập tục thành ý chính của chàng, tức là khẳng định quyền
quyết nh ly H Nh, H Bh.

<b>Lê Văn Khoa</b>,

(Mấy ý kiến về anh hùng ca <i>Bài ca Đăm Săn</i>- Tạp chí <i>Văn học</i>, số 6-1982)

...

1_{Ngun gc ca gia ỡnh, của chế độ t hữu và nhà nớc- Sự thật, 1972, tr. 159.}

2_{Về chủ đề của thiên anh hùng ca này, Đỗ Bình Trị cho rằng: “truyện khơng phát triển theo hớng khai thác mâu thuẫn}

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

...
...
...
...
...

...
...
...

...
...
...

</div>

<!--links-->