Luận văn nghiên cứu hoạt động makerting trong đào tạo tại trường trung cấp kinh tế kỹ thuật bắc giang

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
---------

---------

ðÀO H I Y N

NGHIÊN C U HO T ð NG MARKETING TRONG
ðÀO T O T I TRƯ NG TRUNG C P KINH T - K THU T
B C GIANG

LU N VĂN TH C S QU N TR KINH DOANH

Chuyên ngành

: Qu n tr kinh doanh

Mã s

: 60.34.05

Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS. TS. ð

VĂN VI N

Hµ néi – 2010

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… 1


L I CAM ðOAN
- Tơi xin cam đoan, s li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn là
trung th c và chưa t ng ñư c s d ng ñ b o v m t h c v nào.
- Tơi xin cam đoan các thơng tin trích d n trong lu n văn này đã ñư c
ch rõ ngu n g c.
Hà N i, ngày 15 tháng 9 năm 2010
Tác gi lu n văn

ðào H i Y n

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… i


L I C M ƠN
Tơi xin bày t lịng bi t ơn sâu s c ñ n các th y cơ giáo trong Khoa K
tốn và Qu n tr kinh doanh, Vi n ñào t o sau ñ i h c, đ c bi t là các th y cơ
trong B môn Qu n tr kinh doanh cùng t t c các thày cô trư ng ð i h c
Nông nghi p Hà N i đã giúp đ tơi trong q trình h c t p cũng như hồn
thành lu n văn này.
Tơi xin bày t lịng bi t ơn chân thành ñ n PGS.TS. ð Văn Vi n,
ngư i hư ng d n khoa h c ñã dành nhi u th i gian tâm huy t, t n tình ch b o
tơi trong su t q trình th c hi n đ tài này.
Tơi xin g i l i c m ơn chân thành ñ n Ban giám hi u Trư ng TH Kinh
t - K thu t B c Giang, S Giáo d c & ðào t o, S Lao ñ ng Thương binh
và Xã h i t nh B c Giang, các doanh nghi p ñã cung c p cho tôi nh ng s
li u c n thi t và t o m i ñi u ki n giúp đ tơi trong q trình tìm hi u nghiên
c u và th c hi n đ tài.

Tơi xin chân thành c m ơn t i b n bè, ñ ng nghi p ñã ñ ng viên, giúp
ñ tôi hồn thành q trình h c t p và nghiên c u.

Hà N i, ngày 15 tháng 9 năm 2010
Tác gi lu n văn

ðào H i Y n

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… ii


M CL C
L I CAM ðOAN ..........................................................................................i
L I C M ƠN...............................................................................................ii
M C L C....................................................................................................iii
DANH M C CÁC CH
I. M

VI T T T..........................................................vi

ð U....................................................................................................1

1.1.Tính c p thi t c a đ tài............................................................................1
1.2. M c tiêu nghiên c u ................................................................................2
1.2.1. M c tiêu chung .....................................................................................2
1.2.2. M c tiêu c th .....................................................................................2
1.3. ð i tư ng nghiên c u và ph m vi nghiên c u .........................................2
1.4. ðóng góp c a đ tài .................................................................................2
1.5. K t c u c a ñ tài ....................................................................................3
II. CƠ S

LÝ LU N C A HO T ð NG MARKETING TRONG LĨNH

V C ðÀO T O ...........................................................................................4
2.1. Lý lu n marketing....................................................................................4
2.1.1. Khái ni m marketing ............................................................................4
2.1.2. Phân lo i Marketing..............................................................................5
2.2. Lý lu n v ñào t o ...................................................................................6
2.2.1. Khái ni m ñào t o và phát tri n ngu n nhân l c ..................................6
2.2.2. Vai trị c a đào t o ngu n nhân l c.......................................................6
2.2.3. N i dung, phân lo i và các hình th c c a ñào t o .................................8
2.3. Khái ni m v marketing trong ñào t o ................................................... 10
2.4. ð c ñi m c a marketing trong ñào t o................................................... 11
2.5. Quan ñi m và yêu c u marketing trong ñào t o ..................................... 13
2.6. Các chính sách c a marketing trong lĩnh v c đào t o ............................ 15
2.6.1. Chính sách s n ph m .......................................................................... 16
2.6.2. Chính sách giá c ................................................................................ 18

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… iii


2.6.3. Chính sách phân ph i.......................................................................... 20
2.6.4. Chính sách xúc ti n y m tr ................................................................ 22
2.6.5. Chính sách phát tri n ngu n nhân l c ................................................ 24
2.6.6. Chính sách cơ s v t ch t.................................................................... 26
2.7. Chi n lư c marketing trong đào t o....................................................... 28
2.7.1. Phân tích mơi trư ng đào t o .............................................................. 28
2.7.2. L a ch n th trư ng m c tiêu và ñ nh v th trư ng............................. 29
III. ð C ðI M ð A BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U .......... 34
3.1. ð c ñi m ñ a bàn ................................................................................... 34

3.1.1. Gi i thi u khái quát v Trư ng trung c p kinh t -k thu t B c Giang34
3.1.2. K t qu tuy n sinh ñào t o c a trư ng ................................................ 38
3.2. Phương pháp nghiên c u ....................................................................... 41
3.2.1. T ch c ñi u tra thu th p s li u ......................................................... 41
3.2.2. Phương pháp phân tích s li u ............................................................ 41
3.2.3. Phương pháp quan sát......................................................................... 42
3.2.4. Phương pháp chuyên gia..................................................................... 42
3.2.5. Phương pháp phân tích SWOT ........................................................... 42
IV. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N.................................... 43
4.1. Phân tích th c tr ng các ho t ñ ng marketing trong ñào t o c a
trư ng.......................................................................................................... 43
4.1.1. L a ch n th trư ng m c tiêu và ñ nh v th trư ng............................. 43
4.1.2. Th c tr ng các ho t ñ ng marketing trong ñào t o t i trư ng. ... 44
4.2. M c tiêu marketing c a Trư ng trung c p kinh t - k thu t B c Giang
ñ n năm 2020 ............................................................................................... 66
4.3. Nghiên c u môi trư ng marketing ......................................................... 69
4.4. L a ch n th trư ng m c tiêu và ñ nh v th trư ng................................ 74
4.5. Gi i pháp nâng cao k t qu ho t ñ ng marketing trong ñào t o t i
trư ng .......................................................................................................... 78

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… iv


V. K T LU N VÀ KI N NGH ............................................................... 96
5.1. K t lu n ................................................................................................. 96
5.2. Ki n ngh ............................................................................................... 97
TÀI LI U THAM KH O.......................................................................... 99
PH L C.................................................................................................. 101

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… v

DANH M C CÁC CH

VI T T T

TT

Ch vi t t t

Ch ñ y ñ

1

CL

Ch t lư ng

2

HS

H c sinh

3

TCCN

Trung c p chun nghi p

4

KTTC

K tốn tài chính

6

HS

H c sinh

8

GD&ðT

Giáo d c và ðào t o

9

PP

Phương Pháp

10

TC

Trung c p

11

NCKH

Nghiên c u khoa h c

12

CNH-HðH

Cơng nghi p hố - Hi n ñ i hoá

13

NH

Ngư i h c

14

ðT

ðào t o

15

KT- KT

Kinh t - K thu t

16

KTNN

Kinh t nông nghi p

17

VLVH

V a làm v a h c

18

KT- XH

Kinh t - Xã h i

19

CBNV

Cán b nhân viên

20

UBND

U ban nhân dân

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… vi


DANH M C B NG
STT

Tên b ng

Trang

3.1 : K t qu ñào t o b c trung h c qua 4 năm ............................................ 39
4.1 : Quy mô h c sinh ñang theo h c t i các ngành ñào t o năm h c 20082009 ............................................................................................................. 45
4.2: Phân b lao ñ ng c a trư ng TCKT-KT BG ......................................... 50
4.3: H c sinh

ký túc xá/t ng s h c sinh có nhu c u trong 3 năm g n đây 55

4.4: Cơ s v t ch t ph c v ñào t o c a nhà trư ng năm h c 2008-2009...... 56
4.5: Nh ng l i ích ngư i h c mong ñ i t cơ s v t ch t c a trư ng............ 57
4.6: H c phí h c sinh chính quy 3 năm g n đây......................................... 61
4.7: H c phí h v a làm v a h c c a m t s h p ñ ng ñào t o năm h c 20082009 ............................................................................................................. 62
4.8: Các cơ s liên k t ñào t o c a nhà trư ng.............................................. 63
4.9 : Ngu n thông tin h c sinh bi t v Trư ng TCKT-KT BG...................... 66
4.10 : ði m m nh, y u, cơ h i và thách th c ................................................ 72
4.11: Các trư ng có cùng ngành đào t o v i nhà trư ng trong t nh............... 74
4.12: Khung chương trình chuyên ngành k toán doanh nghi p s n xu t t
năm h c 2010-1011 ...................................................................................... 84
4.13: Xác ñ nh m c ñóng góp c a h c sinh .................................................. 86
4.14: L trình b sung ngu n nhân l c giai đo n 2010-2020 ........................ 88

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… vii


I. M

ð U

1.1. Tính c p thi t c a ñ tài
Trong nh ng năm g n ñây, th gi i ñã ch ng ki n nh ng bư c thay ñ i
căn b n v quan ni m phát tri n. Khi s phát tri n cịn

vào giai đo n t c ñ

th p, nh ng v n ñ toàn c u chưa xu t hi n. Ngày nay, xu hư ng chung c a
th gi i là ti n t i tồn c u hố và kinh t tri th c, d a trên n n t ng sáng t o
khoa h c và cơng ngh . ðó là m t th gi i đang trong q trình thay ñ i c c
nhanh c v cu c s ng và văn hố, theo t ng đ t sóng cách m ng công ngh
liên ti p, d n d p như trư c ñây chưa t ng th y, d dàng b l i hay nh n chìm
các qu c gia khơng vư t qua đư c, khơng thích ng n i, ho c thích ng ch m
v i nh ng đ t sóng y. V phương di n liên quan tr c ti p ñ n giáo d c, đ t
sóng m i v cơng ngh thơng tin, ñ c bi t là s hoá và ña d ng truy n thông
không dây s

nh hư ng l n lao đ n q trình ph bi n, ti p thu, x lý, v n

d ng và sáng t o tri th c. Cho nên nói đ n giáo d c th k 21 là nói đ n m t
n n giáo d c đ t trên cơ s thích ng v i nh ng ñi u ki n, kh năng và nhu
c u phát tri n xã h i m i. Nhà trư ng t ch khép kín chuy n sang m c a
r ng rãi, ñ i tho i v i xã h i và g n bó ch t ch v i nghiên c u khoa h ccơng ngh và ng d ng; giáo viên thay vì ch truy n ñ t tri th c chuy n sang
cung c p cho ngư i h c phương pháp thu nh n thông tin m t cách h th ng

có tư duy phân tích t ng h p.
ð đáp ng đư c nh ng thay đ i đó tơi ch n nghiên c u ñ tài: “Nghiên
c u ho t ñ ng Marketing trong ñào t o t i Trư ng trung c p kinh t - k
thu t B c Giang” nh m ñáp ng m t cách năng ñ ng hơn, hi u qu hơn nhu
c u phát tri n nhà trư ng trong ñi u ki n n n kinh t nư c ta h i nh p v i n n
kinh t th gi i v i áp l c liên k t và c nh tranh trong ñào t o ñang phát tri n
ngày càng m nh m , tiên ti n và hi n đ i.

Trư ng ð i h c Nơng nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… 1


1.2. M c tiêu nghiên c u
1.2.1. M c tiêu chung
Trên cơ s ñánh giá th c tr ng ho t ñ ng marketing trong ñào t o t i
trư ng Trung c p Kinh t - K thu t B c Giang đ xu t gi i pháp hồn thi n
ho t ñ ng t ch c marketing trong ñào t o t i trư ng.
1.2.2. M c tiêu c th
- Góp ph n làm rõ cơ s lý lu n c a marketing trong lĩnh v c ñào t o
- Phân tích đánh giá th c tr ng các ho t ñ ng marketing trong ñào t o
t i Trư ng trung c p kinh t - k thu t B c Giang ñ ng th i ch ra nh ng
nguyên nhân nh hư ng làm h n ch các ho t ñ ng marketing trong lĩnh v c
ñào t o t i trư ng.
- ð xu t gi i pháp hồn thi n ho t đ ng marketing trong ñào t o t i
trư ng Trung c p kinh t - k thu t B c Giang.
1.3. ð i tư ng nghiên c u và ph m vi nghiên c u
- ð i tư ng nghiên c u: Nghiên c u các ho t ñ ng ñào t o và các chính
sách marketing trong lĩnh v c ñào t o c a nhà trư ng
- Ph m vi nghiên c u:
+ Ph m vi v không gian: Trư ng Trung c p kinh t - k thu t B c Giang
+ Ph m vi v th i gian:

* Th i gian thu th p s li u phân tích t năm 2005 – 2009.
* Th i gian th c hi n ñ tài: t 06/2009 ñ n 08/2010.
1.4. ðóng góp c a đ tài
- Làm rõ cơ s lý lu n cơ b n v các ho t ñ ng marketing ñào t o t i
trư ng Trung c p kinh t - k thu t B c Giang c th : xác l p khái ni m, ñ c
ñi m c a marketing ñào t o, xác l p các n i dung cơ b n c a các chính sách
trong marketing đào t o.
- Phát hi n nh ng thành công và chưa thành công trong vi c ng d ng
các chính sách marketing đào t o t i trư ng, nguyên nhân khách quan và ch

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… 2


quan, nh ng ñ xu t v i cơ qu n lý, v i nhà trư ng nh m ng d ng đ y đ và
có hi u qu các chính sách đó trong m t cơ s đào t o nói chung và trư ng
Trung c p kinh t - k thu t B c Giang nói riêng.
1.5. K t c u c a ñ tài
Ph n I: M ñ u
Ph n II: Cơ s lý lu n c a ho t ñ ng marketing trong lĩnh v c ñào t o
Ph n III: ð c ñi m ñ a bàn và phương pháp nghiên c u
Ph n IV: K t qu nghiên c u và th o lu n.
Ph n V: K t lu n và ki n ngh

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… 3


II. CƠ S

LÝ LU N C A HO T ð NG MARKETING
TRONG LĨNH V C ðÀO T O

2.1. Lý lu n marketing
2.1.1. Khái ni m marketing
Có r t nhi u khái ni m khác nhau v Marketing, tuỳ thu c vào hoàn c nh
th c t và nh n th c khác nhau mà ngư i ta có nh ng cách đ nh nghĩa
Marketing khác nhau. S khác nhau khơng ch
ánh

m c đ chi ti t mà cịn ph n

n i dung mà nó ch a đ ng. Nhưng ai cũng cơng nh n r ng Marketing

ra đ i nh m h tr có hi u qu cho ho t ñ ng thương m i, bán hàng và tiêu
th s n ph m. Tr i qua nhi u giai ño n, thu t ng Marketing ñư c ñ c p ñ n
như Marketing bán hàng, Marketing b ph n. Ngày nay, dư i ánh sáng c a
khoa h c k thu t, trình đ t ch c qu n lý và v i trình đ tiên ti n c a n n
cơng nghi p hi n đ i, Marketing hi n ñ i ra ñ i. Theo quan ñi m m i này,
ho t đ ng Marketing đã có bư c phát tri n m nh c v lư ng và ch t, gi i
thích m t cách đúng đ n hơn ý nghĩa mà nó ch a đ ng.
Theo Philip Kotler marketing ñư c hi u như sau: Marketing là m t q
trình qu n lý mang tính xã h i, nh đó mà các cá nhân và t p th có đư c
nh ng gì h c n và mong mu n thông qua vi c t o ra, chào bán và trao ñ i
nh ng s n ph m có giá tr v i nh ng ngư i khác.
Cùng v i s phát tri n c a s n xu t hàng hoá và th trư ng, s bùng n
thông tin trong các lĩnh v c kinh t , chính tr , xã h i đã làm cho vai trò c a
marketing ngày nay phát tri n r t nhanh, r t phong phú và ñ t trình đ cao,
marketing khơng ch d ng l i

lĩnh v c s n xu t kinh doanh mà cò xâm nh p

sâu vào đ i s ng chính tr , xã h i, văn hoá, s áp d ng marketing khơng ch
d ng l i

lĩnh v c kinh doanh tìm ki m l i nhu n mà còn ng d ng m nh m

trong lĩnh v c phi l i nhu n.

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… 4


2.1.2. Phân lo i Marketing
a. Marketing truy n th ng hay Marketing c đi n
Tồn b ho t đ ng Marketing ch di n ra trên th trư ng trong khâu lưu
thơng. Ho t đ ng đ u tiên c a Marketing là làm vi c v i th trư ng và vi c
ti p theo c a nó trên các kênh lưu thông. Như v y, v th c ch t Marketing c
ñi n ch chú tr ng ñ n vi c tiêu th nhanh chóng nh ng hàng hố, d ch v s n
xu t ra và khơng chú tr ng ñ n khách hàng. Trong ñi u ki n c nh tranh gay
hơn n u ch quan tâm đ n khâu tiêu th thì chưa đ mà cịn c n quan tâm đ n
tính đ ng b c a c h th ng. Vi c thay th Marketing c ñi n b ng lý thuy t
Marketing là ñi u t t y u.
b. Marketing hi n ñ i
S ra ñ i c a Marketing hi n ñ i đã góp ph n to l n vào vi c kh c
ph c tình tr ng kh ng ho ng th a và thúc ñ y khoa h c k thu t phát tri n.
Marketing hi n ñ i ñã chú tr ng ñ n khách hàng hơn, coi th trư ng là khâu
quan tr ng nh t c a q trình tái s n xu t hàng hố và khách hàng và nhu c u
c a h đóng vai trị quy t đ nh. M t khác do chú ý đ n tính đ ng b c a c h
th ng nên các b ph n, ñơn v ñ u t p trung t o nên s c m nh t ng h p ñáp
ng t t nh t nhu c u c a khách hàng. M c tiêu c a Marketing hi n là t i ña
l i nhu n nhưng đó là m c tiêu t ng th , dài h n còn bi u hi n trong ng n h n
l i là s tho mãn th t t t nhu c u khách hàng.

Theo quan ñi m này, b n ch t c a marketing là vi c ñ nh hư ng vào
ngư i tiêu dùng v i nh ng yêu c u và mong mu n c a h , địi h i doanh
nghi p ph i trung thành v i h c thuy t v ch quy n c a ngư i tiêu dùng.
B n thân doanh nghi p ch có th ñ t t i nh ng m c tiêu c a t ch c trên cơ
s ñào t o ra, tho mãn và duy trì đư c s mong mu n c a ngư i tiêu dùng
ñ i v i s n ph m, d ch v c a doanh nghi p.

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… 5


2.2. Lý lu n v ñào t o
2.2.1. Khái ni m ñào t o và phát tri n ngu n nhân l c
ði u ki n quy t ñ nh ñ các t ch c có th ñ ng v ng và th ng l i là
ph i ñào t o và phát tri n vì nó là các ho t đ ng đ duy trì và nâng cao ch t
lư ng ngu n nhân l c. Qua đó th y ñư c t m quan tr ng c a cơng tác đào và
phát tri n trong t ch c.
ðào t o ñư c hi u là các ho t ñ ng h c t p nh m giúp cho ngư i lao
đ ng có th th c hi n hi u qu hơn ch c năng, nhi m v c a mình. ðó chính
là q trình h c t p đ nâng cao trình đ , k năng c a ngư i lao ñ ng nh m
th c hi n nhi m v có hi u qu hơn.
Giáo d c là các ho t ñ ng h c t p ñ chu n b cho ngư i lao ñ ng bư c
vào m t ngh nghi p ho c chuy n sang m t ngh m i thích h p hơn trong
tương lai.
Phát tri n là các ho t ñ ng h c t p vư t ra kh i ph m vi công vi c
trư c m t c a ngư i lao ñ ng, nh m m ra cho h nh ng công vi c m i d a
trên cơ s nh ng ñ nh hư ng tương lai c a t ch c.
Như v y, ñào t o và phát tri n là nhân t quy t đ nh đ t o nên s
thành cơng c a t ch c trong hi n t i cũng như trong tương lai. Nh t là trong
giai ño n hi n nay, khi mà n n công nghi p phát tri n như vũ bão thì v n đ
đào t o và phát tri n càng tr nên c n thi t và quan tr ng.

2.2.2. Vai trò c a ñào t o ngu n nhân l c
M c tiêu c a giáo d c và ñào t o là nâng cao dân trí, đào t o nhân l c,
b i dư ng nhân tài, ph c v kinh t th trư ng, ph c v s nghi p cơng
nghi p hố, hi n đ i hố đ t nư c và hoà nh p qu c t . Giáo d c đào t o đóng
vai trị quan tr ng trong vi c ñào t o ra nh ng con ngư i bi t tôn tr ng nhân
ph m và giúp cho ngư i h c hình thành hành vi thái ñ c n thi t cho phát
tri n b n v ng, đ ng th i có đư c năng l c và hành ñ ng c th vì m t xã h i

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… 6


b n v ng c v kinh t , môi trư ng và văn hoá; m t l i s ng hài hoà v i vi c
s d ng b n v ng và công b ng các ngu n l i tài nguyên thiên nhiên cũng
như chu n b cho cá nhân đ đ i phó v i nh ng khó khăn và thách th c, tăng
cư ng kh năng thích nghi..
Giáo d c- đào t o giúp ngư i h c hi u ñư c b n thân mình và nh ng
ngư i khác, hi u đư c s i dây g n k t gi a con ngư i v i môi trư ng t
nhiên – xã h i r ng l n, thúc ñ y phát tri n b n v ng và nâng cao kh năng
gi i quy t các v n ñ liên quan ñ n môi trư ng và phát tri n.
Giáo d c - ñào t o là n n t ng c a s

phát tri n khoa h c công

ngh , khoa h c cơng ngh tr thành đ ng l c cơ b n c a s phát tri n
kinh t xã h i.
Giáo d c - ñào t o là n n t ng c a s phát tri n ngu n nhân l c ñáp
ng yêu c u c a xã h i hi n ñ i và đóng vai trị ch y u trong vi c nâng
cao ý th c dân t c, tinh th n trách nhi m và năng l c c a các th h hi n
nay và mai sau.
Ngày nay khi xem xét ti m l c c a m i qu c gia, ngư i ta d a ch y u

vào ch t xám c a ñ i c a ñ i ngũ lao đ ng và khoa h c cơng ngh . Tri th c
và k năng c a ñ i ngũ lao ñ ng cùng v i khoa h c cơng ngh tiên ti n quy t
đ nh năng su t lao ñ ng và t c ñ phát tri n kinh t xã h i c a m t qu c gia.
Vì v y, có th nói ngu n nhân l c là t ng th các ti m năng lao ñ ng c a m t
qu c gia, m t ñ a phương; là ngu n lao ñ ng ñư c ñào t o, ñư c chu n b s n
sàng đ m nhi m m t cơng vi c lao đ ng nào đó, t c là ngu n lao đ ng có k
năng đáp ng đư c yêu c u chuy n ñ i cơ c u kinh t . Do đó, đào t o ngu n
nhân l c có trí th c, có trình đ chuyên môn k thu t là h t s c quan tr ng.
Ðó là m t ngu n l c có tính quy t đ nh đ n phát tri n kinh t xã h i, là cơ s
cho vi c phát tri n b n v ng, là ñ ng l c hàng ñ u thúc ñ y s phát tri n c a
ñ t nư c.

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… 7


2.2.3. N i dung, phân lo i và các hình th c ñào t o
*N i dung
ðào t o g m 3 n i dung chính là:
- ðào t o m i: T c là ñào t o cho nh ng ngư i chưa h có ngh , đ h
có ñư c m t ngh nào ñó trong n n kính t .
- ðào t o l i: ðào t o cho nh ng ngư i đã có ngh nhưng ngh đó hi n
khơng cịn phù h p n a.
- ðào t o nâng cao trình đ lành ngh : Là đào t o cho nh ng ngư i đã
có ngh đ h có th làm đư c nh ng vi c ph c t p hơn, có yêu c u trình đ
cao hơn.
* Phân lo i
Thư ng đào t o ñư c phân ra làm 2 lo i là ñào t o công nhân k thu t
và ñào t o cán b chuyên môn
- ðào t o công nhân k thu t:
ðào t o công nhân k thu t: Là vi c ñào t o trong các trư ng d y ngh ,

các trung c p d y ngh , các cơ s d y ngh hay các l p d y ngh ...
Các phương pháp v ñào t o công nhân k thu t:
+ ðào t o t i nơi làm vi c: Doanh nghi p t ch c ñào t o tr c ti p cho
ngư i lao ñ ng ngay t i nơi làm vi c, h c viên ñư c h c lý thuy t và th c
hành ngay t i đó.
Phương pháp này có hai hình th c là m t ngư i đào t o m t ngư i ho c
m t ngư i đào t o m t nhóm ngư i.
* Ưu ñi m c a phương pháp này là r t ñơn gi n, ñào t o nhanh v i chi
phí th p. Trong q trình đào t o ngư i lao đ ng v n đóng góp vào k t qu
s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p. ð ng th i do có s k t h p luân phiên

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… 8


và ñ ng ñ u gi a lý thuy t và th c hành nên ngư i lao ñ ng s n m b t ñư c
r t nhanh.
* Như c ñi m c a phương pháp ñào t o này là ki n th c đào t o khơng
bài b n và khơng mang tính h th ng. ð ng th i ngư i lao ñ ng s b

nh

hư ng r t l n b i ngư i hư ng d n, trong đó có c như c đi m c a h . M t
khác, ngư i hư ng d n còn h n ch v phương pháp gi ng d y và trình đ
lành ngh .
+ ðào t o t i các trư ng chính quy: Nhà nư c ho c tư nhân t ch c các
trư ng d y ngh , trung tâm d y ngh ... đ đào t o m t cách có h th ng
nh ng cơng nhân có trình đ lành ngh cao, cung c p cho th trư ng lao ñ ng.
* Ưu ñi m c a phương pháp ñào t o này là các h c viên ñư c ñào t o
m t cách có h th ng t lý thuy t ñ n th c hành, giúp vi c ti p thu ki n th c
đư c nhanh chóng và d dàng hơn. T o thu n l i cho h c viên ñư c ti p c n

nh ng v n ñ m i, ch ñ ng gi i quy t nh ng v n ñ n y sinh.
* Như c ñi m c a phương pháp này là th i gian đào t o dài, chi phí
đào t o l n.
- ðào t o cán b chuyên mơn
ðào t o cán b chun mơn là đào t o trong các trư ng ñ i h c, cao
ñ ng và trung c p chuyên nghi p ñ ngư i lao đ ng có kh năng lãnh đ o,
qu n lý, ch đ o m t chun mơn, nghi p v nào đó.
Căn c vào trình đ đào t o có th phân ra làm các lo i đào t o sau:
+ ðào t o trung c p chuyên nghi p: Là ñào t o nh ng lao ñ ng lành
ngh , bi t cách s d ng các cơng th c, bi u m u, qui trình hay các thao tác ñã
h c

nhà trư ng ñ v n hành trong th c t .
+ ðào t o cao ñ ng: Là ñào t o cho h c viên có trình đ g n như tương

đương v i trình ñ ñ i h c nhưng thiên v th c hành (như trung c p chuyên
nghi p) hơn.

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… 9


+ ðào t o ñ i h c: Là ñào t o cho h c viên có đư c nh ng năng l c
nh n th c quy lu t nghiên c u lý thuy t đ có th đưa ra nh ng gi i pháp v n
d ng trong th c t .
+ ðào t o sau ñ i h c (th c s , ti n s ): Là đào t o ra nh ng cán b
chun mơn có kh năng đ c l p nghiên c u, phân tích đư c các q trình, xu
hư ng v n ñ ng c a lý thuy t ñ b sung ho c thay ñ i lý thuy t cho thích
ng v i s phát tri n m i c a mơi trư ng.
Các hình th c đào t o cán b chun mơn ch y u là đào t o chính qui,
đào t o t i ch c và đào t o t xa. Ngồi ra cịn nhi u các hình th c đào t o

khác như đào t o ph i h p, ñào t o chuyên tu, ñào t o d ng h i th o, h i
ngh , hư ng d n...
2.3. Khái ni m v marketing trong đào t o
Marketing trong đào t o khơng cịn là m i m và cũng khơng ph i m i
đư c gi i thi u do có s chuy n đ i sang nh ng hình th c t lãnh ñ o và t
qu n các trư ng h c ña d ng

vương qu c Anh và trên th gi i. Tuy nhiên,

rõ ràng s c i cách và tái thi t giáo d c di n ra

m t s nư c n a cu i nh ng

năm 80 và trong su t th p niên 90 c a th k XX ngày càng ñư c chú ý. K t
qu là marketing ñã tr thành m t ho t đ ng cơng khai và quan tr ng trong
qu n lý và lãnh ñ o trư ng h c.
Marketing trong đào t o là tồn b nh ng ho t ñ ng c a cơ s ñào t o
hư ng vào vi c tho mãn t t hơn nguy n v ng c a khách hàng và ñáp ng t t
hơn nhu c u v giáo d c ñào t o c a cơng chúng khách hàng đào t o; t vi c
phân tích nhu c u h c t p, ñào t o c a c ng ñ ng xã h i ñ xác ñ nh và ñi u
ch nh m c tiêu giáo d c ñào t o cho thích h p đ n vi c thi t k qui trình giáo
d c đào t o phù h p. Tư tư ng cơ b n: c g ng làm tho mãn nguy n v ng
c a công chúng khách hàng và khơng ng ng kh ng đ nh uy tín, ch t lư ng
c a cơ s ñào t o.

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… 10


Như v y, marketing trong ñào t o liên quan ñ n m t lo t các ho t ñ ng
như văn hoá ph n ánh và ng x trong trư ng h c, nghiên c u nhu c u khách

hàng và xã h i, ñ nh nghĩa m c ñích và giá tr c a trư ng h c, phát tri n các
phương pháp hi u qu ñ qu ng cáo trư ng h c.
2.4. ð c ñi m c a marketing trong ñào t o
- Marketing ñào t o v a thu c lo i marketing xã h i v a thu c
marketing d ch v . Tính ch t xã h i th hi n

ch nó thu hút ngư i h c ñ

ngư i th y truy n l i tri th c, kinh nghi m c a nhân lo i ñ ng th i th hi n
ch khơng vì l i nhu n. Tính ch t d ch v

th hi n

ch đào t o có l i

nhu n, tuy nhiên l i nhu n ñào t o khơng ch đơn thu n c a cơ s đào t o
mà cịn bi u dư i góc đ cá nhân đó là nh c ki n th c, k năng mà ngư i
h c có đư c sau ñào t o, t ñó ngư i lao ñ ng có vi c làm đem l i hi u qu
cao hơn và t o ra giá tr th ng dư l n hơn khi chưa có đào t o. Trong m t cơ
s đào t o thì tính ch t xã h i và tính ch t kinh doanh có quan h t l
ngh ch v i nhau.
- Marketing trong ñào t o g n v i l i ích c a nhi u gi i: giáo viên, h c
sinh, ph huynh, các doanh nghi p và các gi i khác trong xã h i. ð i tư ng
nghiên c u c a marketing trong ñào t o xu t phát t m i quan h cung c u
trên th trư ng lao ñ ng, nhu c u th trư ng lao ñ ng nh hư ng l n ñ n cơ
c u ngành h c
- Marketing trong ñào t o hư ng đ n nh ng l i ích vơ hình: cung c p
ki n th c, k năng, tính chuyên nghi p… cho ngư i h c nh m ñáp ng nhu
c u c a th trư ng lao ñ ng.
- V cơ c u thành ph n marketing h n h p g m các y u t : s n ph m,

giá c , phân ph i, c đ ng, con ngư i, q trình t ch c đào t o. Trong đó
chú ý đ n hai y u t cơ b n:

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… 11


+ S n ph m ñào t o: ñ i tư ng ch y u ñ th c hi n trao ñ i, là cái mà
m t trư ng cung ng ra và khách hàng ñào t o là ngư i thu nh n l y. Nó
khơng ph i là s n ph m thông thư ng mà là s n ph m đ c bi t có 3 đ c ñi m
ch y u:
Th nh t: lo i s n ph m, s n ph m ñào t o thu c lo i d ch v , là vơ
hình, chúng ta khơng th th y đư c trư c khi chúng ñư c mua. ð ñánh giá
ch t lư ng d ch v , ngư i ta s xem xét nh ng d u hi u ho c nh ng b ng
ch ng c a ch t lư ng thông qua con ngư i, thi t b , bi u tư ng, ñ a ñi m, giá
c , d ch v …Chính vì v y, nhi m v c a ngư i cung ng d ch v là “qu n lý
b ng ch ng” là làm cho cái vô hình tr thành h u hình. ð i v i ñào t o, qu n
lý s n ph m chính là qu n lý s lư ng và ch t lư ng các y u t c u thành ñào
t o (m c tiêu, n i dung, chương trình đào t o…)
Th hai: ngu n g c s n ph m, nó ln g n v i trư ng cung ng ra nó.
V i cùng m t đ i tư ng ñào t o, n u m t trư ng đ i ngũ giáo viên có chun
mơn nghi p v gi i, có tâm v i ngh , cơ s v t ch t tiên ti n và môi trư ng
đào t o t t… thì ch c ch n ch t lư ng ñào t o s t t hơn so v i nh ng trư ng
thi u nh ng ñi u ki n trên. ði u này gi i thích hi n tư ng t i sao ngư i h c
ch n trư ng, ch n th y trong cùng m t chuyên ngành ñào t o và cịn ch p
nh n m c h c phí cao ñ nh n ñư c d ch v ñào t o ch t lư ng cao. ðây cũng
chính là lý do đ các trư ng làm marketing v hình nh chính mình.
Th ba: tính n đ nh c a s n ph m, s n ph m ñào t o xét trong m t
gi i h n, th i gian nh t ñ nh (m t ti t gi ng, m t bàì gi ng…) có tính khơng
n đ nh v ch t lư ng. Trong th c t là cùng m t thày d y v i nh ng ñi u
ki n h c t p như nhau, m c đóng góp h c phí như nhau, bên c nh nh ng h c

sinh gi i cịn có nh ng h c sinh y u. S dĩ như th là do t ch t và s c g ng
c a t ng ngư i h c khác nhau. D y và h c là hai m t c a m t q trình địi

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… 12


h i s n l c nói chung m i có k t qu t t. ðó là đ c thù c a vi c trao ñ i s n
ph m.
+ Giá c trong đào t o: xét

góc đ là giá c d ch v có l i nhu n, giá

c có kh năng tách xa giá tr đích th c c a nó và đi u này ph

thu c r t l n

vào uy tín c a m t trư ng. Nguyên nhân do s n ph m ñào t o là d ch v nên
khách hàng khó xác ñ nh ch t lư ng trư c khi nó ñư c trao ñ i và khó ñ nh
lư ng giá tr . ð c ñi m này cho phép m t trư ng làm marketing ñào t o th c
hi n chính sách giá phân bi t, linh ho t phù h p v i t ng lo i khách hàng.
2.5. Quan ñi m và yêu c u marketing trong ñào t o
Lu t giáo d c s a ñ i năm 2005 ñi u 20 quy ñ nh: “C m l i d ng các
ho t ñ ng giáo d c đ xun t c ch trương chính sách c a Nhà nư c, ch ng
l i nư c C ng hoà xã h i ch nghĩa Vi t Nam, chia r kh i đồn k t dân t c,
kích đ ng b o l c, tun truy n chi n tranh xâm lư c, phá ho i thu n phong
mũ thu t, truy n bá mê tín, h t c, lôi kéo ngư i h c vào các t n n xã h i.
C m l i d ng ho t đ ng giáo d c vì m c tiêu v l i”.
Như v y, giáo d c- đào t o là ho t đ ng khơng v l i nh m ph c v l i
ích c a nhân dân, ti n l i thu ñư c sau khi trang tr i các kho n chi phí ho t
đ ng ph i đư c s d ng nh m m c đích ban đ u ho c tái ñ u tư hay ñưa vào

d tr ñ ti p t c phát tri n ho t ñ ng giáo d c.
D ch v giáo d c là m t “s n ph m lao đ ng”, có th dùng ñ tho mãn
nhu c u con ngư i. Vì v y, n u nó đư c “đi vào q trình thơng qua trao đ i”
thì nó là m t hàng hố. Hàng hố ngày nay đư c hi u r ng hơn và có hai đ c
trưng b sung cho nhau: “m c công c ng” và “m c th trư ng”. T hai ñ c
trưng này, khi chúng ta ñ c p ñ n d ch v giáo d c ñào t o ph i nghĩ ñ n ai
là ngư i quy t ñ nh cung c p cho th trư ng. Thơng thư ng chính d ch v
giáo d c có m c cơng c ng càng cao tr ng s Nhà nư c cung c p cho xã h i
càng l n. Vì d ch v giáo d c đào t o có m c đ cơng c ng càng cao “chi phí

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… 13


ngu n l c b sung c a ngư i khác đ đư c hư ng l i ích c a d ch v này
càng g n b ng không”, nghĩa là s tiêu th càng g n

m c ñ “khơng c nh

tranh”.
T nh ng đ c trưng trên ta th y hàng hố có ph m vi khá r ng, chúng
khơng ch là hàng hố cá nhân thu n tuý do th trư ng t do cung c p và s
tiêu dùng là có tính lo i tr nhau mà cịn ó m t c c khác là hàng hố cơng
thu n t do Nhà nư c cung c p (là phúc l i xã h i cho không) và s tiêu
dùng là không lo i tr nhau. V i hàng hố này, có trao đ i nhưng khơng mua
bán đư c vì “khơng lo i tr ” đư c ngư i hư ng th . Nhưng chúng v n đư c
coi là hàng hố.
Vì v y, B trư ng B giáo d c và ñào t o Nguy n Thi n Nhân kh ng
đ nh: “ khơng m t qu c gia nào có n n giáo d c thương m i hồn tồn, vì
giáo d c chính là tương lai c a m i qu c gia. V i nh ng n n giáo d c cung
c p s n ph m ch t lư ng cao ngư i hư ng th giáo d c ph i đ u tư chi phí

cao. ðó là khía c nh th trư ng”.
Khía c nh th trư ng trong giáo d c ñào t o
th hi n khác nhau

nư c ta hi n nay ñư c

các b c h c. V i d ch v giáo d c ph thông ch y u vì

l i ích cơng nhưng v i d ch v giáo d c ñ i h c khơng cịn thu n t là l i ích
cơng. Nó v a là l i ích cơng đư c cung c p mi n phí cho các đ i tư ng chính
sách và con em nghèo, v a là m t d ch v cơng đư c cung ng theo nguyên
t c l y thu bù chi không nh m m c đích l i nhu n. Bên c nh ñó,

m ts

trư ng ñ i h c tư th c và m t s cơ s giáo d c nư c ngoài t i Vi t Nam,
d ch v giáo d c cung c p ñư c coi là hàng hố.
Như v y, th c t

Vi t Nam đang hình thành và phát tri n th trư ng

giáo d c trong b i c nh nư c ta m r ng c a, nh t là lĩnh v c giáo d c đ i
h c. ð có m t “chu n th trư ng” c n ñ nh hư ng m nh m c a Nhà nư c.
Theo ñ c trưng m c đ th trư ng, chi phí cho giáo d c ñào t o ñ i h c
thư ng ñư c nhà nư c cung c p m t ph n và ngư i h c cung c p m t ph n.

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… 14


Nhà nư c ph i cung c p m t ph n là do giáo d c ñ i h c v n n m trong

“quy n ñư c h c hành” c a ngư i dân, do truy n th ng, do vai trò to l n c a
giáo d c đ i h c trong cơng cu c phát tri n kinh t , xã h i chung c a c nư c.
Còn ngư i h c ph i cung c p m t ph n là do d ch v giáo d c ñ i h c khơng
ph i là hàng hố cơng thu n t, giáo d c đ i h c cịn chưa là giáo d c ph
c p, giáo d c ñ i h c m i ch cung c p ñư c kho ng 20% t ng nhu c u cho
nh ng ngư i có năng l c hơn, đ u tư cho giáo d c đ i h c cịn là m t lo i đ u
tư r t có hi u qu c a ngư i h c.
Khi coi d ch v giáo d c là hàng hoá, ngư i h c là khách hàng, cơ s ñào
t o là nhà s n xu t thì yêu c u ho t ñ ng marketing trong ñào t o là thi t l p,
duy trì và c ng c các m i quan h v i khách hàng, nhà s n xu t và các đ i
tác có liên quan nh m làm tho mãn m c tiêu c a các thành viên này.
Như v y, ñ ti n hành marketing ñào t o có hi u qu , các trư ng ph i t
ch c nghiên c u th trư ng, xác ñ nh ñúng nhu c u, xây d ng chi n lư c
marketing, đưa ra nh ng chương trình hành đ ng, nh ng chính sách, nh ng
quy t ñ nh marketing thích h p nh m th c hi n thành công nh ng m c tiêu
chi n lư c đã đ ra.
2.6. Các chính sách c a marketing trong lĩnh v c ñào t o
Nhà nư c ñang xây d ng m t n n kinh t th trư ng ñ nh hư ng xã h i
ch nghĩa. N n kinh t này ñã tác ñ ng r t l n ñ n giáo d c ñào t o. Nhà
nư c ch trương chuy n d n mơ hình giáo d c hi n nay sang mơ hình giáo
d c m - mơ hình xã h i h c t p v i h th ng h c t p su t ñ i, ñào t o liên
t c, liên thông gi a các b c h c, ngành h c; xây d ng và phát tri n h th ng
h c t p cho m i ngư i và nh ng hình th c h c t p, th c hành linh ho t, ñáp
ng yêu c u h c t p thư ng xuyên; t o nhi u kh năng, cơ h i khác nhau cho
ngư i h c, b o đ m s cơng b ng xã h i trong giáo d c. Nhà nư c m r ng
quy n t ch , t ch u trách nhi m ñ i v i các ñơn v s nghi p nói chung và
ñ i v i các ñơn v s nghi p giáo d c- ñào t o nói riêng.

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… 15

T t c nh ng y u t đó bu c các trư ng mu n t n t i và phát tri n ph i
v ch ra các chính sách marketing thích h p, nh m th c hi n thành công
nh ng m c tiêu chi n lư c đ ra.
2.6.1. Chính sách s n ph m
S n ph m có th là v t th h u hình, d ch v , đ a đi m hay ý tư ng.
Tuỳ theo t ng lo i s n ph m khác nhau mà có các ho t đ ng marketing khác
nhau phù h p, ñ t hi u qu cao nh t trong kinh doanh.
S n ph m là t t c nh ng gì có th tho mãn ñư c nhu c u ho c mong
mu n c a con ngư i và ñư c chào bán trên th trư ng v i m c đích thu hút s
chú ý, mua hay s d ng.
S n ph m giáo d c ñào t o trong n n kinh t th trư ng ñư c coi là m t
lo i d ch v mà cơ s ñào t o cung ng cho ngư i h c, cho xã h i. Nó là lo i
s n ph m, ngư i h c khơng th th y đư c trư c khi chúng ñư c mua; là
nh ng ki n th c, nh ng k năng ngh nghi p c a chuyên ngành ñào t o ñ
th hi n qua m t q trình giáo d c – đào t o bao g m: cơ c u ngành ngh ,
m c tiêu, n i dung, chương trình, bài gi ng, tài li u…
Chính sách s n ph m gi v trí trung tâm và là n n t ng, xương s ng
c a marketing chi n lư c nói chung, c a marketing mix nói riêng. B i vì nó
là cơ s ñ doanh nghi p ñ nh hư ng ñ u tư, nghiên c u thi t k , s n xu t và
tiêu th s n ph m trong t ng th i kỳ nh t đ nh.
Chính sách s n ph m là t ng th nh ng qui t c ch huy vi c tung s n
ph m vào th trư ng ñ c ng c , g t b ho c b sung, ñ i m i s n ph m cho
th trư ng l a ch n c a doanh nghi p.
Trong lĩnh v c đào t o, chính sách s n ph m là tồn b nh ng gì mà
m t cơ s ñào t o cung ng cho ngư i h c và xã h i. ðó là nh ng ki n th c,
k năng ñào t o qua nh ng chương trình, qua đó ngư i h c đư c hồn thi n
v m t nhân cách theo nh ng m c tiêu ñã xác ñ nh.

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… 16

Như v y, chính sách s n ph m đào t o là chính sách v các y u t c u
thành trong q trình đào t o. M t cơ s ñào t o mu n s n ph m c a mình có
ch t lư ng cao ph i có chính sách phù h p v i t ng y u t c u thành trong
quá trình t ch c cung ng d ch v giáo d c ñào t o.
- Cơ c u ngành ngh : nói ñ n cơ c u ngành ngh ñào t o là ñ c p ñ n
ngành, chuyên ngành và t tr ng c a chúng chi m trong toàn b danh m c
ngành ngh ñào t o c a m t trư ng. Vi c ñ i m i ngành ngh và cơ c u
ngành ngh c a m t trư ng ñư c ti n hành trên cơ s rà sốt l i tồn b
nh ng chun ngành hi n ñang ñào t o, xem nh ng chuyên ngành nào đang
có nhu c u cao, chi m t tr ng l n, có v trí trong y u t cơ c u ngành ngh
c a trư ng, ngành ngh nào khơng đư c ngư i h c hư ng ng và nh ng
ngun nhân c a tình hình đ có s đi u ch nh phù h p. Vi c đ i m i ngành
ngh có th :
+ Gi l i và hoàn thi n hơn v n i dung chương trình và phương pháp
đào t o v i nh ng chun ngành có v trí tr ng y u, ñang phát huy tác d ng.
+ Phát tri n ñào t o m i m t s chuyên ngành mà xã h i đang có nhu
c u tăng và cơ s đào t o có kh năng đáp ng.
+ ð i m i cơ b n, có khi ph i thay ñ i c tên g i (ñ xu t c p trên có
th m quy n cho phép n u chưa phân c p) ñ i v i nh ng chun ngành khơng
cịn phù h p c xã h i và ngư i h c không hư ng ng.
+ Gi m b t ho c t m d ng ñào t o nh ng ngành ngh mà xã h i có nhu
c u th p hay đã bão hồ đ t p trung ngu n l c vào ñào t o nh ng ngành
ngh khác có hi u qu hơn.
- M c tiêu, n i dung chương trình ñào t o
M c tiêu là xác ñ nh cái đích đ q trình đào t o hư ng t i và ph n
đ u đ t đư c. Nó quy t đ nh n i dung, chương trình đào t o và phương pháp
gi ng d y. M c tiêu ñào t o các chuyên ngành bi n ñ i theo chi u hư ng
ngày càng nâng cao và hồn thi n hơn đáp ng u c u phát tri n c a xã h i.

Trư ng ð i h c Nông nghi p – Lu n văn th c sĩ qu n tr kinh doanh……………… 17