áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học môn vật lý lớp 8

Sáng kiến: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học mơn Vật lý lớp 8

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
SÁNG KIẾN: “ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP, KĨ THUẬT DẠY HỌC
TÍCH CỰC TRONG DẠY HỌC MƠN VẬT LÝ LỚP 8”.
A. SƠ LƯỢC BẢN THÂN:
- Họ tên: PHẠM THỊ CHI
- Sinh ngày: 01 – 02 – 1984. Giới tính: Nữ.
- Quê quán: Tịnh Hiệp – Sơn Tịnh – Quảng Ngãi.
- Trú quán: Nghĩa Dõng – Thành phố Quảng Ngãi.
- Đơn vị công tác: Trường TH & THCS Trần Quý Hai.
- Chức vụ: Giáo viên.
- Trình độ chun mơn: CĐSP ngành KTCN – Lý.
B. NỘI DUNG SÁNG KIẾN: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực
trong dạy học môn Vật Lý lớp 8 nhằm đem lại hiệu quả cao trong việc tiếp
thu kiến thức của học sinh.

GV: Phạm Thị Chi - Trường TH & THCS Trần Quý Hai

1


Sáng kiến: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học mơn Vật lý lớp 8

I. PHẦN MỞ ĐẦU
1. LÍ DO CHỌN SÁNG KIẾN:
Ngành giáo dục đã không ngừng thay đổi nhằm mang lại hiệu quả tốt
nhất trong công tác giáo dục và từng bước đem lại những kết quả khả quan.
Tuy nhiên, vẫn còn một số lượng lớn học sinh chưa nắm chắc và vận dụng
tốt kiến thức đã học, nhất là trong môn Vật lý. Điều này dẫn đến nhiều hệ lụy

như học sinh chán học, khơng tập trung trong giờ học, thậm chí bỏ học.
Nhiều em học sinh có cảm giác sợ mỗi khi tới giờ học Vật lý, chất lượng học
tập không cao. Số lượng học sinh giỏi càng thấp và số học sinh yếu kém ở
môn Vật lý chiếm tỉ lệ 20 – 30%, thậm chí có lớp trên 30%. Nhiều học sinh
khơng tập trung chú ý trong giờ học, nói chuyện riêng, làm việc riêng, thể
hiện thái độ chán nản mơn học. Số lượng học sinh giỏi trong các kì thi học
sinh giỏi cấp huyện, tỉnh trong những năm gần đây rất thấp.
2. MỤC TIÊU CỦA SÁNG KIẾN:
Nguyên nhân dẫn đến chất lượng dạy học môn Vật lý xuất phát từ nhiều
yếu tố, từ chủ quan của học sinh đến điều kiện cơ sở vật chất và một phần
quan trọng không kém là cách tổ chức lớp học của người thầy. Một món ăn
ngon bắt đầu từ cách trang trí món ăn đó. Một tiết học thật sơi nổi, học sinh
hứng thú, tích cực, năng động trong các hoạt động tìm hiểu, nghiên cứu kiến
thức phải bắt đầu bằng những cách tổ chức phù hợp. Đó là những phương
pháp, kĩ thuật dạy học tích cực được sử dụng qua mỗi hoạt động học tập phù
hợp với nội dung bài học, đặc điểm tâm sinh lí của học sinh và điều kiện của
nhà trường. Có được như vậy sẽ lơi cuốn học sinh tham gia tích cực, hăng
say vào việc học tập, tìm hiểu, nghiên cứu và lĩnh hội kiến thức. Từ đó học
sinh sẽ tiếp thu được bài, vận dụng để giải quyết bài tập, yêu mến môn học,
thể hiện cụ thể qua con điểm và thái độ tích cực của học sinh trong các giờ
học Vật lý.
3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:
- Nghiên cứu nội dung và cách thực hiện các phương pháp, kĩ thuật dạy
học tích cực trong cơng tác giảng dạy mơn Vật lý khối lớp 8.
- Tìm hiểu những khó khăn trong giảng dạy của thầy cơ khi lên lớp và
của học sinh trong việc tiếp thu kiến thức.
- Thảo luận với các thầy cô giảng dạy môn Vật lý những phương pháp,
kĩ thuật dạy học phù hợp với thực tế của nhà trường và của học sinh.

GV: Phạm Thị Chi - Trường TH & THCS Trần Quý Hai

2


Sáng kiến: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học mơn Vật lý lớp 8

- Tìm những phương án tối ưu để giúp học sinh tiếp thu kiến thức một
cách hiệu quả khi học Vật lý.
- Phát triển kĩ năng, năng lực hành động, tạo niềm tin và cảm hứng u
thích mơn Vật lý, u thích đến trường cho học sinh.
- Phát triển tồn diện nhân cách, đạo đức, năng lực, kĩ năng cho học
sinh.
4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU:
- Nội dung chương trình Vật lý lớp 8.
- Các phương pháp, kĩ thuật dạy học tiên tiến, mang đến sự tích cực cho
học sinh.
- Cơ sở vật chất của nhà trường và thực trạng học tập của học sinh lớp
8, Trường TH & THCS Trần Quý Hai.
- Các bài tập vận dụng công thức Vật lý 8.
- Các bài tập mở rộng và nâng cao môn Vật lý 8.
- Các câu hỏi lập luận, suy luận, vận dụng thực tế.
- Kiến thức, thái độ, những tâm tư, nguyện vọng của học sinh khi học môn
Vật lý.
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
5.1. Thu thập thông tin
- Những văn bản chỉ đạo của cấp trên về đổi mới phương pháp dạy học
trong nhà trường phổ thông hiện nay.
- Những phương pháp, kĩ thuật dạy học hiện đại đang được khuyến
khích áp dụng.
- Kết quả học tập mơn Vật lý của học sinh lớp 8 qua các năm tại Trường

TH & THCS Trần Quý Hai.
- Những trăn trở của đồng nghiệp, xã hội về tình hình học tập của học
sinh.
- Những tâm tư, nguyện vọng của học sinh lớp 8 khi học môn Vật lý.
5.2. Phương án thực hiện:
- Tham khảo các thầy cô về việc dạy học môn Vật lý hiện nay.
- Tìm hiểu những khó khăn vấp phải của học sinh trong q trình học
tập mơn Vật lý.
- Tìm hiểu những sai lầm học sinh hay mắc phải khi làm bài tập Vật lý.
- Nhu cầu và khả năng tiếp thu vấn đề của các đối tượng học sinh trong
quá trình học tập.
GV: Phạm Thị Chi - Trường TH & THCS Trần Quý Hai

3


Sáng kiến: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học mơn Vật lý lớp 8

- Những phương pháp, kĩ thuật dạy học nào phù hợp với nội dung bài
học, đặc điểm tâm sinh lí của học sinh và thực tế tại đơn vị trường.
- Áp dụng những phương pháp, kĩ thuật dạy học vào trong tiết học và
đánh giá kết quả.
- Trao đổi với đồng nghiệp những điều đã rút ra được và tìm cách khắc
phục những mặt cịn hạn chế trong q trình thực hiện.
5.3. Thu nhận kết quả và phân tích:
- Ứng dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực vào đối tượng
học sinh.
- Thu thập các kết quả thường xuyên và định kỳ của đối tượng học sinh
đang nghiên cứu để làm cơ sở đánh giá hiệu quả của đề tài.
- Xử lý các số liệu nhận được và đánh giá tính khả thi, hiệu quả của đề

tài nghiên cứu.
5.4. Rút kinh nghiệm và kiến nghị:
- Tìm những ưu, khuyết điểm khi thực hiện phương pháp mới.
- Thăm dò ý kiến của đồng nghiệp, của học sinh về tính khả thi và hiệu
quả của phương pháp.
- Những thuận lợi và khó khăn trong q trình áp dụng.
- Những kiến nghị cần thiết đối với các cấp có liên quan để thực hiện
phương án.

GV: Phạm Thị Chi - Trường TH & THCS Trần Quý Hai

4


Sáng kiến: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học mơn Vật lý lớp 8

II. NỘI DUNG
1. Thời gian thực hiện: Năm học 2017-2018 đến năm học 2018-2019
2. Đánh giá thực trạng: Hiện nay tình trạng học sinh có nhiều em ham chơi,
cụ thể là ham game nhiều, lười học, học đối phó.
a/ Kết quả đạt được sau khi áp dụng sáng kiến: Tỉ lệ học sinh khá,
giỏi tăng.
b/ Những mặt còn hạn chế: Vẫn còn tỉ lệ học sinh yếu, kém.
c/ Nguyên nhân đạt được và nguyên nhân hạn chế:
- Nguyên nhân đạt được: áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích
cực gây hứng thú, ham học ở các em làm cho học sinh tiếp thu kiến thức tốt.
- Nguyên nhân hạn chế: Số lượng học sinh một lớp đông, năng lực nhận
thức các em quá chênh lệnh, không đồng đều.

GV: Phạm Thị Chi - Trường TH & THCS Trần Quý Hai

5


Sáng kiến: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học mơn Vật lý lớp 8

III. GIẢI PHÁP THỰC HIỆN:
1. Căn cứ thực hiện:
1.1. Cơ sở lý luận:
- Tri thức của nhân loại là một đại dương bao la. Việc truyền thụ tri thức
cho học sinh, nói đúng hơn là người học biến tri thức của nhân loại thành
kiến thức của mình là một quá trình. Trong đó phụ thuộc vào nhiều yếu tố
như phương pháp của người dạy, đặc điểm tâm sinh lí của người học, điều
kiện cơ sở vật chất của nhà trường,…
- Với sự phát triển của xã hội đã buộc con người phải tìm tịi, nghiên
cứu tri thức mới đáp ứng u cầu phát triển đó. Để hịa nhập vào xu thế
chung của thế giới, Đảng và Nhà nước đã có nhiều quan tâm đặc biệt cho sự
nghiệp giáo dục của nước nhà. Trong đó u cầu đổi mới tồn diện nền giáo
dục, đào tạo con người có đầy đủ phẩm chất, năng lực để phục vụ cho sự
nghiệp cơng nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước.
- Đã có nhiều cơng văn, chỉ thị từ trung ương đến địa phương về công
tác đổi mới phương pháp, kĩ thuật dạy học chứng tỏ tầm quan trọng trong
công tác đào tạo thế hệ trẻ hiện nay.
- Chiến lược phát triển giáo dục giai đoạn 2011 – 2020 ban hành kèm theo
Quyết định 711/QĐ-TTg ngày 13/6/2012 của Thủ tướng Chính phủ chỉ rõ:
"Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập, rèn luyện
theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo và năng lực tự
học của người học"; "Đổi mới kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông, kỳ thi
tuyển sinh đại học, cao đẳng theo hướng đảm bảo thiết thực, hiệu quả, khách
quan và công bằng; kết hợp kết quả kiểm tra đánh giá trong quá trình giáo dục

với kết quả thi".
- Vật lý là môn học khoa học thực nghiệm với những kiến thức thu
được thơng qua các thí nghiệm hoặc qua các kiến thức thực tế mà kinh
nghiệm các em đã có. Ngược lại, kiến thức học được sẽ là cơ sở các em vận
dụng vào hiện tượng cụ thể xảy ra trong đời sống hoặc trong tự nhiên. Đó là
một trong những lợi thế khi dạy môn Vật lý nhưng cũng là thách thức không
dễ giải quyết khi học sinh khơng hình dung được vấn đề nêu ra. Do đó, giáo
viên cần phải có biện pháp giúp học sinh tháo gỡ một cách hoàn chỉnh và
ngắn gọn, dễ hiểu.

GV: Phạm Thị Chi - Trường TH & THCS Trần Quý Hai

6


Sáng kiến: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học mơn Vật lý lớp 8

1.2. Cơ sở thực tiễn:
- Xã hội ngày nay càng hiện đại nên địi hỏi con người phải có đủ khả
năng để đáp ứng được những yêu cầu đặt ra của xã hội. Con người phải được
trang bị một hệ thống kiến thức vững vàng, có đủ năng lực thực hành trong
mỗi điều kiện khác nhau nhằm đạt được những mục tiêu nhất định, đủ khả
năng thích ứng trong những điều kiện mới.
- Đổi mới phương pháp dạy học là xu thế và yêu cầu chung của công
tác dạy – học hiện nay. Đối với môn Vật lý, đổi mới phương pháp dạy học
còn là một cách để các em học sinh vận dụng kiến thức đã có trong kinh
nghiệm sống vào việc lĩnh hội kiến thức và cũng từ kiến thức mà kiểm
nghiệm lại thực tế, giải thích các hiện tượng trong thế giới quanh ta.
- Xuất phát từ những khó khăn trên và yêu cầu giáo dục đề ra, mỗi giáo
viên cần đổi mới phương pháp, kĩ thuật dạy học nhằm phù hợp với từng hoàn

cảnh sống, nội dung bài học, lĩnh vực kiến thức và tâm sinh lí của học sinh.
Khi các em tự thấy mình hồn thành được một nhiệm vụ học tập hoặc một
công việc thực tế sẽ tạo được niềm tin của bản thân, yêu thích học tập, say
mê nghiên cứu khoa học. Đó chính là mục đích cuối cùng mà chúng ta mong
muốn ở học sinh.
2. Nội dung, giải pháp và cách thực hiện của việc áp dụng phương pháp,
kĩ thuật dạy học tích cực trong môn Vật lý 8:
2.1. Phương pháp dạy học :
2.1.1. Phương pháp dạy học theo nhóm:
a/ Nội dung, phương pháp dạy học nhóm:
- Dạy học nhóm cịn được gọi bằng những tên khác nhau như: dạy học
hợp tác, dạy học theo nhóm nhỏ, trong đó học sinh của một lớp học được
chia thành các nhóm nhỏ, trong khoảng thời gian giới hạn, mỗi nhóm tự lực
hồn thành các nhiệm vụ học tập trên cơ sở phân công và hợp tác làm việc.
Kết quả làm việc của nhóm sau đó được trình bày và đánh giá trước tồn lớp.
- Dạy học nhóm nếu được tổ chức tốt sẽ phát huy được tính tích cực,
tính trách nhiệm; phát triển năng lực cộng tác làm việc và năng lực giao tiếp
của học sinh.
b/ Giải pháp thực hiện dạy học theo nhóm: Để thực hiện việc dạy học
theo nhóm có hiệu quả chúng ta cần nắm rõ quy trình tiến hành.
Tiến trình dạy học nhóm có thể được chia thành 3 giai đoạn cơ bản:
Bước 1: Làm việc toàn lớp : Nhập đề và giao nhiệm vụ
GV: Phạm Thị Chi - Trường TH & THCS Trần Quý Hai

7


Sáng kiến: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học mơn Vật lý lớp 8

- Giới thiệu chủ đề;

- Xác định nhiệm vụ các nhóm;
- Thành lập nhóm.
Bước 2: Làm việc nhóm
- Chuẩn bị chỗ làm việc;
- Lập kế hoạch làm việc;
- Thỏa thuận quy tắc làm việc;
- Tiến hành giải quyết các nhiệm vụ;
- Chuẩn bị báo cáo kết quả.
Bước 3: Làm việc toàn lớp: Trình bày kết quả, đánh giá
- Các nhóm trình bày kết quả;
- Đánh giá kết quả.
* Một số lưu ý:
- Có rất nhiều cách để thành lập nhóm theo các tiêu chí khác nhau, khơng
nên áp dụng một tiêu chí duy nhất trong cả năm học. Số lượng học sinh/1
nhóm nên từ 4- 6 học sinh.
- Nhiệm vụ của các nhóm có thể giống nhau, hoặc mỗi nhóm nhận một
nhiệm vụ khác nhau, là các phần trong một chủ đề chung.
- Dạy học nhóm thường được áp dụng để đi sâu, luyện tập, củng cố một
chủ đề đã học hoặc cũng có thể tìm hiểu một chủ đề mới.
* Ví dụ bài học sử dụng phương pháp dạy học theo nhóm
Bài 8 ÁP SUẤT CHẤT LỎNG
Hoạt động 2: Xây dựng cơng thức tính áp suất chất lỏng.
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Nội dung
Mục tiêu: Lập được công thức tính áp suất chất lỏng và nêu được đặc điểm
áp suất chất lỏng tại những điểm nằm trên cùng mặt phẳng nằm ngang.
*. Chuyển giao nhiệm vụ
II. CÔNG THỨC
- Dùng một cốc thủy tinh có chứa một ít nước. Do TÍNH ÁP SUẤT
trọng lượng của nước sẽ gây ra một áp suất tác CHẤT LỎNG

dụng lên đáy cốc.
- Bằng kiến thức toán học, Vật lý đã học, hãy
chứng minh áp suất chất lỏng tác dụng lên đáy cốc
được tính theo công thức: p = d.h
*. Thực hiện nhiệm vụ
GV: Phạm Thị Chi - Trường TH & THCS Trần Quý Hai

8


Sáng kiến: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học mơn Vật lý lớp 8

- Thảo luận nhóm về cơng thức tính thể tích hình
trụ, cơng thức tính trọng lượng riêng và cơng thức
tính áp suất.
- Thực hiện các phép thay thế và biến đổi để đưa
về công thức: p = d.h
*. Báo cáo kết quả
p=
→

F P d .V d .S .h
= =
=
S S
S
S

p = d.h

Trong đó: p là áp suất chất lỏng (Pa),
d là trọng lượng riêng của chất lỏng
(N/m3),
h là chiều cao của cột chất lỏng (m).

p = d.h
Trong đó: p là áp suất
chất lỏng (Pa),
d là trọng
lượng riêng của chất
lỏng (N/m3),
h là chiều
cao của cột chất lỏng
(m).
-Những điểm nằm
trên cùng một mặt
phẳng nằm ngang thì
có áp suất bằng nhau.

.A .B .C
-Các điểm A, B và C nằm trên cùng một mặt
phẳng nằm ngang nên: hA = hB = hC → pA = pB =
pC
*. Nhận xét, tổng hợp
- Các nhóm nhận xét kết quả của nhóm bạn và rút
ra kết luận cần nắm.
2.1.2. Phương pháp giải quyết vấn đề:
a/ Nội dung, phương pháp dạy học giải quyết vấn đề:
- Dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề là phương pháp dạy học đặt ra
trước học sinh các vấn đề nhận thức có chứa đựng mâu thuẫn giữa cái đã biết

và cái chưa biết, chuyển học sinh vào tình huống có vấn đề, kích thích họ tự
lực, chủ động và có nhu cầu mong muốn giải quyết vấn đề.
b/ Giải pháp thực hiện dạy học giải quyết vấn đề:
- Xác định, nhận dạng vấn đề/tình huống;
- Thu thập thơng tin có liên quan đến vấn đề/tình huống đặt ra;
- Liệt kê các cách giải quyết có thể có;
- Phân tích, đánh giá kết quả mỗi cách giải quyết (tích cực, hạn chế,
cảm xúc, giá trị);
- So sánh kết quả các cách giải quyết;
GV: Phạm Thị Chi - Trường TH & THCS Trần Quý Hai

9


Sáng kiến: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học mơn Vật lý lớp 8

- Lựa chọn cách giải quyết tối ưu nhất;
- Thực hiện theo cách giải quyết đã lựa chọn;
- Rút kinh nghiệm cho việc giải quyết những vấn đề, tình huống khác.
* Một số lưu ý
- Các vấn đề/ tình huống đưa ra để học sinh xử lí, giải quyết cần thoả
mãn các yêu cầu sau:
+ Phù hợp với chủ đề bài học;
+ Phù hợp với trình độ nhận thức của học sinh;
+ Vấn đề/ tình huống phải gần gũi với cuộc sống thực của học sinh;
+ Vấn đề/ tình huống có thể diễn tả bằng kênh chữ hoặc kênh hình,
hoặc kết hợp cả hai kênh chữ và kênh hình hay qua tiểu phẩm đóng vai của
học sinh;
+ Vấn đề/ tình huống cần có độ dài vừa phải;
+ Vấn đề/ tình huống phải chứa đựng những mâu thuẫn cần giải quyết,

gợi ra cho học sinh nhiều hướng suy nghĩ, nhiều cách giải quyết vấn đề.
* Tổ chức cho học sinh giải quyết, xử lí vấn đề/ tình huống cần chú ý:
+ Các nhóm học sinh có thể giải quyết cùng một vấn đề/ tình huống
hoặc các vấn đề/ tình huống khác nhau, tuỳ theo mục đích của hoạt động.
+ Học sinh cần xác định rõ vấn đề trước khi đi vào giải quyết vấn đề.
+ Cần sử dụng phương pháp động não để học sinh liệt kê các cách giải
quyết có thể có.
+ Cách giải quyết tối ưu đối với mỗi học sinh có thể giống hoặc khác
nhau.
* Một số bài học áp dụng
Bài 9 ÁP SUẤT KHÍ QUYỂN
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Nội dung
Mục tiêu: Tiến hành được thí nghiệm kiểm chứng sự tồn tại của áp suất khí
quyển.
*. Làm nảy sinh vấn đề cần nghiên cứu
I. SỰ TỒN TẠI CỦA
- Đổ đầy nước vào một cốc thủy tinh, dùng một ÁP SUẤT KHÍ
tờ giấy khơng thấm nước hoặc mảnh nilơng đậy QUYỂN
kín miệng cốc. Lộn ngược cốc xuống, quan sát
và giải thích tại sao nước trong cốc khơng bị
chảy xuống?
- Nước khơng bị chảy xuống chứng tỏ có một lực
GV: Phạm Thị Chi - Trường TH & THCS Trần Quý Hai

10


Sáng kiến: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học mơn Vật lý lớp 8

tác dụng lên mảnh giấy hướng từ dưới lên cân
bằng với trọng lượng của nước. Lực đẩy này
chính là áp suất gây ra bởi khí quyển.
*. Chuyển giao nhiệm vụ
- Hãy nêu những cách làm thí nghiệm để kiểm
chứng sự tồn tại của áp suất khí quyển và nhận
xét đặc điểm của áp suất khí quyển.
*. Thực hiện nhiệm vụ
- Tìm những thí nghiệm có thể kiểm chứng sự
tồn tại của áp suất khí quyển ( có thể khác ở sách
giáo khoa).
- Tiến hành thí nghiệm và giải thích kết quả.
Áp suất khí quyển gây
*. Báo cáo kết quả
ra theo mọi phương.
- Giải tích hiện tượng xảy ra ở thí nghiệm hình
9.2 và 9.3.
- Hình 9.2: Khi hút bớt khơng khí bên trong hộp
sẽ có sự chênh lệch áp suất giữa bên ngoài và bên
trong nên làm vỏ hộp bị bẹp theo nhiều phía.
- Hình 9.3: Nước trong ống thủy tinh khơng chảy
xuống vì trọng lượng của nước cân bằng với áp
suất khí quyển. Khi thả tay ra thì áp suất khí
quyển phía trên cùng với trọng lượng của nước
lớn hơn áp suất khí quyển phía dưới nên nước
trong ống chảy xuống.
*. Nhận xét, tổng hợp
- Các nhóm nhận xét kết quả của nhóm bạn, rút
ra kết luận về sự tồn tại của áp suất khí quyển.
2.1.3. Phương pháp trị chơi:

a/ Nội dung phương pháp dạy học trò chơi:
- Phương pháp trò chơi là phương pháp tổ chức cho học sinh tìm hiểu
một vấn đề hay trải nghiệm những hành động, thái độ, việc làm thơng qua
một trị chơi nào đó.
b/ Giải pháp thực hiện dạy học trò chơi:
- Giáo viên phổ biến tên trò chơi, nội dung và luật chơi.
- Chơi thử (nếu cần thiết).
GV: Phạm Thị Chi - Trường TH & THCS Trần Quý Hai

11


Sáng kiến: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học mơn Vật lý lớp 8

- Học sinh tiến hành chơi.
- Đánh giá sau trò chơi.
- Thảo luận về ý nghĩa giáo dục của trò chơi.
* Một số lưu ý
- Trò chơi phải dễ tổ chức và thực hiện, phải phù hợp với chủ đề bài
học, với đặc điểm và trình độ học sinh, với quỹ thời gian, hoàn cảnh, điều
kiện thực tế của lớp học, đồng thời phải không gây nguy hiểm cho học sinh.
- Học sinh phải nắm được quy tắc chơi và phải tôn trọng luật chơi.
- Phải quy định rõ thời gian, địa điểm chơi.
- Phải phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, tạo điều
kiện cho học sinh tham gia tổ chức, điều khiển tất cả các khâu: từ chuẩn bị,
tiến hành trò chơi và đánh giá sau khi chơi.
- Trò chơi phải được luân phiên, thay đổi một cách hợp lí để khơng gây
nhàm chán cho học sinh.
- Sau khi chơi, giáo viên cần cho học sinh thảo luận để nhận ra ý nghĩa
giáo dục của trò chơi.

* Một số bài học áp dụng
Tiết 4 BÀI TẬP
- Cơng bố trị chơi: Tìm đồng đội
- Hình thức: có 2 đội chơi
+ Đội 1 gồm nhóm 1,2,3
+ Đội 2 gồm nhóm 4,5,6
- Thể lệ: Nhóm 1, 4 gọi là quãng đường; nhóm 2,5 gọi là vận tốc; nhóm
3,6 gọi là thời gian. Mỗi nhóm sẽ nhận một số chữ số, khi nhóm quãng
đường đưa lên một con số thì nhóm vận tốc và thời gian phải đưa lên một
con số sao cho khi ghép lại được một biểu thức đúng theo cơng thức tính vận
tốc. Mỗi đội sẽ thi trong 3 lần, nếu hịa nhau thì thực hiện lần tiếp theo cho
đến khi chiến thắng.
Ví dụ: Đội 1: nhóm 1 đưa lên chữ số 10, nhóm 2 đưa lên chữ số 5 thì
nhóm 3 đưa lên chữ số 2 là đúng.
Bài 23 ĐỐI LƯU – BỨC XẠ NHIỆT
- Thơng báo trị chơi: Hiểu ý
- Hình thức: có 4 đội chơi, mỗi đội có 2 người.
- Thể lệ: Người thứ nhất cầm bản có ghi một trong 4 mơi trường nhưng
đã che kín, người thứ hai cầm bản có ghi hình thức truyền nhiệt. Nhiệm vụ
GV: Phạm Thị Chi - Trường TH & THCS Trần Quý Hai

12


Sáng kiến: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học mơn Vật lý lớp 8

của người thứ nhất là diễn tả hình thức truyền nhiệt chủ yếu của mơi trường
mình đang cầm, người thứ hai nhận ra và chạy tới đứng bên cạnh thành một
cặp đôi. Cặp đôi nào lựa chọn đúng và nhanh nhất là người chiến thắng.
2.1.4. Phương pháp bàn tay nặn bột:

a/ Nội dung phương pháp bàn tay nặn bột:
- Bàn tay nặn bột là một phương pháp dạy học tích cực dựa trên thí
nghiệm, nghiên cứu, áp dụng giảng dạy cho các môn học tự nhiên. Phương
pháp này chú trọng tới việc hình thành kiến thức cho học sinh bằng các thí
nghiệm tìm tịi nghiên cứu để chính các em tìm ra câu trả lời cho các vấn đề
được đặt ra trong cuộc sống thơng qua tiến hành thí nghiệm, quan sát, nghiên
cứu tài liệu hoặc điều tra. Với một vấn đề khoa học, học sinh có thể đặt ra
câu hỏi, giả thiết từ hiểu biết ban đầu, tiến hành thí nghiệm, nghiên cứu,
kiểm chứng, so sánh, phân tích, thảo luận và đưa ra kết luận phù hợp.
Phương pháp này kích thích sự tị mị, ham mê khám phá của học sinh.
b/ Giải pháp thực hiện dạy học theo phương pháp bàn tay nặn bột:
Tiến trình của 1 giờ dạy theo phương pháp "Bàn tay nặn bột"
- Bước 1: Đưa ra tình huống có vấn đề và xác định vấn đề cần giải quyết.
- Bước 2: Tổ chức các hoạt động để giải quyết vấn đề.
- Bước 3: Cũng cố, định hướng mở rộng.
* Tiến trình của một thực nghiệm
- Bước 1: Đưa ra tình huống có vấn đề.
- Bước 2: Học sinh làm việc cá nhân hoặc theo nhóm (đưa ra câu hỏi,
dự đốn kết quả, giải thích).
- Bước 3: Tiến hành thực nghiệm.
- Bước 4: So sánh kết quả với dự đoán.
- Bước 5: Kết luận, mở rộng.
* Những điều lưu ý khi sử dụng phương pháp bàn tay nặn bột
- Thực hiện phương pháp này khơng thể nóng vội, cần thực hiện từng
bước để tạo thói quen cho học sinh, lúc đó việc dạy học với phương pháp
bàn tay nặn bột sẽ dễ dàng và đem lại hiệu quả cao.
- Tất cả các câu hỏi của học sinh đưa ra ta không bỏ vào sọt rác mà sẽ trả
lời qua bài học (câu hỏi nào chưa có trong nội dung bài ta cần khéo léo dẫn
dắt, khi nào có kiến thức ở các bài khác liên quan ta sẽ trả lời cho các em).
- Trước giờ ta vẫn làm củng cố bài là phải nhắc lại nội dung kiến thức để

các em nhớ được thì nay với phương pháp bàn tay nặn bột sẽ là những thử
GV: Phạm Thị Chi - Trường TH & THCS Trần Quý Hai

13


Sáng kiến: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học mơn Vật lý lớp 8

thách mới để các em tìm tịi khám phá ở nhà và đây cũng là bước chuẩn bị
cho bài sau.
2.2. KĨ THUẬT DẠY HỌC:
2.2.1. Kĩ thuật khăn trải bàn:
- Học sinh được chia thành các nhóm nhỏ từ 4 đến 6 người. Mỗi nhóm
sẽ có một tờ giấy A0 đặt trên bàn, như là một chiếc khăn trải bàn.
- Chia giấy A0 thành phần chính giữa và phần xung quanh, tiếp tục chia
phần xung quanh thành 4 hoặc 6 phần tuỳ theo số thành viên của nhóm (4
hoặc 6 người).
- Mỗi thành viên sẽ suy nghĩ và viết các ý tưởng của mình (về một vấn
đề nào đó mà giáo viên yêu cầu) vào phần cạnh “khăn trải bàn” trước mặt
mình. Sau đó thảo luận nhóm, tìm ra những ý tưởng chung và viết vào phần
chính giữa “khăn trải bàn”
2.2.2. Kĩ thuật phịng tranh:
Kĩ thuật này có thể sử dụng cho hoạt động cá nhân hoặc hoạt động
nhóm.
- Giáo viên nêu câu hỏi/ vấn đề cho cả lớp hoặc cho các nhóm.
- Mỗi thành viên (hoạt động cá nhân) hoặc các nhóm (hoạt động nhóm)
phác hoạ những ý tưởng về cách giải quyết vấn đề trên một tờ bìa và dán lên
tường xung quanh lớp học như một triển lãm tranh.
- Học sinh cả lớp đi xem “ triển lãm’’và có thể có ý kiến bình luận hoặc
bổ sung.

- Cuối cùng, tất cả các phương án giải quyết được tập hợp lại và tìm phương án tối ưu.
2.2.3. Kĩ thuật động não:
- Động não là kĩ thuật giúp cho học sinh trong một thời gian ngắn nảy
sinh được nhiều ý tưởng mới mẻ, độc đáo về một chủ đề nào đó. Các thành
viên được cổ vũ tham gia một cách tích cực, không hạn chế các ý tưởng
(nhằm tạo ra cơn lốc các ý tưởng).
Động não thường được:
- Dùng trong giai đoạn giới thiệu vào một chủ đề.
- Sử dụng để tìm các phương án giải quyết vấn đề.
Động não có thể tiến hành theo các bước sau :
- Giáo viên nêu câu hỏi hoặc vấn đề (có nhiều cách trả lời) cần được tìm
hiểu trước cả lớp hoặc trước nhóm.
GV: Phạm Thị Chi - Trường TH & THCS Trần Quý Hai

14


Sáng kiến: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học mơn Vật lý lớp 8

- Khích lệ học sinh phát biểu và đóng góp ý kiến càng nhiều càng tốt.
- Liệt kê tất cả mọi ý kiến lên bảng hoặc giấy to không loại trừ một ý
kiến nào, trừ trường hợp trùng lặp.
- Phân loại các ý kiến.
- Làm sáng tỏ những ý kiến chưa rõ ràng.
- Tổng hợp ý kiến của học sinh và rút ra kết luận.
2.2.4. Kĩ thuật “ Hỏi và trả lời”
- Đây là kĩ thuật dạy học giúp cho học sinh có thể củng cố, khắc sâu các
kiến thức đã học thông qua việc hỏi và trả lời các câu hỏi.
Kĩ thuật này có thể tiến hành như sau:
- Giáo viên nêu chủ đề.

- Giáo viên (hoặc 1 học sinh) sẽ bắt đầu đặt một câu hỏi về chủ đề và
yêu cầu một học sinh khác trả lời câu hỏi đó.
- Học sinh vừa trả lời xong câu hỏi đầu tiên lại được đặt tiếp một câu
hỏi nữa và yêu cầu một học sinh khác trả lời.
- Học sinh này sẽ tiếp tục quá trình trả lời và đặt câu hỏi cho các bạn
cùng lớp,... Cứ như vậy cho đến khi giáo viên quyết định dừng hoạt động
này lại.
2.2.5. Kĩ thuật “Lược đồ Tư duy”
- Lược đồ tư duy là một sơ đồ nhằm trình bày một cách rõ ràng những ý
tưởng hay kết quả làm việc của cá nhân/ nhóm về một chủ đề.
- Viết tên chủ đề/ ý tưởng chính ở trung tâm.
- Từ chủ đề/ ý tưởng chính ở trung tâm, vẽ các nhánh chính, trên mỗi
nhánh chính viết một nội dung lớn của chủ đề hoặc các ý tưởng có liên quan
xoay quanh ý tưởng trung tâm nói trên.
- Từ mỗi nhánh chính vẽ tiếp các nhánh phụ để viết tiếp những nội dung
thuộc nhánh chính đó.
- Tiếp tục như vậy ở các tầng phụ tiếp theo.
2.3. KẾT QUẢ
2.3.1. Đối với giáo viên
- Tìm hiểu, nắm bắt được những phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực
phù hợp với mơn học Vật lý.
- Có được những thơng tin chính xác về tình hình học tập của học sinh,
biết được những tâm tư, nguyện vọng của các em trong q trình học tập
mơn Vật lý.
GV: Phạm Thị Chi - Trường TH & THCS Trần Quý Hai

15


Sáng kiến: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học mơn Vật lý lớp 8

- Tạo sự liên kết giữa giáo viên với ban giám hiệu, các đoàn thể và xã
hội trong dạy học.
- Nâng cao trình độ chun mơn, nghiệp vụ.
- Có nhiều phương án lựa chọn để thiết kế một kịch bản dạy học phù
hợp và mang lại hiệu quả cao nhất.
2.3.2. Đối với học sinh
- Hiểu được nhiệm vụ cần hoàn thành và biết cách thực hiện để hồn
thành nhiệm vụ đó (giải quyết một vấn đề, nhiệm vụ học tập hoặc nghiên cứu
vấn đề mới nảy sinh).
- Phát huy được tính chủ động, tích cực trong học tập.
- Phát triển năng lực ngơn ngữ, hợp tác, hình thành tư duy khoa học,
lôgic.
- Khắc sâu kiến thức đã học và vận dụng linh hoạt, sáng tạo vào bài tập,
liên hệ thực tế đời sống.
- Say mê nghiên cứu khoa học, thích thú và tự tin trong học tập.
2.3.3. Phân tích số liệu
- Theo dõi tình hình học tập và kết quả mơn Vật lý của học sinh trong
năm học 2017 – 2018 tại Trường TH & THCS Trần Quý Hai:
Năm học: 2017-2018
Lớp
đối
chứng
7A

Kết quả
Giỏi

Tỉ lệ

Khá

2

5%

12

Tỉ lệ
30%

Lớp
thực
nghiệm

7B

Trung
bình
18

Tỉ lệ
45%

Yếu
kém
8

Tỉ lệ
20%

Kết quả
3

7,1%

10

23,8%

16

38,1%

13

30,9%

* Nhận xét:
- Tỉ lệ học sinh khá giỏi của các lớp thực nghiệm quá thấp (30,9%).
- Tỉ lệ học sinh yếu kém của các lớp thực nghiệm cao hơn so với các
lớp đối chứng.
- Năm học 2018-2019, các lớp thực nghiệm được thay đổi phương pháp
dạy học thường xuyên hơn so với các lớp đối chứng.
Năm học 2018-2019
Lớp

Kết quả

GV: Phạm Thị Chi - Trường TH & THCS Trần Quý Hai

16


Sáng kiến: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học mơn Vật lý lớp 8

đối chứng

Giỏi

Tỉ lệ %

Khá

Tỉ lệ %

8A
Lớp thực
nghiệm
8B

3

7,5

15

37,5

Trung

bình
12

Tỉ lệ
%
30

Yếu
kém
10

Tỉ lệ
%
24,5

Kết quả
7

16,67

15

35,71

12

28,57

8

19

* Nhận xét:
- Qua số liệu thu được sau năm học 2018 - 2019, tình hình học tập của
học sinh ở các lớp thực nghiệm có sự thay đổi tích cực hơn so với các lớp
đối chứng. Các em chủ động hơn trong học tập. Nhiều em thảo luận nhóm,
phát biểu bài sôi nổi.
- Giờ dạy của giáo viên thấy nhẹ nhàn, sôi nổi và học sinh hiểu bài
nhiều hơn.
- Nhiều em biết vận dụng kiến thức vào nhiệm vụ học tập, liên hệ thực
tế sinh động và thiết thực.
* Nhận xét chung:
- Như vậy qua thời gian áp dụng phương pháp mới trong giảng dạy đã
giúp cải thiện tình hình học tập mơn Vật lý của học sinh nói chung và nâng
cao thành tích học tập của các em.
- Giảm tỉ lệ học sinh yếu kém và tăng tỉ lệ học sinh khá giỏi.
- Khơng khí học tập sổi nổi, tiết học diễn ra nhẹ nhàn và chất lượng tốt
hơn.
- Tạo niềm tin, hứng thú cho học sinh khi học tập mơn Vật lý.
- Góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường.

GV: Phạm Thị Chi - Trường TH & THCS Trần Quý Hai

17


Sáng kiến: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học mơn Vật lý lớp 8

IV. KẾT LUẬN
1. NỘI DUNG, Ý NGHĨA

- Đổi mới phương pháp, kĩ thuật dạy học là nội dung cần thiết, phù hợp
với xu thế giáo dục hiện nay. Đây là một trong những nội dung chính góp
phần đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục mà Đảng và Nhà nước ta đã đề
ra tại Đại hội Đảng lần thứ XII.
- Giúp người giáo viên có thêm nhiều phương án tổ chức lớp học, phát
triển kĩ năng sư phạm.
- Phát huy vai trị trung tâm của người học, phát huy tính chủ động, tích
cực, sáng tạo của học sinh trong quá trình học tập.
- Đẩy mạnh phong trào thi đua dạy tốt – học tốt trong nhà trường.
- Ban giám hiệu và các tổ chức đồn thể trong nhà trường có thêm
những kế hoạch, biện pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục của nhà
trường.
2. KINH NGHIỆM
- Học sinh thích thú với những kết quả tự mình làm được.
- Kết quả học tập và lịng u thích mơn học được nâng lên đáng kể.
- Một số học sinh chưa thích ứng kịp với phương pháp dạy học mới.
3. KIẾN NGHỊ
- Tổ chức cho học sinh hoạt động thường xuyên trong giảng dạy môn
Vật lý.
- Tổ chức các buổi thảo luận chuyên đề về áp dụng các phương pháp
dạy học tích cực trong nhà trường hiện nay.
- Trang bị đầy đủ thiết bị dạy học, dụng cụ thí nghiệm và phịng bộ
mơn.
- Khuyến khích giáo viên đầu tư và vận dụng thường xuyên các phương
pháp, kĩ thuật dạy học phù hợp để từng bước nâng dần chất lượng dạy học và
tạo hứng thú cho học sinh trong học tập.
XÁC NHẬN CỦA THỦ
TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Tịnh Châu, ngày 15 tháng 02 năm 2020

Tác giả sáng kiến

Phạm Thị Chi

GV: Phạm Thị Chi - Trường TH & THCS Trần Quý Hai

18


Sáng kiến: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học mơn Vật lý lớp 8

CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sách giáo khoa Vật lý 8 – Nhà xuất bản Giáo dục.
2. Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục trung học cơ sở môn Vật lý.
3. Phương pháp dạy học môn Vật lý ở trường phổ thông – Nhà xuất bản
Giáo dục.
4. Bồi dưỡng thường xuyên môn Vật lý cho giáo viên trung học cơ sở –
Bộ GD &ĐT.
5. Tài liệu bồi dưỡng giáo viên môn Vật lý trung học cơ sở – Bộ GD
&ĐT.

GV: Phạm Thị Chi - Trường TH & THCS Trần Quý Hai

19


Sáng kiến: Áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học mơn Vật lý lớp 8

MỤC LỤC
I. PHẦN MỞ ĐẦU.................................................................................................................2

1. LÍ DO CHỌN SÁNG KIẾN:..........................................................................................2
2. MỤC TIÊU CỦA SÁNG KIẾN:....................................................................................2
3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:.......................................................................................2
4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU:............................................................................................3
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:.................................................................................3
5.1. Thu thập thông tin...........................................................................................................3
5.2. Phương án thực hiện:......................................................................................................3
5.3. Thu nhận kết quả và phân tích:...................................................................................4
5.4. Rút kinh nghiệm và kiến nghị:....................................................................................4
II. NỘI DUNG....................................................................................................................5
III. GIẢI PHÁP THỰC HIỆN:...........................................................................................6
1. Căn cứ thực hiện:............................................................................................................6
1.1. Cơ sở lý luận:..................................................................................................................6
1.2. Cơ sở thực tiễn:...............................................................................................................7
2. Nội dung, giải pháp và cách thực hiện của việc áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy
học tích cực trong mơn Vật lý 8:........................................................................................7
2.1. Phương pháp dạy học :....................................................................................................7
2.1.1. Phương pháp dạy học theo nhóm:................................................................................7
2.1.2. Phương pháp giải quyết vấn đề:...................................................................................9
2.1.3. Phương pháp trò chơi:................................................................................................11
2.1.4. Phương pháp bàn tay nặn bột:....................................................................................13
2.2. KĨ THUẬT DẠY HỌC:............................................................................................14
2.2.1. Kĩ thuật khăn trải bàn:................................................................................................14
2.2.3. Kĩ thuật động não:......................................................................................................14
2.2.4. Kĩ thuật “ Hỏi và trả lời”............................................................................................15
2.2.5. Kĩ thuật “Lược đồ Tư duy”........................................................................................15
2.3. KẾT QUẢ..................................................................................................................15
2.3.1. Đối với giáo viên........................................................................................................15
2.3.2. Đối với học sinh.........................................................................................................16
2.3.3. Phân tích số liệu.........................................................................................................16

IV. KẾT LUẬN....................................................................................................................18
1. NỘI DUNG, Ý NGHĨA................................................................................................18
2. KINH NGHIỆM...............................................................................................................18
3. KIẾN NGHỊ.....................................................................................................................18
CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................................19

GV: Phạm Thị Chi - Trường TH & THCS Trần Quý Hai

20