Bài soạn DAI CAO BINH NGO

Ngày soạn : 03/01/2011
Ngày dạy :
Tuần : 21 .
Tiết : 61,62,63 .
ĐẠI CÁO BÌNH NGÔ
(Bình Ngô đại cáo) - Nguyễn Trãi

I M ỨC ĐỘ CẦN ĐẠT .
- Cảm nhận được lòng yêu nước và tinh thần tự hào dân tộc thể hiện tập trung ở tư tưởng nhân
nghóa xuyên suốt bài cáo . Thấy rõ đây là yếu tố quyết đònh làm nên thắng lợi trong chiến tranh
chống xâm lược .
- Nhận thức được vẻ đẹp của áng “ thiên cổ hùng văn” với sự kết hợp hài hoà của sức mạnh lí
lẽ và giá trò biểu cảm của hình tượng nghệ thuật
II.PH ƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN .
SGK, SGV, giáo án, Tranh ảnh minh hoạ , sách chuẩn kiến thức .
III.CÁCH THỨC TIẾN HÀNH .
1. Phương pháp: Đọc – diễn cảm , gợi tìm, diễn giảng , phát vấn , trả lời câu hỏi .
2. Tích hợp: - Giai thoại về con rắn và ba giọt máu .
- “Cảnh ngày hè”, “Côn sơn ca”
- “Nước Đại Việt ta”, “ Thư dụ Vương Thông lần nữa”.
IV. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP ..
1.Ổn đònh lớp .
2. Kiểm tra bài cũ ..
- Phân tích hình tượng nhân vật “khách ” trong bài “ Phú sông Bạch Đằng” – Trương Hán Siêu?
- Các bô lão tái hiện lại cảnh chiến thắng trên sông Bạch Đằng như thế nào? Từ đó phân tích ý
nghóa của hai bài ca dao trong bài “ Phú sông bạch Đằng” – Trương Hán Siêu ?
3. Bài mới.
Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Yêu cầu cần đạt .
Yêu cầu học sinh đọc
phần I SGK .
Trình bày vài nét chính

về truyền thống gia đình
và các sự kiện chính liên
quan đến cuộc đời tác gia
Nguyễn Trãi ?
-GV giảng thêm : Bà
Trần Thò Thái là người có
học vấn uyên bác , am
hiểu thơ văn . Ôâng
* Học sinh đọc và tóm tắt những nết chình về tác
gia Nguyễn Trãi .
- Nguyễn Trãi (1380 -1442) hiệu là Ức Trai, quê
gốc ở làng Chi Ngại (Chí Linh , Hải Dương ) cha
là Nguyễn Ứng Long, mẹ là Trần Thò Thái con
quan Tư đồ Trần Nguyên Đán .
- Ông sinh ra từ gia đình quý tộc lại có truyền
thống yêu nứơc và văn hoá văn học. Dù lúc nhỏ,
chòu nhiều mất mát, đau thương: mẹ mất lúc 5 tuổi,
ông ngoại qua đời lúc 10 tuổi , nhưng vẫn cố gắng
học hành và thành đạt .Năm 1400 ông đỗ thái học
A. Tác giả :
I. Cuộc đời :
- Nguyễn Trãi (1380
-1442) hiệu là Ức Trai,
quê gốc ở làng Chi Ngại
(Chí Linh , Hải Dương )
cha là Nguyễn Ứng Long,
mẹ là Trần Thò Thái con
quan Tư đồ Trần Nguyên
Đán .
Nguyễn Phi Khanh là một

nho sinh , học giỏi, đỗ
tiến só .
- GV kể giai thoại khắc
chữ : “ Lê Lợi vi quân,
Nguyễn Trãi vi thần”
GV kể cho HS nghe về
giai thoại “ Con rắn và ba
giọt máu” -> nhấn mạnh
đây là giai thoại do bọn
gian thần dựng lên để
chạy tội hãm hại NT.
Vì sao có thể nói Nguyễn
Trãi là một nhân vật lòch
sử vó đại?
Hãy kể tên những tác
phẩm tiêu biểu của
Nguyễn Trãi mà em biết ?

Em có nhận xét gì về văn
chính luận của Nguyễn
Trãi ?
- GV liên hệ : “Lại dụ
Vương Thông” “Đại cáo
bình Ngô” để chứng minh
nghệ thuật viết văn chính
luận bậc thầy của
Nguyễn Trãi .
sinh , hai cha con cùng ra làm quan dưới triều nhà
Hồ.
- Ông là người uyên bác, toàn đức, toàn tài, trung

hiếu vẹn toàn. Ông sống dưới ba triều đại : Trần,
Hồ, Lê. Là người thức thời, yêu nước, là người có
công lao to lớn trong cuộc kháng chiến chống quân
Minh xâm lược nước ta.
- Cuối năm 1427 đầu 1428 cuộc khởi nghóa Lam
Sơn toàn thắng, NT thay Lê Lợi viết “ BNĐC”.
- Năm 1439, Nguyễn Trãi xin về ở ẩn tại Côn
Sơn . Năm 1440, ông được Lê Thái Tông mời ra
giúp việc nước.
- Đến năm 1442 xaỷ ra vụ án Lệ Chi Viên ,
Nguyễn Trãi bò khép tội giết vua nên phải lãnh án
“tru di tam tộc”.
=> Nguyễn Trãi, là bậc anh hùng dân tộc, một
nhân vật toàn tài hiếm có, nhưng cũng là một con
người phải chòu những oan khuất thảm khốc nhất
trong lòch sử dân tộc .
* Nguyễn Trãi là tác giả xuất sắc về nhiều loại
văn học, trong sáng tác chữ Hán, Nôm, trong văn
chính luận và thơ trữ tình ông đều để lại nhiều
tác phẩm có giá trò.
- Những sáng tác bằng chữ Hán gồm ;
+ Về lòch sử: “Lam sơn thực lục” “Văn bia Vónh
lăng”: ghi lại quá trình của cuộc khởi nghóa Lam
Sơn và tinh thần đoàn kết toàn dân gắn bó với dân.
+ Đòa lí: “Dư đòa chí” ghi lại sản vật, con người
đất nước ta thế kỹ XV.
+ Quân sự, chính trò: “Quân trung từ mệnh tập”
gồm thư từ mệnh lệnh trong quân đội . “Bình Ngô
Đại Cáo” : tổng kết về cuộc khởi nghóa chống
quân Minh, cũng là bản tuyên ngôn về lòng yêu

chuộn hoà bình chính nghóa.
+ Văn học: tập thơ Ức Trai thi tập .
- Chữ Nôm có : “Quốc âm thi tập” gồm 254 bài
thơ viết theo thể Đường luật hoặc Đường luật xen
- Ông sinh ra từ gia đình
quý tộc có truyền thống
yêu nứơc và văn hoá văn
học .
- Những nét chính về
cuộc đời ( HS học trong
SGK ).
=> Nguyễn Trãi, là bậc
anh hùng dân tộc, một
nhân vật toàn tài hiếm có,
nhưng cũng là một con
người phải chòu những
oan khuất thảm khốc
nhất trong lòch sử dân tộc
II. Sự nghiệp thơ văn :
1. Những tác phẩm
chính:
- Chữ Hán: “Quân trung
từ mệnh tập”, “Đại cáo
bình ngô”, “Lam sơn thực
lục” ,“Dư đòa chí ”,“Ức
Trai thi tập” ……….
- Chữ Nôm: “Quốc âm
thi tập”
2. Nguyễn Trãi nhà văn
chính luận kiệt xuất.

Là nhà văn chính luận
lỗi lạc nhất. Ông để lại
khối lượng tác phẩm khá
lớn về văn chính luận:
“Quân trung từ mệnh tập”
“Bình Ngô đại cáo” ->
Nghệ thuật viết văn chính
Phân tích vẻ đẹp tâm hồn
của Nguyễn Trãi qua một
số bài thơ trữ tình mà em
cho là hay và có ý nghóa
sâu sắc nhất ?
+ Lòng yêu nước,
thương dân ?
Vd : Dẽ có ngu cầm ……
đòi phương ( Cảnh ngày
hè )
+ Lòng yêu thiên nhiên?
Vd : “Hái cúc… xăm
khăn” .

+ Tình nghóa vua tôi,
tình cha con?
+ Tình bạn gợi cho em
suy nghó gì ?
+Tình quê hương trong
thơ Nguyễn Trãi được
biểu hiện như thế nào ?
lục ngôn .
* “Quân trung từ mệnh tập” gồm thư từ gửi cho

tướng giặc và giao thiệp bằng văn bản với nhà
Minh . Tác phẩm thể hiện nghệ thuật viết văn
chính luận bậc thầy mà tư tưởng chính nghóa của
những áng văn ấy là nhân nghóa và yêu nước “Đại
cáo bình Ngô ” là áng văn yêu nước lớn của thời
đại, bản tuyên ngôn về chủ quyền độc lập, bản
cáo trạng về tội ác kẻ thù, bản hùng ca về cuộc
khởi nghóa Lam Sơn -> tư tưởng nhân nghóa: tấm
lòng yêu nước, thương dân.
* Lí tưởng của người anh hùng là sự hòa quyện
giữa nhân nghóa với yêu nước thương dân. Lí tưởng
ấy lúc nào cũng tha thiết mãnh liệt : “Bui một …
triều đông” ( Thuật hứng – bài 2)
- Đề tài thiên nhiên trong thơ Nguyễn Trãi rất
phong phú và đa dạng :
+ Ông xem thiên nhiên lúc nào cũng gần gũi ,
gắn bó như bè bạn, người hàng xóm thân thiết
“Núi láng giềng, ………/Mây khách khứa… anh tam”
hay : “Cò nằm hạc lẫn…/ p ủ cùng ta… cái con”
+ Bức tranh thiên nhiên trong thơ ông đôi khi
trở nên hoành tráng : “Kình ngạc… bao tầng”.
Nhưng có lúc thiên nhiên lại phảng phất phong vò
thơ Đường : “Nước non …lên lầu” . Và đôi khi
thiên nhiên lại trở nên bình dò, dân dã . Những
giậu mồng tơi, bè rau muống cũng được đưa vào
thơ ông :
“o quan thả gửi đôi bè muống
Đất bút nương nhờ mấy luống mùng”
- Thơ Nguyễn Trãi còn có những câu thơ nói về
tình nghóa vua tôi, cha con xiết bao cảm động :

“Quân thân chưa báo lòng canh cánh
Tình phụ cơm trời áo cha ” ( Ngôn chí – bài 7)
- Đề tài tình bạn : Ức Trai thường nói tới tình bạn
bao giờ cũng trong sáng như vầng nguyệt: “Lòng
bạn trăng vằng vặc cao” -> tình bạn chan chứa yêu
thương.
- Tình yêu quê hương trong thơ lúc nào cũng tha
thiết mãnh liệt . Nguyễn Trãi sống gắn bó với quê
hương và lúc nào ông cũng luôn tự hào về quê
luận bậc thầy và tư tưởng
chính là nhân nghóa và
yêu nước.
3. Nguyễn Trãi nhà thơ
trữ tình sâu sắc.
- Đề tài thiên nhiên trong
thơ Nguyễn Trãi rất
phong phú và đa dạng .
- Thơ Nguyễn Trãi còn
có những câu nói về tình
nghóa vua tôi, cha con xiết
bao cảm động :
( Ngôn chí – bài 7)
- Đề tài tình bạn : Ức
Trai thường nói tới tình
bạn bao giờ cũng trong
sáng như vầng nguyệt .
- Tình yêu quê hương
trong thơ lúc nào cũng tha
thiết mãnh liệt .
( HS ghi một số ví dụ

SGK )
->Những vần thơ Nguyễn
Trãi viết về thiên nhiên,
quê hương đất nước, tình
vua tôi, cha con, bạn bè.…
xiết bao gần gũi thân
thương .
4. Nghệ thuật :
Tác phẩm của NT là đỉnh
cao chói lọi trong nền văn
học dân tộc :
- Tác phẩm chữ Hán : trở
Hãy nêu tổng quát về
những giá trò nội dung và
nghệ thuật của thơ văn
Nguyễn Trãi?
hương mình : “Quê cũ nhà ta thiếu của nào / Rau
trong nội , cá trong ao/ Hài cỏ đẹp chân đi đủng
đỉnh / o bô quen cật vận xềnh xoàng”….
* Nội dung: Văn chương Nguyễn Trãi hội tụ hai
nguồn cảm hứng lớn của văn học dân tộc là: yêu
nước và nhân đạo. Văn chương ông đóng góp lớn
cả hai bình diện cơ bản nhất về thể loại và ngôn
ngữ.
Nguyễn Trãi là nhà văn chính luận kiệt xuất, nhà
khai sáng văn học tiếng Việt . Ông đem đến cho
văn học dân tôc thể thơ Đường luật viết bằng chữ
Nôm, góp phần làm cho tiếng Việt trở thành ngôn
ngữ văn học giàu và đẹp.
nên hoàn chỉnh và có

phong cách riêng.
- Chữ Nôm : đặt nền
móng cho thi ca tiếng
Việt.
III. Kết luận
- Văn chương Nguyễn
Trãi hội tụ hai nguồn cảm
hứng lớn của văn học dân
tộc là: yêu nước và nhân
đạo.
- Văn chương ông đóng
góp lớn cả hai bình diện
cơ bản nhất về thể loại và
ngôn ngữ.
* GV yêu cầu học sinh
đọc phần Tiểu dẫn SGK
trang 16 :
Hãy cho biết hoàn cảnh
sáng tác của bài cáo?
-GV giảng : Cáo là thể
văn nghò luận dùng để
trình bày một chủ
trương ,sự nghiệp tuyên
ngôn một sự kiện để mọi
người cùng biết .
* GV gọi lần lượt 04 học
sinh đọc văn bản.
Hãy chia bố cục của bài
cáo? Từ đó nêu chủ đề
của nó ?

- GV giải thích :
+ ”Đại cáo” mang tính
chất quốc gia , để tuyên
bố việc trọng đại .
+ Ngô chỉ giặc Minh :
dùng như thế vì người nói
muốn thể hiện sự khinh
bỉ và căm thù giặc
phương Bắc ( cách gọi
* Học sinh đọc , xác đònh hoàn cảnh ra đời của văn
bản
- Sau khi quân ta tiêu diệt và làm tan rã 15 vạn
viện binh của giặc thành công , Nguyễn Trãi thay
lời Lê Lợi viết bài cáo này . Văn bản có ý nghóa
trọng đại như một bản tuyên ngôn độc lập được
công bố vào tháng Chạp năm Đinh Mùi (1428).
- Văn bản viết theo thể cáo . Bài cáo này được
viết bằng văn biền ngẫu không có vần ( hoặc có
vần) có đối .
- Bài cáo gồm 4 phần :
+ Phần 1: Nêu luận đề chính nghóa .
+ Phần 2: Vạch rõ tội ác của kẻ thù
+ Phần 3: Kể lại quá trình chinh phạt gian khổ và
tất thắng của cuộc khởi nghóa .
+ Phần 4: Tuyên bố kết quả , khẳng đònh sự
nghiệp chính nghóa.
- Bài cáo nêu cao lòng tự hào dân tộc niềm hân
hoan vô hạn trước thắng lợi vó đại của chính nghóa
cứu nước , tài lãnh đạo của bộ tham mưu nghóa
quân , và khí phách anh hùng dân tộc .

- Hai nội dung chính được nêu lên để làm chỗ dựa
cho việc triển khai toàn bộ nội dung bài cáo là : tư
tưởng nhân nghóa và chân lí về sự tồn tại độc lập
B. Tác phẩm .
I. Tìm hiểu chung .
1. Hoàn cảnh sáng
tác :
Cuối năm 1427, sau khi
dẹp xong quân Minh,
nước ta được độc lập,
Nguyễn Trãi thay lời Lê
Lợi viết bài cáo vào
tháng 1-1428.
2. Thể loại : VB thuộc
thể cáo được viết theo
lối văn biền ngẫu .
3. Chủ đề : Bài cáo thể
hiện lòng tự hào dân
tộc trước thắng lợi vó đại
của chính nghóa cứu
nước ,tài lãnh đạo của
bộ tham mưu nghóa
quân và khí phách anh
hùng dân tộc .
II. Đọc – hiểu văn bản
1. Lập trường chính
nghóa của cuộc khởi
nghóa:
đích danh ).
- Giáo viên giải thích tựa

đề bài cáo .
Chân lí nào được khẳng
đònh để làm chỗ dựa cho
việc triển khai toàn bộ
nội dung bài cáo?
Vì sao đoạn mở đầu có ý
nghóa như một lời tuyên
bố độc lập ?
Tác giả đã có cách viết
như thế nào để làm nổi
bật niềm tự hào dân tộc ?
- Liên hệ:”Sông núi nước
Nam”- LTK.
- GV giải thích : Từ “Đế”
dùng với nghóa chỉ vua
(thiên tử ) duy nhất toàn
quyền .
Tác giả đã tố cáo những
âm mưu , hành động tội
ác của giặc Minh như thế
có chủ quyền của nước Đại Việt .
- Đoạn mở đầu có ý nghóa như một lời tuyên bố
độc lập vì tư tưởng nhân nghóa là tư tưởng phổ
biến được thừa nhận trong thời đại bấy giờ .
+ “Nhân nghóa” : dùng để chỉ mối quan hệ tốt đẹp
giữa người với người trên cơ sở tình thương và đạo
lí .
+ Trong văn bản : “Nhân nghóa” ở đây là “yên
dân trừ bạo ” -> nghóa là phải trừ tham tàn bạo
ngược , bảo vệ cuộc sống bình yên cho nhân dân .

Cách nói như thế cho thấy Nguyễn Trãi đã biết
chắt lọc , lấy hạt nhân cơ bản trong tư tưởng nhân
nghóa là lấy dân làm gốc , vì thế muốn cho dân
yên thì phải lo trừ bạo .
-> Nguyễn Trãi đã lấy từ thực tiễn dân tộc để đưa
vào tư tưởng nhân nghóa : Nhân nghóa , phải gắn
liền với chống xâm lược . Điều này phù hợp với
nguyên lí chính nghóa .
* Phân tích chân lí khách quan của ta qua cách
viết sánh đôi .
- Chân lí khách quan về sự tồn tại độc lập, có
chủ quyền của nước Đại Việt : Tác giả đã đưa ra
những yếu tố căn bản để xác đònh độc lập chủ
quyền của dân tộc là : có cương vực lãnh thổ đã
đònh , có phong tục tập quán riêng , có nền văn
hiến lâu đời, có lòch sử riêng và có nhiều người tài
giỏi .
- Tác giả dùng từ “Đế” + Nghệ thuật so sánh ( so
sánh nước ta với Trung Quốc, so sánh những thất
bại của giặc với chiến thắng của ta) -> để khẳng
đònh lập trường chính nghóa của dân tộc .
* Nguyễn Trãi đã viết một bản cáo trạng đanh
thép về tội ác của giặc Minh là ;
- Vạch trần âm mưu xâm lược của giặc Minh
“Phù Trần diệt Hồ ” .
- Hủy hoại cuộc sống con người bằng hành động
diệt chủng , tàn sát nhân dân vô tội “Nướng dân
đen trên ngọn lửa hung tàn / Vùi con đỏ xuống …
tai vạ”.
- Hủy hoại môi trường sống bằng cách : “ Nặng

thuế khóa … đầm núi ” “Tàn hại cả giống côn
a. Tư tưởng nhân
nghóa :
- Nhân nghóa : chỉ mối
quan hệ tốt đẹp giữa
người với người trên cơ
sở tình thương và đạo lí
-> muốn dân yên thì
phải lo trừ bạo .
- Nhân nghóa gắn liền
với việc chống xâm lược
.
-> Nguyễn Trãi đã lấy
từ thực tiễn dân tộc để
đưa vào tư tưởng nhân
nghóa . Điều này phù
hợp với nguyên lí chính
nghóa của dân tộc .
b. Chân lí khách quan.
- Tác giả đã dùng cách
viết sánh đôi nước ta và
Trung Quốc để xác đònh
độc lập chủ quyền của
dân tộc là : có cương
vực lãnh thổ đã đònh ,
có phong tục tập quán
riêng , có nền văn hiến
lâu đời, có lòch sử riêng
và có nhiều người tài
giỏi .

- Tác giả đã sánh đôi
những thất bại của giặc
với chiến thắng của ta
để khẳng đònh lập
trường chính nghóa và
niềm tự hào dân tộc .
2. Tố cáo tội ác của
giặc .
- Âm mưu của chúng
là : “phù Trần diệt Hồ”
-> để thôn tính nước ta .
- Hủy hoại cuộc sống
của dân ta ,tàn sát dã