Bài soạn Lỗi sách giáo khoa Vật lý lớp 12

Sưu tầm từ Thầy Nguyễn Trọng Sửu
Đây chỉ là vài nhận xét riêng, mang tính cá nhân (chữ màu đỏ). Có những chỗ góp ý
đúng (Lỗi 1, 6, 10, 11,13, 14). Còn các chỗ khác nên giữ nguyên. Có chỗ người góp
ý viết nhầm (tô vàng).
Riêng 2 cuốn sách giáo khoa, sách bài tập Vật lý lớp 12
nâng cao và cơ bản của Nhà xuất bản Giáo dục được
giáo viên phát hiện có 20 lỗi sai nội dung kiến, diễn đạt
văn phạm khó hiểu, dẫn nguồn không chính xác…
1. Lỗi 1: Sách giáo khoa Vật lí 12 nâng cao
NXBGD 2009 (VL12NC), trang 269, có viết: “…
Nhà vật lí Paoli, người Áo, đã tiến đoán sự tồn
tại của hạt sơ cấp mới trong phân rã b
+
là nơtrinơ
và phản hạt nơtrinô; các hạt này không mang
điện, có khối lượng nghỉ bằng 0, chuyển động
với tốc độ xấp xỉ bằng tốc độ ánh sáng”.
Điều này là chưa chính xác, bởi vì theo thuyết tương đối
của Anhstanh, nếu vật chuyển động với tốc độ xấp xỉ tốc độ ánh sáng (v » c) thì
khối lượng nghỉ xấp xỉ bằng m
0
» 0 chứ không thể bằng 0!
Sách giáo khoa Vật lí 12 NXBGD 2009 (VL12), trang 189 viết: ”…Đó là hạt
nơtrinô, có khối lượng rất nhỏ, không tích điện, chuyển động với tốc độ xấp xỉ tốc
độ ánh sáng”!
Lần tái bản tới SGK Vật lí 12 NC sẽ sửa thành có khối lượng nghỉ gần bằng 0.
2. Lỗi 2 Sách VL12NC, trang 234, có viết: “Hiện
tượng giảm điện trở suất, tức là tăng độ dẫn điện
của bán dẫn, khi có ánh sáng thích hợp chiếu vào
gọi là hiện tượng quang dẫn”.
Hỏi: Nếu chiếu chùm tia hồng ngoại thích hợp vào chất

bán dẫn thì điện trở của chất bán dẫn có giảm không?
Neutrino (nơ-tri-nô) là hạt sơ
cấp thuộc nhóm các hạt lepton,
bền, không mang điện tích, khối
lượng nghỉ bằng không hay rất
nhỏ (các thí nghiệm mới đang
chứng tỏ neutrino có khối
lượng) – Theo Wiki
Vì vậy, nói (như ở SGK 12 chuẩn)
nơ-tri-nô có khối lượng nghỉ bằng 0
hay rất nhỏ thì rõ hơn.
2. Cách nói “ánh sáng thích hợp” là
dùng theo cách nói như ở hiện tượng
quang điện ngoài, để HS dễ hiểu.
Đôi khi, hằng ngày ta vẫn quen nói
tia hồng ngoại, tia tử ngoại, m lẽ ra
phải dùng thuật ngữ: “bức xạ điện
từ”. Trong dạy học, nếu khắt khe về
từ ngữ nhiều khi HS càng khó tiếp
thu.
Chỗ này, sách dùng từ ánh sáng cho
dễ hiểu, không nhất thiết phải thay.
Nên chăng thay cụm từ “ánh sáng thích hợp” bởi “bức xạ điện từ thích hợp”?
Từ thích hợp ở đây được hiểu là có bước sóng nhỏ hơn λ
0
. Điều này đã được nêu
ở ngay trang 233. Ở đây, từ ánh sáng được hiểu theo nghĩa rộng, không chỉ là ánh
sáng nhìn thấy. Do đó, nếu chùm tia hồng ngoại có bước sóng nhỏ hơn λ
0
đối với

vật liệu được xét, thì nó vẫn gây ra hiện tượng quang dẫn trong vật liệu đó. (Khôi)
3. Lỗi 3. VL12, trang 4, có viết: Nếu sau những khoảng thời gian bằng nhau,
gọi là chu kỳ, vật trở lại vị trí cũ theo hướng cũ thì dao động của vật đó là
tuần hoàn”.
Điều này không chính xác! Ví dụ xét chất điểm dao động điều hòa với biên độ A.
Khoảng thời gian vật đi từ –A đến A rồi từ
A về –A là một chu kỳ. Như vậy vật trở lại
vị trí cũ –A (vị trí bắt đầu dao động) ngược
hướng với hướng cũ chứ không phải theo
hướng cũ.
4. Lỗi 4. VL12, trang 45, có viết: “…cho cần rung, ta thấy hai điểm S
1
, S
2
gần như đứng yên..”.
Hỏi: Nếu như S
1
, S
2
gần như đứng yên thì liệu
còn có sự giao thoa nữa không?
Nên chăng thay cụm từ “hai điểm S
1
, S
2
gần
như đứng yên” bởi “rất gần hai điểm S
1
, S
2

gần
như đứng yên”.
5. Lỗi 5. Sách VL12NC, trang 237, có viết: “Nguyên tử chỉ tồn tại trong một
số trạng thái có năng lượng xác định E
n
, gọi là các trạng thái dừng. Khi ở
trạng thái dừng, nguyên tử không bức xạ”.
3. Sách GK viết đúng.
4. Sách GK viết đúng.
5. Cả 2 bộ sách GK đều viết đúng.
Sách VL12, trang 166, có viết: “Nguyên tử
chỉ tồn tại trong một số trạng thái có năng
lượng xác định, gọi là các trạng thái dừng.
Khi ở trong các trạng thái dừng thì nguyên
tử không bức xạ”.
Cần lưu ý, chỉ khi ở trạng thái dừng cơ bản
nguyên tử mới không bức xạ còn ở trạng thái dừng kích thích thì nó vừa có thể bức
xạ vừa có thể hấp thụ.
Trạng thái dừng là trạng thái mà nguyên tử tồn tại ở đó lâu dài, ổn định. Trạng thái
kích thích là trạng thái có năng lượng cao hơn trạng thái dừng. Nguyên tử không thể
tồn tại lâu dài ở trạng thái kích thich, mà sớm hay muôn, sẽ chuyển về trạng thái
dừng, và giải phóng phần năng lượng đã được dùng để dưa nó lên trạng thái kích
thích. Vì vậy không có khái niệm trạng thái dừng kích thích!
6. Lỗi 6. Sách VL12, trang 42
viết:“Ánh sámg truyền qua những
điểm đứng yên không bị tán xạ nên
cho ảnh là những đường hypebon
sáng. Còn ánh sáng truyền qua những
điểm dao động mạnh thì bị tán xạ nên cho ảnh là những đường hypebol tối”.
Kết luận này thật sự rất khó hiểu, bởi vì học sinh chưa được học khái niệm

về tán xạ.
7. Lỗi 7. Sách VL12NC trang 119 viết “Các phương trình (21.2), (21.3),
(21.4) cho thấy các đại lượng điện q, i, u, đều biến thiên tuần hoàn theo quy
luật dạng sin”.
Nên chăng thay “tuần hoàn theo quy luật dạng sin” bằng “điều hòa” và trong các
phương trình trên thay q
0
bởi Q
0
?
Sẽ sửa “tuần hoàn” thành “điều hòa”. Có một quy ước thường được sử dụng trong
SGK vật lí mới là các đại lượng biên thiên theo thời gian được kí hiệu bằng chữ
thường (q, i, e (suất điện động)...) (Khôi)
8. Lỗi 8. Sách VL12, trang 154, chỉ trình bày định luật quang điện thứ nhất.
6. Đồng ý, chỗ này, sách VL12
viết như vậy HS khó mà hiểu
được.
7. Tôn trọng cách viết của sách
GK, không cần thay.

Nên chăng đưa thêm định luật quang điện thứ
hai và thứ ba vào để cho học sinh hiểu rõ hơn
bản chất của hiện tượng quang điện.
9. Lỗi 9. Nhiều khái niệm được định nghĩa nhiều lần.
Trang 263, sách VL12NC đã viêt: “Hiđrô có 3 đồng vị: hiđrô thường

, đơteri (hay
) và triti (hay )”. Đến trang 288 sách VL12NC viết: “ví dụ phản ứng trong đó
2
1

H là đồng vị năng có trong thiên nhiên của hiđrô, gọi là đơteri (D)”
Trong lần tái bản tới sẽ bỏ đoạn là đông vị năng
có trong thiên nhiên của hiđro gọi… (Khôi).
Trang 277 sách VL12NC đã viết: “...Vì sự tổng
hợp hạt nhân chỉ có thể xảy ra ở nhiệt độ cao nên
phản ứng này gọi là phản ứng nhiệt hạch”.
Nhưng đến trang 288 sách VL12NC lại viết lặp lại: “Chính sự tổng hợp hạt nhân chỉ
xảy ra ở nhiệt độ rất cao nên phản ứng này gọi là phản ứng nhiệt hạch”.
Nhắc lại để nhấn mạnh. Ở lần tái bản năm 2009, đã viết "phản ứng nhiệt hạch" bằng
chữ đứng, không italic như trước (Khôi)
10. Lỗi 10. Sách VL12, trang 188, mở đầu bài
học có ghi một đoạn trích dẫn như sau:“…
Tiếp theo đó, hai ông bà Pi-e (Curie) và Ma-
ri-Quy-ri lại tìm thêm được hai chất phóng
xạ là Pôlôni và rađi, trong đó rađi có tính
phóng xạ mạnh hơn nhiều so với Urani và
đến năm 1934, hai ông bà Quy-ri tìm ra hiện
tượng phóng xạ nhận tạo…”.
Tuy nhiên, sự thật là ông Pi-e Quy-ri mất năm 1906
và bà Mari-Quyri thì mất năm 1934.
8. Sách VL12 chỉ trình bày định
luật quang điện thứ nhất l nhằm
giảm tải cho HS. Điều này được
thực hiện theo đúng Chương trình
của Bộ (Khôi)
9. Tôn trọng cách viết của các tác
giả. Không cần phải điều chỉnh gì
chỗ này.
10 …đến năm 1934, hai ông bà
Irène Curie và Fédéric Joliot (con

gái và rễ của ông bà Pierre – Marie
Curie) tìm ra hiện tượng phóng xạ
nhân tạo.
Xem wiki: Irène Curie and Frédéric
Joliot were awarded the Nobel Prize for
chemistry in 1935 for their discovery of
artificial radioactivity.
Lỗi 11. Sách VL12NC, câu hỏi C
3
trang 192
sách giáo khoa viết: “Nếu thay cho việc rạch hai
khe S
1
, S
2
trên màn E, người ta dùi hai lỗ nhỏ
S
1
, S
2
thì sẽ quan sát thấy gì? Tác giả đã viết
nhầm M
2
thành E, làm cho học sinh không có
câu trả lời! (chỗ này viết cường điệu quá!)
Trong lần tái bản tới sẽ sửa E thành M
2
.

Lỗi 12. Sách VL12, trang 128 viết: “Hiện

tượng nhiễu xạ ánh sáng chỉ có thể giải thích
được nếu thừa nhận ánh sáng có tính chất
sóng. Hiện tượng này tương tự như hiện
tượng nhiễu xạ của sóng trên mặt nước khi
gặp vật cản”.
Ý của tác giả muốn nhấn mạnh, hiện tượng nhiễu xạ ánh sáng tương tự như hiện
tượng nhiễu xạ của sóng nước. Tuy nhiên, học sinh chưa được học hiện tượng nhiễu
xạ của sóng nước!
13. Lỗi 13. Dao động điều hòa không “hiểu”
một cách nhất quán: .
-Sách VL12NC, trang 31 viết: ”Dao động mà
phương trình có dạng (x = Acos(wt + j)), tức là
vế phải là hàm cosin hay sin của thời gian nhân
với một hằng số, gọi là dao động điều hoà”.
Theo bộ sách này thì thế năng và động năng của
vật dao động điều hòa biến thiên tuần hoàn với
chu kì T/2 theo thời gian:
11. Sách viết nhầm M
2
thành E.
12. Sách chỉ viết đến thế được rồi,
còn lại là phần của GV. (Chỗ này GV
có thể nói lướt qua một chút về nhiễu
xạ sóng, có thể dùng hình ảnh minh
họa cho dễ hiểu)
13. Sách VL 12 NC viết đúng. “Thế
năng và động năng của vật dao động
điều hòa biến thiên tuần hoàn với
chu kì T/2 theo thời gian”.
Ở sách BT viết nhầm, cần sửa lại là

“tuần hoàn”. (chỗ này viết theo sách
cũ, chưa sửa đồng bộ với sách GK)
Sách Bài tập không viết nhầm
(Khôi)
S