Kiến thức, thực hành phòng chống về bệnh tay chân miệng của người chăm sóc trẻ tại bệnh viện VINMEC năm 2019 và một số yếu tố liên quan

B ăGIỄOăD CăVÀă ÀOăT O
TR

NGă

IăH CăTH NGăLONGă

NGUY N TH N

KI N TH C, TH C HÀNH PHÒNG CH NG
B NH TAY CHÂN MI NG C A NG
I
CH MăSịCăTR T I B NH VI N VINMEC
N Mă2019ăVÀăM T S Y U T LIÊN QUAN

LU NăV NăTH CăS ăYăT ăCỌNGăC NG

Hà N i - 2020


B ăGIỄOăD CăVÀă ÀOăT O
TR

NGă

IăH CăTH NGăLONG

KHOA:ăKHOAăH CăS CăKH E
B ăMỌN:ăYăT ăCỌNGăC NG

NGUY N TH N

KI N TH C, TH C HÀNH PHÒNG CH NG
B NH TAY CHÂN MI NG C AăNG
I
CH MăSịCăTR T I B NH VI N VINMEC
N Mă2019ăVÀăM T S Y U T LIÊN QUAN
Chuyên ngành:ăYăT ăCỌNGăC NG
Mưăs : 8720701

LU NăV NăTH CăS ăYăT ăCỌNGăC NG
NG

IăH

NG D N KHOA H C:

TS. Nguy n Xuân Tùng

Hà N i ậ 2020

Thang Long University Library


L IăC Mă N
Hồnăthànhăđ

călu năv n này,ătơiăxinăbàyăt ălịngăbi tă năchânăthànhăđ n:

- QuýăTh yăcôătrongăBanăGiámăhi uăTr

ngă

iăh c Th ngăLong

- QuýăTh yăcôătrongăBanăđàoăt oăsauăđ iăh că

iăh c Th ngăLong

- QuýăTh yăcôătrongăKhoaăKhoaăh căs căkh eăTr

ngă

iăh că

Th ngălong
- Phòngăđàoăt oăsauăđ iăh căTr

ngă

iăh căTh ngăLong

V ăs ăquanătâmăvàăgiúpăđ ăt nătìnhăchoătơiătrongăth iăgianăh căt păvàăth că
hi nălu năv n này.
căbi t,ătơiăxinăbàyăt ălịngăbi tă năsâuăs căđ năTS.ăNguy năXnăTùngă
đưăt nătìnhăh

ng d n,ăgiúpăđ ăchoătơiăđ ălu năv n nàyăđ

căhồnăthành.

Xinăchânăthànhăc mă n
- B nhăvi nă aăkhoaăQu căt ăVinmecăTimesăCity
- KhoaăNhiă2,ăB nhăvi nă aăkhoaăQu căt ăVinmecăTimesăCity
- Cácăđ ngănghi pătrongăKhoaăNhiă2
ưăchiaăs ăkinhănghi măvàăgiúpăđ ătơiătrongăqătrìnhăth căhi nălu năv n.
Tơiăxinăđ

căc mă năt tăc ăcácăb nhănhiăcùngăcácăbàăm ăđưăđ ngăýăh pă

tác trongăquáătrìnhăth căhi nălu năv n.
Tơiăvơăcùngăbi tă năđ nănh ngăng

iăthânătrongăgiaăđình,ăb năbèăvàăđ ngă

nghi păđưăđ ngăviên,ăgiúpăđ ăvàăchiaăs ănh ngăkhóăkh nătrongăqătrìnhăh că
t păđ ătơiăcóăth ăhồnăthànhălu năv n này.
Tôiăxinăchânăthànhăcámă n!
HàăN iăngàyă20ăthángă08ăn mă2020

Nguy năTh ăN


L IăCAMă OAN
Tơiăxinăcamăđoanăđ tài lu năv nănàyălàăcơngătrìnhănghiênăc u c a riêng
tơi, do chính b n thân tơi th c hi n, t t c s li u trong lu năv nănàyălàătrungă
th c,ăkháchăquanăvàăch aăt ngăđ

c công b trong b t k cơng trình nào khác.

N u có gì sai trái tơi xin hoàn toàn ch u trách nhi m

Hà N iăngàyă20ăthángă08ăn mă2020
Ng

iăcamăđoan

Nguy n Th N

Thang Long University Library


DANH M C CÁC CH

VI T T T

Ti ng Vi t

TCM

: Tay chân mi ng
(hand – foot – and mouth)

EV

: Enterovirus

NCS

:ăNg

KT

: Ki n th c

TH

: Th c hành

SL

:S l

YTCC

: Y t cơng c ng

iăch măsóc

ng

Ti ng Anh

KAP

Knowledge, Attitude,
Practice

Ki n th c,ătháiăđ , th c hành

PCR

Polymerase Chain Reaction

Ph n ng chu i polymerase

WHO

World Health Organization

T ch c Y t Th gi i

SD

Standardădeviationăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăă

l ch tiêu chu n


M CL C
T V Nă
.................................................................................................. 1
CH
NGă1:ăT NG QUAN........................................................................... 3
1.1. Khái ni m và nguyên nhân gây b nh ...................................................... 3
1.2.ă
ng lây truy năvàăc ăch gây b nh TCM........................................... 5
1.3. căđi m d ch t h c............................................................................... 6
1.4. căđi m lâm sàng, c n lâm sàng, ch năđoánăvàăđi u tr b nh TCM..... 8
1.4.1. Tri u ch ng lâm sàng ....................................................................... 8
1.4.2. Tri u ch ng c n lâm sàng ................................................................ 8
1.4.3. Ch năđoán ......................................................................................... 9

1.4.4. i u tr ........................................................................................... 10
1.4.5. Phòng b nh...................................................................................... 11
1.4.5.1. Nguyên t c phòng b nh: ........................................................... 11
1.4.5.2. Phòng b nh t iăcácăc ăs y t : ................................................. 11
1.4.5.3. Phòng b nh c ngăđ ng: ......................................................... 11
1.5. Nh ng nghiên c u v b nh chân tay mi ng ........................................ 11
1.5.1. Các nghiên c u v ki n th c, th c hành v i b nh tay chân mi ng trên
th gi i ...................................................................................................... 12
1.5.1.1. Ki n th c v b nh tay chân mi ng ........................................... 12
1.5.1.2. Th c hành v b nh tay chân mi ng .......................................... 19
1.5.1.3.ăXácăđ nh m i liên quan v i b nh tay chân mi ng .................... 21
1.5.2. Các nghiên c u v ki n th c, th c hành v i b nh TCM t i Vi t Nam
................................................................................................................... 23
1.6. T ngăquanăđ aăđi m nghiên c u............................................................ 25
1.6.1. M t s nét v b nh vi nă aăkhoaăQu c t Vinmec Times City ..... 25
1.6.2. M t s nét v
nănguyênăNhiă2- B nh vi nă aăkhoaăQu c t Vinmec
Times City ................................................................................................. 26
CH
NGă2.ă IăT
NGăVÀăPH
NGăPHỄPăNGHIểNăC U ......... 27
2.1.ă iăt ng,ăđ aăđi m, th i gian nghiên c u ........................................... 27
2.1.1.ă iăt ng nghiên c u ..................................................................... 27
2.1.2.ă aăđi m nghiên c u ....................................................................... 27

Thang Long University Library


2.1.3. Th i gian nghiên c u: ..................................................................... 27

2.2.ăPh ngăphápănghiênăc u ................................................................... 27
2.2.1. Thi t k nghiên c u ........................................................................ 27
2.2.2. C m u và cách ch n m u .............................................................. 27
2.3. Các bi n s , ch s nghiên c u .......................................................... 28
2.4.ăPh ngăphápăthuăth p s li u ................................................................ 30
2.4.1. Công c thu th p thông tin.............................................................. 30
2.4.2. K thu t thu th p thông tin ............................................................. 30
2.4.3. Quy trình thu th păthơngătinăvàăs ăđ nghiên c u .......................... 30
2.5. X lý s li u .......................................................................................... 31
2.6. Sai s và bi n pháp kh c ph c .............................................................. 31
2.7.ă oăđ c trong nghiên c u ..................................................................... 31
2.8. H n ch c a nghiên c u ........................................................................ 31
CH
NG 3: K T QU NGHIÊN C U ................................................... 33
3.1. Thông tin chung c aăđ iăt ng nghiên c u .......................................... 33
3.2. Ki n th c, th c hành c a NCS tr v i b nh TCM ............................... 35
3.2.1. Ki n th c c a NCS v b nh TCM .................................................. 35
3.2.2. Th c hành c a NCS v b nh TCM................................................. 38
3.3. M t s y u t liênăquanăđ n ki n th c và th c hành c a NCS b nh nhi
...................................................................................................................... 43
CH
NG 4: BÀN LU N ............................................................................ 51
4.1. Thông tin chung c aăđ iăt ng nghiên c u .......................................... 51
4.2. Ki n th c và th c hành c a NCS v b nh TCM .................................. 52
4.2.1. Ki n th c c a NCS v b nh TCM .................................................. 52
4.2.2. Th c hành c a NCS v phòng ch ng b nh TCM ........................... 58
4.3. M t s y u t liênăquanăđ n ki n th c, th c hành phòng b nh TCM c a
đ iăt ng nghiên c u ................................................................................ 63
4.3.1. M i liên quan v ki n th c b nh TCM c aăđ iăt ng nghiên c u. 63
4.3.2. M iăliênăquanăđ n th c hành phòng b nh TCM c aăđ iăt ng nghiên

c u ............................................................................................................. 65
K T LU N .................................................................................................... 67


1. Ki n th c, th c hành phòng ch ng b nh tay chân mi ng c aăng iăch mă
sóc tr t i Khoa Nhi 2, B nh vi năVinmecăn mă2019 ................................. 67
1.1. Ki n th c phòng ch ng b nh TCM c a NCS tr .................................. 67
1.2. Th c hành v phòng ch ng b nh TCM c a NCS tr ............................ 67
2. M t s y u t liênăquanăđ n ki n th c, th c hành phòng ch ng b nh tay
chân mi ng c aăđ iăt ng nghiên c u ......................................................... 68
2.1. M t s y u t liênăquanăđ n ki n th c phòng ch ng b nh TCM c a
NCS tr ...................................................................................................... 68
2.2. M t s y u t liênăquanăđ n th c hành phòng ch ng b nh TCM c a
NCS tr ...................................................................................................... 68
KHUY N NGH ............................................................................................ 69
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 70

Thang Long University Library


DANHăM CăB NG,ăBI U

,ăHỊNHă

Danhăm căb ng
B ng 2.1. B ng bi n s và ch s nghiên c u ................................................. 28
B ng 3.1. Quan h v i b nh nhi c aăng
B ngă3.2.ă

căđi m nhóm tu i c aăng

iăch măsócă(n=ă380)...................... 33
iăch măsócă(n=ă380) ....................... 33

Nh n xét: ......................................................................................................... 33
B ngă3.3.ă

căđi m gi i c aăng

iăch măsócă(n=ă380) ................................. 33

B ngă3.4.ă

căđi m dân t c c aăng

iăch măsócă(n=ă380) ............................ 34

Nh n xét: ......................................................................................................... 34
B ngă3.5.ă

căđi măng

iăcóăconăd

i 5 tu i (n= 380) ................................. 34

Nh n xét: ......................................................................................................... 34
B ngă3.6.ă căđi m thu nh păbìnhăquânăđ uăng i c aăng iăch măsócă(n=ă
380).................................................................................................................. 34
B ngă3.7.ă căđi m ti p c năph ngăti n truy n thông c aăng iăch măsócă

(n= 380) ........................................................................................................... 35
B ng 3.8. B ng th hi n nh ngăNCSăđưăt ng nghe nói v b nh TCM(n=380)
......................................................................................................................... 35
B ng 3.9. Ti p c n ngu n thông tin c a nh ng NCS v b nh TCM .............. 36
B ng 3.10. Ki n th c v kh n ngălâyăb nh,ăđ ng lây truy n, bi u hi n b nh
và ki n th căch măsócătr khi tr m c b nh TCM c a NCS (n=380) ............. 36
B ng 3.11. Ki n th c v phòng b nh TCM c a NCS ..................................... 37
B ng 3.12. M căđ ki n th c v b nh TCM c a NCS( n=380) ..................... 38
B ng 3.13. Th c hành phòng b nh TCM c a NCS (n=380) .......................... 38
B ng 3.14. Th c hành r a tay cho tr c a NCS( n=380) ............................... 39
B ng 3.15. Th c hành r a tay c a NCS( n=380)............................................ 40
B ng 3.16. Th c hành v sinhăđ đ c trong nhà c a NCS ............................. 40
B ng 3.17. Cách x trí c a NCS khi có tr m c TCM (n= 96) ...................... 42
B ngă3.18.ă i m quan sát th c hành c a NCS có tr m c TCM(n=47) ........ 42
B ng 3.19. M t s y u t liênăquanăđ n ki n th c v b nh TCM .................. 43


B ng 3.20. M t s y u t liênăquanăđ n th c hành r a tay cho tr c a NCS v
b nh TCM ....................................................................................................... 45
B ng 3.21. M t s y u t liênăquanăđ n th c hành r a tay c a NCS ............. 46
B ng 3.22. M t s y u t liênăquanăđ n th c hành v sinhămôiătr ng c a
NCS ................................................................................................................. 48
B ng 3.23. M t s y u t liênăquanăđ n th c hành x trí khi tr m c TCM c a
NCS ................................................................................................................. 49
Danhăm căhìnhă nh
Hình 1. M t s hình nh v hình th và c u trúc c a vi rút Coxsackie gây b nh
TCM .................................................................................................................. 4
Hình 2. Lý do hay g p

tr vì tr mútătay,ădùngăchungăđ ch i ...................... 7

Thang Long University Library


1
TăV Nă
B nh tay chân mi ng là b nh truy n nhi m lây t ng
gây thành d chădoăcácăviărútăđ
tr s ăsinhăvàătr nh d

iăsangăng

ng ru t (enterovirus) gây ra. B nhăth

i, d
ng g p

i 5 tu i. Các tri u ch ngăđi n hình c a b nh tay

chân mi ng bao g m s t, l mi ng và phát ban [21]. H u h t các ca b nhăđ u
di n bi n nh . Tuy nhiên

m t s tr

ng h p, b nh có th di n bi n n ng và

gây bi n ch ng nguy hi mănh ăviêm não - màngănưo,ăviêmăc ătim,ăphùăph i
c p d năđ n t vong nên c năđ

c phát hi n s m,ăđi u tr k p th i. B nh x y ra

quanhăn măvàălâyătruy nătheoăđ
nhân, v sinhămơiătr

ng tiêu hóa, ngun nhân là do v sinh cá

ng y uăkém,ăđ c bi t là k n ngăv sinh cho tr ,ăch aă

th c hi n r a tay v iăxàăphòngăth

ng xuyên [10].

Theo T ch c Y t th gi i, b nh tay chân mi ng g p các qu c gia khu
v căTâyăTháiăBìnhăD

ngănh :ăTrungăQu c, Nh t B n, Ma Cao (Trung Qu c)

và ph bi n t i nhi uăn
tr

căchâuăÁ.ă

c bi t t i Malaysia: Ngày 23/8/2018, B

ng B Y t Malaysia thông báo t đ uă n mă 2018ă đ n ngày 14/8/2018,

Malaysiaăđưăghiănh nă51.147ătr
cóă02ătr

ng h p m c b nh tay chân mi ng,ătrongăđóă

ng h p t vong. Trong s cácătr

ng h p m c, có 90% s m c

d

i 6 tu i.ă ưăcóă701ăc ăs bao g mătr

tr

ng m mănonăđưăb đóngăc aădoăc năb nh này và m t s tr

c ngăđưăđ

tr

ng h c, trungătâmăch măsócătr và
ng trong s đóă

c m tr l i theo t ngăgiaiăđo n. B Y t Malaysiaăđưăth c hi n các

bi n pháp y t công c ng, bao g măt ngăc
truy năthôngăvàăt ngăc
sàn, bàn t iăcácătr

ng giám sát, t ch c các chi n d ch

ng các bi n pháp kh trùng,ăđ c bi tălàăđ ch i,ăb m t

ng h c…ăđ ng năng a s lây lan c a d ch b nh [4].

T i Vi t Nam, b nhă l uă hànhă vàă g p t i h u h t 63 t nh, thành ph ,
th

ng ghi nh năcaoăvàoăthángă9ăđ năthángă11ăhàngăn m,ăđ c bi tălàămùaăđ u

n măh c m i. Theo báo cáo c a h th ng giám sát b nh truy n nhi m, trong 9
thángăđ uăn mă2018,ăc n

c ghi nh nă53.529ătr

ng h p m c tay chân mi ng,


2
trongăđóăcóă25.845ătr

ng h p nh p vi năvàăđưăcóă06ătr

ng h p t vong t i 5

t nh, thành ph khu v c phía Nam. So v i cùng k n mă2017,ăs m c c n
gi m 25,3%, s tr

c

ng h p nh p vi n gi m 20,1%, tuy nhiên m t s t nh, thành

ph ghi nh n s m cătíchăl yăcaoăvàăgiaăt ngănhanhănh ăTP.ăH Chí Minh,

ngăNai,ăBìnhăD

ng,ă

ng Tháp, Bà R a - V ngăTàu,ăLongăAn,ă àăN ng,

Ninh Thu n, Qu ng Ngãi, Tây Ninh, Hà N i. S m c tay chân mi ng ch y u
ghi nh n khu v c mi năNamă41.218ătr
tr

ng h p (chi m 77%), mi n B c 5.984

ng h p (chi m 11,2%), mi năTrungă5.392ătr

TâyăNguyênă935ătr
g p tr d

ng h p (chi m 10,1%) và

ng h p (chi m 1,7%). S m c tay chân mi ng ch y u

i 10 tu i (chi mă99,5%),ătrongăđóăhayăg p nhóm t 1-5 tu i, tu i

tr điănhàătr và m u giáo (chi mă79%)ăvàăd

i 1 tu i (chi m 17%). D báo

d ch b nh tay chân mi ngăcóănguyăc ăgiaăt ngătrongăth i gian t iăđâyădoătínhă
ch t lây truy n,ăđ c bi t trong mùa t uătr

ng, tr t pătrungăvàoăn măh c m i,

đi u ki n th i ti t thu n l i,ăđi u ki n v sinhăch aăđ m b o là y u t thu n l i
cho s lây lan và phát tri n c a d ch b nh [4].
T

b nh vi n Vinmec 6 tháng cu iă n mă 2018ă ghiă nh nă 449ă tr

ng h p

khám và nh p vi n vì tay chân mi ng.ăChoăđ n nay v năch aăcóăb t c m t
nghiên c u nào v ki n th c, th c hành phòng ch ng b nh c a nh ngăng
ch măsócătr đ

i

c tri n khai t iăđây.ăDoăđó,ăchúngătơiăti năhànhăđ tài “Ki n

th c, th c hành phòng ch ng b nh tay chân mi ng c a ng

i ch m sóc tr t i

B nh vi n Vinmec n m 2019 và m t s y u t liên quan” v i nh ng m c tiêu
sau:
1.

ánhăgiáăki n th c, th c hành phòng ch ng b nh tay chân mi ng
c aăng

iăch măsócătr t i Khoa Nhi 2, B nhăviênăVinmecăn mă2019.

2. Phân tích m t s y u t liênăquanăđ n ki n th c, th c hành phòng
ch ng b nh tay chân mi ng c a đ iăt

ng nghiên c u.

Thang Long University Library


3
CH

NGă1:ăT NGăQUAN

1.1. Kháiăni măvƠănguyênănhơnăgơyăb nh
B nhăđ

c mô t l năđ u t i Toronto-Canadaăn mă1957.ă

trong v d ch t i Birmingham (Anh) b nhăđưăđ

năn mă1959,ă

căđ tătênălàă“handă– foot – and

mouthădisease”ă(ăHFMD) - B nh tay chân mi ng TCM v i t năth
tay, chân và mi ng, b nhăth

ng g p

ngăđ c hi u

tr em [23] .

B nhătayăchânămi ngădoăm tănhómăvirusăthu cănhóm Enterovirus gây
nên. Enterovirusbaoă g mă 4ă nhóm:ă poliovirus, Coxsackie A virus (CA),
CoxsackieăBăvirusă(CB)ăvàăEchovirus.ăCácăserotypăthu căloàiăAăg m:ăEV68,ă
EV71, EV76, EV89, EV90, EV91 và EV92. Trong khi các serotyp EV khác thì
thu căd

iălồi Enterovirus Băho căC.ăTýpăEV71ălàăm tătrongănh ngătácănhână

gâyănênăb nhăTCMăvàăđơiăkhiăchúngăcịnăcóăkh ăn ngăgâyănênăb nhă ăh ăth nă
kinhătrungă

ng.ăKh ăn ngăgâyăb nhăc aătýpăEV71ăđưăđ

đ uătiênă(1969)ăphânăl păđ
s ătr

căminhăch ngălàăl nă

căchúngă ăt ăch căth năkinhătrungă

ngăc aăm tă

ngăh păt iăCaliforniaă(M ) [9].
Loài Coxsackievirus thu căh Picornaviridae g mă29ătyp.ăChúngăkhácă

bi tă v iă các Enterovirus khácă

ă kh ă n ngă gâyă b nhă

ă chu tă

,

các enterovirus khácăthìăhi măho căkhơng.ăChúngăchiaăthành 2 nhóm: nhóm A
vàănhómăBăcóăkh ăn ngăgâyăb nhă ăchu tăkhácănhau.ăChúngăgâyănhi uăch ngă
b nhăkhácănhau: Coxsackie Aăgâyăviêmăh ng,ăphátăbanăngòaiăda,ăb nhătayăchână
mi ng,ăgâyăviêmăk tăm căch yămáu,ăviêmămàngănưoăvơăkhu n...,Coxsackie B
gâyăviêmăc ătim ătr ăs ăsinh,ăviêmăđ

ngăhơăh pătrên,ăviêmămàngăngồiătim,ă

viêm màng trong tim... [9].
Ng

iătaăc ngăđưăchoăbi t r ngătýpăvirusăEVă71ăđưăxu t hi n

vàoă n mă 1968ă c ngă nh ă đưă t ng xu t hi n

cácă n

àiăLoană

că ôngă Namă Áă nh :ă

Philipines, Indonesia, Singapore. Tuy r ngă đâyă khôngă ph i là m t týp
enterovirus m iănh ngăđ c tính c a týp virus này cóăđ c tính r t m nh và có

4
kh n ngălàmăt năth

ngăt ch c th năkinhătrungă

ngăgâyăraănh ng b nh c nh

lâm sàng n ng và h u qu đ l i x u,ăh năn aăn

c ta l i n m trong khu v c

này cho nên c n c nh giác và th n tr ng khi có b nh TCM xu t hi n [9].
EV71 có 4 nhóm gen là nhóm A, B, C và D. Nhóm A và D bao g m m t
thành viên. Thành viên duy nh t c a nhóm A là ch ngăRrCr.ăNhómăBăđ
chiaălàmă6ăd
thànhă 5ăd

i nhóm (subgenotipe): B1-5ăvàăBO.ăNhómăCăc ngăđ

i nhóm (subgenotype): C1-5ăCoxsackieă virusă đ

nhómăAăvàăB.ăNhómăAăcóă24ăd

i nhóm có th gây b nh lý

c

c chia

c chia thành 2
ng

iătrongăđóă

CA16 là m t trong nh ngăc nănguyênăquanătr ng gây b nh TCM. Ngồi ra m t
s d

iănhómăkhácănh ăA5,ăA6,ăA7,ăA9,ăA10ăc ngăgâyăb nh này. Coxsackie

nhómăBăcóă6ăd

iănhómătrongăđóăB1,ăB2,ăB3,B5ăc ngălàăngunănhânăgâyăb nh

TCM [15].

Hình 1. M t s hình nh v hình th và c u trúc c a vi rút Coxsackie gây
b nh TCM
Kh n ngăt n t iătrongămơiătr

ng bên ngồi: EV b đàoăth i ra ngo i

c nh t phân, d ch h tăh i,ăs m iăvàăd ch trong n t ph ng. EV b b t ho t b i
nhi tăđ 56oC trong vòng 30 phút và tia c c tím ho c tia gama. EV ch uăđ

c

pH v i ph r ng t 3-9. EV B b t ho t b iă2%ăSodiumăhyprocloriteă(N

c

Javen), Chlorine t do. Khơng ho c ít b b t ho t b i các ch tăhòaătanălipidănh :ă
C n, Chloroform, phenol, Ether.

nhi tăđ l nh -40oC, EV s ngăđ

c 2-3 tu n

[15].

Thang Long University Library


5
1.2.

ngălơyătruy năvƠăc ăch ăgơyăb nhăTCM
m i l a tu iănh ngăth

B nh x y ra

ng là tr emăvàăng

lây b nh duy nh t. B nh lây truy n ch y uătheoăđ
d ch ti tăn iăt năth

i là ngu n

ng tiêu hóa phân – mi ng,

ngă– mi ng và có th lây do ti p xúc tr c ti p v i d ch ti t

t m i,ăh u, h ng,ăn

c b t, d ch ti t t các n t ph ng c aăng

ti p xúc gián ti p v i các ch t ti t c aăng

i b nh ho c

i b nhătrênăđ ch i,ăbànăgh , d ng

c sinh ho t, n nănhà…B nh TCM x y ra r iărácăquanhăn mănh ngăth
caoăh năvàoămùaăhèăvàămùaăthu.ăB nh xu t hi n nhi u

cácăn

ng m c

căcóăđi u ki n

v sinh kém.
Sau khi xâm nh păvàoăc ăth , các enterovirus nhân lên trong các mô b ch
huy t c a khoang h u h ng (amidan) và ru tănonă(mưngăPeyer),ăsauăđóăđ n các
h ch b ch huy t khu v c (h ch m c treo ru t), gây tình tr ng virus máu nh .
aăph n nhi măvirusăđ

c gi i h n

đâyăvàăkhôngăgâyăraătri u ch ng gì. V i

EV71, tình tr ng nhi m trùng lan r ng khi virus lan ra h võng n i mô (gan,
lách, t yăx

ng,ăvàăcácăh ch b ch huy t),ălanăđ n tim, ph i, tuy n t y, da, niêm

m c, th năkinhătrungă

ngăvàătrùngăh p th i k kh i phát lâm sàng [34]. Trong

giaiăđo n này, có th phát hi năđ
h ng, d ch m năn
enterovirus
n

c tác nhân gây b nh phân, ch t d ch ngoáy

c c a b nh nhân. Theo m t nghiên c u, t l phân l păđ

b nh ph m là d ch ngoáy h ng là 49% (288/592);

c là 48% (169/333); b nh nhân khơng có bi u hi năbóngăn

ngốy h ng và phân cho k t qu d

c

d ch m n

c, b nh ph m

ngătínhăv i enterovirus là 53% (138/259)

[30].ăNh ăv y, th i k lây truy n b nh TCM b tăđ u m tăvàiăngàyătr

c khi

phát b nh, m nh nh t trong tu năđ u c a b nh. Virus có th ti p t căđ

c bài

ti t t d ch h u h ng ho căphânăđ n sau 2 tu n, cá bi t có th t i 11 tu n k t
khi kh i b nh [25].


6
1.3.

căđi măd chăt ăh c
Các v bùng phát d ch b nh tay chân mi ng (TCM) c vàiăn măl i x y

ra m t l n

nhi u khu v c khác nhau trên th gi i, và trong th p niên v a qua

đưăcóăbáoăcáoăv nhi u v bùng phát d ch TCM
TâyăTháiăBìnhăD

ng.ăNh ngăn

các qu c gia trong khu v c

c châu Á ghi nh n có s ca m căTCMăt ngă

nhanh trong th i gian g năđâyăg m Trung Qu c, H ng Kông (Trung Qu c),
Hàn Qu c, Malaysia, Singapore,ă Tháiă Lan,ă àiă Loană (Trungă Qu c) và Vi t
Nam [19].
Nhi u v d ch l n và nh liênăquanăđ n nhi măEV71ăđưăđ

c báo cáo

trên toàn th gi i k t đ u nh ngăn mă1970 [34], [32]. Tr emăđưăb nhăh

ng

ph bi n nh t trong nh ngăđ t bùng phát này, và bi u hi n lâm sàng c a các
tr

ng h p ch y uălàăđi n hình c a b nh TCM, v i s t, m năn

chân và m nă n

c

mi ng.ă Tuyă nhiên,ă cácă tr

ch ng h th ng th năkinhătrungă

tr ngăvàă353ătr

da tay,

ng h pă liênă quană đ n bi n

ngă(CNS)ăvà / ho c phù ph iăc ngăđưăđ

quan sát [29]. M t ví d , trongăn mă2009,ăv d ch
quanăđ n 1.155.525 tr

c

c

Trung Qu căđ i l c liên

ng h p m c TCM, trongăđóă13.810 tr

ng h p nghiêm

ng h p t vong.

T i Vi t Nam b nh TCM x y ra r iărácăquanhăn mă h u h tăcácă đ a
ph

ngănh ngăph n l n t i các t nh phía Nam. M t v d ch l năđưăx y ra vào

n mă2011ăv iă113.121ătr
t ngăm nh

2 th iăđi m, t tháng 3-5 và tháng 9-12ătrongăn m [15].

B nh g p
d

ng h p m c và 170 ca t vong. B nh cóăquanhăn m,ă

tr emăd

i 10 tu i, nhi uăh nă tr d

i 5 tu i, t p trung

i 3 tu i,ăđ nh cao là 1-2 tu i [15].
Ngu n lây b nhălàăng

i b nhăvàăng

i lành mang vi rút. Tác nhân gây

b nh có trong các d ch ti t t các n t ph ng ho c phân c aăng
Th i gian

i b nh [15].

b nh t 3-7 ngày. Th i k lâyălanălàăvàiăngàyătr

c khi phát

b nh, m nh nh tătrongăđ u tu n c a b nh và có th kéo dài vài tu năsauăđó,ă

Thang Long University Library


7
th măchíăsauăkhiăng

i b nh h t tri u ch ng. Vi rút có kh n ngăđàoăth i qua

phânătrongăvịngă2ăđ n 4 tu n, cá bi t có th t i 12 tu n sau [15].
B nh lây truy năquaăđ
bàn tay c a tr ho c c aăng

ng tiêu hóa phân mi ng, th că n,ăn

c u ng,

iăch măsócătr ,ăcácăđ dùng.ăNh ngăch y u lây

lan qua ti p xúc tr c ti p v i d ch ti t t m i,ăh u, h ng,ăn

c b t, d ch ti t t

các n t ph ng ho c ti p xúc v i ch t ti t và bài ti t c a ng

i b nh, trên d ng

c sinh ho t,ăđ ch i,ăbànăgh , n nănhà.ă

i b nh m c b nh

đ

ng hô h p ti p xúc tr c ti p t ng

h p, h tăn

c bi tăkhiăng

i – ng

i qua các d ch ti tăđ

ng hô

c b t, vi c h tăh i,ăho,ănóiăchuy n s t oăđi u ki n cho vi rút lây

lan tr c ti p t ng

iăsangăng

i. m t s y u t có th làm gia tang s lây

truy n và bùng phát d ch bao g m: m tăđ dân s cao, s ng ch t ch i,ăđi u ki n
v sinh kém, thi u nhà v sinh, thi u ho căkhơngăcóăn

c s ch ph c v cho

sinh ho t hang ngày [15].
B nh TCM có tính c m th cao, m iăng

iăđ u có tính c m nhi m v i

vi rút gây b nh TCM, không ph i t t c m iăng
hi n b nh mà ph n l n b nh hình thái th
đâyălàăngu n lây nhi m nguy hi m, b nhăth
bi t là tr emăd

i nhi măviărútăđ u có bi u

n, khơng bi u hi n các tri u ch ng,
ng g p

tr emăd

i 10 tu iăđ c

i 5 tu i có t l m căcaoăh n [15].

Hình 2. Lý do hay g p

tr vì tr mútătay,ădùngăchungăđ ch i


8
căđi mălơmăsƠng,ăc nălơmăsƠng, ch năđoánăvƠăđi uătr ăb nhăTCM

1.4.

1.4.1. Tri u ch ng lâm sàng

Giaiăđo n b nh t 3 - 7ăngày.ăGiaiăđo n kh i phát trong 1 - 2 ngày v i
các tri u ch ngănh ăs t nh , m t m i,ăđauăh ng, bi ngă n,ătiêuăch y vài l n
trongăngày.ăGiaiăđo n tồn phát: Có th kéo dài 3-10 ngày v i các tri u ch ng
đi n hình c a b nh, g m [7]:
- Loétămi ng:ăv tăloétăđ ăhayăph ngăn
l i,ăl

căđ

ngăkínhă2-3ămmă ăniêmăm cămi ng,ă

i,ăgâyăđauămi ng,ăb ă n,ăb ăbú,ăt ngăti tăn

căb t.

- Phátăbanăd ngăph ngăn

c:ă ălịngăbànătay,ălịngăbànăchân,ăg i,ămơng;ăt năt iă

trongăth iăgianăng nă(d

iă7ăngày)ăsauăđóăcóăth ăđ ăl iăv tăthâm,ăr tăhi măkhiă

loétăhayăb iănhi m.
- S tănh .
- Nôn.
N u tr s t cao và nơn nhi u d có nguy c bi n ch ng:
- Bi năch ngăth năkinh,ătimăm ch,ăhôăh păth

ngăxu tăhi năs măt ăngàyă2ăđ nă

ngàyă5ăc aăb nh.
- Giaiăđo năluiăb nh:ăTh

ngăt ă3-5ăngàyăsau,ătr ăh iăph căhồnătồnăn uăkhơngă

cóăbi năch ng.
Các th lâm sàng:
- Th ăt iăc p
- Th ăc pătínhăv iăb năgiaiăđo năđi năhìnhănh ătrên.
- Th ăkhơngăđi năhình
1.4.2. Tri u ch ng c n lâm sàng
- Cơngăth cămáu:ăB chăc uăth
trên 16.000/mm3 th

ngătrongăgi iăh năbìnhăth

ngăliênăquanăđ năbi năch ng

- ProteinăCăph nă ngă(CRP)ătrongăgi iăh năbìnhăth
-

ng.ăB chăc uăt ngă

ngă(<ă10ămg/L).

ngăhuy t,ăđi năgi iăđ ,ăXăquangăph iăcóăthayăđ iătrongăcácătr

ngăh păcóă

bi năch ng.

Thang Long University Library


9
- Khiăcóăbi năch ng,ăthayăđ iăcácăch ăs ătrongăkhíămáu,ăsiêuăâmătim,ăd chănưoă
t y.
- Xétă nghi mă phátă hi nă viă rút:ă L yă b nhă ph mă h uă h ng,ă ph ngăn

c,ă tr că

tràng,ăd chănưoătu ăđ ăth căhi năxétănghi măRT-PCRăho căphânăl păviărútăch nă
đoánăxácăđ nhănguyênănhân.
- Ch păc ngăh

ngăt ănưo:ăCh ăth căhi năkhiăcóăđi uăki năvàăkhiăc năch năđoánă

phânăbi tăv iăcácăb nhălýăngo iăth năkinh.
1.4.3. Ch n đoán
- Ch năđoánăcaălơmăsƠngăd aăvàoătri uăch ngălâmăsàngăvàăd chăt ăh c:ăY uăt ă
d chăt ănh ătu i,ămùa,ăvùngăl uăhànhăb nh,ăs ătr m căb nhătrongăcùngăm tăth iă
gian.ăLâmăsàngăg măph ngăn

căđi năhìnhă ămi ng,ălịngăbànătay,ălịngăbànă

chân,ăg i,ămơng,ăkèmăs tăho căkhơng.
- Ch năđốnăxácăđ nh:ăXétănghi măRT-PCRăho căphânăl păcóăviărútăgâyăb nh.
- Ch năđốnăphơnăbi tăv iăcác b nh có bi u hi n loét mi ng, ban trên da khác
- Bi năch ng:ăb nhăTCMăhayăcóăbi năch ngă ăth năkinhăvàătimăm ch.

-

Bi năch ngăth năkinhălƠăviêmănưo,ăviêmăthânănưo,ăviêmănưoăt y,ăviêmămàngă
nưoăv iăcácăbi uăhi n:ăRungăgi tăc ;ăng ăgà,ăb tăr t,ăch iăv i,ăđiălo ngăcho ng,ă
runăchi,ăm tănhìnăng

c;ăRungăgi tănhưnăc u;ăY u,ăli tăchiă(li tăm măc p);ăLi tă

dâyăth năkinhăs ănưo;ăCoăgi t,ăhơnămêălàăd uăhi uăn ng,ăth
hơăh p,ătu năhồn;ăT ngătr

ngăđiăkèmăv iăsuyă

ngăl căc ă(bi uăhi nădu iăc ngăm tănưo,ăg ngăc ngă

m tăv ).ă
- Bi năch ngătimăm ch,ăhôăh păth ăhi n:ăViêmăc ătim,ăphùăph iăc p,ăt ngăhuy tă
áp,ăsuyătim,ătr yăm ch.
Phânăđ ălâmăsàng,ăg măcácăm căđ :ă
-

ă1:ăCh ăloétămi ngăvà/ho căt năth

-

ă2:

❖

2a: B nhăs ăcóăgi tămìnhăd

ngăda.

iă2ăl n/30ăphútăvàăkhơngăghiănh nălúcăkhám,ă

s tătrênă2ăngày,ăhayăs tătrênă39oC,ănơn,ăl ăđ ,ăkhóăng ,ăqu yăkhócăvơăc .


10
❖

2b: Cóăd uăhi uăthu cănhómă1ăho cănhómă2:
Nhóm 1: Cóăm tătrongăcácăbi uăhi năsau:

✓ Gi tămìnhăghiănh nălúcăkhám.
✓ B nhăs ăcóăgi tămìnhă≥ă2ăl nă/ă30 phút.
✓ B nhăs ăcóăgi tămìnhăkèmătheoăm tăd uăhi uăsau:ăNg ăgà;ăM chănhanhă>ă150ă
l nă/phútă(khiătr ăn măn,ăkhơngăs t);ăS tăcaoă≥ă39oCăkhơngăđápă ngăv iăthu că
h ăs t
Nhóm 2: Cóăm tătrongăcácăbi uăhi năsau:ă
✓ Th tăđi u:ărunăchi,ărunăng

i,ăng iăkhơngăv ng,ăđiălo ngăcho ng;

✓ Rungăgi tănhưnăc u,ălácăm t;ă
✓ Y uăchiăho căli tăchi;ă
✓ Li tăth năkinhăs :ănu tăs c,ăthayăđ iăgi ngănói.
-

3: M chănhanhă>ă170ăl n/phútă(khiătr ăn măn,ăkhơngăs t);

❖ M tăs ătr

ngăh păcóăth ăm chăch mă(d uăhi uăr tăn ng);ă

❖ Vưăm ăhơi,ăl nhătồnăthânăho căkhuătrú;ă
❖ Huy tăápăt ng;ă
❖ Th ănhanh,ăth ăb tăth

ng:ăC năng ngăth ,ăth ăb ng,ăth ănơng,ărútălõmăng c,ă

khịăkhè,ăth ărítăthanhăqu n;ă
❖ R iălo nătriăgiácă(Glasgowă<ă10ăđi m);ăT ngătr
-

ngăl căc .

4:

❖ S c;
❖ Phùăph iăc p;ă
❖ Tím tái, SpO2 < 92%;
❖ Ng ngăth ,ăth ăn c.
1.4.4.

i u tr
Nguyênăt căđi uătr :ăHi nănayăch aăcóăthu căđi uătr ăđ căhi u,ăch ăđi uă

tr ăh ătr ă(khơngădùngăkhángăsinhăkhiăkhơngăcóăb iănhi m).ăTheoădõiăsát,ăphátă

Thang Long University Library


11
hi năs măvàăđi uătr ăbi năch ng.ăB oăđ mădinhăd

ngăđ yăđ ,ănângăcaoăth ă

tr ng.
1.4.5. Phòng b nh
1.4.5.1. Nguyên t c phòng b nh:
- Hi năch aăcóăv căxinăphịngăb nhăđ căhi u.
- Ápăd ngăcácăbi năphápăphịngăng aăchu năvàăphịngăng aăđ iăv iăb nhălâyăquaă
đ

ngătiêuăhố,ăđ căbi tăchúăýăti păxúcătr căti păv iăngu nălây.

1.4.5.2. Phòng b nh t i các c s y t :
- Cáchălyătheoănhómăb nh.
- Nhân viênăyăt :ăMangăkh uătrang,ăr a,ăsátăkhu nătayătr
- Kh ăkhu năb ăm t,ăgi

căvàăsauăkhiăch măsóc.

ngăb nh,ăbu ngăb nhăb ngăCloraminăBă2%.ăL uăýăkh ă

khu năcácăgh ăng iăc aăb nhănhânăvàăthânănhânăt iăkhuăkhámăb nh.
- X ălýăch tăth i,ăqu năáo,ăkh nătr iăgi

ngăc aăb nhănhânăvàăd ngăc ăch măsócă

s ăd ngăl iătheoăquyătrìnhăphịngăb nhălâyăquaăđ
1.4.5.3. Phịng b nh

ngătiêuăhố.

c ng đ ng:

- V ăsinhăcáănhân,ăr aătayăb ngăxàăphịngă(đ căbi tăsauăkhiăthayăqu năáo,ătư,ăsauă
khiăti păxúcăv iăphân,ăn

căb t).

- R aăs chăđ ăch i,ăv tăd ng,ăsànănhà.
-

Lauăsànănhàăb ngădungăd chăkh ăkhu năCloraminăBă2%ăho căcácădungăd chă
kh ăkhu năkhác.

-

Cáchălyătr ăb nhăt iănhà.ăKhôngăđ nănhàătr ,ătr

ngăh c,ăn iăcácătr ăch iăt pă

trung trong 10-14ăngàyăđ uăc aăb nh.
1.5. Nh ng nghiên c u v b nh chân tay mi ng
Cácăch

ngătrìnhăphịngăch ngăb nhăTCMăt iăc ngăđ ngăđưăđ

khaiăt iănhi uăqu căgia.ăCácăch

ngătrìnhănàyăcóănhi uăđi măt

cătri nă

ngăđ ng,ăbaoă

g mănh ngăn iădungăchính:ăGiáoăd căv ăsinhăt tăvàăv ăsinhăc ăb năthơngăquaă
chi năd chătruy năthôngăsâuăr ng;ăxâyăd ngăvàăc ngăc ăh ăth ngăgiámăsátăd ch;ă
h ătr ăchoătr

ngăh căvàăcácăc ăs ăch măsócătr ;ăph ăbi nănh ngăy uăt ănguyă


12
c ăc aăb nh;ătunătruy năcácăbi năphápăth căhànhăphịngăb nh.ăCácănghiênă
c uăđưăcóănhi uăcáchăti păc năvàănhi uăbi năphápăkhác nhauăđ ăphịngăb nhă
TCM,ătri năkhaiăcácăch

ngătrìnhăphịngăb nhăTCMăt iăc ngăđ ngă ănhi uăqu că

giaănh ăTrungăQu c,ăSingapore...,ăn iădungăchínhăg m:ăGiáoăd căv ăsinhăt tăvàă
v ăsinhăc ăb năthôngăquaăchi năd chătruy năthôngăsâu,ăr ng;ăXâyăd ngăvàăc ngă
c ăh ăth ngăgiámăsátăd ch;ăh ătr ăchoătr

ngăh căvàăcácăc ăs ăch măsócăbană

ngày;ăPh ăbi nănh ngăy uăt ănguyăc ăc aăb nh;ătuyênătruy năcácăbi năphápă

th căhànhăphịngăb nh,ăcácănghiênăc uăđ uăđ tăk tăqu ăt tătrongăqătrìnhăth că
hi n.ăM tăs ăcanăthi păYTCCăhi uăqu đưăđ

căápăd ngăphòngăch ngăb nhă

TCMăt iăTrungăQu c,ăSingapore,ăH ngăKôngăvàăđ
thi tăl păh ăth ngăgiámăsátăvàăc nhăbáoăd chăs m,ăth

căWHOăkhuy năcáoănh :
ngăxuyên;ătri năkhaiăcácă

chi nă d chă truy nă thông;ă tri nă khaiă cácă chi nă d chă v sinh,ă r aă tayă b ng xà
phịng,ăch ăđ ngăxâyăd ngăk ăho ch,ăchínhăsáchăphịngăb nhăTCM.ăT iăVi tă
Nam,ăB ăYăt ăđưăbanăhànhăquy tăđ nhăs ă581/Q -BYTăngàyă24/2/2012ăh
d nă“Giámăsátăvàăphòngăb nhăTCM”ănh mătuyênătruy năchoăng
dung:ăNguyăc ăm căb nh;ăđ

iădânăcácăn iă

ngălâyătruy n;ăcácătri uăch ngăc aăb nhăvàănh ngă

d uăhi uăb nhăchuy năn ngăđ ăng
hi năs măcácătr

ngă

iădânăch ăđ ngăphịngăb nh,ăcóăth ăphátă

ngăh păm căb nhăvàăđ aăđ năc ăs ăyăt ăk păth i;ăkhôngăđ ă

b nhălâyălanăraăc ngăđ ng;ăTh căhi nă3ăs ch:ă năs ch,ă ăs ch,ăbànătay vàăch iă
đ ăch iăs ch.ăDoăv y,ăc năcóănh ngănghiênăc uăcanăthi păti pătheo,ăxâyăd ngă
m ngăl

iătruy năthơng,ăhuyăđ ngăs ăthamăgiaăc aăc ngăđ ngăđ ăphòngăch ngă

d chăb nhăđ

căt tăh n

1.5.1. Các nghiên c u v ki n th c, th c hành v i b nh tay chân mi ng trên
th gi i
1.5.1.1. Ki n th c v b nh tay chân mi ng
M t nghiên c u c a Ruttiya Charoenchokpanit và c ng s t i Bang Kok,
TháiăLanăn mă2013ăt 456ăng

iăch măsócătr t i nhà cho th y có 5,5% ng

tr l i ph iăđ i m t v i d ch TCM trong c ngăđ ngătr

i

căđâyăvàă12,1%ătr em

Thang Long University Library


13
c a h đưăb nhi m TCM tr

căđó.ăG nănh ăt t c (94,0%) s ng

iăđ

c h i,

có con b nhi m b nh tìmăcáchăđi u tr t i b nh vi n. T t c nh ngăng

iăđ

h iăđưăt ng đ

ngăti n

c bi t thông tin v b nh TCM tr

căđâyăvàăngu n ph

c

chính cung c p thơng tin là truy năhìnhă(97,6%).ăTuyănhiên,ăđi m ki n th c
hi u bi t c a h v b nh c a h trung bình ch là 13 đi m so v i s đi măđ y
đ là 22ăđi m. Trongăđó,ăm t n a trong s h (50,4%) có m c đi m hi u bi t
th p và ch 3,7 % có ki n th c t ng th cao. Có t i 31,8% trong s h có th
khơngăxácă đ nh b t k tri u ch ng nào c a b nh TCM. Ngoài ra, h có th
nh m l n gi a b nh TCM v i các b nh v chân và mi ng khác. Ch 39% trong
s h bi t r ng b nh TCM không ph i là b nhăt

ngăt nh ăb nh v chân và

mi ng,ăvàă47,1%ăngh ăr ng c u, gia súc và l n có th lây truy n b nh TCM
sangăng

i [24].

Nghiên c u c a Nursyuhadah Othman và c ng s n mă2012ăt i Malaysia
đ

c th c hi n v i t ng s 32ăng

đ

c h i n m trong kho ng t 21-40 tu i. G n 69% (n = 22) trong s nh ng

ng

iăđ

iăđ

c ph ng v n, có 72% (n = 23) s ng

i

c h iăđưăk tăhôn,ă31%ă(nă=ă9)ăch aăk t hôn. Cu c kh o sát có s tham

gia c aă87%ă(nă=ă27)ăng
G n 50% (n = 16) s ng

i tr l i là n vàă13%ă(nă=ă5)ăng

iăđ

i tr l i là nam.

c h iăđưăt t nghi păcaoăđ ng ho căđ i h c trong

khi 37,5% (n = 12) h c trung h c, 6,3% (n = 2) h c ti u h c và có t i 6,3% (n
= 2) ng

i không bao gi tham d b t k m tătr

84,4%ă(nă=ă27)ăng

iăđ

ng giáo d c chính th c nào,

c h iăđangălàmăvi căvàă15,6%ă(nă=ă5)ăng

iăđ

ch i

đangăth t nghi p. Nghiên c u cho th y m i quan h trên nh ngăng

iăđ

ch i

ki n th c v b nh TCM và kinh nghi m có con / tr b nhi m TCM. Th y r ng,

có 59,4% (n = 19) có ki n th căc ăb n v TCM m c dù con cái h ch aăbaoăgi
b nhi m TCM,ă9,4%ă(nă=ă3)ăng

iăđ

c bi t TCM t kinh nghi mătr

c a h khi con / tr b nhi m b nh t t.ăTámăng
con b nhi m b nh,ăđ

iăđ

căđâyă

c h i (25%) khơng có

c thơng báo r ng h không ch c ch n và khơng quen

thu c v i TCM.ă ángăng cănhiên,ă3,1%ă(nă=ă1)ăng

iăđ

c h iăđưăcóăm t kinh


14
nghi măđ i phó v i b nh TCM. Trong s 22ăng

iăđ

c h i bi t v TCM, có

40,1% (n = 9) l y thông tin t báo, 22,7% (n = 5) l y thơng tin t truy n hình,
18,2% (n = 4), 13,6% (n = 3) s ng
th măb nh vi n c a h và m tăng
nh ngăng

iăđ
iăđ

c h i ti p xúc v i TCM t chuy n
c h i (4,5%) bi t t vi c nghe nói t

i trong khu v c sinh s ng c a h . M

i b yăng

iăđ

c h i (53,1%)

thông báo r ng h bi t v các tri u ch ng c a b nh TCM. Tr b nhi m TCM
có th b m t s tri u ch ngăsauăđâyănh ăs t, loét h ng, mi ngăvàăl
v i m năn
Támăng

tay,ăchân,ăđ và

c
iăđ

i, phát ban

vùngătưălótăsauăđóălàănơnăm a và tiêu ch y.

c h i (25%) cho bi t h không ch c ch n v các tri u ch ng và

21,9% còn l i (n = 7) khơng bi t gì v các tri u ch ng. D a trên cu c ph ng
v n v i nh ngăng

iăđ

c h i, m t s ng

i trong s h nh m l n v i s t nói

chung, bao g m các tri u ch ng gi ngănh ăs tănh ătiêuăch y và nôn m a. Có
56,3% (n = 18) s ng
ng

iăđ

iăđ

c h iăđ ng ý r ng TCM có th gây t vong. Chín

c h i (28,1%) không ch c ch n v đi uăđóăvàăn măng

iăđ

(15,6%) khơng tin r ng TCM có th gây b nh. Có 40,6% (n = 13)ăng
h i tin r ng TCM lây lan qua ti p xúc v iăng
iăđ

b nh.ăChínăng
đ

ngăn

iăđ

c

i b nhi m

c h i (28,1%) quy tăđ nh r ng h không ch c ch n v

ng lây truy n.ăSáuăng

quaăđ

i ho c ch m t ng

ch i

c và b năng

iăđ
iăđ

c h i (18,8%) cho r ng TCM là b nh truy n
c h i (n = 12,5%) cho r ng TCM lây lan qua

khơng khí [31].
Nghiên c u khác t i Malaysia c a tác gi Qudsiah Suliman và c ng s
n mă2017ăph ng v n t ng s 353 bà m trongăđ tu i t 22ăđ n 56, th y t l
tr l i là 80,2%. H u h t nh ngăng

iăđ

c h iăđưăk t hôn (96,3%), n i tr

(44,2%) và có trìnhăđ h c v năchoăđ n trung h căc ăs (64,8%). H năn a, h u
h t nh ngăng

iăđ

c h i nói r ng h ch aăbaoăgi thuê b t k ng

i giúp vi c

nàoăchoăđ n nay (96,9%) [35].
Xác nh n ki n th c v b nh TCM, t ngăđi m trung bình là 13,61 (SD =
4,04).ăH năn a,ăn măcâuăh iăhàngăđ u mà nh ngăng

iăđ

c h i tr l i sai là

Thang Long University Library

15
v loét mi ng và h ngăđ m b o nh p vi n (97,7%), phát ban, ng a gây ra b i
tri u ch ng c a b nh TCM (94,9%). B nh TCM cònăđ

c g i là b nh l m m

long móng (81,3%). Tiêu ch y là tri u ch ng c a b nh TCM (80,2%) và c u
có th truy n b nh TCM sangăng

i (70,2%). H u h t b nh nhân m c b nh

TCM s h i ph c trong vòng 1 tu n (52,1%), b nh TCM có th đ
v i viêm màng nưoă(52,1%),ăng

c liên k t

i b nhi m b nh có th bài ti t m m b nh

TCM trong phân có th truy năsangăng

i khác (49,4%) và tác nhân gây b nh

TCM xâm nh păvàoăc ăth ng

ng tiêu hóa (40,2%) [35].

iăquaăđ

Nghiên c u c a Q. Liao t i H ngăKôngăn mă2014ăkhiăkh oăsátăquanăđi m
c a ph huynh v b nh TCM tr em, k t qu thuăđ
s ng

iăđ

l nhi măđ

c h i nói r ng con c a h tr

cănh ăsau:ăKho ng 19%

căđóăđưăb nhi m b nh TCM và t

căbáoăcáoălàăcaoăh nă nh ngăgiaăđìnhăcóănhi uăh năm tăđ a tr

trongă đ tu i m c tiêu so v i nh ng giaă đìnhă ch có m tă đ a con (26% so
v i 15%, P = 0,001). Ch có 24% s ng

iăđ

c h i cho bi t h lo l ng v vi c

con h b nhi m b nh TCM và ch 5% nh n th y kh n ngăcaoălàăconăc a h s
b nhi m b nh TCM. Tuy nhiên, b nhăTCMăđ

c coi là ph bi n v a ph i

H ng Kông. C m nh nătácăđ ng c a vi c tr em nhi m b nhăTCMăđ i v i vi c
tr

ng h c caoăh năsoăv i các ho tăđ ng hàng ngày c a ph huynh và gánh

n ngătàiăchínhăgiaăđình.ăChaăm điălàmănh n th y ít nhăh
c a tr v i gánh n ng tài chính c a gia và công vi c
hai ph n ba s ng

iăđ

tr

ng c a b nh TCM
ng c a con. Kho ng

c h i nh n th y r ng con c a h ít nh t có kh n ngă

ph i nh p vi năvàăh nă60%ăd đốnăítănh t m t s đi u h i ti c n u con h b
nhi m b nh TCM [28]. Trong s nh ng ng

iăđ

c ph ng v n, 61% tin r ng,

n u có s n, tiêm ch ng s có hi u qu ho c hi u qu cao trong vi căng năng a
b nh TCM. H u h t, nh ngăng

iăđ

c h i ch ra r ng h ít nh t có ph n t tin

trong vi c b o v con mình ch ng l i b nh TCM. nhăh

ng c a nh n th c v

phịng b nh làătrungăbìnhăđ n cao trong s nh ngăng

c h i. So v i nh ng

ng

iăđ

c h iăch aăt ng b nhi m TCM, nh ngăng

iăđ

i có con b nhi mătr

c