Tóm tắt luận văn thạc sĩ y tế công cộng thực trạng sử dụng rượu bia và một số yếu tố liên quan ở sinh viên trường cao đẳng y dược hồng đức, thành phố hồ chí minh, năm 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
------------*------------

CAO THỊ VÂN

THỰC TRẠNG SỬ DỤNG RƯỢU BIA
VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN Ở SINH VIÊN
TRƯỜNG CAO ĐẲNG Y DƯỢC HỒNG ĐỨC,
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020

LUẬN VĂN THẠC SỸ Y TẾ CÔNG CỘNG

HÀ NỘI - NĂM 2020


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
KHOA KHOA HỌC SỨC KHỎE
BỘ MÔN Y TẾ CÔNG CỘNG
------------*-----------

CAO THỊ VÂN

THỰC TRẠNG SỬ DỤNG RƯỢU BIA
VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN Ở SINH VIÊN
TRƯỜNG CAO ĐẲNG Y DƯỢC HỒNG ĐỨC,
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020

LUẬN VĂN THẠC SỸ
Chuyên ngành Y tế Công cộng

Mã số: 8720701

Người hướng dẫn khoa học:
TS.BS. VÕ THỊ KIM ANH

HÀ NỘI - NĂM 2020


i

LỜI CẢM ƠN
Với lịng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành
tới Ban Giám hiệu, Phịng Đào tạo sau Đại học, Bộ mơn Y tế công cộng cùng
các thầy giáo, cô giáo Trường Đại học Thăng Long đã trang bị kiến thức cho tơi
trong q trình học tập, nghiên cứu tại trường để hồn thành luận văn này.
Tơi xin bày tỏ lịng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới TS.BS Võ Thị Kim
Anh người cơ đã tận tình hướng dẫn, truyền đạt cho tôi những kiến thức và kinh
nghiệm quý báu, những chỉ dẫn vơ cùng quan trọng trong suốt q trình học tập
và thực hiện luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Cao đẳng Y dược Hồng
Đức, phịng Cơng tác Học sinh – Sinh viên và tập thể cán bộ Khoa điều dưỡng
đã tạo điều kiện cho tơi trong q trình thu thập số liệu.
Cuối cùng, xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, người thân và bạn bè, những
người luôn ở bên tôi, động viên, chia sẻ, dành cho tôi những điều kiện tốt nhất
để tôi yên tâm học tập và nghiên cứu.

TPHCM, ngày 28 tháng 11 năm 2020
Học viên

Cao Thị Vân

ii
LỜI CAM ĐOAN
Kính gửi:

- Phịng Đào tạo Sau đại học Trường Đại học Thăng Long
- Bộ môn Y tế công cộng Trường Đại học Thăng Long
- Hội đồng chấm luận văn tốt nghiệp

Tên tôi là: Cao Thị Vân – Học viên lớp Cao học YTCC K7, chuyên ngành
Y tế công cộng Trường Đại học Thăng Long.
Tôi xin cam đoan:
- Đây là luận văn do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của TS. BS Võ Thị
Kim Anh
- Các số liệu trong luận văn này là do tôi trực tiếp thu thập và kết quả trình
bày trong luận văn là hồn tồn trung thực, chính xác, chưa có ai cơng bố
dưới bất kỳ hình thức nào.
Tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này.

TP HCM,ngày 28 tháng 11 năm 2020
Học viên

Cao Thị Vân


iii
MỤC LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................................. v
DANH MỤC BẢNG ............................................................................................ vi

DANH MỤC HÌNH ............................................................................................ vii
ĐẶT VẤN ĐỀ ....................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU ................................................................ 4
1.1. Tổng quan về sử dụng rượu bia.................................................................. 4
1.2. Tình hình sử dụng rượu bia và một số yếu tố liên quan ở sinh viên qua
các nghiên cứu trên thế giới và Việt Nam ............................................... 12
1.3. Giới thiệu thang đo AUDIT ..................................................................... 15
1.4. Sơ lược về địa bàn nghiên cứu ................................................................. 17
CHƯƠNG 2 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................... 19
2.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................... 19
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu ............................................................ 19
2.3. Thiết kế nghiên cứu .................................................................................. 19
2.4. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu ......................................................... 19
2.5. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................... 21
2.6. Các biến số, chỉ số trong nghiên cứu ....................................................... 26
2.7. Tiêu chuẩn đánh giá sử dụng trong nghiên cứu ....................................... 29
2.8. Phương pháp phân tích số liệu ................................................................. 30
2.9. Sai số và biện pháp khắc phục ................................................................. 31
2.10. Đạo đức nghiên cứu ............................................................................... 31
CHƯƠNG 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................ 33
3.1. Một số đặc điểm của đối tượng nghiên cứu ............................................. 33
3.2. Tỷ lệ sử dụng rượu bia và một số dấu hiệu, triệu chứng liên quan đến hậu
quả của sử dụng rượu bia của sinh viên .......................................................... 36
3.3. Một số yếu tố liên quan đến tỷ lệ sử dụng rượu bia của sinh viên .......... 47
CHƯƠNG 4 BÀN LUẬN ................................................................................... 55
4.1. Thực trạng sử dụng rượu bia ở sinh viên trường cao đẳng Y Dược Hồng


iv
Đức năm 2020 ........................................................................................... 55

4.2. Một số yếu tố liên quan đến hành vi sử dụng rượu bia của sinh viên...... 62
4.3. Hạn chế của nghiên cứu ........................................................................... 66
KẾT LUẬN ......................................................................................................... 67
KIẾN NGHỊ ........................................................................................................ 69
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................................
PHỤ LỤC ................................................................................................................


v
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
TIẾNG VIỆT
ĐVR:

Đơn vị rượu

KTC:

Khoảng tin cậy SDRB: Sử dụng rượu bia

TCYTTG:

Tổ chức y tế thế giới THCS: Trung học cơ sở

TIẾNG ANH
AUDIT:

Alcohol Use Disorders Identification Test (Thang đo mức độ

sử dụng rượu bia)
CDC:

Center for Disease Control and Prevention (Trung tâm kiểm

sốt và phịng ngừa dịch bệnh)
DSM.IV:

Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders IV

(Hiệp hội tâm thần Hoa Kỳ)
FAS:

Fetal Alcohol Syndrom (Hội chứng rượu bào thai)

FASDs:

Fetal Alcohol Spectrum Disorders (Hội chứng rối loạn phổ

rượu ở thai nhi) GDP: Gross Domestic Product (Tổng sản phẩm quốc nội)
HED:

Heavy episodic drinking (Uống quá chén)

HIV:

Human Immunodeficiency Virus (Virus gây suy giảm miễn

dịch)
NIAAA:

National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism (Viện

nghiên cứu Quốc gia về lạm dụng và nghiện rượu Hoa Kỳ)
WHO:

World Health Organization (Tổ chức Y tế Thế giới)


vi

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Số lượng mẫu cần lấy ở mỗi khóa ...................................................... 21
Bảng 2.2. Các biến số trong nghiên cứu ............................................................. 26
Bảng 3.1. Một số đặc điểm dân số xã hội của đối tượng nghiên cứu ................. 33
Bảng 3.2. Một số đặc điểm về gia đình, bạn bè của sinh viên ............................ 35
Bảng 3.3. Mức độ sử dụng rượu bia của sinh viên ............................................. 37
Bảng 3.4. Tần suất và lượng sử dụng rượu bia của sinh viên ............................. 38
Bảng 3.5. Một số lý do sử dụng rượu bia của sinh viên ..................................... 39
Bảng 3.6. Nhóm biểu hiện về thể chất ................................................................ 40
Bảng 3.7. Biểu hiện lái xe ................................................................................... 42
Bảng 3.8. Biểu hiện liên quan đến học tập.......................................................... 43
Bảng 3.9. Biểu hiện liên quan đến quy định, luật pháp ...................................... 44
Bảng 3.10. Biểu hiện liên quan đến bạo lực ....................................................... 45
Bảng 3.11. Nhóm biểu hiện khác ........................................................................ 45
Bảng 3.12. Mỗi liên quan giữa môt số đặc điểm dân số xã hội liên quan đến
hành vi sử dụng rượu bia của sinh viên .................................................... 47
Bảng 3.13. Nghề nghiệp và tình trạng hôn nhân của bố mẹ liên quan đến tỷ lệ sử
dụng rượu bia ............................................................................................ 48
Bảng 3.14. Một số đặc điểm gia đình liên quan đến hành vi sử dụng rượu bia của
sinh viên .................................................................................................... 49
Bảng 3.15. Yếu tố bạn bè liên quan đến tỷ lệ sử dụng rượu bia của sinh viên ... 50

vii

DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1. Mơ hình về mối liên hệ nhân quả giữa việc tiêu thụ rượu bia và hậu
quả sức khỏe ................................................................................................ 11
Hình 1.2. Lượng tiêu thụ rượu trung bình mỗi quốc gia vào năm 2017 và % thay
đổi so với năm 2010 .................................................................................... 12
Hình 1.3. Khung lý thuyết nghiên cứu ................................................................ 18
Hình 3.1. Tỷ lệ sinh viên sử dụng rượu bia......................................................... 36
Hình 3.2. Địa điểm thường được sử dụng để uống rượu bia .............................. 39


1
ĐẶT VẤN ĐỀ
Lạm dụng rượu bia có rất nhiều tác hại đối với sức khỏe. Theo báo cáo của
Tổ chức Y tế Thế giới (TCYTTG), đây là yếu tố nguy cơ của 200 loại bệnh tật
và chấn thương trong đó các bệnh chính là xơ gan, viêm tụy, rối loạn tâm thần,
hội chứng ngộ độc rượu của thai nhi ở phụ nữ mang thai... [61]. Năm 2011, ước
tính có khoảng 2,5 triệu ca tử vong mỗi năm liên quan đến rượu bia, con số đó
tăng lên 3,3 triệu năm 2012, chiếm tỷ lệ 5,9% tổng số ca tử vong và 5,1% gánh
nặng bệnh tật trên toàn thế giới [61]. Năm 2014, có khoảng 76 triệu người rối
loạn tâm thần do sử dụng rượu [35]. Năm 2015, lạm dụng rượu bia góp phần gây
ra gần 85 triệu số năm mất đi do bệnh tật và tử vong sớm (DALYs) [44]. Rượu
bia cũng làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh ung thư: miệng, thanh quản, vùng
mũi hầu họng, đại tràng [61]. Uống rượu bia quá mức còn gây ra mất ngủ, trầm
cảm, suy giảm trí nhớ, làm cho con người dễ sa vào các hành vi nguy hại như:
quan hệ tình dục khơng an tồn làm gia tăng nguy cơ lây nhiễm HIV, tiêm chích
ma túy thậm chí là tự sát [60], [66].

Tại Mỹ, trung bình từ 2006-2010, đã có 88.129 trường hợp tử vong mỗi
năm do sử dụng rượu bia q mức, trong đó, những ngun nhân chính gây tử
vong là bệnh gan do rượu, tai nạn xe cộ, ngộ độc và tự sát [27]. Tại Áo, trong số
những người mắc mới xơ gan hằng năm thì có 61,4% nam giới và 61% nữ giới
đã sử dụng rượu bia trong thời gian dài [61]. Tại Úc, năm 2011, 70% người dân
thừa nhận từng ảnh hưởng tiêu cực do người sử dụng rượu bia gây ra như: đập
phá tài sản, bỏ bê vợ con, bạo lực gia đình [57]. Năm 2012, trong tổng số trường
hợp tai nạn giao thông tại Hàn Quốc thì 25,6% nam giới và 3,6% nữ giới nói đã
sử dụng rượu bia ở trước đó [61].
Năm 2017, Việt Nam tốn 4 tỷ đô la cho rượu bia, tiêu thụ khoảng 305 triệu
lít rượu, tương đương 72 triệu lít cồn và gần 4,1 tỷ lít bia, tương đương 161 lít
cồn, cao nhất Đơng Nam Á và đứng thứ 3 Châu Á chỉ sau Trung Quốc (dân số
gấp 14,5 lần) và Nhật Bản (dân số gấp 1,3 lần) [7], [8]. Sử dụng rượu bia là


2
ngun nhân chính gây tai nạn giao thơng tại Việt Nam, liên quan đến 70% vụ
xô xát, gây gỗ, đâm chém nhau của đối tượng thanh thiếu niên từ thành thị đến
nông thôn [20]. Theo một nghiên cứu năm 2008, tỷ lệ sử dụng rượu, bia trong
lứa tuổi vị thành niên và thanh niên đã tăng gần 10% sau 5 năm (từ 51% năm
2003 lên 60% năm 2008), nếu chia theo giới thì 80% nam và ở 36,5% nữ là từng
sử dụng rượu bia, trong số đó có 60,5% nam và 22% nữ cho biết đã từng say
rượu, bia [2].
Lứa tuổi thanh thiếu niên là lứa tuổi có nhiều sự thay đổi về thể chất và tâm
hồn, muốn chứng tỏ bản thân, thể hiện với bạn bè, do đó dễ bị sa ngã, ảnh hưởng
những hành vi xấu từ xã hội, trong đó có việc sử dụng rượu bia [46]. Đối tượng
này dễ nghiện rượu, bia hơn người lớn vì thiếu kiến thức về tác hại của rượu bia
[50]. Ở sinh viên thì đây là giai đoạn học tập quan trọng trước ngưỡng cửa gia
nhập xã hội, quyết định đội ngũ nhân lực y tế tương lai cho đất nước và tương
lai của bản thân mỗi sinh viên nên càng phải quan tâm, kiểm soát việc sử dụng

rượu bia chặt chẽ hơn nữa. Đặc biệt là ở thành phố Hồ Chí Minh nơi tập trung
nhiều sinh viên từ các tỉnh lân cận sống xa gia đình và tới một mơi trường mới,
nơi có thể mang lại nhiều bạn bè mới, lối sống mới nhưng cũng có thể làm tăng
hành vi nguy cơ mới đặc biệt uống rượu quá mức, do đó sinh viên đại học
thường có khuynh hướng uống nhiều hơn so với những người cùng trang lứa
không học đại học [31]. Việc uống rượu bia ở các sinh viên trường y cần được
quan tâm vì họ sau này sẽ là những cán bộ y tế người chăm sóc sức khoẻ cho
cộng đồng. Tuy nhiên điều đáng lo ngại là tỷ lệ sử dụng rượu bia ở sinh viên
trường y rất cao. Tại Mỹ gần 78% sinh viên trường y đã sử dụng rượu bia [30],
trong khi đó ở Việt Nam con số này là 65% [29]. Tuy nhiên, đa số các nghiên
cứu gần đây chưa đánh giá mức độ sử dụng rượu bia ở sinh viên một cách tối ưu
nhất. Trước thực tế sinh viên uống rượu ngày càng nhiều và thường xuyên, cần
có nhiều hơn những nghiên cứu nhằm xác định rõ mức độ sử dụng rượu bia ở
sinh viên và bộ công cụ AUDIT sẽ đáp ứng được tiêu chí đó [18], [58]. AUDIT
là bộ cơng cụ do WHO xây dựng, có tính tin cậy cao, sử dụng được trên nhiều


3
đối tượng, nhiều quốc gia và đã được chuẩn hóa tại Việt Nam, ưu điểm của nó
là xác định rõ bốn mức độ uống rượu dựa vào tổng điểm của 10 câu hỏi, từ đó
có thể nhận diện được những sinh viên có nguy cơ cao. Chính vì vậy, tơi muốn
thực hiện nghiên cứu “Thực trạng sử dụng rượu bia và một số yếu tố liên quan ở
sinh viên trường Cao đẳng Y dược Hồng Đức năm 2020” sử dụng bộ công cụ
AUDIT với mục tiêu:
1. Mô tả thực trạng sử dụng rượu bia của sinh viên trường Cao đẳng Y
dược Hồng Đức, thành phố Hồ Chí Minh năm 2020.
2. Phân tích một số yếu tố liên quan đến hành vi sử dụng rượu bia của
sinh viên trường Cao đẳng Y dược Hồng Đức, thành phố Hồ Chí Minh.