Luận án Phó Tiến sĩ Khoa học Kinh tế: Những vấn đề về quan hệ kinh tế - tổ chức trong nền kinh tế theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay

:;y,
Jt
,, )'
._! .)
.

�· ·-

BO GIAO DUC VA DAO TAO
'
TRVONG DAI H C KINH
THANH PH O He'>

O
TE
NGUYEN vAN BANG

r

.....,

�

�

.. ·

..

CHI MINH

A

,.,.?

,

NHUNG VAN E>E VE QUAN HI; KINH TE- TO CHU'C
,_

A.,

TRONG NEN KINH TE THEO Cd CHE THI TRUONG
,

?

,.

.

,

'

.

,

CO Slj QUAN L Y CUA NHA NU'OC THEO
E>INH HU'dNG XA HOI CHU NGHIA

,

.

,...,

A
.

,

'l

")

,..,

...

d NlJdC TA HIEN NAY
.

,...

,.

,

LU�N AN PHO

,..,

,_

TIEN SY

KHOA HOC

,.,,.,

KINH TE

'

Thanh pho' H6 Chi Minh

DP.J H("

, .,

·

T�'.f7ftlb

.\.F�-\ t�!,&, l'I�HCI\1
iitAI w;c. KINH 1E

Tt'fV V •fiN

r-r.� {0

./ 1CJ q

-

Nam 1996

-

·


· n(> cHAo Dl)C v A DAo TAO
TRUONG f)AfllqC KINU T� THANH PH6 H<) CHf MINH

NGUYEN vAN BANG
. -,v

�

ft1

�

�

,

NHUNG VAN E>E VE QUAN 1-11; KINH TE -TO CHO'C
TRON� NEN KINH TE THEO CO CHE THI TRUONG

c6 sv auAN L v cuA NHA NU'dc TI-t Eo
A
E>INH
HU'ONG
XA
1-tOI
CHU NGHIA
.
.
d NlJOC.TA HIEN
NAY
.
A

,

I'W

: Kinh

Ma s6

: 5 .02.0 J

,;

1

te' chinh tri

Chuyen ngiH1h

"'

A..1

,.(

,

:,..,

xa h(>i chtl nghla

-

,.(

LUAN
AN PHO TIEN SY KHOA HOC
KINI-1 TE
.
.

NgtWi htidng d�n khoa hqc

:

·

'

I. PGS. PTS. TRAN TRUNG HAU

2.

Thanh pho'

PTS. N

IH1

GUY EN vAN LUAN

Chi Minh- Nam 1996

.


CHU THICH CHU VfET TAT

CHXHCN Vi�t Nam
CNTB
CNXH
CTCP
CTTNHH
DNNN
DNTN
HDQT
XNLD

XNQD
XNSX
XN
DN
TW
MN
SXKD
.SH
HTX
QHSX
LLSX

Cong hoa xa h()i chu nghia Vi�t Nam
Chii nghia Ttt ban
Chu nghia xa h()i
Cong ty c5 ph�n
Cong ty Tnich nhi�m huu hc,m
Doanh nghi�p Nha nttoc
Doanh nghi�p Ttt nhan
H()i d6ng quan tri
Xi nghi�p lien doanh
Xi nghi�p qudc doanh
Xi nghi�p san xua"t
Xi nghi�p
Doanh nghi�p
Trung tfdng
Mi�n nam
San xua't kinh doanh
Sd huu
H<;1p tac xa

Quan h� san xufft
Llfc ltt<;1ng san xufft
·


MVCLVC
�

.,

J\tl (j D A U

CHu'ciNG

1

······················································································

�······································

1

:NHUNG co sd CHUNG vt KINH Tl -TO CHUC. VAl TRO CUA NO

DOl VOl Sl)' PHAT TIUfN KINH Tt THEO CO cut THJ TRUONG fJ Nu'OC TA Hl:ftN
NAY

..............................................................................................................................................

7

1.1 Nlu1ng each tlucc tie'p cqn quail /rf kinlr tt tfJ clucc trong /rf
A
?
A-'
"
l A-'
' k'y ............................................... 7
qtlllll llf sail xrmt qrm cac tllili
ltlOilg
-

.

o

1.1.1.Cdch tie'p cgn crla cdc nha kinh te' chinh trj tru(Jc C. Mdc ..... 8
1. 1.2.Cdch tie/J cgn h� thffng quan h� san xu{{t va nh6m cdc quan

h� kinh te'- t6 chuc crla C. Mdc va V.I. LeNin ...... ...... .. . ........ .... 16
.

.

.

1.1.3.Cdch tie'p cgn quan h� kinh te'- t6 chuc sau LeNin ..............25
1.2. Vai tro cila cac quail hf kinh tt- tfJ clucc doi vbi S{( phat trie"n nln
killll tt. .
.

....

.

.............

..

. .............

.

...

.

. ...........

...

.

. ........ . ......

.

.....

..

...........

.

.....

32

1.2.l.Kinh te'- t6 chile trong t6ng thi crla h� thong quan h� san
xuii.l.

IIIII I ttl II titItItIIItItItItIt I IIIII I II I Itt IIttIt I IIIIIII IIItItI ItttItIttII t tIttII11tIt t t1tttt

�2

....

1.2.2.Kinh te'- ttl chuc trong chlnh th! phuang thuc san xua't. ..... 33
1.2.3. Vai tro kinh te'

�

td chuc trong chlnh thi hinh thdi kinh te'- xa

hf)i .................................................................................................38
1.2.4.Nh6m kinh te'- uf chile trong sf! nghiep d6i moi if nur!c ta .. 40
1.3. S(i can t/rilt pJrai Xay d(lllg Vtl pflat trie"n COC Jrinfl t/u{c kin/r t(- to.,
clucc thich lr(fp trong nln kinh te" theo cd cht thi tntilng co st! quail ly
ciia nha nrtUc theo djllh lutUng XIICN lJ 1utflc

ta

•....•..•.......•.•...•..•.......

43

1.3.l.Cdc log,i hinh doanh nghi�p trong nin kinhte' thj truiJng .... 43


1.3.2.ST! cdn thie't phiii xay d7!ng va phat triin cat hznh thac kinh tt
-

td chac thich hqp trang nin kinh te' thea cd che' thi tntong co s7!

qudn ly crla nha nude thea dinh hudng XHCN iJ nude ta .. .. .. .. 46
.

CHUONG

2:

..

...

.

CAC HINH THUC TO CHUC SAN XUAT KINH DOANH TRONG NEN

KINH TE' VIItT NAM QUA CAc THOI KY

••.•••...•.•.•..••....••...•••.....•.......•...•.•.........•..............

54

2.1. St! biiu /rifn va tlutc tr(lng cria cac lrinh thiic kinh tt- td clu'ic
trong fin/r VI/C cong ng/rifp Vtl tlllidlg
l tn(li cua nln kinh tl thifi ky
trrt{/c 1989
54
.......................................................................................•.....

2.1.1.Cac hinh thac san xuat kinh daanh Cf!, thi thiJi kY trudc nam
1989

""

.

"" " " .. """""". """""""""" .... "..... ".. " " ... " ... "." ....... ".

55

2.1.2.Danh gia th7!c trgng cua cac hinh thac sdn xuat kinh
daanh Cf!, thi trang [znh VT!C cong nghi?p Vll thudng mgi cha
de'n nam 1989"

"""

.."..............."...."" .................. "".""............ 66

2.2. Biiu hifll va tlll/C tr(lng cua cac hinll tlutc kinh tt- tfi clute thm
kY tu niim 1989 delr nay

.................................... 70

. ..................................

2.2.1. Cac lagi hinh sdn xuat kinh daanh tit sau nam 1989 den
' nay. 70
2.2.2. ThT!c trgng va cac van di rut ra crla cac hinh thac td chac
san xutft kinh daanh tit nam 1989 triJ lgi day ................................ 83
CHUONG 3: PHUONG HUONG PHAT TRI�N CAC HINH THUC KINH Tf TO CHUC
TRONG NEN KINH TE' NI-IlEU THANH PHAN THEO CO CHIT: THl TRUONG CO S{j
QUAN LV CUA NHA.Nu'O·� Tfl.l10 DfNH HUONG XHCN (j NUOC TA HIJtN NAY . 105
..

3.1. Quan diim eRn quail trifl khi titn hanh Cling co' va pluit triin cac
hinh tlutc kinh tt - td clute trong die'u kifn nelr kinh tt mm hifn nay. I 05
3.2. Plutmrg lut{/ng Cling cff va phat triill cac lrinh thuc kinh tt- to"
clute trong fin/r VI/C san xuift cong nghifp Vtl thitdllg tn(li (/ nllflc fa
lrifn nay
�
.
121
................. ................................................... .... !' •••••••••••••••••••


1

?

"'

MODAU

11 Ly do chon d� tai :

Khoa hQc Kinh te' chinh tfi quan tam d�c bi�t de'n h� th6ng quan h� san
xufft va coi d6 la d6i tu'qng din ban ciia mon hQC. Nhung nam tru'dc day' kinh
te' chinh tfi t�p trung S\f chu y vao phan h� quan h� kinh te' - Xa hQi, tuc che'
dQ sd huu v� tu' li�u san xufft va coi d6 la ngufin g6c d� phat tri�n cac quan h�
con ngt1C1i trong san xufft, trong quan ly, trong phan ph6i, trong tieu dung. C on
mdu'QC chti y, Va coi do la d6i tu'qng nghien CUU CUa nganh khoa hQC quan ly
kinh te'.
Ngay nay, phqm vi nghien cuu cua Kinh te' chinh tri da duqc cl) th� h6a
hdn tru'oc. N6 nghien cuu quan h� san xufft, cac ph�m tru trung gian n�m giua
-

quan h� san xufft va ll)'c luqng san xufft, kie'n true thu'qng tang. Phan h� quan
h� kinh te'- td chltc du'qc xem la nphai nghien cuu. Bd1 vl cac quan h� kinh te'- t6 chuc tac dtie'p de'n sl)' thl)'c hi�n v� kinh te' cua sd huu, n6 lam cho ll,l'c lu'qng san xufft va
quan h� san xufft g�n b6 va tac dtang tn.tdng va phat tri�n.


2

V�y quan ht% kinh te'- tcS chuc la gl ? f)6 la quan ht% giua ngu'oi va
ngu'oi du'QC hlnh thanh trong qua trlnh tcS chuc Va phan cong lao d(}ng Xa hQi.
Ba s6 cac nha kinh te" chinh trj cho r�ng n(}i dung cua quan ht% kinh te' - tcS
chuc gfim c6:
Cac hlnh thuc tcS chuc san xua"t kinh doanh phu h<;Jp voi ltfc lu'<;Jng san
xua't trong n�n kinh te' tung thoi ky ; cac. m6i lien ke"t, lien doanh trong san
xua't kinh doanh; cac hlnh thuc phan cong lao d(}ng trong n�n kinh te" va cac
quan ht% quan ly - phap }y ttfdng ung de bao dam cho Sd hfi'u du'QC thlfc hit%n
v'e kinh te".
Tru'oc nam 1 9 89, n�n kinh te' du'<;Jc quan tam tru'oc he"t la quan ht% sd
huu, nh�m giai quye't va"n d� c6t loi : tu' lit%u san xua"t thu(}c v'e sd huu toan
dan. Vile d6, mQi chu tru'dng, chinh sach cai each kinh te' d thoi ky nay nhtt
cai tl;lO cong thu'dng nghit%p tlf ban chu nghi'a, hQp tac hoa nong nghit%p, kS
hol;lch h6a t�p trung, ... d'eu t�p trung cho n(}i dung c6t loi d6.
Vj trf, vai tro cua quan ht% kinh te"- t6 chuc chu'a du'QC nh�n thuc d'ay du
v'e m�t ly lu�n va thlfc tien. Do d6 con c6 hit%n tu'<;Jng, chua xay dtfng dung luc
kjp thoi nhung quan ht% kinh te'- t6 chuc thfch h<;Jp ; trong d6, tru'oc he't phai ke
de'n cac hlnh thuc tcS chuc san XUfft kinh doanh Cl,I the, hay con gQi }a CclC hlnh
thuc kinh te" - t6 chuc, nhd d6 xa h(}i tac d(}ng toi sl,I' phat trien cua ltfc lu'qng
san xua't, bao dam nang cao hit%u qua kinh te' - xa h(}i cua san xufft kinh
doanh.
Trttoc day, nhung hlnh thuc tcS chuc san xua"t nhtt h<;Jp tac xa nong
nghi�p, nong tru'ong qudc doanh, lam tntong qudc doanh, xi nghi�p cong


3

nghi�p qu6c doanh . v. v., hqp tac xa mua ban, cll'a hang thu'dng nghi�p qu6c
doanh du'qc hinh thanh m()t each theo y mu6n chu quan, vu'qt qua trinh d() xa
h

tinh hinh thuc. Vi v�y c6 m()t thai ky tru'oc dcSi moi, c6 nhung xi nghi�p qu6c
doanh va t�p th� con kern the' so voi kinh te' ca th�. Thl!c tr�ng, tu'dng lai va
tri�n VQng CUa cac XI nghi�p quo'c doanh Va t�p th� dang la Vffn de nhuc nhd'i

do'i voi cac nha qmin ly kinh te' vi mo va vi mo.
Tu nhung nam thu 80 da xua't hi�n them m()t each tie'p c�n khi phan tich
h� thd'ng quan h� san xua't. D6 la, h� thd'ng quan h� san xua't g8m c6 hai phan
h� : quan h� kinh te' - xa h()i va quan h� kinh te'- tcS chuc . E>a c6 m()t s6 cong
trlnh, tac phffm nghien cuu cac va'n de quan h� kinh te' - tcS chuc cua m()t so'
tac gia nhu' PGS. PTS. Tr'an Trung H�u, GS. Tr'an Ng<;>c Hien, PTS. C hll' Van
Lam, PTS. Le Due Thuy v.v... E>a s6 cac tac gia moi chi tie'n hanh phan tich
m()t each tcSng quan each phan chia h� thdng quan h� san xua't thanh hai phan
h�, ca'u true ben trong cua phan h� quan h� kinh te' - tcS chuc, slf c'an thie't
khach quan va tinh ca'p bach cua vi�c xay dlfng nhung quan h� kinh te' tcS chuc
thich hqp.
Hdn nua, trong qua trlnh dcSi moi, chung ta da cho xua't hi�n nhieu hlnh
th(l'c san xua't kinh doanh moi (so voi tru'oc d6i moi) sao cho phu hqp voi cd
che' thi tniong c6 slf quan ly cua nha nu'oc theo dinh huang XHC N nhu' xi
nghi�p lien doanh, cong ty c6 ph'fin, cong ty tu' nhan,

.

V

.

V trong linh VrfC cong
.

nghi�p va thudng m�i. Cac hinh thuc kinh te' - tc3 chuc d6 buoc d'au c6 tac

d{)ng tich CrfC ngu'QC }�j de'n m�t Sd hii'u, de'n hi�U qua san XUfft kinh doanh,


4
song con nhi�u va'n d� d�t ra nhu' : hlnh thuc slm xua't kinh doanh nao la phd
bie'n va t6i

u'u

trong giai do(;ln hic$n nay ; doanh nghic$p nha nu'dc nen bao

nhieu la vua dS phil hciia nha nu'dc, c'an da d�rtg h6a cac htnh thuc kinh te' - t6 chuc nhu' the' nao cho
phil h
cHnh httdng XHC N

.v.v ...
Xufft phat tu cac va'n d� tren dang d�t ra cho khoa hQc kinh te" chinh tri,
la ngu'oi dang giang dl;ly, nghien cuu mon kinh te' chinh tri Mac- Le Nin, tOi
quye"t dinh chQn d� tai: " Nhii'ng va'n d� v� quan he$ Kinh te" - t6 chuc trong
n�n kinh te" theo cd che' thi tru'ong c6 stf quan ly ciia Nha nude theo dinh
hudng XHC N (J nude ta hic$n nay" lam d� tai lu�n an ph6 tie"n sy khoa hQc
kinh te" chuyen nghanh kinh te" chinh tri XHC N, mong mu6n g6p ph'an nho
vao ly lu�n va thtfc te' sinh dqng d�t ra hic$n nay.
2/ D6i tu'dng va pham vi nghien CUll.
Lu�n an khong di vao nghien CUll toan bq nqi dung ca'u true ben trong
cua quan he$ kinh te"- t6 chuc rna chi d� c�p de"n nh6m 1: cac hlnh thuc t6 chuc
san xua't kinh doanh C\) thS ·duqc xem xet tren giac dq kinh te' (chu khong phai
ky thu�t) tuc cac hlnh thuc kinh te' - t6 chuc "trong linh vtfc cong nghic$p va

thu'dng m(;li. D6 la gidi h(;ln nghien CUll ciia lu�n an.
M\]C dich cua lu�n an la khai quat mqt each c6 he$ th6ng ly lu�n kinh te'

chinh tri c6 lien quan de"n quan he$ kinh te'- t6 chuc, phan tich cac hlnh thuc
kinh te' - t6 chuc trong n�n kinh te' nude ta trong nhii'ng nam qua, tu d6 d�
xua't phudng hudng xay dtfng va phat triSn cac hlnh thuc kinh te'- t6 chuc


5

trong khu vlfc c6ng nghi�p va thu'dng m�i nhAm nang cao hi�u qua ho�t d<)ng
san xua't kinh doanh.
3/-Muc dich va y nghia ciia luan an.
- Khai quat m<)t,cach h� thO'ttg pac Jy lu�n kinh te" chinh tri c6 lien quan
de'n quan h� kinh te"- t6 cht!c.
- Sii' d\lng ly lu�n d6 phan tich cac hlnh tht!c kinh te"- tcS cht!c trong n�n
kinh te" Vi�t nam (J hai thai ky tru'dc va sau nam 1986.
- Btta ra phu'dng httdng de xay dlfng va phat trien cac hlnh tht!c kinh t€
- t6 chll'c trong khu vtfc c6ng nghi�p va thu'dng m�i nhAm lam cd sd ly lu�n
cho cac nha quan ly kinh doanh.
4/ Phttdng phap nghien ct!u.
Cd Sd ly lu�n cua lu�n an la phep bi�n cht!ng duy v�t, duy v�t lich sii',
Kinh te" chfnh tri Mac- Lenin, Kinh te" h<;>c va cac van ki�ri ciia Dang.
Trang qua trlnh nghien ct!u sii' d\]ng phttdng phap phan tich - t6ng hqp,
trliu tttqng hoa- C\J the, lich sii'- logich.

51 Bong gop chfnh ciia luan an.
TcSng ke't h� thO'ng h6a ly lu�n Kinh t€ chinh tri v� vffn d� quan h� kinh
te" - t6 cht!c ; phan tfch cac hlnh tht!c san xua't kinh doanh,. cac hlnh tht!c lien
ke"t va phan c6ng lao d<)ng xa h<)i trong n�n kinh te' hi�n nay ; d� xufft phu'dng

hu'dng phat trien cac hlnh tht!c kinh t€ - t6 cht!c thich hqp trong di'eu ki�n cua
nude ta hi�n nay.


6
61 Noi dung ke't ca'u luan an.
Lu�n an c6 1 72 trang va 1 1 bang bieu B o' ClJC : Loi n6i d'au, ba chu'dng,
ke"t lu�n, m1Jc llJc tai li�u tham khao.
Chu'dng 1 :

Nhung cd sd chung ve quan h� kinh
ddi voi Stf phcH

te'

-

t5 chuc va vai tro cua n6

tri�h kt�h te' theo cd che" thi truohg d m.foc ta hi�n

nay.
Chttdng 2:

Cac hinh thuc t5 chuc san xua't kinh doanh trong nen kinh t� Vi�t
Nam qua cac thoi ky .

Chttdng 3:

Phttdng httong phat trien cac hinh thuc kinh t�- t5 chuc trong

nen kinh te- hang h6a nhieu thanh ph'an c6 stf quan ly cua nha
nu'oc theo dinh huong XHCN (J nu'oc ta hi�n nay.

Ngu'On sff li�u duqc sii' dl;lng trong lu�n an qua Nien giam thffng ke,
sach, bao va qua di'eu tra ffiQt s6 doanh nghi�p


7

CHUONG
,..,

?·

1

�

,.,.

.

- -

�

NHUNG Cd SO CHUNG VE QUAN H� KINH TE
.

.

�

,

TO CHUC
'

•

A vAI TRO cuA No DOI vo1 sl} PIIA T TlltEN KINH TE

v

THEO Cd CHE THJ TRtJONG fJ Nu'OC TA HitN NAY
1.1.

•

.

NHUNG c.Acll THuc TIEP c4.N QUAN ut KINH TE To

cHuc TRONG HE THONG QUAN Ht SAN xuAT QUA c.Ac THOI
KY.
Kinh te' chinh trj Ia m()t mon khoa h<;>c ra doi ra"t sam tren the' gioi (tii'
nhfi'ng nam d§u the' ky 1 7) . Trong qua trlnh dai cu a sf/ phat tri�n d6, cac
nha khoa h<;>c dSu luon luon khgng dinh r�ng kinh te' chinh tri nghien cuu
m�t xa h<)i cu a san xua"t va cua doi s6'ng kinh te', tuc quan h� san xua"t, coi
h� th6ng quan h� san xua"t Ia dBi ttf<;lng nghien CUll can ban nha"t cua kinh

te' chinh td. Tuy nhien hQ dlng xac dfnh r�ng kinh te' chinh tri khong
nghien CUU quan h� san Xu§"t ffiQt each CO l�p, rna trong Sf/ tac d{)ng qua }�j
voi lf/c ltt<;Jng san xua"t, voi cd sd kie'n true thti<;Jng t§ng va cac cd sd kinh te',
xa h9i chinh trj khac d� tu d6 phat hi�n ra cac quy lu�t kinh te' dang chi
ph6'i m9t nsn kinh te' va m9t phttdng thuc san xua"t, va dtta ra m9t cd sa ly
lu� n giup cac nha thtfc ti€n nh�n thuc cac h i�n ttf<;lng kinh te' d� phat tri�n·
n�n kinh te'.
Thf/c te' h a ng tram nam cua Sf/ ph at tri�n khoa hQC kinh te' cho tha"y'
d� d�t dti<;Jc ffi\)C tieu tren, cac nha nghien CUll do a nh httdng cua the' giOi
quan, nhan sinh quan va xua"t phat tii' ffi\)C tieu cua Sf/ nghien CUll da dtta ra
ra"t nhi�u each thuc tie'p c�n khac nhau.


8

1. 1.1.

Cach ti�p c(ln ctia cac nha kinh tl chinh trt tttidc Cac Mac.
1 . 1 . 1 . 1 . Ljch sil' cac h<;>c thu ye't kinh te' chinh trj cho thily, trti(k Mac,

da xua"t hic$n nhi8u nha kinh te' nghien cuu m�t xa h(>i cua san xua"t va cu a
doi sdng kinh te' cua CNTB. Ch�rtg
thtton g o d§u the' ky

h�ut

16, rna hgucH d<;ti

nhti hQc thuye't cua cac nh a th;mg

biStt la

s. Monchretien.

Ong

da

cho

ding srf sung ttk ti8n tai moi tc,to nen srf giau co cua mOt nttoc, phai tich liiy
ti8 n bc,tc va kim loc,ti quy d� lam giau cho da"t nude, r�ng ti8n de ra ti8n. Tit
d6 h<;>c thuye't tr<;>ng thlidng d8 nghj cac quO'c gia phai d§'y mc,tnh phat tri�n
thlidng- ml;li, t6 chuc cac doan tau thuy8n d� v�n chuy�n h ang hoa tit nttoc
nay sang nude khac d� tl;lo ra ti8n, ra l<;1i nhu�n. lam giau cho cac qu6c gia
r6i tit do mo ra cac cong xliong san xua"t phat tri�n cac doanh nghic$p cong
nghic$p, bao dam st;l th�ng l<;1i cua n8n san xu itt TBCN, va quan he$ san xu itt
tli ban chu ngh1a. Nhti v�y each tie'p c�n nghien cuu quan he$ san xua't tli
ban chii ngh1a cua h<;>c thuye't tr<;>ng thtiong Ia tit luu thong va dua ra cac
hlnh thuc kinh te' va t6 chuc kinh doanh trong ltiu thong, .(r6i tit do dtta ra
cac hlnh thuc kinh te' t6 chuc san xu fit trong cong nghic$p), coi do Ia co so
d� hlnh thanh va phat tri�n quan he$ san xufit tli ban chii nghia. Do hl;ln che'
ciia each tie'p c�n nay, nen h<;>c thuye't tr<;>ng thlidng da hi phe phan, d§'y
each tie'p c�n nay di vao be' t�c khong tie'n len dtiW.Petty - nglioi tieu bi�u cua h<;>c thuye't tli san c6 di�n da hac bo
each tie'p c�n nghien cuu tit ltiu thong. Ong cho r�ng, cac qu6c gia mu6n
giau co thl phai phat tri�n san xuilt. Tit dO, ong dlia ra ly lu�n gia trj - lao
d(>ng d� xac djnh r�ng lao d(>ng co vai tro rift to Ion trong vic$c tc,to ra gia trj
cua san phfim, va tl;lO nen st;t giatt co cda m9t qu6c gia. Ong phan gia ca

9

hang h6a thanh hai loc;ii: gia ca t\1' nhien la gia do chinh kh6i

hi
h ao phi

lao d<)ng ke"t tinh vao d� san xua"t ta san phffm d6 va gia ca chinh tri do thj
tntong- quy dinh. 6ng cilng minh chung nang sua"t lao d<)ng a nh hudng de"n
lu'td ch(ic va cac quan h� qm1n fy - phap ly d{)j voi S\J' phat tri�n kinh te". C�
th� la, trong m�n kinh te" ne"u nha nu'oc d� thie"u ti� n la c6 hc;1i cho thu'dng
nghi�p va cong nghi�p va h� th6ng tai chanh, nhu'ng ne"u nhi�u ti�n qua
ciing c6 hc;1i v'i s6 ti�n cffn thie"t trong n�n kinh te" nhu' s6 mo (lipit) cffn thie"t
cho cd th� con ngu'oi. Tit d6 ong du'a ra quy lu�t lu'u thong tMn t� cho m<)t
n�n kinh te". O ng nghien cuu m6i quan h� giua ngu'oi voi ngu'oi thong qua
ti�n lu'dng, thong qua dja

tO

trong nang nghi�p va thong qua l
tuc. Nhu'ng F.Quesnay, dc;1i bi�u cua chu nghia tn;mg nang, lc;1i tie"p c�n theo
each rieng cua m'inh . 6ng nghien cuu tit san xua"t trong nang nghi�p d� di
de"n ke"t lu�n la cht CO san xu§"t nang nghi�p moi tc;10 ra CUa cai V�t ch§"t cho
n�n kinh te". O ng cho r�ng, mu6n cho kinh te" phat tri�n phai t5 chuc lc;1i san
xua"t nang nghi�p, tht!c hi�n tai san xua"t trong nang nghi�p va tai san xua"t
tren quy mo xa h<)i. D6ng thoi F.Quesnay ciing d� nghj trong n�n kinh te"

cfin c6 cc;1nh tranh t\1' do gifi'a nhfi'ng ngu'oi san xua"t hang h6a d� kich thich
san xua't phat tri�n. F.Quesnay ciing chia sd huu thanh hai loc;1i:
- Sd huu d<)ng san du'- Sd huu thu hai Ia sd hii'u ba"t d<)ng san v� ru<)ng da"t loc;1i nay khong

du'

10

VS quan h<$ qmln ly - phap ly, F.Quesnay cho ding nha mtoc khong
can thi�p vao n�n kinh te" rna chi cAn dtia ra cac lu�t 1� dcg bao v<$ quy�n ttl'
huu. F. Quesnay chia xa ht)i thanh ba giai ca"p:
+

Giai ca"p t�o ra san ph§m thuAn tuy bao g6m nhung ngttoi ho�t

dt)ng trong nong nghi<$p nhti chu d6n di8n, cong nhan non� nghi<$p.
+

Giai ca"p thu san ph§m thuAn tuy tuc nhung ngttoi chu sd huu rut)ng

dfft chu a phong kie'n.
+

Giai cffp khong san xua"t Ia ta"t ca nhung ngtioi ho�t dt)ng trong

thtidng nghi<$p, cong nghi<$p .
C o n Adam S mith, d�i bi�u cua kinh te" chinh trj c6 di�n Anh, c6 each
tie'p c�n khac cac nha kinh te' chinh trj trtidc d6 . E>� nghien cuu chu ngh1a

ttl' ban, o ng nghien cuu cac h i<$n tlistf v�t nhli qua trlnh phan cong lao dt)ng va coi d6 Ia rihan to' quye't djnh
na ng sua"t lao ut)ng. 6ng ciing v�ch ro vai tro cu a kinh te' - ky thu�t do'i voi
vi<$c nang cao nang sufft lao dt)ng, dS cao cd che' tt; do c�nh tranh Ia dt)ng
It;c d� thu c dffy nsn kinh te' tu ban va giu vung quan h<$ san xua"t ttt ban chu
nghTa. Ong cilng phan tich mo'i quan h<$ giua l<}i ich ca nhan va lht)i, trong d6 lich xa ht)i ph\} thut)c vao lVS quan h<$ quan ly - phap Jy, Adam Smith coi che' dt) tli huu Ia quy
lu� t tt! nhien, do d6 quan h<$ san xufft tli ban chu nghia Ia khong thay d6i,
coi vi�c in tiSn giffy thay tiSn due ttl' kim lo�i la du �g d�n vi n6 chi Ia
phttdng ti<$n ky thu�t trao d6i va Iu<;1ng gia ca quye't djnh so' Itt<;1ng tiSn
t�.v� quan h<$ kinh te' - xa ht)i, 6ng nhffn m�nh vai tro cua lao dt)ng t�o


11

nen gia td hang h6a, quan h� cung cftu anh hu'dng de"n gia trj thj tru'ong, coi
ti€n ludng ta thu nh�p cua nguoi lao d9ng g�n voi qua trinh lao d()ng, muc
Iudng con ph1.,1 thu9c vao muc tang cua v�t cha't cua da't nuoc, 6ng u ng h9
tra lu'dng cao coi d6 Ia slf kich thich d6i voi ngu'oi lao d()ng. Adam Smith
cil ng tha'y ro vai tro cua kinh te' td chuc trong vi�c t�o ra l<;1i nhu�n, l<;1i tuc,
d1a

tO

va m6i quan h� gifia l<;fi nhu�n va dja to va chia tu' ban thanh tu' ban

c6 djnh va tu' ban lu'u d()ng va h i€u ro vai tro cua tai san xua't d6i voi slf
phat tri€n nSn kinh te' tu' ban chu nghia. Tuy nhien each tie'p c�n di tu cac

hi�n tu'<;fng d€ tlm ban cha't kinh te" cu a Ada m Smith moi chi du'a ra du'<;fc
m()t s6 nh�n xet dung d�n chu chu'a dfin de'n du'<;fc nhung ke't lu�n khoa hQc.
Tie"p sau d6 Ia each tie'p c�n quan h� san xua't cua David Ricardo. D€
hi€u quan h� san xua't tu ban chu nghia va tlm each bao v� nSn san xua't tu
han chu nghia, David Ricardo da sti' dt,mg each tie'p c�n di tu hi�n tu'<;fng
de'n ban cha't, xem xet slf v�t dlfa tren slf nghien cuu tdng th€ nhiSu m�t cl:J
th€ d€ hi€u nh6m kinh te" - xa h()i.
Ong da b�t dftu ngh ien cuu tu hang h6a d€ kh�ng djnh gia tri hang
h6a do lao d()ng t�o ra, slf trao ddi hang h6a Ia dlfa tren cd sd scf lu'<;fng lao
d()ng tu'dng d6i cftn thie't d€ san xua't hang h6a d6, gia ca hang h6a tren thj.
tntong do chi phi san xua't quye"t djnh . Gia trj hang h6a se bj anh hu'dng bdi
nang sua't, chi phi lao d()ng sdng va lao d()ng qua khu, lao d()ng gian ddn va
lao d()ng phuc t�p. Ong cfing nha'n m�nh vai tro lu'u thong tiSn t� d6i voi
pha t tri€n kinh te', m6i quan h� giua ti€ n vang va tiSn gia'y s6 Iu<;1ng tiSn
cftn thie't cho lu'u thong.


12

David Ricardo nghien cuu quan h<$ san xua't

hi

ban chu nghia thong

qua cac htnh thuc phan phdi VOi mt,JC dich bao V($ J<;Ji ich cho cac nh a ttf ban
b�ng each chung minh r�ng, khong th� nang cao gh1 tri cua lao d<)ng rna
khong lam gia m l<;li nhu�n mt)t each ttfdng ung, ne'u tien cong h� xu6ng thi
l<;li nhu�n tang len .Con tien cong cua giai ca'p cong nhan thi ong cho r�ng
tie n cong Ia gia ca lao d<)ng, rna gia ca lao d<)ng thi c6 hai lo�i: gia ca thj

tniong va gia ca tt,i nhien. M�t khac ong cilng n6i de'n tien cong danh nghia
va tien cong tht,ic te' va st,i tac dt)ng cua tien cong d6i voi san xua't, st,i tac
d<)ng cu a may m6c d6i voi vi<$c lam. E>ung tren giac d<) kinh te' xa h<)i,
David Ricardo con xac djnh l<;:H nhu�n thu<)c sd huu cu a ngttoi chu sd hfi'u ttt
li<$u san xuii'"t. Song l<;li nhu�n Ia ke't qua cua lao d<)ng lam thue do c6ng
nhan t�o ra rna nha ttf ban chie'm do�t. E>ieu thanh c6ng cu6i ci1ng cua
David Ricardo tha'y dtt<;lc m6i lie n ke't kinh te' thong qua phat tri�n cac hlnh
thuc pha n cong lao dt)ng qu6c te', phat tri�n ngo�i thttdng giua cac qu6c gia
d� t�o dieu ki<$n cho cac qu6c gia hoa nh�p vao thi trttong the' gioi nghia Ia
d�t m6i quan h<$ ph\1 thu<)c gifi'a nen kinh te' m<)t ntfoc trong b6i canh n€n
kinh te" the' gioi.
Tom l�i cac nha kinh te' chinh trj c6 di�n tu W. Petty de'n David
Ricardo d€u sli' dl)ng m<)t phttdng phap tie'p c�n g§n gi6ng nhau. £>6 Ia
nghien cuu lttu thong, nghien CUll cac h i<$n ttf<;lng ben ngoai cua doi s6ng
kinh te' d€ hi�u ban cha't ben trong ; d6 la m<)t xa h<)i san xua't bao g6m cac
qua n h<$ kinh te' - xa h<)i nhtt: sd huu, gia trj hang h6a, gia ca hang h6a cac
hlnh thuc phan ph6i va cac quan h<$ quan ly - phap ly nhtf cd che" c�nh
tranh, phan chia giai ca'p, lttu thong ti€n t<$ . Song do chi dung l�i cac h i<$n


13

tlf<;1ng ben ngoai, nen cac ong da hi�u khong d�y du cac m�t cua quan h�
san xua'"t tlf ban. Vl v�y da khong phat hi�n dtf<;lc quy lu�t chi pho'i quan h�
san xua'"t va

slf

ban chu nghia

v�n d()ng quan ht$ san xufft rna chi thffy quan h� san xufft tlf
d

trc,tng thai tinh vdi slf t6n tc,ti tuy�t do'i. Chinh cac hc,tn che'

d6 da bj cac nha kinh te' chinh tri ke' tie'p l<;li dvng d� xem xet quan h� san
xua'"t tti ban chu nghia m()t each sai lt$ch .
1.1. 1.2.

Cach tilp c�n cua nha kinh tl chinh tri hQC tam thtiilng v� mijt

xa h(li cua dili sffng kinh tl (QHSX).
1.1.1.2.1. E>i theo slf bie'n d6i vS m�t kinh te' cua chii nghia tlf ban, da

xua'"t h i� n h<;>c thuye't kinh te' cua J.B. Say, Malthus vdi each tie'p c�n tu cac
hi�n tti<;lng ben ngoai cua doi so'ng kinh te' . H<;> da phan chia d6i tlf<;lng
nghien cuu cua kinh te' chinh trj thanh b6n nh6m tach roi nhau : san xua't,
phan ph6i, trao d6i va tieu dung. Khi nghien cuu quan h� san xua'"t, h<;> chi
nghien cuu vai tro cua cac ye'u t6 ky thu�t, may m6c d� ke't lu�n quy lu�t
san xua't la vinh cii'u. H<;> khong dS c�p de'n quan h� nglfoi vdi nglfoi, quan
ht$ kinh te' - t6 chuc, nha'"t la mo'i quan ht% qua lc,ti giua san xua'"t - phan ph6i
- trao d6i va tieu dung. Khi nghien cuu vs trao d6i thl chi nghien cuu cac
hit%n ttt<;lng ben ngoai gia tri nhtt gia ca, tiSn tt%, chu khong dS c�p de'n moi
quan ht% nglfoi vdi nglfoi trong trao d6i. E>o'i voi cac quan ht% kinh te' - xa
h()i nhti ngu6n go'c gia tri, lr�ng: lao d()ng cua cong nhan tc,to ra tiSn cong, tu ban tc,to ra lru()ng da'"t tc,to ra dja to chu khong thffy dti<;lc l<;li nhu�n, dia to la m()t ph�n
gia trj lao d()ng cua giai cffp cong nha n bj nha tlf ban, va chu ru()ng dfft

14

chie"m do�t. Ly thuye't nay con dtia ra thuye't nhan khfi'u v a cu a cai d� cho
r�ng nha n khfi'u tang dtp s6 nhan con cua cai tang dtp s6 c()ng nh�m benh
vlfc cho quan h� san xua't ttf ban chu nghia va sf! c�n th ie"t phai phan chia
cu a cai thong qua chie'n tranh .
1.1.1.2.2. Thea tie'n trlnh pluit tri�n cua ljch sii', tnl'oc C.Mac con c6

cac nha kinh te' ch1nh trj hQC ti�u ttf san. HQ da tie"p c�n theo phlidng phap
trlfc tie'p cac sef li�u h i�n hfi'u, thong qua cac h i� n ttf<;lng dang dien ra trong
n�n kinh te' ttf ban chu nghia va dung. tren the' gioi quan cua nglfoi sd huu
nho v� ttf Ii�u san xua't d� xem xet quan h� san xua't ttl' ban chu nghia tren
cac m�t so hfi'u, san xua't, phan ph6i, trao ddi va cd che" can thi�p cua nha
ntfoc vao n�n kinh te'. CQ th� Ia� ly thuye't nay phe phan quan h� san xua't
ttf ban chu nghia lam nfi'y sinh cac mau thuftn v� l<;Ji ich v�t cha't, l<;Ji ich v�
chlnh trj gifi'a giai d(p ti�u ttf san va giai ca"p ttf san, phe phan n�n pha san
xua"t, n�n tha"t nghi�p, ti�n ltidng tha"p, muc s6ng giam

SU! cua ngtfoi ti�u ttl'

san til' d6 hQ mu6n thay ddi quan h� san xua"t ttf ban chu nghia b�ng m()t
quan h� san xua't dlfa tren nguyen Hie b1nh d�ng cong b�ng thong qua vai
tro cua d�o due chu khong phai thong qua con dtiong thay dcSi che' d9 ttl'
huu tu' ban chu nghia, td chuc l�i san xua"t va thay dcSi cac m6i lien h�, cac
quan h� quan ly phap ly khac , vi dQ nhtt : nha nude phai bao v� ngttoi
ngheo, nha nude pha i bao v� san xua't nho nghia Ia mu6n nha'n m�nh vai
tro di�u tie't cua nha ntfoc d6i voi n�n kinh te' thay ban tay vo h1nh b�ng
ban tay h fi'u hlnh . Ly thuye't cua cac nha kinh te' chinh trj ti�u ttf san cling
nha"n m�nh de'n vai tro cua lien ke't kinh te', vai tro cua phan cong lao d()ng
d6i voi vi�c nang cao nang sua"t lao d()ng, vai tro cua sue m�nh t�p thci.

15

Nhu' v�y , ly thuye't nay da nha'n m:;tnh de'n cac hinh thuc kinh te' - t6 chu'c,
quan h� qmin ly - phap ly cu a nh6m kinh te' t6 chuc.
Tuy nhien, hQ chu'a tha'y du'qc vai tro cua nh6m quan h � kinh te' - xa
h(>i va quan h� kinh te' - t6 chuc dGi Voi

Stf

tie'n b{) kinh te' Va

S\1'

tie'n b{) Xa

h{)i.
*

Torn

l�i, ta't ca cac nha kinh te'- chinh trj tru'oc C .Mac tuy c6 nhi�u

each tie'p c�n khac nhau ddi vdi h� thdng quan h� san xua't, nhting gifi'a hQ
c6 diSm chung Ia thong qua cac hi� n tu'<;1ng C\1 thS dS di tim ban cha't cu a
quan h� san xua't ttt ban chu nghia . HQ d�u dung tren l�p trttong cu a che" d{)
ttt huu de xem xet sa huu, san xua't, phan ph6i, trao d6i, tieu dung va d�u
di de"n cac ke't lu� n coi che' d{) ttf hfi'u Ia vinh h �ng, coi st,t t6n tl;li quan h�
san xua'"t ttf ban chu nghia J a ta't ye'u, kh�ng djnh cac hinh thuc lqi nhu�n.

dja to Ia do ttt ban t:;to ra ; coi ti�n cong Ia cua cong nhan ; con l<;1i nhu�n,
dja to Ia cu a ngttoi chu ttf li�u san xua't. Thii'a nh�n cac mau thu§n cu a n�n
kinh te' ttt ban chu nghia, xac djnh cac quan h� quan ly - phap ly nhtt diSu
tie't Iuu thong tiSn t� , diSu tie't gia, di�u tie't san xua't, di�u tie't thu nh�p d€
pha t triSn kinh te'.
Tuy nhien cac ly thuye't kinh te'- chinh td tru'oc C.Mac c6 nhtt<;1c
diSm la khong ttm du<;:�c ban cha't ben trong cua quan h� san xua't, vai tro
cua nh6m d{)ng lt,tc (lqi ich) nha't Ia vai tro cua nh6m kinh te' - t6 chuc ddi
voi tie'n d{) xa h{)i. N6i each khac hQ chi moi nghien cuu quan h� san xua't d
hinh thuc b� ngoai dS dtta ra cac ph:;tm tru sa huu, san xua't, tiSn lttdng, I<;1i
nhu�n, di:;t to, tha't nghi�p, tiSn t� , gia ca.


16

1. 1 .2.

Cach tilp c�n h� thffng

quail

h� san xuA't va nhon1 cac

quart

h�

kinh t�- t6 chuc cua C.Mac va V.I. L@ Nin.
1 .1 .2.1. Cach tie'p c�n h� thO'ng quan h� san xua"t va nh6rn kinh te'­
t5 chuc cua C.Mac

f)� kh�c phl;IC cac he;tn ch€ ve each tie'p C�n quan h� san XUfft CUa CaC
nha kinh t€ chinh tri tu' san, ti�u tu' san,C. Mac da nghien cuu quan h� san
xua"t b�t d§u tit te' bao kinh te' ctia chti nghia tu' ban d� tim ra ngu6n gO'c ctia
gia trj, ngu6n gO'c cua tien cong, lc:ji nhu�n, lc:ji tuc, dja t0 rna chung deu Ia
m9t ph§n gia trj th�ng du' do cong nhan te;to ra bj nha tu' ban chie'm doe;tt [2]

. Tit day C.Mac da ve;tch ro dja vi cua con ngu'oi vdi con ngu'oi khac nhau
thong qua cac quan h� sd huu, Cl;l th� Ia nha tu' ban Ia ngu'oi sd hfi'u ve tu'
li�u san xua"t, do d6 hQ c6 quyen djnh doe;tt [3]. Con cong nhan te;to ra gia
trj, gia-trj th�ng du', nhu'ng khong sd hfi'u san phiim vi hQ Ia ngu'oi lam thue.
Trong nong nghi�p tu' ban chti nghia ci)ng v�y, rut)ng da"t la ctia dja chti vi
v�y nha tu' ban kinh doanh trong nong nghi�p phai tra mt)t ph§n lc:Ji nhu�n
cho ke chie'm huu ruong da"t du'di cai gqi Ia dja to[ 6J .
Lc:Ji tuc cua tu' ban cho vay cling Ia mt)t bt) ph�n ctia gia trj th�ng du'
rna nha tu' ban kinh doanh tra cho ngu'oi chu sd huu tien t� sau mt)t thoi
gian nha"t djnh. Tit do� Mac ke't lu�n ch€ dt) sd hfi'u la cd sd hinh thanh nen
h� th6ng quan h� san xua"t, n6 quye't djnh tinh chit cua quan h� quan ly va
phan phO'i. Mac cling lam ro vi sao giai ca"p ctia cac nha tu' ban le;ti c6 he't
sue d� bao v� ch€ dt) chie'm hfi'u tu' nhan tu' ban chti nghia ve tu' li�u san
xua"t nhu' v�y[ 8 j.


17

Vdi each tie"p c�n do, Mac da V(,!Ch ro dia vi lam thue cua giai ca'p
cong nhan, slf hoc l(Jt cua nha tti ban, m6i quan h� nay chi thay d6i khi che"
d() tu huu tu ban hi xoa bo, khi giai cffp cong nhan co tu li�u san xua't. Day
Ia each tie'p c�n rna cac nha kinh te" chinh tri trtidc Mac khong vti<;Jt qua
du<;Jc[7 ] . Trong qua trlnh tie"p c�h v� sd hftu; Mac con v(,lch ro stf v�n d(Jng
cu a sd huu , tit sd huu tti nhan tfft ye'u se mly sinh sd huu xa h(Ji cung vdi st!

hinh thanh phtidng thuc san xua't c(Jng san chu nghia[3l. Sd huu co vai tro
quye't djnh trong h� thdng quan h � san xua't, vi v�y mu6n thay d6i quan h�
san xua't thi trtidc he't phai thay d6i che' d(J sd huu[7] .
..�

V€ quan h� phan phdi, Mac kh�ng djnh r�ng trong xa h(Ji dt!a tren

che' d(J chie'm huu tti nhan tti ban chii nghia v€ tti li�u san xua't, thi phan
phdi hoan toan co l<;Ji cho giai ca'p tti ban, con cong nhan chi dti<;Jc tra cong
m(Jt ph§n ngay lao d(Jqg dudi hinh thuc ti€n cong, ti€n cong Ia biSu hi�n
b�ng ti€n ciia gia trj hang hoa - sue lao d(Jng[6] . Vi v�y l<;Ji ich kinh te'
trong n€n kinh te' tti ban ch·J nghia"; tnidc he"t va hang d§u la l<;Ji ich cua
nha tti ban, cho nen gia trj Va khdi }ti<;Jng gia tfi th�ng dti la ffil,IC dich CUa
n€n san xua't tti ban chii nghia. Tit do, C. Mac xac djnh r�ng, chi trong
phu'?ng thuc san xufft c(Jng san chii nghia thi mdi co slf phan phdi h<;Jp ly ;
ngu'oi lao d(Jng dti<;Jc hudng thu nh�p theo hai ngu6n : m(Jt la phan ph6i
theo lao d(Jng va hai la phan phdi ngoai thu lao lao d(Jng thong qua phuc l<;Ji
xa h(Ji, phuc l<;Ji ciia cac doanh nghi�p[3] .
- v€ cac quan h � kinh te' - t6 chuc, tuy khong chi ra thanh ph(,lm tru
nhu' hi�n nay, nhung Mac l;;ti rfft quan tam de"n cac quan h� nay . C.Mac da

---·-..--..----

�·{:>.: 11(n"·

Tfiu;iHe

•:;vG(

1)1A H;.HGM

e>AitL:(: I
Y!�N
PTS40 /40JfY
.Tt_(V


18

aS c�p ae'n cac hlnh thuc kinh te'- t5 chuc trong cong nghi�p, trong nong
nghi�p trong

h.tu

giua cac nha

ttt

thong hang hoa va htu thong ti€n t�r 91 . 6ng cho rhng

ban ho�t dOng trong cac IInh vlfc nay tuy b€ ngoai co ve

d<)c l�p nhu'ng l�i c6 ctic m6i lien ke't kinh te' ch�t che , phv thu<)c nhau.
Nho stf lien minh , lien ke't d6 rna qua trlnh tai san xua't thtfc hi�n
du'<;lc qui mo mo r<)ng, quan h� san xua't tu' ban chu nghia du'<;lc cung c6,
ph at tri�n va th6ng tri trong toan bO n€n kinh te' qu6c dan.·
Nhung hlnh thuc kinh te'..:.. t5 chuc trong xa h<)i ttl' ban chu nghia du'<;fc
C.Mac lam ro : nha't la khi nghien cuu ba giai do�n phat tri�n cu a chu nghia
ttl' ban trong cong nghi�p, hi�p tac h6a gian ddn, phan cong trong cong
trtfong thu cong va d�i cong nghi�p cd khi may moe. Khi trlnh d<) phat tri�n

cua ltfc lu'<;lng san xua't con tha'p kern, thl xua't hi�n cac hlnh thuc lien ke't,
hi�p tac theo 16i gian ddn, o d6 nha tu' ban t�p h<;lp nhi€u ngttoi lao d<)ng
ci1ng lam m()t cong vi�c gi6ng nhau d� t�o thanh sue m�nh t&ng hqp giai
quye't m()t va'n dS d�t ra trong n€n kinh te' tu' ban chu nghia. Hlnh thuc san
xua't luc ba'y gio la cac d()i cilng lam m()t vi�c, hlnh thuc hi�p tac d6 la
dung lao d()ng th� ltfc d� giai quye't m()t cong vi�c, t�o ra sue san xua't cua
lao d()ng t�p th� cao hdn . Do d6 t�o l<;1i nhu�n nhi€u hdn 'cho nha tu' ban d�
tich tv , t�p trung ttl' ban, d�y n€n san xua't tu' ban len m()t hlnh thuc t5 chuc
cao hdn : d6 la cong tnfong thu cong. Cong tntong thu cong TBCN Ia m()t
hlnh thuc t6 chuc lao d()ng t�p th� c6 slf phan cong cong vi�c cho tUng
nh6m ngttoi ; san ph§m cu6i cung t�o ra Ia S\i ke't h<;lp huu cd cua cac cong
vi�c d6. Nho hlnh thuc kinh te' - t5 chuc hi�p tac c6 phan cong dlfa tren hai
ye'u t6 cho nen ngudi cong nhan tich lfiy dttcjc kinh nghi�m t�o ra ky nang


'19

lam vi�c, nghien cuu cili tie"n cac thao tac lao d9ng, dfi'y nang sua't lao d9ng
tang len, nang cao dttchu nghia dtttri�n nhanh hdn, te;to ra nhung dicSu ki�t1 ticSn deS dtta chu nghia ttt ban phat
tri�n len giai do�n cao hcin

: giai

do�h d�i c8ng nghi�p cd khi may m6c[5].

Chinh ncSn san xua't d�i cong nghi�p da tac d9ng m�nh me de"n stf
bie"n d5i ciia cac h'inh thuc san xua't, t�o ra nhicSu hinh thuc san xua't khac- .
nhau trong cong nghi�p. nong nghi�p va thlfdng nghi�p. t�o nen stf phan

cong lao d9ng xa hQi sau s�c hdn, lam cho m6i lien ke"t giua cac xi nghi�p
cac nghanh, cac vung .. v.v .. cang ch�t che ' lam cho che" dQ sd h uu tlf nhan
tti ban chii nghia dttca i c6t v�t cha't la ncSn d�i cong nghi�p cd khi th'i CNTB len ngoi th6ng trj.
Mac ct1ng nha'n m�nh r�ng, stf xua't hi�n cac hlnh thuc kinh te"- t5 chuc moi
d6 da tac d9ng <;te"n cac quan h� phan ph6i, t�o ra khO'i lttnha tlf ban tang nhanh , con ticSn cong tang ch�m so voi cua cai lam ra, t�o
ra stf phan h6a v€ thu nh�p. muc s6ng trong xa h9i tlf ban, vi v�y lam cho
mau thuftn giai ca'p tang len[6].
C.Mac con deS c�p de'n che" d9 cong xtidng, lu�t cong xttdng tuc nh6m
quan h� quan ly - phap ly trong phan h� quan h� kinh te" - t5 chuc. Nha
ntioc tlf san da ban h�tnh cac van ban lu�t phap nhlf lu�t cong xlfdng ,lao
d9ng, lu�t th_tidng m�i de bao v� che" dQ tlf huu va dia vi cua nha tlf ban,
bao v� hlnh thuc phan ph6i c6 l<;1i cho nha ttt ban, bao v� stf tt! do c�nh
tranh. Trong b9 "Ttt Ban ", C.Mac ciing ph an tich m6i tac d9ng qua l�i giua
kinh te'- ky thu�t va kinh te" - t5 chuc, tit d6 lam ro vai tro quye"t djnh cua


20

kinh te'- ky thu�t ddi Voi kinh te'- t<'J chuc Va

tcic

d<}ng ngu'cjc l�i cua kinh ti

- td chuc d6i voi kinh te' - Xa h<}i va kinh te' - ky thu�t. E>i theo voi sl,l' phcit
tri�n ciia kinh te' tu' ban chii nghia; cac hlnh thuc kinh te' - t6 chuc cling di
tit hlnh thuc gian ddn de'n hlnh

tlittc

phuc t�p; tit quy tno nho cie'rt

quy

mo

IOn. Khi ky thu� t san xufft con th6 Sdj trlnh d¢ phan cong lao d<]ng con tha'p
kern thl hlnh thanh cac hlnh thuc san xua"t gian ddn dl,l'a tren sl,l' hi�p tac
gian ddn, d6 la cac phan xu'dng gia dlnh . Khi ky thu�t san xua"t cd khi, hlnh
thuc san xua't cac xi nghi�p vu'cjt khoi ph�m vi gia dlnh mang tinh xa h()i
vdi qui mo Ion hdn. Khi nen cong nghi�p d�t trlnh d¢ cao thl cac hlnh thuc
tti chuc san xua't c6 qui mo toan qu6c va qu6c te' . Khi nghien cuu quan h�
san xua't tu' ban chii nghia, C.Mac con lam ro m6i tac d()ng cii a cac ye'u t6
v6n, sue ]ao d<]ng d6i voi quy mo cac hlnh thuc san xua't. Quy mo ciia cac
hJ.nh thuc san xufft do �� thUQC vao quy illO Vdn Vt le do nen kioh te' tu' ban
chu nghia phai hlnh thanh tru'oc he't trong linh vl,l'c cong nghi�p nht;, trong
cac nganh doi hoi v6n it nhu' d�t, tr6ng bong, may, che' bie'n. E>i theo voi
qua trlnh tich tv va t�p trung tu' ban, nen kinh te' tu' ban chii nghia mdi phat
tri�n cac nganh doi hoi v6n Ion, ky thu�t cao nhu' cong nghi�p cd khi,
nganh -san xufft may m6c, nho v�y quan h� san xua't tu' ban chu nghia moi
du'cjc xac l�p va phat tri�n tren chinh cac quan h� kinh te' - t6 chuc d6.
Quan h� kinh te' - t6 chuc con phv thu<]c va c6 tac d<]ng qua l�i voi tinh
cha't va trlnh d¢ phat tri�n cua ll,l'c lu'cjng san xua't. Tinh cha't, trlnh d¢ phat
tri�n ciia ll,l'c lu'cjng san xua't quy djnh quy mo va cac hlnh thuc san xua't,
qu y djnh muc d() lien ke't va phan cong lao d()ng trong n()i b¢ m()t xi nghi�p
va tren quy mo xa h<}i. Vl v�y quan h� kinh te' - td chuc cfihg di tu gian d(1n