Phân tích bài ca dao Khăn thương nhớ ai

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (687.67 KB, 7 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

VĂN MẪU LỚP 10

PHÂN TÍCH BÀI CA DAO KHĂN THƯƠNG NHỚ AI

Phân tích bài ca dao Khăn thương nhớ ai mà Học247 giới thiệu dưới đây sẽ giúp các em
cảm nhận được nỗi nhớ niềm nhớ thương da diết, nhớ đến thao thức, cồn cào gan ruột mà
không dễ bộc lộ của một cô gái. Đồng thời, dàn bài chi tiết và bài văn mẫu này sẽ giúp các em
định hướng được cách phân tích một bài ca dao. Mời các em cùng tham khảo!

A.SƠ ĐỒ TÓM TẮT GỢI Ý

B. DÀN BÀI CHI TIẾT 
1. Mở bài

- Trong kho tàng ca dao dân ca chủ đề về tình yêu đôi lứa vẫn luôn là chủ đề được nhắc đến
nhiều. Hình ảnh người phụ nữ xưa phải chịu nhiều tủi cực nhưng luôn khao khát hạnh phúc
là hình ảnh rất quen thuộc.

- Khăn thương nhớ ai là một bài ca dao đặc sắc nói về thứ tình cảm kì diệu đó, thay cho nỗi
niềm của người con gái:

“Khăn thương nhớ ai, 
Khăn rơi xuống đất. 
Khăn thương nhớ ai,

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

Khăn chùi nước mắt. 
Đèn thương nhớ ai,

Mà đèn không tắt. 
Mắt thương nhớ ai, 
Mắt ngủ không yên.

Đêm qua em những lo phiền, 
Lo vì một nỗi khơng n một bề...” 
2. Thân bài

- Nêu khái quát nội dung của bài ca dao:

+ Nỗi niềm của người con gái mong ngóng, chờ đợi người con trai

+ Nỗi nhớ nâng lên từng bước càng trở nên da diết từ nỗi lịng thầm kín khơng bộc lộ trở
thành tiếng khóc chan chứa

- Hình ảnh chiếc khăn:

+ Biểu tượng cho tình yêu, đấy là vật trao duyên, là kỉ niệm hứa hẹn của đôi trai gái.

+ Chiếc khăn trong ca dao xưa khá quen thuộc nó gắn liền với hình ảnh người phụ nữ vừa
làm dáng vừa là biểu tượng cho số phận người phụ nữ xưa: “Thân em như tấm lụa đào…”
-> Mượn hình ảnh cái khăn, nhân hóa trở thành vật có tri giác biết nhớ, biết mong để nói về
nỗi nhớ mong của người con gái với người u mình đến thấp thỏm đứng ngồi khơng n
- Hình ảnh cây đèn:

+ Ánh đèn khơng tắt
+ Mắt không ngủ

-> Thể hiện nỗi nhớ càng đong đầy khơng chỉ đứng ngồi khơng n mà thậm chí mắt cũng
không nhắm, không thể nào ngủ được, luôn lo lắng cho người mình yêu.

-> Nhớ mong ngày đêm không nguôi
- Hai câu thơ cuối:

+ Sự bùng phát của nỗi nhớ, sự lo lắng không n khơng biết rằng liệu tình u của họ có
đến được với nhau, có được hưởng một hạnh phúc trọn vẹn hay khơng.

3. Kết bài

- Tình u mãnh liệt của người phụ nữ, lòng chung thủy son sắc đối với tình yêu ấy và người
thương

- Nghệ thuật đặc sắc trong bài ca dao.

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

Đề bài: Phân tích bài ca dao:

“Khăn thương nhớ ai, 
Khăn rơi xuống đất. 
Khăn thương nhớ ai,

Khăn vắt lên vai. 
Khăn thương nhớ ai, 
Khăn chùi nước mắt. 
Đèn thương nhớ ai,

Mà đèn không tắt. 
Mắt thương nhớ ai, 
Mắt ngủ không yên. 
Đêm qua em những lo phiền, 
Lo vì một nỗi khơng yên một bề...”

Gợi ý làm bài: 
“Khăn thương nhớ ai,

Khăn rơi xuống đất. 
Khăn thương nhớ ai,

Khăn vắt lên vai. 
Khăn thương nhớ ai, 
Khăn chùi nước mắt. 
Đèn thương nhớ ai,

Mà đèn không tắt. 
Mắt thương nhớ ai, 
Mắt ngủ không yên. 
Đêm qua em những lo phiền, 
Lo vì một nỗi khơng n một bề...”

Bài ca nằm trong hệ thống ca dao về đề tài thương nhớ, một cung bậc trong ca dao tình yêu
của người bình dân Việt Nam. Bài ca diễn tả nỗi nhớ niềm thương của một cô gái. Nhớ
thương da diết, nhớ đến thao thức, cồn cào gan ruột mà không dễ bộc lộ. Cô phải hỏi khăn,
hỏi đèn, hỏi cả mắt mình. Những câu hỏi khơng có câu trả lời càng nén chặt nỗi thương nhớ,
để cuối cùng trào ra trong nỗi lo âu cho hanh phúc:

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

Lo vì một nỗi khơng n một bề.

Cái khăn được hỏi đến đầu tiên và được hỏi nhiều nhất, đến 6 câu thơ:
Khăn thương nhớ ai,

Khăn rơi xuống đất. 
Khăn thương nhớ ai,

Khăn vắt lên vai. 
Khăn thương nhớ ai,

Khăn chùi nước mắt.

Cái khăn (khăn đội đầu hoặc khăn tay) thường là vật trao duyên, vật kỉ niệm gợi nhớ người
yêu (Gửi khăn, gửi áo, gửi lời - Gửi đôi chàng mạng cho người đàng xa). Sáu câu thơ được
cấu trúc theo lối vắt dòng, láy lại 6 lần từ “khăn” ở vị trí đầu các câu thơ và láy lại 3 lần câu
“khăn thương nhớ ai” như một điệp khúc bất tận, thể hiện nỗi nhớ triền miên, da diết.
Dường như mỗi lần hỏi là nỗi nhớ lại trào dâng thêm. Cái khăn, tự nó khơng biết “thương
nhớ” không biết “rơi xuống”, “vắt lên”, “chùi nước trắt”, nhưng những hình ảnh vận động
mang cảm xúc người đã làm hiện lên hình ảnh con người với tâm trạng ngổn ngang niềm
thương nhớ cùng nỗi lo âu. Nhớ đến ngơ ngẩn, nỗi nhớ tỏa theo nhiều hướng của không
gian “khăn rơi xuống đất” rồi lại “khăn vắt lên. Vai”, cuối cùng thu lại trong cảnh khóc thầm
“khăn chùi nước mắt”.

Nỗi nhớ trong 6 câu trên lan tỏa vào không gian, đến 4 câu tiếp lại xuyên suốt theo thời gian.
Nỗi nhớ ban ngày kéo dài sang cả ban đêm:

Đèn thương nhớ ai, 
Mà đèn không tắt.

Vẫn là điệp khúc “thương nhớ cũ", nhưng nỗi nhớ đã chuyển từ “khăn” sang “đèn”. Hình ảnh
ngọn đèn gợi ra đêm khuya vò võ canh tàn, và cái đốm lửa đang cháy kia phải chăng là hình
ảnh của nỗi nhớ cháy rực trong lịng cơ gái? Ngọn đèn mãi không chịu tắt, nỗi nhớ cứ da diết
khôn nguôi. Cũng như chiếc khăn, ngọn đèn đã giúp cơ gái thổ lộ nỗi lịng.

Nhưng dù gợi cảm bao nhiêu, thì chiếc khăn và ngọn đèn cũng chỉ là cách nói gián tiếp theo
lối biểu tượng, nhân hóa. Nỗi lịng của cơ gái buộc phải bật ra trong cách nói trực tiếp:

Mắt thương nhớ ai, 
Mắt ngủ không yên.

Thương nhớ đến không ngủ được, cứ trằn trọc thao thức là cách biểu lộ quen thuộc trong ca
dao:

Đêm nằm lưng chẳng tới giường. 
Trông cho mau sáng ra đường gặp anh.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

cảm sâu xa hơn nhiều. “Mắt ngủ không yên” tạo nên một đối xứng rất đẹp với “đèn không
tắt” ở trên, gợi lên một cảnh tượng rất thực: cô gái giữa đêm khuya một mình đối diện với
ngọn đèn mà nhớ người thương. Vì “mắt ngủ khơng n” nên “đèn khơng tắt”. Nói đèn cũng
chỉ là để nói người thơi. Ngọn đèn soi chiếu vào đơi mắt, càng thấy nỗi nhớ thương vời vợi
khôn nguôi.

Mười câu thơ là 5 câu hỏi khơng có lời đáp. Điệp khúc “thương nhớ ai” trở đi trở lại như
xoáy vào một nỗi niềm khắc khoải, da diết. Năm lần từ “thương nhớ” và năm lần từ “ai” xuất
hiện. Bản thân từ “ai” xuât hiện. Bản thán từ “ai” mang ý phiếm chỉ, gợi lên một nỗi nhớ
thương sâu thẳm mênh mông, không giới hạn. Từ “ai” là phiếm chỉ, không xác định cá thể
đối tượng, nhưng người nghe hoàn toàn hiểu được “ai” ấy là ai. Hỏi khơng có trả lời, nhưng
thực ra cầu trả lời đã nằm trong giọng điệu khắc khoải, da diết kia. Khơng cần nói rõ, nhưng
nỗi nhớ người u đã được bộc lộ một cách kín đáo mà gợi cảm, sâu sắc, mãnh liệt.

Cách gieo vần của bài ca cũng rất đặc sắc:

Khăn thương nhớ ai, 
Khăn rơi xuống đất. 
Khăn thương nhớ ai,

Khăn vắt lên vai. 
Khăn thương nhớ ai, 
Khăn chùi nước mắt. 
Đèn thương nhớ ai,

Mà đèn không tắt. 
Mắt thương nhớ ai, 
Mắt ngủ không yên.

Vần chân và vần lưng xen kẽ nhau, vần bằng và vần trắc luân phiên nhau, tất cả tạo nên một
âm điệu luyến láy liên hồn khiến cho nỗi nhớ thương của cơ gái vừa như nén lại, vừa như
kéo dài ra đến mênh mông vô tận theo cả không gian và thời gian. Tưởng chừng nỗi nhớ ấy
sẽ khơng có kết thúc... Nhưng bài ca phải có điểm dừng. Khi cơ gái khơng hỏi nữa thì niềm
thương nhớ trào ra thành nỗi lo phiền.

Đêm qua em những lo phiền, 
Lo vì một nỗi khơng n một bề...

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6></div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

Website HOC247 cung cấp một môi trường học trực tuyến sinh động, nhiều tiện ích thơng minh, nội dung
bài giảng được biên soạn công phu và giảng dạy bởi những giáo viên nhiều năm kinh nghiệm, giỏi về kiến

thức chuyên môn lẫn kỹ năng sư phạm đến từ các trường Đại học và các trường chuyên danh tiếng.

I. Luyện Thi Online

- Luyên thi ĐH, THPT QG: Đội ngũ GV Giỏi, Kinh nghiệm từ các Trường ĐH và THPT danh tiếng xây

dựng các khóa luyện thi THPTQG các mơn: Tốn, Ngữ Văn, Tiếng Anh, Vật Lý, Hóa Học và Sinh Học.

- Luyện thi vào lớp 10 chuyên Toán: Ôn thi HSG lớp 9 và luyện thi vào lớp 10 chuyên Toán các

trường PTNK, Chuyên HCM (LHP-TĐN-NTH-GĐ), Chuyên Phan Bội Châu Nghệ An và các trường Chuyên
khác cùng TS.Trần Nam Dũng, TS. Phạm Sỹ Nam, TS. Trịnh Thanh Đèo và Thầy Nguyễn Đức Tấn.

II. Khoá Học Nâng Cao và HSG

- Toán Nâng Cao THCS: Cung cấp chương trình Tốn Nâng Cao, Tốn Chun dành cho các em HS THCS

lớp 6, 7, 8, 9 u thích mơn Tốn phát triển tư duy, nâng cao thành tích học tập ở trường và đạt điểm tốt
ở các kỳ thi HSG.

- Bồi dưỡng HSG Toán: Bồi dưỡng 5 phân môn Đại Số, Số Học, Giải Tích, Hình Học và Tổ Hợp dành cho

học sinh các khối lớp 10, 11, 12. Đội ngũ Giảng Viên giàu kinh nghiệm: TS. Lê Bá Khánh Trình, TS. Trần

Nam Dũng, TS. Pham Sỹ Nam, TS. Lưu Bá Thắng, Thầy Lê Phúc Lữ, Thầy Võ Quốc Bá Cẩn cùng đơi HLV đạt

thành tích cao HSG Quốc Gia.

III. Kênh học tập miễn phí

- HOC247 NET: Website hoc miễn phí các bài học theo chương trình SGK từ lớp 1 đến lớp 12 tất cả các

môn học với nội dung bài giảng chi tiết, sửa bài tập SGK, luyện tập trắc nghiệm mễn phí, kho tư liệu tham
khảo phong phú và cộng đồng hỏi đáp sôi động nhất.

- HOC247 TV: Kênh Youtube cung cấp các Video bài giảng, chuyên đề, ôn tập, sửa bài tập, sửa đề thi miễn

phí từ lớp 1 đến lớp 12 tất cả các mơn Tốn- Lý - Hoá, Sinh- Sử - Địa, Ngữ Văn, Tin Học và Tiếng Anh.