bài giảng sinh học đại cương ban học tập liên chi hội khoa thú y

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.39 MB, 49 trang )

<b>Ch</b>

ươ

<b>ng 3. </b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

<b>N</b>

Ộ

<b>I DUNG</b>

1. Sự phân bào

- Phân bào nguyên nhiễm

- Phân bào giảm nhiễm

2. Sự hình thành giao tử

Hình thành giao tử ở thực vật hạt kín

Hình thành giao tử ở động vật có vú

3. Q trình thụ tinh và phát triển phơi ở động vật có vú

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

<b>1. S</b>

ự

<b>phân bào</b>

<b>1.1. Chu k</b>

ỳ

<b>t</b>

ế

<b>bào:</b>

<i><b>K</b></i>

ỳ

<i><b>trung gian</b></i>

:

G1, S, G2

-> NST nhân

đ

ôi

thành NST kép,

g

ồ

m 2 nhi

ễ

m s

ắ

c

t

ử

ch

ị

em

đ

ính v

ớ

i

nhau

ở

tâm

độ

ng

<i><b>K</b></i>

ỳ

<i><b>phân bào</b></i>

: M

G

ồ

m: phân bào

nguyên nhi

ễ

m +

phân

bào

gi

ả

m

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

1.2. Phân bào nguyên nhiễm

▪ Đặc đ<b>iểm:</b>

- Xảy ra ở Tb soma và TB

sinh dục sơ khai

- 1 TB mẹ -> 2 TB con

(bộ NSTgiống nhau và

giống TB mẹ)

- Gồm 4 kỳ: Kỳ đầu, kỳ

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

1.2. Phân bào nguyên nhi

ễ

m

a. K

ỳ đầ

u

Các s

ợ

i nhi

ễ

m s

ắ

c t

ừ

t

ừ

co xo

ắ

n

Màng nhân

đứ

t thành

nhi

ề

u

đ

o

ạ

n, h

ạ

ch nhân

nh

ỏ

l

ạ

i

Cu

ố

i k

ỳ đầ

u màng nhân ,

h

ạ

ch nhân bi

ế

n m

ấ

t

Trung t

ử

nhân

đ

ôi

đ

i v

ề

2 c

ự

c c

ủ

a t

ế

bào -> hình

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

1.2. Phân bào nguyên nhi

ễ

m

b. K

ỳ

gi

ữ

a

Màng nhân tiêu bi

ế

n

Thoi phân bào ti

ế

n v

ề

trung tâm t

ế

bào

NST co xo

ắ

n c

ự

c

đạ

i,

x

ế

p thành 1 hàng trên

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

1.2. Phân bào nguyên nhi

ễ

m

c. K

ỳ

Các nhi

ễ

m s

ắ

c t

ử

ch

ị

em tách nhau

ở

tâm

độ

ng -> NST

độ

c l

ậ

p

Di chuy

ể

n v

ề

2 c

ự

c

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

<b>1.2. Phân bào nguyên nhi</b>

ễ

<b>m</b>

<b>d. Kỳ</b>

<b>cuối</b>

NST con ti

ế

n v

ề

2 c

ự

c

ủ

a t

ế

bào, dãn xo

ắ

n,

dài ra

ở

d

ạ

ng s

ợ

i m

ả

nh

H

ạ

ch nhân

đượ

c tái

t

ạ

o, màng nhân

đượ

c

hình thành t

ạ

o thành 2

nhân con trong kh

ố

i t

ế

bào chung.

TBC phân chia (hình

thành vách ng

ă

n ho

ặ

c

</div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10>

<b>1.2. </b>

<b>Phân bào nguyên nhi</b>

ễ

<b>m</b>

Ý ngh

ĩ

a

Là phương thức sinh sản

của tế bào, của các cơ

thể đơn bào.

Là phương thức sinh

trưởng của các mô, các

cơ quan trong cơ thể đa

bào

Là hình thức tế bào mẹ

truyền các thơng tin di

truyền cho các thế hệ tế

bào con, mỗi tế bào con

giữ nguyên bộ nhiễm sắc

</div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11>

<b>1.3. Phân bào gi</b>

ả

<b>m nhi</b>

ễ

<b>m</b>

Đặc

điểm:

X

ả

y ra

ở

th

ờ

i k

ỳ

chín

c

ủ

a TB sinh d

ụ

c

1Tb -> 4 TB con (b

ộ

NST gi

ả

m ½ so v

ớ

i Tb

m

ẹ

)

G

ồ

m 2 l

ầ

n phân bào

liên ti

ế

p: Gi

ả

m phân I,

Gi

ả

m phân II

Gi

ữ

a 2 l

ầ

n phân bào

</div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12>

<b>1.3. Phân bào gi</b>

ả

<b>m nhi</b>

ễ

<b>m</b>

<b>1.3.1. Gi</b>

ả

<b>m nhi</b>

ễ

<b>m I</b>

Là lần giảm nhiễm thực sự, kết thúc GNI tạo ra 2 tế bào con mang bộ nhiễm sắc

thể đơn bội ở dạng kép

.

NST bắt đầu co xoắn
NST xếp thành từng

cặp tương đồng

Xảy ra sự tiếp hợp và

TĐC giữa các nhiễm

sắc tử chị em trong

cặp tương đồng

Cuối kỳ đầu 1 màng

nhân, hạch nhân biến

</div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13>

<b>1.3. Phân bào gi</b>

ả

<b>m nhi</b>

ễ

<b>m</b>

<b>1.3.1. Gi</b>

ả

<b>m nhi</b>

ễ

<b>m I</b>

Màng nhân, hạch nhân

tan biến hoàn toàn, thoi

phân bào tiến về trung

tâm tế bào.

NST co xoắn cực đại, xếp

</div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>

<b>1.3. Phân bào gi</b>

ả

<b>m nhi</b>

ễ

<b>m</b>

<b>1.3.1. Gi</b>

ả

<b>m nhi</b>

ễ

<b>m I</b>

Các cặp nhiễm sắc đồng

dạng tách đôi

Mỗi chiếc trong cặp đồng

dạng đi về một cực của tế

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>

<b>1.3. Phân bào gi</b>

ả

<b>m nhi</b>

ễ

<b>m</b>

<b>1.3.1. Gi</b>

ả

<b>m nhi</b>

ễ

<b>m I</b>

Các nhiễm sắc thể tập trung lại ở 2 cực của tế bào

Hạch nhân được tái tạo, màng nhân được hình thành tạo

thành 2 nhân con trong khối tế bào chung.

TBC phân chia Hình thành 2 Tb con mang bộ NST đơn bội ở

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16>

1.3.2. Gi

ả

m nhi

ễ

m II

T

ươ

ng t

ự

nh

ư

trong

nguyên phân

K

ế

t qu

ả

sau 2 l

ầ

n

phân chia: t

ừ

1 t

ế

bào m

ẹ

2n cho 4 t

ế

bào

đơ

n b

ộ

i n, là ti

ề

n

đề để

hình thành các

</div>
<span class='text_page_counter'>(17)</span><div class='page_container' data-page=17>

1.3.2. Gi

ả

m nhi

ễ

m II

Kỳ đầu Kỳ giữa

</div>
<span class='text_page_counter'>(18)</span><div class='page_container' data-page=18></div>
<span class='text_page_counter'>(19)</span><div class='page_container' data-page=19>

<b>1.3. Phân bào gi</b>

ả

<b>m nhi</b>

ễ

<b>m</b>

Tạo giao tử mang bộ

nhiễm sắc thể đơn bội.

Khi thụ tinh sẽ khơi

phục bộ NST của lồi.
Sự trao đổi chéo, sự

phân ly độc lập của

nhiễm sắc thể trong

giảm phân, sự tổ hợp

tự do trong thụ tinh đã

</div>
<span class='text_page_counter'>(20)</span><div class='page_container' data-page=20></div>
<span class='text_page_counter'>(21)</span><div class='page_container' data-page=21>

<b>2. S</b>

ự

<b>hình thành giao t</b>

ử

</div>
<span class='text_page_counter'>(22)</span><div class='page_container' data-page=22>

<i><b>a. Hình thành giao t</b></i>

đ

<i><b>c (h</b></i>

<i><b>t ph</b></i>

<i><b>n)</b></i>

Được tạo ra trong bao phấn

của nh

ị

Trong bao phấn có túi phấn

chứa các tế bào mẹ tiểu bào

tử

1 TB mẹ tiểu bào tử giảm

nhiễm tạo 4 Tiểu BT đơn bội.
Mỗi TBT nguyên phân 1 lần

tao 2 nhân đơn bội: 1 nhân

sinh sản, 1 nhân sinh dưỡng,
được bao bọc bởi vách dầy

</div>
<span class='text_page_counter'>(23)</span><div class='page_container' data-page=23></div>
<span class='text_page_counter'>(24)</span><div class='page_container' data-page=24>

<i><b>b. S</b></i>

<i><b>hình thành giao t</b></i>

<i><b>cái</b></i>

- Giao tử cái: Túi phôi, trứng,
được tạo ra trong bầu noãn

- Trong bầu noãn chứa 1

hoặc nhiều noãn, chứa tế

bào mẹ đại bào tử

- TB mẹ đại BT phân chia

giảm nhiễm →4 đại BT đơn

bội: 3 tiêu biến, 1 trong 4

phân chia nguyên nhiễm 3

lần tạo cơ cấu gồm 7 TB

với 8 nhân đơn bội -> túi

phơi

- <i><b>Túi phơi</b></i>: 1 TB trung tâm
có 2 nhân cực, 1 TB trứng,

2 trợ bào 2 bên, 3 TB đối

</div>
<span class='text_page_counter'>(25)</span><div class='page_container' data-page=25></div>
<span class='text_page_counter'>(26)</span><div class='page_container' data-page=26></div>
<span class='text_page_counter'>(27)</span><div class='page_container' data-page=27>

<b>2.2. Hình thành giao t</b>

ử ở độ

<b>ng v</b>

ậ

<b>t có vú</b>

<b>a. Hình thành tinh trùng</b>

-

TB m

ầ

m (tinh nguyên

bào)/thành

ố

ng sinh

tinh. Hình thành liên

t

ụ

c do nguyên phân.

S

ự

phát tri

ể

n kích

th

ướ

c t

ạ

o Tinh bào 1

Tinh bào 1 -> GPI ->

tinh bào 2

Tinh bào 2-> GPII ->

Tinh t

ử

.

</div>
<span class='text_page_counter'>(28)</span><div class='page_container' data-page=28>

<b>2.2. Hình thành giao t</b>

ử ở độ

<b>ng v</b>

ậ

<b>t có vú</b>

<b>b. S</b>

ự

<b>hình thành tr</b>

ứ

<b>ng</b>

Kho

ả

ng 200.000 nỗn

bào c

ấ

p 1

đượ

c hình

thành t

ừ

TB m

ầ

m trong

g/

đ

thai nhi

ở

trong

bu

ồ

ng tr

ứ

ng

Noãn bào 1 + TB h

ạ

t ->

Nang tr

ứ

ng

Nang tr

ứ

ng l

ớ

n (do noãn

bào 1 + TB h

ạ

t t

ă

ng

sinh): v

ỏ

nang, xoang

</div>
<span class='text_page_counter'>(29)</span><div class='page_container' data-page=29></div>
<span class='text_page_counter'>(30)</span><div class='page_container' data-page=30>

Tr

ướ

c khi tr

ứ

ng r

ụ

ng, noãn bào c

ấ

p I phân chia gi

ả

m

nhi

ễ

m 1 -> 1 noãn bào c

ấ

p II (nkép) + 1 th

ể

c

ự

c

Nang tr

ứ

ng chín, v

ỏ

nang n

ứ

t -> gi

ả

i phóng d

ị

ch nang

cùng nỗn bào c

ấ

p II (cịn màng sáng và m

ộ

t ít t

ế

bào

h

ạ

t) -> di chuy

ể

n

đế

n v

ị

trí th

ụ

tinh (1/3 phía

đầ

u

ố

ng

d

ẫ

n tr

ứ

ng)

N

ế

u g

ặ

p tinh trùng -> Noãn bào c

ấ

p II gi

ả

m nhi

ễ

m II

-> 1 tr

ứ

ng (kích th

ướ

c l

ớ

n -n

đơ

n) + th

ể

c

ự

c 2 (kích

th

ướ

c nh

ỏ

)

-> Nh

ư

v

ậ

y, t

ừ

1 nỗn bào c

ấ

p I cho ra 1 tr

ứ

ng.

</div>
<span class='text_page_counter'>(31)</span><div class='page_container' data-page=31></div>
<span class='text_page_counter'>(32)</span><div class='page_container' data-page=32>

<b>3. Quá trình th</b>ụ <b>tinh và phát tri</b>ể<b>n phơi</b> ở ĐV <b>có vú</b>

</div>
<span class='text_page_counter'>(33)</span><div class='page_container' data-page=33>

3.2 Sự phát triển phơi ở động vật có vú

-Hợp tử phân cắt/phơi nang=Túi phơi.
-Bên ngồi=Dưỡng bào=Màng đệm.

-Ngày 7: Dưỡng bào bám vào màng nhày tử cung,phân chia tạo lông nhung.
Vùng phôi của túi phơi hình thành cáclá phơi & các túi phơi.

-Nhau thai=Lông nhung màng đệm+màng nhày tử cung. Trao đổi + Nội tiết (hình thành

</div>
<span class='text_page_counter'>(34)</span><div class='page_container' data-page=34></div>
<span class='text_page_counter'>(35)</span><div class='page_container' data-page=35></div>
<span class='text_page_counter'>(36)</span><div class='page_container' data-page=36>

</div>
<span class='text_page_counter'>(37)</span><div class='page_container' data-page=37>

<b>3. Các ph</b>

ươ

<b>ng th</b>

ứ

<b>c sinh s</b>

ả

<b>n c</b>

ủ

<b>a sinh v</b>

ậ

<b>t.</b>

<b>3.1. Sinh s</b>

ả

<b>n vơ tính</b>

Khơng có sự hình thành và tham gia của các giao tử.
Diễn ra nhanh, đơn giản, chỉ cần cơ thể mẹ. Các thế hệ

con sinh ra giống hệt nhau và giống mẹ về mặt di truyền.
Cơ sở tế bào học: phân bào nguyên nhiễm

Phổ biến ở các sinh vật bậc thấp: vi khuẩn, sinh vật đơn

bào và các sinh vật đa bào bậc thấp và ở thực vật.
<i><b>Ý ngh</b></i>ĩ<i><b>a</b></i>:

Là phương thức sinh sản đơn giản, cho phép tăng nhanh

số lượng cá thể trong môi trường nhất định, nhưng đặc

tính di truyền khơng được thay đổi qua nhiều thế hệ do đó

</div>
<span class='text_page_counter'>(38)</span><div class='page_container' data-page=38>

<b>Các hình th</b>

ứ

<b>c sinh s</b>

ả

<b>n vơ tính</b>

<i><b>S</b></i> <i><b>phân chia</b></i>:

Cơ thể mẹ phân chia

thành 2 phần như nhau và

mỗi phần phát triển thành

cá thể mới.

Gặp chủ yếu ở động vật

và thực vật đơn bào: amip,

trùng roi, trùng tơ và nhiều

tảo đơn bào.

Tế bào được phân chia

giống phân bào nguyên

</div>
<span class='text_page_counter'>(39)</span><div class='page_container' data-page=39>

<b>Các hình th</b>

ứ

<b>c sinh s</b>

ả

<b>n vơ tính</b>

N

ả

y ch

ồ

i

T

ừ

m

ộ

t ph

ầ

n c

ủ

a c

ơ

th

ể

m

ẹ

tách ra và phát tri

ể

n

thành cá th

ể

m

ớ

i, cá th

ể

m

ớ

i này có th

ể

tách ra

thành cá th

ể độ

c l

ậ

p

ho

ặ

c là thành viên c

ủ

a

t

ậ

p

đ

oàn.

G

ặ

p nhi

ề

u

ở

sinh v

ậ

t

đ

a

bào b

ậ

c th

ấ

p: th

ủ

y t

ứ

c,

</div>
<span class='text_page_counter'>(40)</span><div class='page_container' data-page=40>

<b>Các hình th</b>

ứ

<b>c sinh s</b>

ả

<b>n vơ tính</b>

Ví dụ: thạch sùng, thằn lằn khi bị rụng đi có thể tái sinh được đi mới.

</div>
<span class='text_page_counter'>(41)</span><div class='page_container' data-page=41>

<b>Các hình th</b>

ứ

<b>c sinh s</b>

ả

<b>n vơ tính</b>

<i><b>S</b></i>

<i><b>phân mnh</b></i>

Cơ thể mẹ có thể bị phân thành nhiều phần và từ mỗi phần phát triển

thành cá thể mới.

</div>
<span class='text_page_counter'>(42)</span><div class='page_container' data-page=42>

<b>-Các hình th</b>

ứ

<b>c sinh s</b>

ả

<b>n vơ tính</b>

<b>Sinh s</b>

ả

<b>n sinh d</b>

ưỡ

<b>ng</b>

Ở thực vật, từ 1 bộ phận của cây phát

triển thành cây tồn diện

Ví dụ: Từ thân bị (dâu tây, rau má,…);

từ thân rễ (cỏ gấu…); từ thân củ (khoai

</div>
<span class='text_page_counter'>(43)</span><div class='page_container' data-page=43>

<b>Các hình th</b>

ứ

<b>c sinh s</b>

ả

<b>n vơ tính</b>

<b>Sinh sản bằng bào tử</b>

Bào t

ử

là nh

ữ

ng t

ế

bào

có v

ỏ

b

ọ

c

đặ

c bi

ệ

t,

Trong l

ớ

p v

ỏ đặ

c bi

ệ

t

đấ

y t

ế

bào phân chia

cho ra các t

ử

bào t

ử

.

Khi

g

ặ

p

đ

i

ề

u

ki

ệ

n

thu

ậ

n l

ợ

i l

ớ

p v

ỏ

phân

h

ủ

y, gi

ả

i phóng các t

ử

bào t

ử

, m

ỗ

i t

ử

bào t

ử

phát tri

ể

n thành m

ộ

t cá

th

ể

m

ớ

i

Ph

ổ

bi

ế

n

ở

n

ấ

m, trùng

</div>
<span class='text_page_counter'>(44)</span><div class='page_container' data-page=44>

Khái ni

ệ

m

<i><sub>:</sub></i>

Là q trình sinh s

ả

n

đ

ịi h

ỏ

i s

ự

tham gia

c

ủ

a hai cá th

ể

(ho

ặ

c hai giao t

ử đự

c và

cái), có s

ự

trao

đổ

i, tái t

ổ

h

ợ

p gi

ữ

a hai b

ộ

gen, do

đ

ó c

ơ

c

ấ

u di truy

ề

n c

ủ

a th

ế

h

ệ

con

đượ

c

đổ

i m

ớ

i.

Trong sinh s

ả

n h

ữ

u tính x

ả

y ra hai quá

trình: gi

ả

m phân và th

ụ

tinh hay có s

ự

xen

k

ẽ

gi

ữ

a th

ế

h

ệ đơ

n b

ộ

i và l

ưỡ

ng b

ộ

i.

</div>
<span class='text_page_counter'>(45)</span><div class='page_container' data-page=45>

<b>3.2. Sinh sản hữu tính</b>

<b>Các ph</b>

ươ

<b>ng th</b>

ứ

<b>c sinh s</b>

ả

<b>n</b>

Là hình thức sinh sản

hữu tính thấp nhất,

nguyên thủy nhất.

Xảy ra giữa 2 TB khác

nhau (chưa phân rõ đực,

cái).

Chúng tiến sát vào nhau,

tiếp hợp và trao đổi vật

chất di truyền qua cầu nối

sinh chất.

</div>
<span class='text_page_counter'>(46)</span><div class='page_container' data-page=46>

<b>3.2. Sinh sản hữu tính</b>

<b>Các ph</b>

ươ

<b>ng th</b>

ứ

<b>c sinh s</b>

ả

<b>n</b>

Đ<i><b>ng giao</b></i>

• Có sự hình thành giao tử,

các giao tử giống nhau

về hình dạng, kích thước,
đều có khả năng di động;

hai giao tử kết hợp với

nhau thành hợp tử.

• Ví dụ: tảo

Chlamydomonas, một số

Trùng chân giả, một số

</div>
<span class='text_page_counter'>(47)</span><div class='page_container' data-page=47>

<b>3.2. Sinh s</b>

ả

<b>n h</b>

ữ

<b>u tính</b>

<b>Các ph</b>

ươ

<b>ng th</b>

ứ

<b>c sinh s</b>

ả

<b>n</b>

Dị giao

Hợp tử được hình thành do sự

kết hợp của 2 giao tử không

giống nhau.

Một giao tử lớn hơn, chứa

nhiều chất dinh dưỡng dự trữ,

ít di động hoặc khơng di động

-> giao tử cái

Một giao tử có kích thước nhỏ

hơn, di động nhiều hơn ->

giao tử đực

Gặp ở tảo Oedogonium, một

số Trùng chân giả, Trùng roi,

</div>
<span class='text_page_counter'>(48)</span><div class='page_container' data-page=48>

<b>3.2. Sinh sản hữu tính</b>

<b>Các ph</b>

ươ

<b>ng th</b>

ứ

<b>c sinh s</b>

ả

<b>n</b>

Các giao tử được sinh ra từ các tế bào chuyên hóa của cơ

thể - cơ quan sinh sản.

Kiểu sinh sản này gặp ở tập đoàn Trùng roi Volvox, thực vật

</div>
<span class='text_page_counter'>(49)</span><div class='page_container' data-page=49>