Phân tích bài Lai Tân của Hồ Chí Minh

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (689.56 KB, 7 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

VĂN MẪU LỚP 11

PHÂN TÍCH BÀI LAI TÂN CỦA HỒ CHÍ MINH

Phân tích bài Lai Tân của Hồ Chí Minh mà Học247 giới thiệu dưới đây sẽ giúp các em thấy
được bộ mặt thối nát của chính quyền Tưởng Giới Thạch thơng qua ngịi bút châm biếm, sắc
sảo của tác giả. Đồng thời, dàn bài chi tiết và bài văn mẫu này sẽ giúp các em định hướng
được cách phân tích một vấn đề, một khía cạnh trong tác phẩm văn học. Mời các em cùng
tham khảo!

A.SƠ ĐỒ TÓM TẮT GỢI Ý

B. DÀN BÀI CHI TIẾT 
1. Mở bài

- Nhật kí trong tù (1942 - 1943) tập thơ xuất sắc, giàu tính chiến đấu, chất trí tuệ và đậm
chất trữ tình của nhà thơ lớn Hồ Chí Minh.

- Tập thơ có hình thức nhật kí, đa dạng về bút pháp, giọng điệu trong đó bút pháp tự sự trào
phúng chủ yếu để chế giễu, châm biếm, lên án nhà tù và chế độ xã hội Trung Hoa dân Quốc.
- Bài thơ Lai Tân sử dụng bút pháp tự sự trào phúng giàu chất trí tuệ.

2. Thân bài

a. Ba câu thơ đầu được thuật chuyện các nhân vật

Ban trưởng nhà lao chuyên đánh bạc 
Giải người, cảnh trưởng kiếm ăn quanh

Chong đèn huyện trưởng làm công việc

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

luật.

- Cách điểm danh và kể việc rành mạch tưởng như ai lo phận nấy, theo đuổi một cách mẫn
cán. Nhưng họ đã làm việc gì:

+ Ban trưởng nhà lao chuyên đánh bạc. Đánh bạc là phạm pháp, đánh bạc ở ngoài quan bắt
tội thế mà trong tù đánh bạc được công khai nên chủ ngục đánh bạc nhiều hơn ai hết. -> Bọn
quan coi ngục đã coi thường luật pháp.

+ Cảnh sát trưởng bắt người vô tội để họ chạy vạy, lo lót, xin xỏ. Tên này rất ranh ma, dựng
chuyện đế ăn hối lộ. Cịn khi chuyển lao thì tìm cách ăn chặn tù nhân. Hành vi của hắn thật
bẩn thỉu, đê tiện.

+ Huyện trưởng chong đèn làm việc thâu đêm. Ông ta làm việc gì khơng được biết. Hút
thuốc phiện? Đồi bại đến thế! Soạn công văn? Chăm chỉ làm việc mà không biết cấp dưới
thao túng, lũng đoạn, nhũng nhiễu dân chúng. Hắn chỉ là một viên quan vì dốt nát nên dễ bị
cấp dưới qua mặt. Bất tài, vô trách nhiệm như thế là cùng. Hay là có biết nhưng làm ngơ, có
mắt mà như mù. Vậy thì cá mè một lứa, một bè lũ quan lại tham nhũng thối nát. Ý thơ lấp
lửng gợi được nội dung nhiều chiều.

- Phép liệt kê quan chức từ nhỏ đến lớn và phép tăng tiến cho thấy phạm vi hiện thực được
mở rộng dần theo từng cấp bậc, chức càng cao càng hủ bại. Phép điệp cú cho thấy công việc
của bọn họ khá nhịp nhàng, rành rạch và bức tranh hiện lên sinh động như màn kịch câm.
Việc làm của họ quen thuộc đến mức gần như vô thức. Bộ máy cai trị vẫn cứ chạy đều, nhịp
sống vẫn diễn ra bình thường. Trong quy luật sinh học, cái đột biến mà phổ biến thì trở
thành thường biến. Sinh học chỉ ghi nhận cái thường biến để nhận thức bản chất đối tượng.
Cái bất thường được lặp đi lặp lại hóa ra bình thường, ở Lai Tân cái thối nát đến cực đại trở
thành sự thường, thành nền nếp quy củ hẳn hoi, họ rất khéo léo che đậy nên cuộc sống vẫn
yên ổn. Đó là cái đáng sợ nhất. Tiếng cười phê phán châm biếm có chiều sâu trí tuệ là ở đó.
-> Hai câu thơ đầu tác giả vạch rõ ra cái thối nát của ban trưởng, cảnh sát trưởng. Câu thứ

ba lại bỏ lửng càng 2hem 2hem ý vị mỉa mai trào lộng.

2. Câu thơ kết bình luận, đánh giá sự việc đã được kể

- Theo mạch tự sự thì câu thơ cuối mang nội dung phê phán nhưng tác giả kết luận ngược.
Trời đất Lai Tân vẫn Thái Bình

(Lai Tân y cựu thái bình yên)

+ Thối nát như vậy thì “thái bình” sao nổi. Đang loạn đấy chứ. “Y cựu” đối với “Lai Tân”. Lai
Tân mà vẫn như xưa. Nghĩa là cái thối nát thành nề nếp không đổi. Tiếng cười mỉa mai chua
chát tốt ra từ cách nói ngược và nghệ thuật chơi chữ ấy.

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

- Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh thế giới đang chao đảo vì chiến tranh. Nước Trung Hoa
cũng đang tang tóc vì bọn phát xít.

Trong khi:

Tráng sĩ đua nhau ra mặt trận 
Hoàn cầu bốc lửa rực trời xanh.

Thì bọn chúng ở góc huyện này vẫn rung đùi hưởng thụ và đục khoét dân chúng. Ở đâu
đánh giặc cứ đánh, chúng vẫn an nhiên hưởng “thái bình”. Bọn chúng là lũ giặc nội xâm
- Một chữ thái bình đã xé toạc bức màn dối trá, phơi bày những ung nhọt của xã hội thời
Tưởng. -> Hiện thực này có ý nghĩa tự tố cáo.

3. Kết bài

- Bài thơ thể hiện nội dung chiến đấu sắc sảo, trí tuệ

- Lời thơ giản dị nhưng thể hiện bút pháp trào phúng bậc thầy
- Nghệ thuật châm biếm nhẹ nhàng mà sâu cay.

C. BÀI VĂN MẪU

Đề bài: Phân tích bài Lai Tân của Hồ Chí Minh

Gợi ý làm bài:

“Nhật kí trong tù” của Hồ Chí Minh được kết hợp từ hai yếu tố trữ tình và hiện thực, “Lai
Tân” là một trong những bài thơ thể hiện rõ những yếu tố đó. Đây là một thành công của Bác
trong việc kết hợp bút pháp tả thực và trào phúng để vẽ nên bức tranh thời sự về chế độ xã
hội Tưởng Giới Thạch.

Với tư cách là người thư ký trung thành của thời đại, Bác đã ghi lại một cách khách quan
những cảnh:

Giam phòng ban trưởng thiền thiên đổ 
Cảnh trưởng tham thôn giải phạm tiền 
Huyện trưởng thiêu đăng biện cơng sự

Khác với Tú Xương trong hồn cảnh tự do nên có thể thẳng tay độp vào mặt bọn thống trị
những cái tát giáng trời:

Ớ phố Hàng Song thật lắm -quan 
Thành thì đen kịt, Đốc thì lang

Chồng chung vợ chạ kìa cơ Bố 
Dậu lạy quan xin nọ chú Hàn

(Lắm quan)

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

bộ máy thống trị Trung Hoa quốc dân đảng đã chứa đầy những mâu thuẫn. Tác giả “Lai Tân”
đưa ra ba gương mặt điển hình của bộ máy chính quyền Tưởng Giới Thạch đó là: “Ban
trưởng”, “cảnh trưởng”, “huyện trưởng”, cái chức “trưởng”của họ khá oai vệ, đầy uy lực,
nhưng việc làm của họ đầy khuất tất, bất chính. Khn khổ bài thơ rất ngắn gọn nhưng lại
được đặt liên tiếp ba chữ “trường” trong ba câu thơ đầu là sự “cố tình” dùng phép lặp của
Bác trong việc dựng lên những chân dung tiêu biểu của giai cấp thống trị. Ba câu thơ – mỗi
câu là một bức tranh sống động mang tính thời sự nóng hổi, chân thật đến từng chi tiết
được vẽ bằng nét bút bình thản, lạnh lung. Bức thứ nhất bày ra trước mắt người đọc là hình
ảnh một “ban trưởng nhà lao chuyên đánh bạc”. Bức thứ hai là hình ảnh “cảnh trưởng tham
lam ăn tiền phạm nhân bị giải”.

Cả ban trưởng và cảnh trưởng đều là những công cụ thi hành pháp luật rất đắc lực của cái xã
hội đầy rẫy những bỉ lậu, xấu xa. Chúng khốc trên mình chiếc áo công lý để làm những việc
“bất công ly” một cách thường xuyên hết ngày này đến ngày khác. Chức “trưởng” của chúng
đã to, sự phạm pháp của chúng còn lớn hơn ngàn vạn lần. Tiếng cười trào lộng bật lên từ
nghịch cảnh đó. Thoạt tiên, mới nhắc đến “ban trưởng”, “cảnh trưởng” thiết tưởng đó là
những người cầm cân nẩy mực chắc hẳn phải công minh, trong sạch nhưng ta thực sự bất
ngờ khi biết chúng chẳng qua là những con mọt dân, gây rối, bắt bớ dân để mà tham nhũng,
cờ bạc. Chúng mượn cái danh để tự đặt ra cho mình cái quyền thích làm gì thì làm. Đất Lai
Tân có ban trưởng, cảnh trưởng tưởng chừng cuộc sống bình yên nhưng trớ trêu thay trật
tự an ninh không được đảm bảo, những vi phạm pháp luật vẫn diễn ra đầy rẫy mà những kẻ
đứng đầu bộ máy thống trị ở Lai Tân cũng chính là những kẻ cầm đầu những chuyện phạm
pháp đó. Nực cười thay, nhà tù là nơi giam giữ những kẻ phạm tội vậy mà lại chính là nơi để
tội phạm có thể thịnh hành rộng rãi nhất, tiêu biểu hơn cả, nhiều hơn cả vẫn là tội phạm cờ
bạc mà chính giai cấp thống trị nhà lao cũng là những “đồng phạm”. Cái nghịch cảnh “đánh
bạc ở ngoài quan bắt tội, trong tù được đánh bạc công khai” là một hiện thực thối nát của
nhà tù Tưởng Giới Thạch không thể phủ nhận được.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

Giữa thực trạng ấy, thử hỏi bình yên ở đâu? Câu trả lời là: Bình yên vẫn ở chốn Lai Tân này!
Trời đất Lai Tân vẫn thái bình

Câu trả lời bất ngờ đến mức khiến người đọc ngã ngửa người. Thì ra là thế! Lời bình giá đã
đi ngược lại với tất cả những mục ruỗng, thối nát của chính quyền Tưởng Giới Thạch được
phơi bày ở trên. Từ lời bình giá đó đã vút lên một lời đã kích mạnh mẽ. Tác giả “Lai Tân” đã
kết luận đầy châm biếm, mỉa mai sắc sảo và rất hùng hồn về cái xã hội ấy. Thủ pháp nói
ngược của Bác đã làm bật ra tiếng cười trào phúng. “Trờiđất Lai Tân vẫn thái bình”. Đúng
vậy! Nhưng chỉ một chữ “vẫn” cũng đủ “điếng người”. Một cái bĩu môi dài, một cái cười khẩy,
một giọng mỉa kéo dài bắc đầu từ chữ “vẫn” ấy. Nghệ thuật nâng cao - quật mạnh được Bác
sử dụng rất công hiệu ở câu thơ cuối bài này đã lay tỉnh người đọc nhìn sâu vào xã hội ấy mà
xem xét, đánh giá đúng thực chất của nó. Như con đà điểu thấy nguy hiểm là húc đầu vào
sâu trong cát, giai cấp thống trị ở Lai Tân thấy trời đất thái bình là tưởng thấy yên ổn chúng
bằng lịng với cách thái bình đó mà khơng ngờ rằng đó chỉ là cảnh thái bình giả dối, trong đó
chất chứa rất nhiều sóng gió, hiểm nguy. Điều ấy cũng thể hiện sự ngu dốt, vô trách nhiệm
hết sức của bọn chúng. Ba bức tranh - ba chân dung của ba kẻ đại diện cho giai cấp thống trị
chế độ Tưởng Giới Thạch ghép lại với nhau thành một bức tranh lớn - một chân dung lớn
đầy đủ, trọn vẹn về xã hội Trung Hoa quốc dân đảng. Với “nghệ thuật về đường tròn đồng
tâm”, tác giả “Lai Tân” đã vẽ được một bức tranh sinh động mỗi lúc một toàn diện hơn chế
độ xã hội Tưởng Giới Thạch. Nhà “dột từ nóc dột xuống” chỉ qua một huyện Lai Tân mà cả
bộ mặt thối nát, bỉ lậu của xã hội Tưởng được phơi bày. Tác giả đã phủ định triệt để tận gốc
giai cấp thống trị ấy. Cái “loạn” của mảnh đất Lai Tân được tô đậm bằng màu xám, màu tối
của những bê tha, xấu xa, vô trách nhiệm, rất quan liêu của văn võ bá quan. Và hơn thế, nó
được “trang trí” bằng sự “thái bình” nhưng ai cũng hiểu trời đất Lai Tân “thái bình” như thế
nào. Cách kết thúc bài thơ của Hồ Chí Minh giống lối thơ trào phúng truyền thống của các
nhà thơ trào phúng Việt Nam như Tú Xương, Nguyễn Công Trứ, Hồ Xuân Hương… đồng thời
đậm chất (gây cười) của phương Tây. Hai chữ Lai Tân dường như không chỉ là một tên
huyện đơn thuần mà tự bản thân nó đã mang một lớp nghĩa là mảnh đất mới, sáng sủa, bình
yên. Và quả thật, huyện Lai Tân rất bình yên - bình yên “như xưa”. Nhưng “như xưa” ở đây
nghĩa là sự trì trệ, là chậm chạp không phát triển đã thành truyền thống; “như xưa” là khơng

hề đổi thay, là duy trì những cái xấu xa, bỉ lậu của ngày trước. Hồ Chí Minh đã đả kích trực
tiếp và khách quan chế độ Tưởng, do đó sức tố cáo, châm biếm của nó rất mạnh mẽ, quyết
liệt. Bác đã giáng những đòn liên tiếp, chính xác vào xã hội ấy ở nhát địn quyết định có tên
là “thái bình”.

Khơng phải chỉ ở “Lai Tân” mà ở rất nhiều bài thơ khác của “Nhật ki trong tù” Bác cũng đã
đả kích châm biếm sâu sắc xã hội Tưởng Giới Thạch như “Trảng binh gia quyến”, “Đổ”, “Đổ
phạm”. Đó là “những ngón địn trào phúng thâm thúy mà Bác đă đánh thẳng vào kẻ thù,
vạch trần cái vô lý, tàn tệ” của chế độ ấy khiến “ta cười ra nước mắt”. Tiếng cười trào lộng
cất lên vừa trữ tình, vừa đẫm chất trí tuệ khiến ta thoải mái, hả hê.

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6></div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

Website HOC247 cung cấp một mơi trường học trực tuyến sinh động, nhiều tiện ích thông minh, nội dung
bài giảng được biên soạn công phu và giảng dạy bởi những giáo viên nhiều năm kinh nghiệm, giỏi về kiến

thức chuyên môn lẫn kỹ năng sư phạm đến từ các trường Đại học và các trường chuyên danh tiếng.

I. Luyện Thi Online

- Luyên thi ĐH, THPT QG: Đội ngũ GV Giỏi, Kinh nghiệm từ các Trường ĐH và THPT danh tiếng xây

dựng các khóa luyện thi THPTQG các mơn: Tốn, Ngữ Văn, Tiếng Anh, Vật Lý, Hóa Học và Sinh Học.

- Luyện thi vào lớp 10 chuyên Tốn: Ơn thi HSG lớp 9 và luyện thi vào lớp 10 chuyên Toán các

trường PTNK, Chuyên HCM (LHP-TĐN-NTH-GĐ), Chuyên Phan Bội Châu Nghệ An và các trường Chuyên
khác cùng TS.Trần Nam Dũng, TS. Phạm Sỹ Nam, TS. Trịnh Thanh Đèo và Thầy Nguyễn Đức Tấn.

II. Khoá Học Nâng Cao và HSG

- Toán Nâng Cao THCS: Cung cấp chương trình Tốn Nâng Cao, Toán Chuyên dành cho các em HS THCS

lớp 6, 7, 8, 9 u thích mơn Tốn phát triển tư duy, nâng cao thành tích học tập ở trường và đạt điểm tốt
ở các kỳ thi HSG.

- Bồi dưỡng HSG Tốn: Bồi dưỡng 5 phân mơn Đại Số, Số Học, Giải Tích, Hình Học và Tổ Hợp dành cho

học sinh các khối lớp 10, 11, 12. Đội ngũ Giảng Viên giàu kinh nghiệm: TS. Lê Bá Khánh Trình, TS. Trần

Nam Dũng, TS. Pham Sỹ Nam, TS. Lưu Bá Thắng, Thầy Lê Phúc Lữ, Thầy Võ Quốc Bá Cẩn cùng đơi HLV đạt

thành tích cao HSG Quốc Gia.

III. Kênh học tập miễn phí

- HOC247 NET: Website hoc miễn phí các bài học theo chương trình SGK từ lớp 1 đến lớp 12 tất cả các

môn học với nội dung bài giảng chi tiết, sửa bài tập SGK, luyện tập trắc nghiệm mễn phí, kho tư liệu tham
khảo phong phú và cộng đồng hỏi đáp sôi động nhất.

- HOC247 TV: Kênh Youtube cung cấp các Video bài giảng, chuyên đề, ôn tập, sửa bài tập, sửa đề thi miễn

phí từ lớp 1 đến lớp 12 tất cả các mơn Tốn- Lý - Hố, Sinh- Sử - Địa, Ngữ Văn, Tin Học và Tiếng Anh.