(Luận văn thạc sĩ) áp dụng pháp luật xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa từ thực tiễn quận đồ sơn, thành phố hải phòng
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.06 MB, 94 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
............./..............
BỘ NỘI VỤ
......../........
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
NGUYỄN THỊ HỒNG MAI
ÁP DỤNG PHÁP LUẬT XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH
TRONG LĨNH VỰC VĂN HĨA – TỪ THỰC TIỄN
QUẬN ĐỒ SƠN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ
LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH
HÀ NỘI – 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
............./..............
BỘ NỘI VỤ
......../........
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
NGUYỄN THỊ HỒNG MAI
ÁP DỤNG PHÁP LUẬT XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH
TRONG LĨNH VỰC VĂN HĨA - TỪ THỰC TIỄN
QUẬN ĐỒ SƠN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ
LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH
Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
Mã số: 8 38 01 02
NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN THÚY VÂN
HÀ NỘI - 2020
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của bản thân tôi. Các số
liệu là do tơi thu thập và kết quả trình bày trong luận văn này chưa từng được
ai công bố trong bất kỳ cơng trình nghiên cứu nào trước đây.
Hà Nội, ngày
tháng
năm 2020
Tác giả
Nguyễn Thị Hoàng Mai
LỜI CẢM ƠN
Xin chân thành cảm ơn tất cả quý thầy, cô giáo các ban, khoa chuyên
môn thuộc Học viện Hành chính Quốc gia, trong suốt thời gian qua đã trang
bị kiến thức cơ bản cũng như kiến thức chuyên ngành có giá trị lý luận và
thực tiễn to lớn để tơi có cơ sở nghiên cứu và hồn thành luận văn tốt nghiệp
thạc sỹ chuyên ngành Luật Hiến pháp - Hành chính.
Đặc biệt, xin chân thành cảm ơn Tiến sỹ Trần Thúy Vân - người đã trực
tiếp hướng dẫn khoa học cho tôi với sự nhiệt huyết và tinh thần trách nhiệm
cũng như tạo động lực giúp tôi thực hiện Luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn UBND Quận Đồ Sơn, Phịng Du lịch, Văn hóa
thể thao Quận Đồ Sơn đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp tôi hoàn thiện luận
văn. Đồng thời, xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã giúp
đỡ tơi trong quá trình thực hiện luận văn này.
Hà Nội, ngày tháng
năm 2020
Tác giả
Nguyễn Thị Hoàng Mai
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT XỬ PHẠT
VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC VĂN HỐ .......................................9
1.1. Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa ................................... 9
1.1.1. Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa .......................9
1.1.2. Đặc điểm của xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa ...............11
1.1.3. Các yếu tố cấu thành của vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa ..........12
1.2. Áp dụng pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa... 17
1.2.1. Khái niệm, đặc điểm áp dụng pháp luật xử phạt vi phạm hành chính trong
lĩnh vực văn hóa ........................................................................................................17
1.2.2. Các hình thức xử phạt hành chính vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa
và các biện pháp khắc phục hậu quả ........................................................................19
1.2.3. Các biện pháp ngăn chặn vi phạm hành chính và bảo đảm việc xử phạt vi
phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa..................................................................22
1.2.4. Thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa ..................23
1.2.5. Thủ tục xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa .........................27
1.3. Các điều kiện bảo đảm việc áp dụng pháp luật xử phạt vi phạm hành chính
trong lĩnh vực văn hóa............................................................................................ 31
Tiểu kết chương 1 ................................................................................................. 38
Chương 2 THỰC TRẠNG ÁP DỤNG PHÁP LUẬT XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH
CHÍNH TRONG LĨNH VỰC VĂN HỐ TRÊN ĐỊA BÀN QUẬN ĐỒ SƠN,
THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG .....................................................................................39
2.1. Khái qt về tình hình kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội tác động đến
việc áp dụng pháp luật xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa
trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phịng ............................................... 39
2.2. Phân tích thực trạng áp dụng pháp luật xử phạt vi phạm hành chính trong
lĩnh vực văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn giai đoạn 2015 - 2020 ................. 42
2.2.1. Tình hình vi phạm về kinh doanh dịch vụ văn hố, văn hố phẩm .................43
2.2.2. Tình hình vi phạm hành chính trong lĩnh vực di sản văn hoá ........................47
2.2.3. Áp dụng các nguyên tắc xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa ....50
2.2.4. Áp dụng các quy định về hình thức xử phạt hành chính và biện pháp khắc
phục hậu quả .............................................................................................................53
2.2.5. Áp dụng các quy định về biện pháp ngăn chặn vi phạm hành chính và bảo
đảm việc xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa .................................54
2.2.6. Áp dụng các quy định về thẩm quyền xử phạt và thủ tục xử phạt vi phạm hành
chính trong lĩnh vực văn hóa ....................................................................................54
2.3. Đánh giá chung về áp dụng pháp luật xử phạt vi phạm hành chính trong
lĩnh vực văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng ................. 55
2.3.1. Kết quả đạt được .............................................................................................56
2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế..................................................58
Tiểu kết Chương 2 .....................................................................................................61
Chương 3 QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO ÁP DỤNG PHÁP LUẬT XỬ
PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC VĂN HĨA TỪ THỰC
TIỄN QUẬN ĐỒ SƠN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG .............................................62
3.1. Quan điểm đảm bảo áp dụng pháp luật trong xử phạt vi phạm hành chính 62
3.1.1. Đảm bảo tuân theo quy định của pháp luật trong xử phạt vi phạm hành chính .62
3.1.2. Bảo đảm cơng khai, minh bạch trong q trình xử phạt vi phạm hành chính 63
3.1.3. Bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp các bên liên quan trong xử phạt hành chính .64
3.2. Giải pháp đảm bảo áp dụng pháp luật xử phạt vi phạm hành chính
trong lĩnh vực văn hóa từ thực tiễn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng . 65
3.2.1. Giải pháp chung ..............................................................................................65
3.2.2. Giải pháp riêng đối với quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng ........................74
Tiểu kết chương 3......................................................................................................79
KẾT LUẬN ...............................................................................................................80
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................83
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1
Bảng 2.2
Danh sách các di tích, di sản văn hóa quốc gia trên địa Trang 48
bàn quận Đồ Sơn
Danh sách các di tích lịch sử văn hóa cấp Thành phố
trên địa bàn quận Đồ Sơn
Trang 49
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
UBND
Ủy ban nhân dân
VHTT&DL
Văn hóa thể thao và du lịch
VPHC
Vi phạm hành chính
XLVPHC
Xử lý vi phạm hành chính
XPVPHC
Xử phạt vi phạm hành chính
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài luận văn
Trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa và hội nhập kinh tế quốc tế, sự giao lưu và tiếp biến văn hóa đang diễn
ra ngày sâu rộng, góp phần củng cố thêm bản sắc văn hóa dân tộc, mang lại
những thành tựu nhất định, phục vụ tích cực và có hiệu quả cho q trình phát
triển của đất nước. Tuy nhiên, bên cạnh những yếu tố tích cực cũng xuất hiện
những hiện tượng tiêu cực trong lĩnh vực văn hóa như: sự suy thối về đạo
đức, lối sống, tệ sùng ngoại, coi thường những giá trị văn hóa truyền thống;
các hoạt động văn hóa có lúc, có nơi cịn chạy theo xu hướng “thương mại
hóa”, thiếu định hướng tư tưởng và thẩm mỹ , tính giáo dục suy giảm... Một
trong những nguyên nhân của thực trạng nói trên là do cơng tác quản lý nhà
nước về văn hóa ở các cấp, trong đó có cấp quận, một cấp trung gian giữa
phường và thành phố còn nhiều yếu kém. Sự yếu kém này sẽ có sự tác động
hai chiều lên và xuống làm cho việc quản lý nhà nước về văn hóa vốn đã phức
tạp lại càng phức tạp hơn.
Thể chế hóa đường lối, chủ trương của Đảng về xây dựng và phát triển
văn hóa, Nhà nước đã tập trung nguồn lực vào việc từng bước hoàn thiện các
văn bản quy phạm pháp luật làm cơ sở cho việc tổ chức thực hiện hiệu quả
hoạt động quản lý nhà nước về văn hóa, trong đó có nội dung về xử phạt
VPHC trong lĩnh vực văn hóa. Xử phạt VPHC nói chung và xử phạt VPHC
trong lĩnh vực văn hóa nói riêng là biện pháp quan trọng nhằm duy trì trật tự,
kỷ cương trong quản lý hành chính nhà nước. Ở nước ta, pháp luật về xử phạt
vi phạm hành chính nói chung và vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa
cũng ln được chú trọng xây dựng, hoàn thiện và bảo đảm thực thi trên thực
tế. Cùng với Luật Xử lý vi phạm hành chính ngày 20/6/2012 và các văn bản
1
hướng dẫn thi hành khác, như Nghị định 158/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013
của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa,
thể thao, du lịch và quảng cáo (được sửa đổi, bổ sung bằng Nghị định
28/2017/NĐ-CP ngày 20 tháng 3 năm 2017), Nghị định số 54/2019/NĐ-CP
ngày 19/6/2019 của Chính phủ quy định về kinh doanh dịch vụ karaoke, dịch
vụ vũ trường … Đấu tranh phòng chống các vi phạm pháp luật hành chính nói
chung và vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa nói riêng luôn là nhiệm
vụ trọng yếu của nước ta. Trong bối cảnh hiện nay, hệ thống pháp luật về xử
phạt vi phạm hành chính chưa đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn. Tính hiệu
quả của các biện pháp xử phạt chưa cao; thủ tục xử phạt cịn rườm rà; tình
trạng mâu thuẫn, chồng chéo giữa các văn bản còn khá phổ biến điều này ảnh
hưởng rất lớn đến chất lượng công tác áp dụng pháp luật.
Đồ Sơn là một địa bàn có rất nhiều đặc thù về một mơ hình phát triển
kinh tế và văn hóa có vị trí địa lý chiến lược quan trọng trong phát triển kinh
tế, văn hóa, xã hội của thành phố Hải Phịng. Thế mạnh kinh tế chính của Đồ
Sơn là du lịch nghỉ dưỡng bên cạnh đó cịn có khá nhiều di tích lịch sử văn
hóa và Lễ hội chọi trâu nổi tiếng. Do đặc thù của lĩnh vực văn hóa khá là đa
dạng nên việc vi phạm pháp luật trong lĩnh vực văn hóa ở quận Đồ Sơn vẫn
diễn ra khá nhiều và phức tạp gây khó khăn cho quản lý nhà nước trong lĩnh
vực văn hóa cũng như đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân (Là một khu
du lịch biển nổi tiếng trong cả nước, hàng năm quận Đồ Sơn đón khoảng từ 2
đến 2,5 triệu lượt khách; do đó các hoạt động văn hóa trên địa bàn rất đa dạng
khiến công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực văn hóa gặp nhiều khó khăn).
Vì vậy rất cần thiết nghiên cứu, tìm ra những giải pháp phù hợp để nâng cao
việc áp dụng pháp luật trong xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn
hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn góp phần giúp cho Đảng bộ, chính quyền các
cấp trên địa bàn thực hiện quản lý Nhà nước có hiệu quả và tuyên truyền nâng
cao ý thức pháp luật nói chung và ý thức pháp luật trong lĩnh vực văn hóa nói
2
riêng của nhân dân đồng thời biến văn hóa trở thành một trong những thế
mạnh tiềm năng để phát triển kinh tế. Nên em lựa chọn đề tài: “Áp dụng pháp
luật xử phạt hành chính trong lĩnh vực văn hóa - từ thực tiễn quận Đồ Sơn,
thành phố Hải Phòng” làm luận văn Thạc sỹ ngành Luật Hiến pháp và Luật
Hành chính.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Xử phạt vi phạm hành chính là đề tài thu hút nhiều cơ quan nghiên cứu
khoa học và các nhà khoa học nghiên cứu, thể hiện ở các đề tài khoa học, luận
văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ và các bài viết. Kết quả nghiên cứu của nhiều cơng
trình khoa học về vấn đề này đã được cơng bố trên các sách, báo, tạp chí, luận
văn, luận án, tạp chí và các ấn phẩm khoa học…có thể kể tới như sau:
- Viện Khoa học pháp lý – Bộ Tư pháp (1980), Xử phạt vi phạm hành
chính, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ (mã số 8598008), Hà Nội.
Đề tài lần đầu tiên đề cập đến một cách toàn diện về việc xây dựng một hệ
thống khoa học của việc xử phạt hành chính. Từ đó, đề tài làm nền tảng pháp lý
nghiên cứu áp dụng cho việc xử phạt vi phạm hành chính trên nhiều lĩnh vực
khác nhau.
- TS Vũ Thư (2000), Chế tài hành chính – Lý luận và thực tiễn, NXB
Chính trị Quốc gia Hà Nội.
Tác giả đã đề cập sâu về nội dung chế tài hành chính cả trên phương diện
lý luận và thực tiễn. Cơng trình nghiên cứu đã làm tài liệu tham khảo hiểu quả
cho nhiều tác giả của các trường Đại học trong cả nước khi hồn thành giáo
trình Luật hành chính như Học viện Hành chính quốc gia, Đại học Luật Hà
Nội, Học viện khoa học xã hội…
Và nhiều cơng trình nghiên cứu nhỏ ở nhiều lĩnh vực ngành nghề cụ thể,
nhiều địa phương.
- Nguyễn Trường Sơn (2016)“Xử phạt vi phạm hành chính về bn bán
3
hàng giả - từ thực tiễn quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội”, trình bày
những vấn đề lý luận về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bn bán
hàng giả; phân tích các quy định của pháp luật hiện hành và thực tiễn áp dụng
về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bn bán hàng giả tại quận
Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu
quả thực hiện hoạt động này. Luận văn thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành
chính – Học viện Hành chính Quốc gia.
- Nguyễn Thị Thùy Linh (2017) “Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh
vực xây dựng ở đô thị -từ thực tiễn Quận Cầu Giấy, Thành phố Hà Nội”, trình
bày những vấn đề lý luận về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây
dựng ở đô thị; làm rõ các quy định của pháp luật hiện hành và thực tiễn, hiện
trạng áp dụng trong xử phạt vi phạm hành chính ở lĩnh vực xây dựng đô thị
tại quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao
hiệu quả thực hiện hoạt động này. Luận văn thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật
Hành chính – Học viện Hành chính Quốc gia.
- Trần Đơng Hải (2017) “Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực
giao thơng đường bộ trên địa bàn quận 10, thành phố Hồ Chí Minh”, trình
bày những vấn đề lý luận và pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong
lĩnh vực giao thông đường bộ; và thực tiễn áp dụng pháp luật về xử phạt vi
phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ trên địa bàn quận 10,
thành phố Hồ Chí Minh đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu
quả thực hiện hoạt động này. Luận văn thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành
chính – Học viện Hành chính Quốc gia.
- Trần Tố Như (2018) “Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực du lịch
biển - từ thực tiễn thành phố Hải Phịng”, trình bày những vấn đề lý luận về
xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực du lịch biển; và thực trạng xử lý vi
phạm hành chính trong lĩnh vực du lịch biển tại thành phố Hải Phòng đồng
4
thời đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện hoạt động này.
Luận văn thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính – Học viện Hành chính
Quốc gia.
- Lê Trần Vinh (2019) “Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực trật
tự đơ thị từ thực tiễn thành phố Bn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk”, trình bày
những vấn đề lý luận về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao
thơng đường bộ; thực trạng xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực trật tự
dô thị từ thực tiễn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk và đề xuất các
giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện hoạt động này. Luận văn thạc sĩ
Luật Hiến pháp và Luật Hành chính – Học viện khoa học xã hội.
Tuy nhiên, đề tài áp dụng pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính
trong lĩnh vực văn hóa vẫn cịn bỏ ngỏ và ít được được nghiên cứu đề cập
đến. Đặc biệt, đến nay chưa có cơng trình nghiên cứu nào nghiên cứu đầy đủ,
sâu sắc về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa dưới góc độ tổ
chức thực hiện pháp luật và hiệu quả thi hành pháp luật từ thực tiễn ở ở quận
Đồ Sơn, thành phố Hải Phịng. Vì vậy, luận văn này tập trung đánh giá thực
trạng và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng áp dụng pháp luật về
xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa ở quận Đồ Sơn, thành phố
Hải Phịng trong giai đoạn hiện nay.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
- Mục đích: Mục đích của luận văn là nghiên cứu việc áp dụng pháp luật
xử phạt VPHC và đề xuất một số ý kiến, giải pháp hoàn thiện các quy định của
pháp luật nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp về xử phạt VPHC trong lĩnh
vực văn hóa ở quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phịng nói riêng, trên địa bàn cả
nước nói chung ở đơn vị hành chính cấp huyện.
- Nhiệm vụ:
+ Nghiên cứu hệ thống hóa cơ sở lý luận về áp dụng pháp luật xử phạt vi
5
phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa.
+ Khảo sát và đánh giá thực trạng việc áp dụng pháp luật về xử phạt vi
phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa ở quận Đồ Sơn, thành phố Hải
Phịng. Từ đó, chỉ rõ những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của những ưu
điểm và hạn chế trong áp dụng pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong
lĩnh vực văn hóa ở quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phịng.
+ Đề xuất một số giải pháp đảm bảo áp dụng pháp luật về xử phạt vi
phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa ở quận Đồ Sơn, thành phố Hải
Phịng nói riêng, trên địa bàn cả nước nói chung.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
- Đối tượng nghiên cứu:
Hoạt động áp dụng pháp luật xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh
vực văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng.
- Phạm vi nghiên cứu
+ Phạm vi nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề cơ bản
của việc áp dụng pháp luật xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn
hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phịng từ 2015 đến nay.
+ Phạm vi khơng gian: Luận văn nghiên cứu áp dụng pháp luật xử phạt
vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa ở quận Đồ Sơn.
+ Phạm vi thời gian: Luận văn nghiên cứu áp dụng pháp luật xử phạt vi
phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn trong giai
đoạn từ năm 2015 đến năm 2020.
5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn
- Phương pháp luận: Vận dụng cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác –Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh và các chủ trương, quan điểm của Đảng, pháp luật của
nhà nước xử phạt vi phạm hành chính.
- Phương pháp nghiên cứu:
6
Xuất phát từ mục đích và nội dung nghiên cứu, luận văn sử dụng các
phương pháp nghiên cứu như:
Phương pháp phân tích được sử dụng ở chương 1 của luận văn nhằm đưa
ra những luận giải của các tác giả về vấn đề xử lý VPHC trong lĩnh vực văn
hóa nói cũng như phân tích đánh giá quy định của pháp luật về xử lý VPHC
trong lĩnh vực văn hóa.;
Phương pháp thu thập, thống kê, so sánh tổng hợp và phân tích đánh giá
được sử dụng ở chương 2 của luận văn phục vụ việc nghiên cứu thực trạng xử
lý VPHC trong lĩnh vực văn hóa, từ đó đánh giá thực trạng của vấn đề xử lý
VPHC trong lĩnh vực văn hóa của quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phịng.
Phương pháp phân tích, so sánh, tổng được sử dụng ở chương 3 của
luận văn nhằm đưa ra đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả xử lý VPHC
trong lĩnh vực văn hóa nói chung và với riêng địa bàn quận Đồ Sơn, thành
phố Hải Phòng.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
- Ý nghĩa lý luận:
Kết quả nghiên cứu luận văn đã làm bổ sung và làm phong phú thêm lý
luận về sự lãnh đạo và quản lý của nhà nước đối với việc áp dụng pháp luật
trong xử phạt vi phạm hành chính lĩnh vực văn hóa ở quận Đồ Sơn, thành phố
Hải Phịng.
- Ý nghĩa thực tiễn:
Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong công tác quản lý
của cấp huyện và cấp xã về văn hóa; đồng thời có thể sử dụng làm tài liệu
nghiên cứu, giảng dạy trong các trường chính trị thành phố, các trung tâm bồi
dưỡng chính trị cấp quận, huyện.
7. Kết cấu của luận văn
Luận văn ngoài phần mở đầu và kết luận thì gồm 03 chương:
7
Chương 1: Áp dụng pháp luật xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh
vực văn hóa
Chương 2: Thực trạng áp dụng pháp luật xử phạt vi phạm hành chính
trong lĩnh vực văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng
Chương 3: Quan điểm, giải pháp đảm bảo áp dụng pháp luật xử phạt vi
phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa trên địa bàn quận Đồ Sơn, thành phố
Hải Phòng.
8
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT XỬ PHẠT
VI PHẠM HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC VĂN HỐ
1.1. Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa
1.1.1. Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa
1.1.1.1. Xử phạt vi phạm hành chính
Việc nghiên cứu khái niệm VPHC vừa có ý nghĩa lý luận quan trọng
vừa mang tính thực tiễn sâu sắc. Trên cơ sở một định nghĩa khoa học, đúng
đắn về VPHC, người ta mới có thể xác định được các vi phạm cụ thể trong
từng lĩnh vực quản lý nhà nước và đây chính là cơ sở để truy cứu trách nhiệm
hành chính đối với người vi phạm nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của
cá nhân, nhà nước, cơ quan nhà nước cũng như các tổ chức có liên quan khác.
Khoản 1 Điều 2 của Luật Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam kỳ họp thứ 3 khóa XIII thơng qua ngày 20/6/2012 và có hiệu lực từ
ngày 01/7/2013 định nghĩa: “VPHC là hành vi có lỗi do cá nhân, tổ chức thực
hiện, vi phạm quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội
phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính”.
Cịn ở khoản 2 Điều 2 định nghĩa: “Xử phạt vi phạm hành chính là việc
người có thẩm quyền xử phạt áp dụng hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục
hậu quả đối với cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi vi phạm hành chính theo
quy định của pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính”.Như vậy, XPVPHC
là một loại hoạt động cưỡng chế, mang tính quyềnlực nhà nước phát sinh khi
có VPHC, biểu hiện ở việc áp dụng các chế tài hành chính mang tính chất
trừng phạt do các chủ thể có thẩm quyền nhân danh Nhà nước thực hiện theo
quy định pháp luật. Một hành vi bị coi làVPHC khi nó được quy định trong
pháp luật về XPVPHC và người có thẩm quyền xử phạt áp dụng hình thức xử
9
phạt, biện pháp khắc phục hậu quả đối với cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi
VPHC. XPVPHC thực chất là một loại hoạt động quản lý nhà nước do vậy
chỉ có các cơ quan hoặc cơng chức được nhà nước trao quyền, quy định cụ thể
thẩm quyền XPVPHC trong các văn bản pháp luật thì mới có quyền ra quyết
định XPVPHC. Những chủ thể này nhân danh nhà nước, đại diện cho ý chí
của nhà nước trong việc xác định một cá nhân hay tổ chức có hành vi VPHC
hay khơng, hậu quả pháp lý của hành vi đó là như thế nào và có tuân theo các
quy định cụ thể của pháp luật hay khơng.
Tuy có khác nhau về cách diễn đạt, các định nghĩa về VPHC đã nêu đều
phản ánh 04 đặc điểm bản chất sau đây của VPHC :
Là hành vi trái pháp luật, xâm phạm các quy định của pháp luật về
quản lý nhà nước; một hành vi được cho là trái quy định pháp luật khi hành vi
đó khơng phù hợp với u cầu của quy phạm pháp luật hoặc là đối lập với u
cầu đó có thể được biểu hiện ra bên ngồi bằng hành động hoặc không hành
động và không đơn thuần là hành vi trái pháp luật hành chính mà cịn có thể là
những hành vi trái pháp luật dân sự, đất đai, lao động,…
Hành vi do cá nhân, tổ chức thực hiện do cố ý hoặc vơ ý hay cịn gọi là
tính có lỗi của VPHC. Tuy nhận thức được về sự xâm phạm trật tự quản lý nhà
nước, tính trái pháp luật của hành vi đó nhưng các tổ chức, cá nhân vi phạm
vẫn lựa chọn và thúc đẩy hoạt động của mình trái với yêu cầu của pháp luật
trong khi có đủ điều kiện để lựa chọn và quyết định cách xử sự khác, phù hợp
với yêu cầu của pháp luật.
Mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi thấp hơn tội phạm. Để đánh
giá được mức độ nguy hiểm của VPHC so với tội phạm cần đồng thời cân
nhắc các yếu tố như: mức độ gây thiệt hại cho xã hội của hành vi, tính chất,
mức độ lỗi, tầm quan trọng của khách thể được bảo vệ cũng như nhân thân
người vi phạm. Đây là dấu hiệu cơ bản nhất để phân biệt VPHC với tội phạm.
Pháp luật quy định hành vi đó phải bị XPVPHC, được thể hiện ngay
10
trong định nghĩa VPHC, dấu hiệu này vừa có tính quy kết vừa là thuộc tính
của VPHC.
1.1.1.2. Xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa
Trên cơ sở định nghĩa chung về vi phạm hành chính như đã nêu trên,
có thể hiểu VPHC trong lĩnh vực văn hóa là hành vi có lỗi do cá nhân, tổ
chức thực hiện, vi phạm quy định pháp luật về quản lý nhà nước trong lĩnh
vực văn hóa, nhưng khơng phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật
phải bị xử phạt vi phạm hành chính.
Các lĩnh vực được xem là VPHC trong lĩnh vực văn hóa bao gồm:
Vi phạm quy định về sản xuất phim, phát hành phim, phổ biến phim,
nhân bản, tàng trữ phim, lưu chiểu, lưu trữ phim; sản xuất, lưu hành băng,
đĩatrò chơi điện tử.
Vi phạm các quy định về nhân bản; sản xuất; dán nhãn kiểm soát, lưu
chiểu; bán, cho thuê hoặc lưu hành; tàng trữ, phổ biến bản ghi âm, ghi hình ca
múa nhạc, sân khấu.
Vi phạm quy định về biểu diễn nghệ thuật, trình diễn thời trang; thi
người đẹp và người mẫu; dạy âm nhạc, dạy khiêu vũ của cơ sở dạy âm nhạc,
dạy khiêu vũ ngồi cơng lập.
Vi phạm quy định trong lĩnh vực mỹ thuật, triển lãm văn hóa, nghệ
thuật, nhiếp ảnh.
Vi phạm quy định về nếp sống văn hóa, cơng trình văn hóa, di sản văn hóa.
Vi phạm quy định trong lĩnh vực thư viện, hoạt động văn hóa và kinh
doanh dịch vụ văn hóa cơng cộng.
Vi phạm quy định về cơng bố, phổ biến tác phẩm ra nước ngồi.
Vi phạm quy định về trình tự, thủ tục hành chính trong lĩnh vực văn hóa.
1.1.2. Đặc điểm của xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa
Thứ nhất là: XPVPHC trong lĩnh vực văn hóa được áp dụng đối với tổ
11
chức, cá nhân trong và ngoài nước VPHC trong lĩnh vực văn hóa.
Thứ hai là: XPVPHC trong lĩnh vực văn hóa được tiến hành bởi các chủ
thể có thẩm quyền theo quy định của pháp luật. Theo Luật XLVPHC và Nghị
định số 158/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013 của Chính phủ quy định cụ thể
chủ thể có thẩm quyền XPVPHC, hình thức, mức độ XPVPHC mà họ được
phép áp dụng đối với cá nhân, tổ chức VPHC về văn hóa gồm: Chủ tịch
UBND các cấp; thanh tra chuyên ngành trong lĩnh vực văn hóa (thanh tra
viên, Chánh Thanh tra Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Chánh Thanh tra Bộ
Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Cục trưởng các Cục, Trưởng Đoàn thanh tra và
cấp sở được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành); người có
thẩm quyền xử phạt thuộc lực lượng Cơng an nhân dân, Bộ đội biên phịng,
Cảnh sát phòng cháy chữa cháy, Quản lý thị trường.
Thứ ba là: XPVPHC trong lĩnh vực văn hóa được tiến hành theo nguyên
tắc, thủ tục, trình tự được quy định tại các văn bản pháp luật về XPVPHC nói
chung, XPVPHC trong lĩnh vực văn hóa nói riêng do cơ quan có thẩm quyền
ban hành.
Thứ tư là: Kết quả hoạt động XPVPHC trong lĩnh vực văn hóa được thể
hiện ở quyết định xử phạt trong đó ghi nhận các hình thức, mức xử phạt, biện
pháp áp dụng đối với cá nhân, tổ chức VPHC. Việc quyết định áp dụng biện
pháp xử phạt, hình thức xử phạt vừa thể hiện sự nghiêm khắc của Nhà nước
đối với cá nhân, tổ chức vi phạm, giáo dục ý thức chấp hành, tuân thủ pháp
luật, phòng ngừa các vi phạm pháp luật có thể xảy ra.
1.1.3. Các yếu tố cấu thành của vi phạm hành chính trong lĩnh vực
văn hóa
VPHC trong lĩnh vực văn hóa cũng như VPHC trong bất cứ lĩnh vực
quản lý nhà nước nào đều phải thỏa mãn các dấu hiệu pháp lý của 4 yếu tố
cấu thành của VPHC bao gồm: mặt khách quan, chủ thể, mặt chủ quan và
khách thể.
12
1.1.2.1. Mặt khách quan của vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa
Mặt khách quan của VPHC trong lĩnh vực văn hóa chính là dấu hiệu
bên ngồi của VPHC mà dấu hiệu bắt buộc phải là hành vi VPHC; nói cách
khác đó là hành vi mà tổ chức, cá nhân thực hiện xâm phạm các qui tắc quản
lý nhà nước về văn hóa và đã bị pháp luật ngăn cấm, sẽ bị xử phạt bằng các
hình thức, biện pháp xử phạt vi phạm hành chính.
Mặt khách quan của VPHC trong lĩnh vực văn hóa gồm các dấu hiệu:
hành vi trái pháp luật, hậu quả thiệt hại mà hành vi gây ra cho xã hội, quan hệ
nhân quả giữa hành vi trái pháp luật và thiệt hại thực tế do hành vi đó gây ra;
các yếu tố khác: thời gian, địa điểm, phương tiện vi phạm
- Hành vi trái pháp luật: Nếu một chủ thể thực hiện những hành vi bị pháp
luật nghiêm cấm hoặc không làm theo những việc mà pháp luật u cầu thì chủ
thể đó đã có hành vi trái pháp luật. Trong lĩnh vực văn hóa thì hành vi trái pháp
luật là khơng thực hiện hoặc thực hiện không đúng những quy định của pháp luật
về văn hóa, xâm phạm đến những khách thể được pháp luật bảo vệ.
- Hậu quả thiệt hại mà hành vi gây ra cho xã hội do vi phạm các quy
định trong lĩnh vực quản lý, chưa gây thiệt hại hoặc gây thiệt hại nhưng chưa
đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự.
- Mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật của VPHC trong
lĩnh vực văn hóa và thiệt hại thực tế do hành vi đó gây ra cho xã hội thể hiện
bằng thiệt hại do chính hành vi VPHC gây ra và việc xác định mối quan hệ
nhân quả là cần thiết nhằm xác định mức độ hành vi vi phạm và để đảm bảo
nguyên tắc cá nhân, tổ chức phải chịu trách nhiệm về hành vi vi phạm do thiệt
hại mình đã gây ra.
- Ngồi ra cần xem xét thêm các yếu tố khác trong quá trình nghiên
cứu mặt khách quan của VPHC trong lĩnh vực văn hóa như:
+ Thời gian VPHC: là thời điểm xảy ra VPHC.
13
+ Địa điểm VPHC: là nơi xảy ra VPHC.
+ Công cụ, phương tiện thực hiện hành vi VPHC là cái mà cá nhân, tổ
chức sử dụng để thực hiện hành vi VPHC.
1.1.2.2. Mặt chủ quan của vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa
Mặt chủ quan của VPHC trong lĩnh vực văn hóa là những biểu hiện tâm
lý bên trong của chủ thể vi phạm bao gồm:
- Lỗi: Là thái độ chủ quan của con người đối với hành vi vi phạm pháp
luật và hậu quả do hành vi đó gây ra; là dấu hiệu bắt buộc trong mặt chủ quan
của hành vi VPHC trong lĩnh vực văn hóa của chủ thể vi phạm. Người thực
hiện hành vi có đầy đủ khả năng nhận thức và điều khiển hành vi của mình
nhưng đã vơ tình, thiếu thận trọng khơng nhận thức được điều đó hoặc nhận
thức được nhưng vẫn cố tình thực hiện vi phạm. Nếu xác định chủ thể thực
hiện hành vi khi khơng có khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành
vi thì kết luận khơng có VPHC xảy ra.
Để xác định đúng hành vi và hình thức xử phạt đối với hành vi VPHC
cần xác định chính xác yếu tố lỗi do cá nhân, tổ chức đó gây ra theo quy định
của pháp luật về văn hóa. Có hai loại lỗi: lỗi cố ý và lỗi vô ý
+ Lỗi cố ý: Người vi phạm nhận thức rõ được tính chất nguy hiểm, tính
trái pháp luật nhưng mong muốn hay để mặc cho hậu quả xảy ra. Hoặc người
vi phạm nhận thức rõ được tính chất nguy hiểm, tính trái pháp luật thấy trước
được hậu quả do hành vi đó gây ra tuy khơng mong muốn song có ý thức để
mặc cho hậu quả đó xảy ra.
+ Lỗi vô ý: Người vi phạm không biết hoặc không nhận thức được hậu
quả mà đáng lẽ ra phải biết, nhận thức được. Trong trường hợp này lỗi của
tổ chức được xác định thông qua lỗi của các thành viên trong tổ chức đó khi
thực hiện cơng việc được giao đã vi phạm pháp luật và phải chịu trách
nhiệm về mọi hành vi VPHC.
14
- Động cơ: động cơ VPHC là mong muốn có được lợi ích cho mình khi
có hành vi vi phạm.
- Mục đích: là thực hiện đến cùng hành vi vi phạm. Có lúc VPHC trong
lĩnh vực văn hóa có thể do thiếu thận trọng, vơ tình hay chưa chú ý đến các
nghĩa vụ pháp lý của VPHC nên động cơ và mục đích của VPHC trong lĩnh
vực văn hóa khơng được coi là dấu hiệu bắt buộc.
Nhưng trong một số trường hợp lại được xem xét để quyết định các hình
thức và mức phạt cụ thể.
1.1.2.3. Chủ thể vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa
Chủ thể VPHC trong lĩnh vực văn hóa là các tổ chức, cá nhân có năng
lực chịu trách nhiệm hành chính thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật về
văn hóa và bị XLVPHC về hành vi vi phạm đó. Pháp luật chỉ truy cứu trách
nhiệm hành chính đối với những cá nhân có năng lực hành vi, khơng mắc
bệnh tâm thần hoặc các bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc điều
khiển hành vi. Là người có khả năng nhận thức được hành vi vi phạm pháp
luật cũng như nhận thức được tính chất nguy hại cho xã hội của hành vi, hậu
quả của hành vi và điều khiển được hành vi đó xâm hại đến quan hệ pháp luật
về văn hóa đang được duy trì, làm ảnh hưởng đến hiệu lực, hiệu quả quản lý
nhà nước theo qui định của pháp luật hiện hành.
Cá nhân
Điểm a, Khoản 1, Điều 5 Luật Xử lý vi phạm hành chính ngày 20/6/2012
quy định cụ thể như sau:
Là người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi - chủ thể của VPHC bị
XPVPHC lĩnh vực văn hóa trong trường hợp VPHC do cố ý; ở độ tuổi này
khi xem xét có vi phạm hay XPVPHC hay không cần phải xác định yếu tố lỗi
trong mặt chủ quan của người đó. Thơng thường người thực hiện hành vi với
lỗi cố ý là người nhận thức được hành vi vi phạm của mình gây nguy hiểm
15
cho xã hội, bị pháp luật cấm nhưng vẫn thực hiện.
Là người từ đủ 16 tuổi trở lên - chủ thể của VPHC bị XPVPHC lĩnh vực
văn hóa trong mọi trường hợp VPHC mà khơng phụ thuộc vào hình thức lỗi.
Người thuộc lực lượng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân VPHC
thì bị xử lý như đối với cơng dân khác; trường hợp cần áp dụng hình thức
phạt tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề hoặc đình chỉ
hoạt động có thời hạn liên quan đến quốc phịng, an ninh thì người xử phạt
đề nghị cơ quan, đơn vị Quân đội nhân dân, Công an nhân dân có thẩm
quyền xử lý.
Tổ chức là chủ thể VPHC bao gồm các cơ quan nhà nước, tổ chức chính
trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội nghề nghiệp, tổ chức xã
hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp, tổ chức kinh tế, đơn vị vũ trang nhân dân và
các tổ chức khác có tư cách pháp nhân được thành lập theo quy định pháp luật
bị XPVPHC về mọi VPHC do mình gây ra.
Cá nhân, tổ chức nước ngoài VPHC trong phạm vi lãnh thổ, vùng tiếp
giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của nước Cộng hoà xã
hội chủ nghĩa Việt Nam; trên tàu bay mang quốc tịch Việt Nam, tàu biển
mang cờ quốc tịch Việt Nam thì bị XPVPHC trong văn hóa theo quy định của
pháp luật Việt Nam, trừ trường hợp điều ước quốc tế mà nước Việt Nam là
thành viên có quy định khác.
1.1.2.4. Khách thể vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa
Khách thể VPHC trong lĩnh vực văn hóa bao gồm:
Khách thể chung: VPHC trong lĩnh vực văn hóa xâm hại đến các quan
hệ xã hội được pháp luật bảo vệ. Khách thể của VPHC rất đa dạng đó là trật
tự quản lý nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơng dân.
Khách thể trực tiếp: Là hành vi vi phạm đã xâm phạm đến trật tự quản
lý trong lĩnh vực văn hóa được pháp luật quy định và bảo vệ.
16
1.2. Áp dụng pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh
vực văn hóa
1.2.1. Khái niệm, đặc điểm áp dụng pháp luật xử phạt vi phạm hành
chính trong lĩnh vực văn hóa
Trong các hình thức thực hiện pháp luật là tuân theo, thi hành, sử dụng và
áp dụng pháp luật thì áp dụng pháp luật là hình thức cơ bản, chủ yếu và quan
trọng nhất, phần lớn các quy định của pháp luật chỉ có thể được thực iện thơng
qua các hoạt động của các chủ thể có thẩm quyền.
Trong các sách báo pháp lý của Việt Nam, khái niệm áp dụng pháp luật
được đề cập đến trong nhiều tác phẩm với nội dung có những điểm khác nhau
nhất định. Đa số các nhà nghiên cứu coi áp dụng pháp luật chỉ là một trong các
hình thức thực hiện pháp luật, song có nhà nghiên cứu lại coi áp dụng pháp luật
đồng nghĩa với thực hiện pháp luật, tức là bao gồm tất cả các hình thức thể hiện
của pháp luật. Trên cơ sở tìm hiểu các quan niệm khác nhau về áp dụng pháp
luật, người viết hoàn toàn ủng hộ quan niệm của đa số các tác giả, tức là coi áp
dụng pháp luật là một trong các hình thức thực hiện pháp luật có sự can thiệp
của nhà nước. Theo đó, có thể định nghĩa áp dụng pháp luật như sau:”Áp dụng
pháp luật là loạt động thực hiện pháp luật mang tính tổ chức quyền lực nhà
nước, được thực hiện bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền, nhà chức trách
hoặc tổ chức xã hội được Nhà nước trao quyền, nhằm cá biệt hoá quy phạm
pháp luật vào các trường hợp cụ thể, đối với cá nhân, tổ chức cụ thể”.
Áp dụng pháp luật được tiến hành trong các trường hợp sau:
1) Khi xảy ra tranh chấp giữa các bên tham gia quan hệ pháp luật về
quyền và nghĩa vụ mà tự họ không thể giải quyết được, phải nhờ cơ quan nhà
nước (hoặc cơ quan của tổ chức xã hội) có thẩm quyền giải quyết;
2) Khi quyền và nghĩa vụ của các chủ thể không mặc nhiên phát sinh nếu
thiếu sự can thiệp của Nhà nước;
17
