Bài soạn SKKN SỬ DỤNG ĐDDH TRONG MÔN GDCD

PHẦN I: MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài:
1.1 Cơ sở lí luận
Môn GDCD (Giáo dục công dân) có vị trí quan trọng trong nhà trường
THCS. Môn học cung cấp cho học sinh một hệ thống chuẩn mực lối sống phù hợp
với yêu cầu của xã hội ở mức độ phù hợp với lứa tuổi, giúp học sinh biết sống hoà
nhập với cuộc sống hiện tại với tư cách là một công dân tích cực và năng động;
góp phần quan trọng để hình thành những phẩm chất cần thiết của nhân cách con
người Việt Nam nhằm đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước và
tăng cường khả năng hội nhập trong xu thế phát triển và tiến bộ của thời đại.
Mặt khác dạy học môn GDCD phải nhằm tạo ra sự thống nhất giữa nhận
thức và hành động, giữa lới nói và hành vi. Như vậy, môn GDCD cần phải đảm
bảo cung cấp cho học sinh những phương thức ứng xử về đạo đức, pháp luật, văn
hoá trong cuộc sống, hình thành ở mỗi học sinh sự thống nhất giữa nhận thức và
hành động, hướng học sinh vào việc thực hành trong cuộc sống hàng ngày các
chuẩn mực và mẫu hành vi tích cực mà bài học đặt ra; khơi dậy trong học sinh ý
chí thể hiện sự thống nhất đó.
Cùng với những môn học khác, môn GDCD góp phần đào tạo những người
công dân mới vừa có tri thức khoa học vừa có năng lực hoạt động thực tiễn, có ý
thức trách nhiệm với bản thân, gia đình và đất nước. Từ đó các em thấy rõ trách
nhiệm của mình: Luôn luôn có ý thức sống và làm việc theo Hiến pháp , Pháp luật,
biết tự rèn luyện bản thân để trở thành người công dân hữu ích cho quê hương, đất
nước.
Vì vậy, để phát huy tính tích cực của học sinh thì việc sử dụng có hiệu quả
đồ dùng dạy học là điều kiện hết sức quan trọng giúp học sinh chiếm lĩnh các giá
trị , các chuẩn mực đạo đức , pháp luật thông qua việc nắm tri thức , thực hành và
rèn luyện trong và ngoài giờ học.
1.2. Cơ sở thực tiễn:
1.2.1. Từ thực tế xã hội:
1
Những năm gần đây, đạo đức xã hội đang bị xuống cấp, tội phạm của những

người chưa thành niên có chiều hướng gia tăng, một trong những nguyên nhân dẫn
đến các em có lối sống buông thả, thiếu văn hoá, phạm tội là hiểu biết về các giá trị
đạo đức, truyền thống tốt đẹp của dân tộc và pháp luật của các em còn hạn chế.Vì
vậy giáo dục đạo đức, pháp luật trong nhà trường có ý nghĩa đặc biệt quan trọng
góp phần quan trọng trong việc giáo dục và rèn luyện con người ý thức tuân theo
những chuẩn mực của đạo đức xã hội và tuân theo pháp luật.
Bên cạnh đó trước đây, phần lớn giáo viên dạy bộ môn này là giáo viên chủ
nhiệm hoặc những giáo viên những bộ môn khác được phân công giảng dạy nên họ
không có điều kiện và ít quan tâm đến việc đầu tư cho bài giảng, chưa có kiến thức
sâu rộng và kinh nghiệm khai thác và sử dụng kênh hình trong các tiết dạy. Do đó
hiệu quả giờ dạy đạo đức, pháp luật chưa cao, các em hiểu biết về các chuẩn mực
đạo đức, pháp luật còn mơ hồ.
Những năm gần đây, phần lớn giáo viên dạy bộ môn này đã được đào tạo
chính qui, được phân công chuyên giảng dạy bộ môn này, nên họ rất quân tâm đến
việc đầu tư cho từng tiết dạy, đặc biệt là họ rất quan tâm đến việc sử dụng đồ dùng
trực quan và áp dụng các phương tiện hiện đại trong giảng dạy môn GDCD. Chính
vì lẽ đó mà chất lượng và hiệu quả giờ dạy đạo đức, pháp luật được nâng cao hơn
trước.
Môn GDCD ở trường THCS trước đây thường bị coi làm môn học phụ nên
các giờ học thường diễn ra một cách đơn điệu, khô khan, phương pháp chủ yếu là
phương pháp thuyết trình . Trong giờ học , học sinh được hoạt động ít , thụ động ,
giờ học không gây hứng thú , đồ dùng dạy học ít được sử dụng hoặc sử dụng một
cách hình thức. Nên đó chưa phải là là phương pháp tích cực vì học sinh chưa thực
sự có cơ hội để thể hiện thái độ , lập trường của cá nhân mình .Những giờ học như
vậy , học sinh ít có khả năng sáng tạo.
1.2.2. Từ mục tiêu đổi mới phương pháp:
Tiếp tục nâng cao chất lượng và hiệu quả giờ dạy theo yêu cầu đổi mới
phương pháp dạy học. Với định hướng “ lấy học sinh làm trung tâm” giáo viên cần
đa dạng hoá các phương pháp dạy học đảm bảo hiệu quả cao và học sinh tích cực,
2

chủ động trong học tập.Vì vậy việc dạy đạo đức, pháp luật giáo viên không chỉ sử
dụng phương pháp thuyết trình, đàm thoại mà còn phải sử dụng phương pháp trực
quan. Tức là sử dụng các phương tiện, đồ dùng dạy học nhằm minh hoạ cho nội
dung bài giảng ( Như: tranh ảnh, bản đồ, sơ đồ, băng hình, băng tiếng, bảng số
liệu, thống kê…).thông qua các đồ dùng trực quan học sinh có thể tiếp thu tri thức
thiết lập mối quan hệ giữa nội dung kiến thức với thực tế cuộc sống. Các em biết
vận dụng kiến thức đã học vào cuộc sống, vào trong vấn đề cụ thể hàng ngày. Cho
nên giờ học đạo dức, pháp luật rất sôi nổi, chất lượng giờ dạy được nâng cao, học
sinh nắm bắt các chuẩn mực của đạo đức, pháp luật chắc và nhanh.
1.2.3. Từ thực tế đơn vị:
Trong những năm gần đây công tác bồi dưỡng chỉ đạo chuyên môn của Phòng
giáo dục và Đào tạo ngày càng chặt chẽ hơn, các cụm chuyên môn được quan tâm,
sinh hoạt tương đối hiệu quả. Bên cạnh đó tại đơn vị công tác chỉ đạo đổi mới
phương pháp được thống nhất từ Ban giám hiệu đến các tổ, nhóm và từng cá nhân,
đặc biệt là sử dụng đồ dùng dạy học có kết hợp các phương tiện hiện đại sẽ góp
phần nâng cao chất lượng giờ dạy nhiều hơn, mỗi giáo viên dạy Giáo dục công dân
đều xác định rằng: “ Muốn cho giờ dạy đạo đức, pháp luật không bị khô cứng và tẻ
nhạt phải sử dụng đồ dùng trực quan” giúp học sinh nắm vững kiến thức theo
nguyên lí:“ Từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, từ tư duy trừu tượng đến
thực tiễn. Đó là con đường biện chứng của nhân thức chân lý, của sự nhận thức
hiện thực khách quan”. (Lê nin).
Bên cạnh đó trong những năm gần đây nhà trường đã từng bước trang bước bị
các phương tiện phục vụ cho giảng dạy như máy tính, mạng Internet nên việc sưu
tầm tư liệu như tranh ảnh rất thuận tiện. Vì vậy mỗi giáo viên đều suy nghĩ, tìm tòi
để làm sao nâng cao chất lượng sử dụng đồ dùng trực quan trong giảng dạy bộ môn
GDCD nhằm đem lại hiệu quả cao trong việc dạy và học bộ môn này.
Từ những cơ sở thực tiễn trên đây đòi hỏi phải có sự thay đổi về phương pháp
dạy học . Muốn làm được điều đó , giáo viên phải là những người tổ chức , điều
khiển các hoạt động học tập , hạn chế tối đa sự độc thoại của thầy bằng cách sử
dụng đồ dùng dạy học một cách trực quan , phong phú , tạo ra sự hấp dẫn trong tiết

3
học , học sinh chủ động tiếp cận đồ dùng dạy học , phân tích , đánh giá từ đó rút ra
nội dung bài học . Như vậy học sinh có cơ hội tối đa phát triển tính độc lập , sáng
tạo , chủ động tiếp thu kiến thức , nâng cao nhận thức , rèn luyện kỹ năng , còn
người giáo viên chỉ là người tổ chức tiết học thành môi trường để học sinh mà thôi.
PHẦN II : NỘI DUNG
1. Cơ sở lí luận:
1.1. Đồ dùng dạy học là gì ?
Đồ dùng dạy học ở đây được hiểu là những phương tiện, thiết bị vật chất
được sử dụng trong quá trình dạy học như Tư liệu, tranh, ảnh, bản đồ, biểu đồ, sơ
đồ, bản thống kê, số liệu, phim tình huống, phim tư liệu, trò chơi…Ngoài ra, ta có
thể sử dụng một số đồ dùng thông thường trong gia đình, trong sinh hoạt: Dùng để
sắm vai, chơi trò chơi
1.2. Chức năng của đồ dùng dạy học:
Các kiểu và loại đồ dùng dạy học tuy có khác nhau nhưng chức năng của chúng
là tích hợp và cơ động. Mỗi đồ dùng dạy học đều có thể thực hiện các chức năng
sau:
- Thông báo hay trình bày thông tin.
- Giới thiệu vào bài
- Minh họa, giải thích, mô tả trực quan.
- Tổ chức và tiến hành các hoạt động.
- Kết thúc bài học và giáo dục học sinh
1.3. Tác dụng của đồ dùng dạy học:
Tạo điều kiện để thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, loại trừ khuynh
hướng dạy chay làm cho các giờ học khô khan, mang tính chất lý thuyết, áp ñặt đối
với học sinh.
Làm tăng tính hấp dẫn đối với nội dung học tập, gây hứng thú học tập ở học
sinh.
Làm cho việc học trở nên dễ dàng hơn, thuận lợi hơn. Các đồ dùng dạy học
là nguồn cung cấp các chất liệu để học sinh khai thác nội dung học tập một cách

4
tích cực, tự giác. Trong dạy học đổi mới, học sinh hoạt động dưới sự hướng dẫn
của giáo viên, nếu không có đồ dùng, thiết bị dạy học thì việc tổ chức các hoạt
động của học sinh sẽ gặp rất nhiều khó khăn, do đó kết quả học tập không đạt yêu
cầu mong muốn.
1.4. Sử dụng đồ dùng dạy học môn GDCD theo hướng đổi mới:
Việc sử dụng đồ dùng dạy học bộ môn phải tuân theo những yêu cầu nhất
định. Để việc sử dụng có hiệu quả, tránh xu hướng lạm dụng hoặc sử dụng một
cách hình thức, trước hết đồ dùng và sử dụng đồ dùng phải gắn bó hữu cơ với
phương pháp dạy học, như một thành tố của phương pháp dạy học. Mỗi hoạt động
dạy học được xây dựng trên cơ sở vận dụng một phương pháp dạy học cụ thể, có
phương tiện dạy học phù hợp để hỗ trợ cho hoạt động đó. Vì vậy sử dụng phương
tiện dạy học phải đúng lúc, đúng chỗ, kịp thời, tránh đưa ra một cách tuỳ tiện.
Một yêu cầu rất quan trọng là đồ dùng dạy học phải có tác dụng kích thích
học sinh tư duy, suy nghĩ, tìm tòi, không phải chỉ như một phương tiện minh hoạ
nội dung bài học. Khi sử dụng thiết bị, phương tiện dạy học là giáo viên cung cấp
cho học sinh những chất liệu cần thiết để học sinh tìm tòi, tự kiến tạo tri thức, kỹ
năng trên cơ sở làm việc với nguồn thông tin từ các phương tiện dạy học mà giáo
viên trình bày, giới thiệu, học sinh phải có ý kiến nhận xét, đánh giá về nội dung,
tính chất sự việc, rút ra kết luận bài học cần thiết.
Mặt khác đổi mới phương pháp dạy học không chỉ là đổi mới phương tiện và
không có nghĩa là dùng nhiều phương tiện dạy học, mà điều quan trọng là sử dụng
phương tiện dạy học một cách hợp lý, có hiệu quả, tránh lạm dụng hoặc sử dụng
một cách hình thức, Cần tránh xu hướng sử dụng đồ dùng dạy học một cách tràn
lan, không có chủ đích rõ rệt, mà mỗi đồ dùng dạy học đưa ra cần được khai thác
triệt để.
2. Các bước tiến hành sử dụng đồ dùng trực quan:
Dạy đạo đức, pháp luật cũng như tất cả các môn học khác là phải sử dụng đồ
dùng trực quan để minh hoạ cho nội dung bài giảng. Đồ dùng trực quan trong các
tiết dạy đạo đức, pháp luật hiện nay rất đa dạng và phong phú, trong giai đoạn hiện

nay khi khoa học công nghệ đang phát triển, mạng Intenet dang được sử dụng ngày
5
càng rộng rãi Vì vậy trong một tiết dạy giáo viên có thể sử dụng nhiều hình thức
trực quan khác nhau vào những mục đích khác nhau nhằm làm cho bài giảng thêm
hấp dẫn, đạt hiệu quả cao. Từ thực tiễn giảng dạy tôi thấy có những hình thức trực
quan như sau:
2.1. Chuẩn bị đồ dùng dạy học:
Muốn sử dụng đồ dùng trực quan đạt hiệu quả cao trong mỗi bài dạy đạo
đức, pháp luật, người giáo viên dạy GDCD phải chuẩn bị đồ dùng trực quan sử
dụng trong tiết dạy. Do những đồ dùng trực quan sử dụng trong các tiết dạy đạo
đức, pháp luật ít có sẵn nên việc chuẩn bị đồ dùng cho một tiết dạy khá công phu
đòi hỏi giáo viên phải có sự đầu tư về mặt thời gian, công sức, trí tuệ và lòng nhiệt
tình.
Trước hết người giáo viên phải xác định xem trong tiết dạy này cần sử dụng
loại đồ dùng gì? Bảng, phấn, giấy, bút, thước; tư liệu, tranh ảnh, bản đồ, biểu đồ,
sơ đồ; phiếu học tập, bảng phụ…hay các loại phương tiện kỹ thuật nghe nhìn như
máy băng đĩa ghi âm, máy chiếu các bản in, máy băng đĩa hình, các phương tiện
đa chức năng như máy tính , máy chiếu, các phần mềm dạy học trên máy vi tính…
Khi đã xác định được bài dạy này cần sử dụng những loại đồ dùng nào thì
người giáo viên sẽ bắt tay vao công việc chuẩn bị.
Ví dụ1: Khi dạy tiết ngoại khóa : “An toàn giao thông” (GDCD 8), tôi thấy ở bài
này cần sử dụng những đồ dùng sau:
- Máy vi tính.
- Máy chiếu Projector.
- Hình vẽ các biển báo, đèn tín hiệu….
- Phiếu học tập, bảng phụ, bút dạ.
- Băng hình, tranh ảnh về các tình huống đi đường
- Thông tin, số liệu, hình ảnh về tình hình TTATGT.
Từng bài dạy giáo viên cần biết trong phòng đồ dùng của nhà trường đã có
những đồ dùng nào, nếu thiếu thì tiến hành làm và sưu tầm, cố gắng vận động học

sinh cùng tham gia: vẽ tranh, sưu tầm tranh ảnh, tìm số liệu, khi cần có thể tự quay
hoặc nhờ đồng nghiệp quay những đoạn phim tư liệu ngắn hoặc các tình huống.
6
Biển báo nguy hiểm Biển báo cấm Biển báo chỉ dẫn
Đi hàng ba, hàng tư Đá bóng dưới lòng đường
Tuyên truyền An toàn giao thông Cảnh sát giao thông làm nhiệm vu
7
Khi đã có những đồ dùng cần sử dụng, tôi tiến hành nghiên cứu thật kỹ từng
ký hiệu trên bản đồ, hình vẽ, tìm hiểu chi tiết nội dung, ý nghĩa của từng bức
tranh, hình vẽ, ý nghĩa của những số liệu để khi lên lớp giảng dạy được tốt. Trong
quá trình sưu tầm tư liệu tôi cố gắng tích lũy và sắp xếp chúng theo từng chủ đề
khác nhau như: chủ đề về An toàn giao thông, phòng chống tệ nạn xã hội, phòng
ngừa lây nhiễm HIV/AIDS , Thanh niên, Hôn nhân gia đình, Hội nhập quốc tế, Bộ
máy Nhà nước, các chuẩn mực đức. Trong từng chủ đề có các thể loại tư liệu khác
nhau: Phim tư liệu, tình huống, tranh ảnh, mẫu chuyện…những tư liệu này không
chỉ dạy học ở lớp 9 mà còn những lớp khác tùy theo chủ đề để lựa chọn. Việc sắp
xếp này cũng giúp cho giáo viên dễ dàng trong việc lấy dùng khi cần thiết, giáo
viên có thể trình chiếu trực tiếp, thiết kế giáo án điện tử hoặc photo ra giấy để dạy.
Để làm được những điều đã trình bày thi người giáo viên phải có những am
hiểu tình hình chính trị xã hội chủa địa phương, đất nước, phải cập nhật thông tin
trên đài truyền hình, đài phát thanh, báo chí, trên mạng Internet để kịp thời bổ
sung những tranh ảnh, bài viết, số liệu mới để đảm bảo tính chính xác, cập nhập
của bài giảng.
2.2. Sử dụng đồ dùng dạy học có hiệu quả:
Muốn sử dụng đồ dùng trực quan có hiệu quả, trước hết người giáo viên cần
xác định loại phương tiện cần sử dụng, tác dụng của nó đối với bài giảng.
2.2.1. Tranh ảnh, sơ đồ, biểu đồ, bản đồ:
Những đồ dùng trực qua này sẽ có tác dụng gây ấn tượng sâu sắc trong ký
ức mỗi học sinh. Nếu người giáo viên sử dụng tốt các phương tiện đó sẽ giúp cho
học sinh phát triển được óc quan sát, trí tưởng tượng, khả năng tư duy liên hệ thực

tế. Nó còn giúp học sinh nhớ kỹ, hiểu sâu những điều thu nhận được.
Ví du 1: khi dạy bài 4: Bảo vệ hòa bình (GDCD 9) chúng ta có thể giới thiệu đến
học sinh những bức tranh
Khi xem những bức ảnh này học sinh sẽ hình dung được:
- Hậu quả to lớn của chiến tranh.
- Ngày nay chiến tranh vẫn xãy ra nhiều nơi trên thế giới
8
- Trách nhiệm của cộng đồng thế giới, mỗi quốc gia, mỗi con người phải làm
gì để ngăn chặn chiến tranh, bảo vệ hòa bình.
Mỹ ném bom nguyên tử Nhật bản Hậu quả của chiến tranh
Bảo vệ trật tự xã hội Bảo vệ Tổ Quốc
Biểu tình vì hòa bình Vẽ tranh vì hòa bình
9
Ví du 2: Khi dạy bài 17: Nhà nước CH XHCN Việt Nam (Lớp 7); bài 18: Bộ máy
Nhà nước cấp cơ sở (Lớp 7); Bài 20; Hiến pháp nước CH XHCN Việt Nam (Lớp 8):
Giáo viên có thể giới thiệu các sơ đồ sau, nhằm giúp học sinh hiểu được một cách
dễ dàng cơ cấu tổ chức Nhà nước ta từ trung ương đến địa phương:
- Cơ quan quyền lực Nhà nước CH XHCN Việt Nam.
- Tổ chức bộ máy nhà nước CH XHCN Việt Nam.
- Cơ cấu tổ chức cơ quan hành chính nhà nước CH XHCN Việt Nam.
- Cơ cấu tổ chức cơ quan xét xử nước CH XHCN Việt Nam.
- Cơ cấu tổ chức cơ quan kiểm sát nước CH XHCN Việt Nam.
10
11
Ví dụ 3: Khi dạy bài: Ngoại khóa: “An toàn giao thông” (Lớp 9)giáo viên có thể
đưa ra “Biểu đồ so sánh tai nạn giao thông theo từng tháng năm 2008 và 2009”
Mục đích: Nhằm giúp học sinh so sánh tình hình tai nạn giao thông 2 năm gần nhất
về số người chết theo từng tháng(có so sánh cùng thời điểm của 2 năm 2008, 2009)
từ đó có cái nhìn khái về tình hình tai nạn giao thông cả nước.
Biểu đồ so sánh tai nạn giao thông theo từng tháng năm 2008 và 2009:

12