Tài liệu GA Chiếc lược ngà - Hôị

Bài giảng hội giảng huyện
Ngời dạy: Phạm Thị Thu Hà
Trờng THCS Hải Phơng
Bài 15:
Tiết 72,73: Đọc Hiểu văn bản:
Chiếc lợc ngà
( Trích )
- Nguyễn Quang Sáng
A. Mục tiêu cần đạt
- Qua văn bản giúp học sinh cảm nhận đợc tình cha con sâu nặng trong hoàn cảnh
éo le của cha con anh sáu. Nắm đợc nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật đặc biệt là
nhân vật bé Thu, nghệ thuật xây dựng tình huống chuyện bất ngờ mà tự nhiên, lời kể
chuyện dung dị đậm chất Nam Bộ.
- Tích hợp với phần tiếng việt ở bài kiểm tra tiếng việt và ở bài ôn tập tập làm văn:
Phơng thức kể chuyện, ngôi kể, lời kể.
- Rèn cho học sinh kỹ năng đọc, kể diễn cảm truyện, phát hiện và phân tích
những chi tiết đặc sắc trong truyện ngắn.
- Giáo dục học sinh biết trân trọng nâng niu tình cảm gia đình, tình cha con sâu
nặng.
B. Chuẩn bị:
- Giáo viên: Nghiên cứu tác phẩm Chiếc lợc ngà để nắm toàn bộ nội dung,
nghệ thuật tác phẩm.
- Nghiên cứu kỹ đoạn trích
- Học sinh : Soạn bài theo hớng dẫn và SGK.
C. Tiến trình lên lớp:
Tiết 2: * ổn định tổ chức lớp
Kiểm tra bài cũ:
H: Phân tích diễn biến tâm trạng của bé Thu và anh Sáu trong hai ngày đầu khi anh
Sáu về thăm nhà?
HS: Sau bao năm xa cách anh Sáu đợc về thăm nhà, bao nhiêu háo hức , nôn nóng
mong đợc gặp con, đợc gần con. Nhng hoàn cảnh thật éo le anh Sáu càng gần bé Thu

bao nhiêu, nó càng xa lánh bấy nhiêu, tỏ ra ơng bớng nganh ngạnh, hành động hất
tung cái trứng cá là thể hiện sự căm ghét anh Sáu đến cao độ, trong con mắt và cảm
nhận của nó, anh chỉ là một ngời đàn ông xa lạ và xảo quyệt đang tìm mọi cách cám
dỗ nó, đánh lừa nó vì một lí do đen tối nào đó mà nó cha thể hiểu. Còn anh Sáu trong
1
tâm trạng mừng vui, nôn nóng háo hức bao nhiêu thì giờ đây càng buồn bã, ngạc
nhiên, hụt hẫng, tuyệt vọng và bất lực bấy nhiêu
Giáo viên giới thiệu vào bài: ở phần đầu văn bản , bác Ba đã kể cho chúng ta nghe
những giây phút rất cảm động khi anh Sáu về thăm nhà sau bao năm ở chiến khu. Đây
là tình huống truyện bất ngờ, anh Sáu càng khao khát gặp bé Thu thì nó lại càng tỏ ra -
ơng bớng ngang ngạnh căm gét anh. Tuy nhiên cái ơng bớng nganh ngạnh của Thu là
không đáng trách , bởi đó là thể hiện tình cảm, yêu thơng sâu nặng với ngời ba chụp
trong ảnh. Còn anh Sáu từ tâm trạng buồn bã, đau khổ, tuyệt vọng và trờ nên bất lực.
Còn gì đau lòng bằng ngời cha giầu long yêue con lại chính đứa con đó kiên quyết
chối bỏ. Ngọn lửa nồng nàn yêu thơng của lòng cha, cứ bị những đối xử xa lánh của
con dội xuống khiến ngời đọc đau lòng.
Vậy trong truyện, nhà văn Nguyễn Quang Sáng còn đa ngời dọc đến một tình
huống bất ngờ nào trong giờ phút chia tay khi anh Sáu chuẩn bị lên đờng. Giờ học
hôm nay chúng ta tìm hiểu tiếp.
I/ Giới thiệu tác giả tác phẩm:
II/ Đọc, tìm hiểu, chủ thích bố cục văn bản:
III/ Đọc Hiểu văn bản:
1. Cảnh gặp gỡ:
- Bé Thu ơng bớng, ngang ngạnh -> không dáng trách -> yêu ba ( trong ảnh )
- Anh Sáu háo hức phấn khởi -> bồn chồn -> ngạc nhiên -> hẫng hụt -> buồn -> tuyệt
vọng -> bất lực -> yêu thơng con.
2/ Cảnh chia tay
GV: Mời 1 em kể lại đoạn truyện: Từ sáng hôm sau.từ từ tuột xuống
HS: Kể -> HS nhận xét -> GV nhận xét
Chuyển : Các em ạ! Sáng hôm sau, bà con bên nội , bên ngoại đến rất đông bé Thu

cũng theo ngoại về. Anh Sáu bận tiếp khách, chị Sáu lo sắp xếp đỗ đạc cho anh lên đ-
ờng.
H: Lúc này bé Thu đợc miêu tả nh thế nào? Em hãy đọc đoạn văn ( đèn chiếu ):
Con bé nh bị bỏ rơi .sâu xa
H: Em có nhận xét gì phơng thức kể chuyện của tác giả trong đoạn văn này.
- Phơng thức kể xen lẫn tả
H: Tác giả kể chuyện gì ? miêu tả nh thế nào
- Tác giả kể chuyện bé Thu nhìn mọi ngời vây quanh ba nó
- Tác giả miêu tả vẻ mặt, ánh mắt của Thu qua những từ ngữ
H: Qua phơng thức kể chuyện xen lẫn miêu tả em cảm nhận đợc hình ảnh bé thu lúc
này nh thế nào so với 2 ngày trớc.
2
- Bé Thu có thái độ hành động rất khác trớc, Thu không ơng bớng ngang ngạnh nh 2
ngày trớc.
GV: Đúng vậy đoạn văn tác giả khéo léo sử dụng phơng thức kể chuyện, miêu tả bé
Thu trong trạng thái bồn chồn lúc đứng tựa cửa , lúc đứng góc nhà. Với một vẻ mặt ,
một ánh mắt một cái nhìn nh thế , tác giả đã chuẩn bị cho ngời đọc dần dần mà rất có
dụng ý một điều gì khác lắm sắp xẩy ra.
H: Điều khác gì đã xảy ra khi anh Sáu mang ba lô lên vai sau khi bắt tay hết mọi ngời.
Mời một em đọc đoạn truyện từ chỗ Đến lúc chia tay. từ từ tuột xuống :
Lu ý: Giọng đọc nhẹ nhàng nhấn mạnh vào động từ câu cảm đặc biệt, giọng bé Thu
ngẹn ngào xúc động.
H: Qua đoạn chuyện vừa đọc em thấy thái độ , hành động, cử chỉ, lời nói của bé Thu
trong lần gặp cha cuối cùng nh thế nào so với hai ngày trớc.
- Thái độ , hành động, cử chỉ, lời nói của Thu đột ngột thay đổi hoàn toàn.
H: Tìm những những chi tiết miêu tả hành động, cử chỉ, lời nói của Thu đối với anh
Sáu để diễn tả sự thay đổi đột ngột hoàn toàn trong giờ phút chia tay.
- Học sinh tìm chi tiết , giáo viên gạch chân trên đèn chiếu
H: Em hãy phân tích giá trị biểu đạt của những câu văn, chi tiết miêu tả cử chỉ, lời nói,
hành động của bé Thu khi nhận ra ba.

Gợi: Trong những câu văn thể hiện lời nói của Thu với ba tác giả sử dụng kiểu
câu gì.
- Tác giả sử dụng một loạt câu cảm, câu cảm đặc biệt: Ba, Ba! Không cho ba
đi nữa!.....
H: Việc sử dụng nhiều câu cảm, câu cảm đặc biệt diễn tả điều gì
- Cảm xúc mạnh mẽ nỗi xúc động nghẹn ngào của bé Thu trong giây phút gặp cha
H: Nỗi xúc động nghẹn ngào của bé Thu đợc tác giả đặc tả chủ yếu qua câu nói nào
của bé Thu.
- Qua lời nói đầu tiên của em với ba, em gọi ba Em hãy đọc diễn cảm lời gọi của ba
của bé Thu
H: Em cảm nhận gì trong tiếng gọi ba ấy.
- Tiếng gọi bà của Thu nh tiếng xé, xé sự im lặng, xé cả ruột gan mọi ngời nghe thật
xót xa. Đây là tiếng ba Thu đè nén trong bao nhiêu năm nay, tiếng ba nh vỡ tung ra từ
đáy lòng. Hình ảnh ngời cha thân yêu , ngời cha kính mến trong ảnh bây giờ đã nhập
vào ngời đang xng ba có vết thẹo trên mặt. Khi nhận ra điều đó tình yêu đợc thể hiện
trong tiếng gọi ba của Thu đợc nhân lên gấp bội.
GV : Tiếng gọi ba bình dị thiêng liêng bậc nhất cõi đời, tiếng ba vỡ ra trong sâu thẳm
tâm hồn của bé, còn ngời đọc thì ngẹn lại. Đó là tiếng gọi chứa chất bao tình cảm nhớ
thơng vô bờ nh có cả tình yêu niềm tin, hối hận. Chỉ một tiếng ba nhng ta có cảm nhận
3
âm vang của tiếng ba xuyên suốt câu truyện, xuyên suốt cả cuộc đời, quãng đời thật
thiêng liêng.
H: Cũng với kiểu câu cảm đợc sử nhiều trong đoạn văn kết hợp kể miêu tả, tác giả còn
sử dụng nhiều từ loại nào.
- Nhiều động từ mạnh: Thét, chạy, chạy, ôm, xiết và 5 lần từ hôn và động từ câu
GV: giải thích từ câu
H: Việc lặp 5 lần từ hôn kết hợp với các động từ mạnh đã diễn tả điều gì
- Diễn tả hành động mạnh mẽ, hối hả của Thu khi nhận ba.
GV: Việc sử dụng câu cảm kết hợp với các động từ mạnh tác giả diễn tả tình yêu và
nỗi nhớ mong da diết cháy bỏng bà bé Thu dồn nén suốt những năm qua bây giờ bùng

ra mạnh mẽ nên hạnh động của em rất hối hả , cuống quýt trong hành động mạnh mẽ
cuống quýt đó dờng nh có cả sự hối tiếc, ân hận, xót xa. Em hôn ba bằng những cái
hôn nôìng nàn, hôn cả vết thẹo, cái hôn của sự chuộc lỗi bố đền bù.
H: Trong đoạn văn tác giả miêu tả tâm trạng bé Thu qua những yếu tố nghệ thuật gì.
- Tâm trạng đợc thể hiện qua cử chỉ, lời nói, hành động .
- Qua ngôn ngữ đối thoại độc đáo.
* Giáo viên diễn giảng thêm: Các em ạ trong văn tự sự, khi diễn tả tâm trạng, tình cảm
của nhân vật thờng hay dũng những câu cảm để diễn tả nỗi xúc động nghẹn ngào, khi
diễn tả những hành động mạnh mẽ hối hả, dùng những động từ mạnh. Điều đó khiến
nhân vật hiện lên sinh động rõ nét cuốn hút ngời đọc. Khi làm văn tự sự các em hãy
học tập cách viết này.
H: Chứng kiến cảnh gặp gỡ của cha con anh Sáu trong giờ phút chia tay tâm trạng của
mọi ngời của anh Ba nh thế nào.
- Bà con xung quanh có ngời không cầm đợc nớc mắt
- Bác Ba thì cảm thấy khó thở nh có bàn tay ai nắm nấy trái tim.
H: Tại sao mọi ngời lại có tâm trạng nh vậy ?
- Vì mọi ngời xúc động trớc tình cảm cha con thắm thiết trong hoàn cảnh éo le và thật
chớ trêu của cha con anh Sáu vừa mới gặp cha kịp nhận ra nhau thì cha con đã phải xa
nhau
GV: Có lẽ tâm trạng của anh Ba và của mọi ngời cũng là tâm trạng của cô và các em. 8
năm trời xa cách con ngời con không đợc gọi ba một tiếng thiêng liêng. Nên Thu hối
tiếc ân hận và quống quýt muốn giữ chặt ba. Nếu tiếng thét đầu tiên là tiếng gọi ba thì
tiếng kêu thét thứ hai không khi em muốn giữ chặt ba lại. Con bé ngây thơ tởng
rằng có thể dùng tay , dùng chân câu chặt lấy ba là có thể giữ đợc ba ở nhà nhng đâu
có đợc. Tình cha con bị dồn nén không giải toả đợc thi lại bị dồn nén. Phút giây gặp gỡ
của cha con anh Sáu tởng là giờ đoàn tụ, không ngờ phút giây gặp gỡ lại là cảnh chia
tay. Thật cảm động và xót xa vô cùng.
4
H: ở tiết 1 chúng ta bặt gặp hình ảnh một bé Thu ơng bớng ngang nghạnh , căm gét
anh Sáu cao độ dứt khoát không gọi anh Sáu là ba. Nhng tại sao trong phút chia tay

Thu lại có sự thay đổi đột ngột đến nh vậy ?
- Do Thu về bên ngoại đợc ngoại giải thích, em nhận ra sự thật cái vết thẹo đã làm thay
đổi khuôn mặt của ba em. Đợc bà giải thích thì Thu năm im lăn lôn thỉnh thoảng thở
dài nh ngời lớn
H: Em nhận xét gì các giải thích lý do của tác giả
- Tác giả giải thích lý do thật khéo léo và hợp lý: Để bé Thu nhận ra ba rồi mới giải
thích. Bé Thu khổng thể dãi bày ấm ức với ai ngoại bà ngoại em.
GV: Tác giả nêu hiện tợng bé Thu nhận ba rồi với dể bà giải thích lý do với anh Ba
ngời kể chuyện. Hoá ra lý do thật đơn giản chỉ vì cái vết sẹo đã làm cho Thu không
nhận ba. Vết thẹo là chi tiết nghệ thuật đặc sắc, là điểm nút của câu truyện. Mọi nghi
ngờ đợc giải toả, Thu đã hiểu vì sao mặt ba lại thay đổi nh vậy. Phải rồi chiến tranh đã
làm cho khuôn mặt của anh Sáu không còn nh bức ảnh, chiến tranh đã cớp đi ngồn
hạnh phúc mà bấy lâu cha con anh Sáu mong chờ
H: Trớc hành động và thái độ đó của bé Thu anh Sáu nh thế nào?
- Anh Sáu khóc, lau nớc mắt và hôn lên mái tóc con.
H: Em cảm nhận gì về giọt nớc mắt lúc này của anh Sáu ?
- Đây là giọt nớc mắt của sự sung sớng niềm hạnh phúc.
- Đó còn là giọt nớc mắt trong sự éo le của cảnh ngộ.
GV: Ngời cha không cầm đợc nớc mắt vì bất ngờ sung sớng, vì thơng yêu và vì cả sự
éo le của tình cảm.
H: Qua việc phân tích ở trên em có nhận xét gì tính cách nhân vật của bé Thu
- Bé Thu có tính cách mạnh mẽ, quyết liệt rất yêu thơng ba.
H: Qua phần 1 đã học và qua đoạn truyện vừa tìm hiểu em nhận xét gì về thái độ và
hành động của bé Thu đối với bà trong 3 ngày anh Sáu về thăm nhà và lúc sắp ra đi?
- Hành động và thái độ của Thu trái ngợc nhau nhng nhất quán trong tính cách vì: Khi
cha nhận ra anh Sáu là ba em ơng bớng ngang ngạnh, căm gét anh sáu nhng vẫn yêu
ba trong ảnh.
- Khi đợc bà giải thích em nhận ra ba của mình, nên đấu tranh giày vò trong nội tâm
lăn lộn thở dài nh ngời lớn, cuống quýt hối hả, ôm giữ chặt ba không muốn cho ba đi.
Hành động và thái độ của Thu tuy khác nhau nhng nhất quán trong tính cách trong bất

kỳ hoàn cảnh nào em vẫn yêu ba.
H: Theo dõi diễn biến tâm trạng nhân vật bé Thu trong những ngày anh Sáu ở nhà và
trong giây phút chia tay em có nhận xét gì tính cách nhân vật bé Thu? Tâm trạng anh
Sáu nh thế nào? Nhận xét gì về tình cảm cha con anh Sáu?
5