Quản lý hoạt động dạy học môn vật lý theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường trung học cơ sở huyện chư sê, tỉnh gia lai

Đ IăH CăĐĨăN NG
TR

D

NGăĐ I H CăS ăPH M

NGăTHĨNHăVINH

QU N LÍ HO TăĐ NG D Y H C MƠN V T LÝ THEO
Đ NHăH
NG PHÁT TRI NăNĔNGăL C H C SINH T I
CÁC TR
NG THCS HUY NăCH ăSểăT NH GIA LAI

LU NăVĔNăTH CăSƾăQU N LÝ GIÁO D C

ĐĨăN NG - NĔMă2020


Đ I H CăĐĨăN NG
TR

D

NGăĐ I H CăS ăPH M

NGăTHĨNHăVINH

QU N LÍ HO TăĐ NG D Y H C MƠN V T LÝ THEO
Đ NHăH

NG PHÁT TRI NăNĔNGăL C H C SINH T I
CỄCăTR

NG THCS HUY NăCH ăSểăT NH GIA LAI

Chuyên ngành: Qu n lí Giáo d c
Mã số: 8140114

Ng

iăh

ng d n khoa h c: TS. NGUY N THANH HÙNG

ĐĨăN NG - NĔMă2020





iv

M CL C
L IăCAMăĐOAN ....................................................................................................... i
TRANG THÔNG TIN LU NăVĔNăTH CăSƾ ......................................................... ii
M C L C ................................................................................................................. iv
DANH M C CÁC T VI T T T ........................................................................ viii
DANH M C B NG ................................................................................................. ix
DANH M C HÌNH ....................................................................................................x
M Đ U ....................................................................................................................1

1. Lý do ch năđề tài ............................................................................................1
2. M căđíchănghiênăc u ......................................................................................2
3. Khách thể vàăđốiăt

ng nghiên c u................................................................2

4. Gi thuy t khoa h c ........................................................................................2
5. Nhiệm v nghiên c u .....................................................................................2
6. Gi i h n và ph m vi nghiên c u ....................................................................3
7.ăPh ơngăphápănghiênăc u ................................................................................3
8.ăĐóngăgópăc aăđề tài ........................................................................................3
9. Cấu trúc lu năvĕn ............................................................................................4
Ch

ngă1. C ăS

LÝ LU N V

QU N LÍ HO TăĐ NG D Y H C MÔN

V Tă Lụă THEOă Đ NHă H
NG PHÁT TRI Nă NĔNGă L C H C SINH
THCS ..........................................................................................................................5
1.1. Tổng quan vấnăđề nghiên c u ..............................................................................5
1.1.1. Những nghiên c u n c ngoài ..............................................................5
1.1.2. Những nghiên c u trongăn c ..............................................................7
1.2. Một số khái niệmăcơăb n ....................................................................................11
1.2.1. Nĕngălực .................................................................................................11
1.2.2. Phát triểnănĕngălực h c sinh ...................................................................12
1.2.3. Qu n lí ....................................................................................................13

1.2.4. Qu n lí giáo d c .....................................................................................14
1.2.5. Ho tăđộng d y h cătheoăđ nhăh

ng phát triểnănĕngălực h c sinh .........15

1.2.6. Qu n lí ho tăđộng d y h c môn V tălỦătheoăđ nhăh ng phát triểnănĕngă
lực h c sinh ...............................................................................................................16
1.3. Lý lu n về ho tăđộng d y h c môn V t lý tr ng trung h căcơăs đ nhăh ng
phát triểnănĕngălực h c sinh ......................................................................................17
1.3.1. M c tiêu d y h c môn V t lý THCSătheoăđ nhăh ng PTNL ............17
1.3.2. Nộiă dungă ch ơngă trìnhă d y h c mơn V t lý THCSătheoă đ nhă h ng
PTNL .........................................................................................................................18


v
1.3.3. Ph ơngăphápăd y h c môn V t lý

THCSătheoăđ nhăh

ng PTNL .....20

1.3.4. Ho tăđộng h c môn V t lý c a h c sinh THCSătheoăđ nhăh ng PTNL
...................................................................................................................................21
1.3.5. Kiểmă tra,ă đánhă giáă k t qu môn v t lý c a h că sinhă theoă đ nhă h ng
PTNL .........................................................................................................................22
1.4. Lý lu n về qu n lí ho tăđộng d y h c môn V tălỦătheoăđ nhăh ng phát triển
nĕngălực h c sinh tr ng THCS ............................................................................23
1.4.1. Qu n lí thực hiện m c tiêu d y h c môn v tă lỦă theoă đ nhă h ng phát
triểnănĕngălực h c sinh ..............................................................................................23
1.4.2. Qu n lí thực hiện nộiădung,ăch ơngătrìnhăd y h c mơn v tălỦătheoăđ nh

h

ng phát triểnănĕngălực h c sinh ...........................................................................24
1.4.3.Qu n lí ho tăđộng gi ng d y môn v tălỦătheoăđ nhăh ng phát triểnănĕngă

lực h c sinh c a giáo viên .........................................................................................25
1.4.4. Qu n lí ho tăđộng h c t p mơn v tălỦătheoăđ nhăh ng phát triểnănĕngă
lực h c sinh ...............................................................................................................26
1.4.5. Qu n lí kiểmătra,ăđánhăgiáăk t qu d y h c mơn v tălỦătheoăđ nhăh ng
phát triểnănĕngălực h c sinh ......................................................................................26
1.4.6. Qu nălíăcácăđiều kiệnăđ m b o cho ho tăđộng d y h c môn v t lý theo
đ nhăh ng phát triểnănĕngălực h c sinh ...................................................................27
1.5. Các y u tố nhăh ngăđ n qu n lí ho tăđộng d y h c môn V tălỦătheoăđ nh
h ng phát triểnănĕngălực h c sinh cácătr ng THCS ..........................................28
1.5.1. Y u tố khách quan ..................................................................................28
1.5.2. Y u tố ch quan ......................................................................................29
Tiểu k tăch ơngă1......................................................................................................31
Ch ngă 2. TH C TR NG QU N LÍ HO Tă Đ NG D Y H C MÔN V T
LÝ THEOă Đ NHă H
NG PHÁT TRI Nă NĔNGă L C H C SINH T I
TR
NG THCS HUY NăCH ăSểăT NH GIA LAI .........................................32
2.1. Khái quát về kinh t - xã hội, giáo d căđàoăt o huyệnăCh ăSê ..........................32
2.1.1. Khái quá tình hình kinh t - xã hội .........................................................32
2.1.2. Khái quát tình tình giáo d c ...................................................................33
2.2. Khái quát quá trình kh o sát thực tr ng .............................................................35
2.2.1. M căđíchăkh o sát...................................................................................35
2.2.2. Nội dung kh o sát ...................................................................................35
2.2.3. Cách th c kh o sát..................................................................................35
2.2.4.ăPh ơngăphápăkh o sát ............................................................................36

2.2.5.ăĐốiăt

ng khách thể kh o sát .................................................................36


vi
2.2.6. Th i gian kh oăsát,ăđ a bàn kh o sát ......................................................36
2.2.7. Xử lý k t qu kh o sát ............................................................................36
2.3. Thực tr ng ho tăđộng d y h c môn V tălỦătheoăđ nhăh ng phát triểnănĕngălực
h c sinh t iăcácătr ng THCS huyệnăCh ăSê,ătỉnh Gia Lai ......................................37
2.3.1. Thực tr ng tầm quan tr ng c a các m c tiêu d y h c môn V t lý
THCSătheoăđ nhăh ng PTNL ..................................................................................37
2.3.2. Thực tr ngăđánhăgiáăm căđộ phù h p c a nộiădungăch ơngătrìnhăd y h c
mơn V t lý THCSătheoăđ nhăh ng PTNL ............................................................39
2.3.3. Thực tr ngăđánhăgiáăm căđộ phù h p c aăcácăph ơngăphápăd y h c môn
V t lý THCSătheoăđ nhăh ng PTNL ....................................................................41
2.3.4. Thực tr ngă đánhă giáă m că độ phù h p c a các ho tă động h c c a h c
sinh h c môn V t lý THCSătheoăđ nhăh ng PTNL..............................................42
2.3.5. Thực tr ngăđánhăgiáăm căđộ phù h p công tác kiểmătra,ăđánhăgiáăk t qu
môn v t lý c a h căsinhătheoăđ nhăh ng PTNL ......................................................44
2.4. Thực tr ng qu n lí ho tăđộng d y h c môn V tălỦătheoăđ nhăh ng phát triển
nĕngălực h c sinh tr ng THCS, huyệnăCh ăSê,ătỉnh Gia Lai ..............................46
2.4.1. Thực tr ng qu n lí thực hiện m c tiêu d y h c môn v tă lỦă theoă đ nh
h

ng PTNL h c sinh ...............................................................................................46
2.4.2. Thực tr ng qu n lí thực hiện nộiădung,ăch ơngătrìnhăd y h c môn v t lý

theoăđ nhăh ng PTNL h c sinh ...............................................................................48
2.4.3. Thực tr ng qu n lí ho tă động gi ng d y môn v tă lỦă theoă đ nhă h ng

PTNL h c sinh c a giáo viên ....................................................................................51
2.4.4. Thực tr ng qu n lí ho tăđộng h c t p môn v tălỦătheoăđ nhăh ng PTNL
h c sinh .....................................................................................................................53
2.4.5. Thực tr ng qu n lí kiểmătra,ăđánhăgiáăk t qu d y h c môn v t lý theo
đ nhăh ng PTNL h c sinh .......................................................................................54
2.4.6. Thực tr ng qu nălíăcácăđiều kiệnăđ m b o cho ho tăđộng d y h c môn
v tălỦătheoăđ nhăh ng PTNL h c sinh .....................................................................56
2.5. Thực tr ng các y u tố nhă h

ngă đ n qu n lí ho tă động d y h c môn V t lý

theoăđ nhăh ng PTNL h c sinh cácătr ng THCS ..............................................57
2.6.ăĐánhăgiáăchungăvề thực tr ng qu n lí ho tăđộng d y h c môn v tălỦătheoăđ nh
h ng phát triểnănĕngălực h c sinh t iăcácătr ng THCS huyệnăCh ăSê,ătỉnh Gia Lai
...................................................................................................................................59
2.6.1. Nhữngă uăđiểm .......................................................................................59
2.6.2. Những h n ch ........................................................................................60
2.6.3. Nguyên nhân c a những h n ch ...........................................................60


vii
Tiểu k tăch ơngă2......................................................................................................62
Ch ngă3. BI N PHÁP QU N LÍ HO TăĐ NG D Y H C MƠN V T LÝ
THEOă Đ NHă H
NG PHÁT TRI Nă NĔNGă L C H C SINH T I CÁC
TR
NG THCS HUY NăCH ăSểăT NH GIA LAI .........................................63
3.1. Các nguyên t căđề xuất biện pháp ......................................................................63
3.1.1. Nguyên t căđ m b o tính k th a ...........................................................63
3.1.2. Nguyên t căđ m b o tính hệ thống .........................................................63

3.1.3. Nguyên t căđ m b o tính thực tiễn .........................................................63
3.1.4. Nguyên t căđ m b o tính kh thi ............................................................64
3.2. Các biệnăphápăđề xuất qu n lí ho tăđộng d y h c môn V tălỦătheoăđ nhăh ng
phát triểnănĕngălực h c sinh cácătr ng THCS huyệnăCh ăSê,ătỉnh Gia Lai .........64
3.2.1. Nâng cao nh n th c cho CBQL, GV và HS về vai trò và tầm quan
tr ng c a qu n lý ho tăđộng d y h c môn v tălỦătheoăđ nhăh ng phát triểnănĕngă
lực ..............................................................................................................................64
3.2.2. Qu n lý ho tăđộng bồiăd ỡng, t p huấn về kỹ nĕngăd y h c môn v t lý
theoăđ nhăh ng phát triểnănĕngălực h căsinhăchoăđộiăngũăgiáoăviên .......................66
3.2.3. Qu n lý lựa ch n m i nộiădung,ăch ơngătrìnhăd y h c môn v t lý theo
đ nhăh ng phát triểnănĕngălực .................................................................................68
3.2.4. Qu nălỦăđổi m i ho tăđộng gi ng d y môn v t lý c aăgiáoăviênătheoăđ nh
h

ng phát triểnănĕngălực .........................................................................................70
3.2.5. Qu nă lỦă đổi m i ho tă động h c t p môn V tă lỦă theoă đ nhă h ng phát

triểnănĕngălực .............................................................................................................72
3.2.6. Qu n lý Kiểmătra,ăđánhăgiáăk t qu ho tăđộng d y h c môn vân lý theo
đ nh h ng phát triểnănĕngălực .................................................................................74
3.2.7. Qu nă lỦă cácă điều kiện hỗ tr ho tă động d y h c môn v tă lỦă theoă đ nh
h ng phát triểnănĕngălực .........................................................................................76
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................................78
3.4. Kh o nghiệm tính cần thi t và tính kh thi c a các biệnăphápăđề xuất ..............79
3.4.1. M căđíchăkh o nghiệm ...........................................................................79
3.4.2. Nội dung kh o nghiệm ...........................................................................80
3.4.3.ăPh ơngăphápăkh o nghiệm .....................................................................80
3.4.4. K t qu kh o nghiệm ..............................................................................80
Tiểu k tăch ơngă3......................................................................................................83
K T LU N VÀ KHUY N NGH .........................................................................84

TÀI LI U THAM KH O ......................................................................................87
PH L C .............................................................................................................. PL1


viii

DANH M C CÁC T

Vi t t t

Vi tăđ yăđủ

CBQL

cán bộ qu n lí

VI T T T

CNH-HĐH cơng nghiệp hóa, hiệnăđ i hóa
CNTT

cơng nghệ thơng tin

CSVC

cơăs v t chất

GV

giáo viên

HS

h c sinh

HTTC

hình th c tổ ch c

KTĐG

kiểm tra,ăđánhăgiá

KTDH

kỹ thu t d y h c

PP

ph ơngăpháp

PPDH

ph ơngăphápăd y h c

TBDH

thi t b d y h c

THCS

trung h căcơăs

THPT

trung h c phổ thông


ix

DANH M C B NG
Số hi u

Tên b ng

Trang

B ng 2.1

Đốiăt

B ng 2.2

Đánhăgiáăc a CBQL, GV và HS về tầm quan tr ng c a các
m c tiêu d y h c môn V t lý THCS

37

B ng 2.3

Đánhăgiáăc a CBQL, GV và HS về m căđộ phù h p c a nội
dungăch ơngătrìnhăd y h c mơn V t lý THCS

39

B ng 2.4

Đánhăgiáăc a CBQL, GV và HS về m căđộ phù h p c a các
ph ơngăphápăd y h c môn V t lý THCS

41

B ng 2.5

Đánhăgiáăc a CBQL, GV và HS về m căđộ phù h p c a các
ho tăđộng h c c a h c sinh h c môn V t lý THCS

43

B ng 2.6

Đánhă giáă c a CBQL, GV và HS về m că độ phù h p công
tác kiểmătra,ăđánhăgiáăk t qu môn v t lý c a h c sinh theo
đ nhăh ng PTNL

45

B ng 2.7

Đánhă giá c a CBQL, GV về thực tr ng qu n lí thực hiện

m c tiêu d y h c môn v tă lỦă theoă đ nhă h ng PTNL h c
sinh

46

B ng 2.8

Đánhăgiáăc a CBQL, GV về thực tr ng qu n lí thực hiện nội
dung,ă ch ơngă trìnhă d y h c mơn v tă lỦă theoă đ nhă h ng
PTNL h c sinh

48

B ng 2.9

Đánhă giáă c a CBQL, GV về thực tr ng qu n lí ho tă động
gi ng d y mơn v tălỦătheoăđ nhăh ng PTNL h c sinh c a
giáo viên

51

B ng 2.10

Đánhăgiáăc a CBQL, GV và HS về thực tr ng qu n lí ho t
động h c t p môn v tălỦătheoăđ nhăh ng PTNL h c sinh

53

B ng 2.11

Đánhăgiáăc a CBQL, GV và HS về thực tr ng qu n lí kiểm
tra,ă đánhă giáă k t qu d y h c môn v tă lỦă theoă đ nhă h ng
PTNL h c sinh

54

B ng 2.12

Đánhă giáă c a CBQL, GV và HS về thực tr ng qu n lí các
điều kiệnăđ m b o cho ho tăđộng d y h c môn v t lý theo
đ nhăh ng PTNL h c sinh

56

B ng 2.13

Đánhă giáă c a CBQL, GV và HS về thực tr ng các y u tố
nhăh ngăđ n qu n lí ho tăđộng d y h c môn V t lý theo
đ nhăh ng PTNL h c sinh

58

B ng 3.1

K t qu kh o sát tính cần thi t c a các biện pháp

80

B ng 3.2

K t qu kh o sát tính kh thi c a các biện pháp

81

ng tham gia kh o sát

36


x

DANH M C HÌNH
Số hi u

Tên b ng

Hình 1.1

Cấu trúc hệ thống qu nălíăđ
lí

căđặtătrongămơiătr

Hình 3.1

Mối quan hệ giữa các biện pháp

Trang
ng qu n

14
79


1

M

Đ U

1. Lý do ch năđ tài
M c tiêu giáo d c trong th iăđ i m i là không chỉ d ng l i việc truyền th
những ki n th c, kỹ nĕngăcóăs n cho h căsinhămàăđiềuăđặc biệt quan tr ng là ph i
bồiă d ỡng cho h nĕngă lực sáng t o,ă nĕngă lực gi i quy t vấnă đề,ă để t đóă cóă thể
sáng t o ra những tri th c m i,ăph ơngăphápăm i, cách gi i quy t vấnăđề m i, góp
phần làm giàu thêm nền ki n th c c a nhân lo i. Vì v y việc d y h c nói chung và
d y h c v t lý nói riêng cần ph iăđổi m i m nh m về nội dung và ph ơngăpháp,ă
nhấtălàăđổi m iăph ơngăphápăd y và h c sao cho vai trò tự ch c a h c sinh trong
ho tăđộng xây dựng ki n th c ngày mộtănângăcao,ăđể t đóănĕngălực sáng t o c a h
đ c bộc lộ và ngày càng phát triển.ăĐể đ tăđ căđiềuăđó,ătrongăqătrìnhăd y h c
tr ng phổ thông cần ph i tổ ch c sao cho h că sinhă đ c tham gia vào quá trình
ho tăđộng nh n th c phỏng theo ho tăđộng c a các nhà khoa h c,ăquaăđóăngồiăviệc
có thể giúp h c sinh trang b ki n th că choă mình,ă đồng th i cịn cho h đ c t p
luyện ho tăđộng sáng t o khoa h c, rèn luyệnănĕngălực gi i quy t vấnăđề để sau này
h đápă ngăđ c nhữngăđòiăhỏi cao trong th i kỳ m i.
Mặt khác, do nhiều nguyên nhân ch quan l n khác quan một bộ ph n giáo
viên v n còn d y h c theo lối truyền thống, truyền th ki n th c theo lối một chiều,
ch aă m nh d ng trong việcă đổi m iă ph ơngă phápă d y h c (PPDH). Một số giáo
viên có ý th căđổi m iăPPDHănh ngăchỉ mangătínhăđối phó khi có thao gi ng, dự
gi , kiểm tra.

Tuy một bộ ph n giáo viên khơng tích cựcă đầuă t ă trongă ti t d yă cũng nh ă
công tác so n gi ng, th m chí cịn sao chép giáo án c aă ng i khác hoặc t i trên
m ng về điều chỉnhă chútă ítăđể làm giáo án c aă riêngă mìnhăvàă để đối phó; lên l p
thi u sự chuẩn b ph ơngătiện,ă đồ dùng d y h c d nă đ n tình tr ng d y chay, gi
h c nhàm chán, thi uăthuăhút,ăkhôngăgâyăđ c h ng thú cho h c sinh.
Trong quá trình d y h c cịn nặng về truyền th lý thuy t, ít v n d ng ki n
th c vào thực tiễn cuộc sống, ít cho h c sinh thực hành thí nghiệm mà ch y u là thí
nghiệm biểu diễn c a giáo viên.
Bên c nhăđó,ăV t lý là bộ mơn khoa h c tự nhiên có ng d ng rộng rãi trong
cuộc sống. Việc h c t p tốt môn V t lý có giá tr to l nătrongăđ i sống và s n xuất,
đặc biệt là trong công cuộc cơng nghiệp hóa và hiệnăđ iăhóaăđấtăn c. Mơn V t lý
b căđầu hình thành h c sinh những kỹ nĕngăvàăthóiăquenălàmăviệc khoa h c - kỹ
thu t trong h c t p, kh nĕngă ng d ng khoa h căvàoăđ i sống. Tuy nhiên việc d y
và h c môn V t lý gặp khá nhiềuăkhóăkhĕn.ăChínhăvìăv y, mơn v tălỦăđịiăhỏiăng i
giáo viên ph iăh ng d n h c sinh h c t p một cách khoa h c,ăđúngăcáchăthìăm i có
chấtăl ng cao.


2
Đ ngătr c thực tr ngăđó,ăv i m căđíchănângăcaoăchấtăl ng d y và h c v t
lý tr ng Trung h căcơăs , vấnăđề cầnăđặt ra tìm nhữngăkhóăkhĕn,ăbất c p trong
ho tă động d y môn V t lý THCS, trên cơă s đóă đề xuất những biện pháp kh c
ph c nhằm nâng dần chấtăl ng d y và h c môn V t lý tr ng THCS. Xuất phát
t lỦădoăđó,ătácăgi ch năđề tàiăắQuản lí hoạt động dạy học môn vật lý theo định
hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường THCS huyện Chư Sê, tỉnh Gia
Lai”ăđể nghiên c u.
2. M căđíchănghiênăc u
Trênăcơăs nghiên c u lý lu n và kh oăsát,ăđánhăgiáăthực tr ng qu n lí ho t
động d y h c môn v tălỦătheoăđ nhăh ng phát triểnănĕngălực h căsinh,ăđề xuất các
biện pháp nhằm nâng cao hiệu qu qu n lí ho tăđộng d y h c môn v tălỦătheoăđ nh

h ng phát triểnă nĕngă lực cho h c sinh t iă cácă tr ng THCS huyệnă Ch ă Sê,ă tỉnh
Gia Lai.
3. Khách th vƠăđốiăt

ng nghiên c u

3.1. Khách thể nghiên c u.
Ho tăđộng qu n lí d y h c mơn V t lý t i cácătr
3.2.ăĐốiăt

ng THCS.

ng nghiên c u.

Qu n lí ho tăđộng d y h c môn V tălỦătheoăđ nhăh
h c sinh t i cácătr ng THCS huyệnăCh ăSê,ătỉnh Gia Lai.

ng phát triểnănĕngălực

4. Gi thuy t khoa h c
Trong nhữngă nĕmă quaă việc qu n lý ho tă động d y h c môn V t lý các
tr ng THCS t i huyệnăCh ăSê tỉnh Gia Lai còn nhiều h n ch . N u nghiên c uăđề
xuấtăđu c một số biện pháp qu n lý ho tăđộng d y h c môn V t lý theoăđ nhăh ng
phát triểnănĕngălực h c sinh thì s góp phần nâng cao chấtăl ng và hiệu qu ho t
động d y h c môn V t lý theoă đ nhă h ng phát triểnă nĕngă lực h c sinh t i các
tr ng đápă ng yêu cầuăđổi m i giáo d c phổ thông.
5. Nhi m v nghiên c u
tr

- Hệ thốngăhoáăcơăs lý lu n về qu n lí ho tăđộng d y h c môn V t lý trong

ng trung h căcơăs theoăh ng phát triểnănĕngălực c a h c sinh.

- Tổ ch c, kh o sát và phân tích thực tr ng qu n lí ho tăđộng d y h c mơn
V tă lỦă theoă đ nhă h ng phát triểnă nĕngă lực h c sinh t iă cácă Tr ng THCS huyện
Ch ăSê,ătỉnh Gia Lai.
h

- Đề xuất các biện pháp qu n lí ho tă động d y h c mơn V tă lỦă theoă đ nh
ng phát triểnănĕngălực h c sinh t iăcácătr ng THCS huyệnăCh ăSê.

- Tổ ch c kh o nghiệm m căđộ cấp thi t và tính kh thi c a các biệnăphápăđề
xuất trong lu năvĕn.ă


3
6. Gi i h n và ph m vi nghiên c u
6.1. Gi i h n về đ a bàn nghiên c u
Ho tăđộng d y h c môn V t lý
Sê, tỉnh Gia Lai.
Tr

ng THCS Nguyễn Du

Tr

ng THCS Nguyễn Chí Thanh

Tr

ng THCS M căĐƿnhăChi

Tr

ngăTHCSăKpĕăKlơng

Tr

ng THCS Lê Du n

Tr

ng THCS Trần Phú

6.2. Gi i h năđốiăt

cácătr

ngăTHCSătrênăđ a bàn huyệnăCh ă

ng khách thể nghiên c u

Kh o sát 240 khách th bao gồm:
30 Cán bộ qu n lí, 60 giáo viên d y môn V t lý và 150 h căsinhăcácătr
THCSătrênăđ a bàn huyệnăCh ăSê,ătỉnh Gia Lai.

ng

6.3. Gi i h n về th i gian nghiên c u
Trongă3ănĕmăh c 2016-2017; 2017-2018; 2018-2019.
7.ăPh

ngăphápănghiên c u

Để gi i quy t các nhiệm v nghiên c u c aă đề tài, em sử d ng các nhóm
ph ơngăphápănghiênăc u sau:
7.1.ăNhómăph ơngăphápănghiênăc u lý lu n:
Nghiên c u, tổng k t, hệ thống hóa lý lu n các cơng trình nghiên c u, các tài
liệu lý lu năđ c ch n l c liên quan chặt ch v iăđề tài nghiên c uăđể làm lu n c
khoa h c cho các biện pháp.
7.2.ăNhómăph ơngăphápătrongănghiênăc u thực tiễn
7.2.1. Ph ơngăphápăđiều tra bằng phi u hỏi: sử d ng các m u phi uăđiều tra
đối v iăHSăvàăGVăđể thu nh p những thơng tin về tình hình d y và h c trong hiện t i.
7.2.2. Ph ơngă phápă quană sát:ă Dự gi , quan sát, tìm hiểu ho tă động d y và
h c c a GV và HS. Tìm hiểu, kh o sát cơng tác chỉ đ o c aănhàătr ng thông qua
k ho ch ho tăđộng và hệ thốngăvĕnăb n chỉ đ o c a các cấp qu n lí giáo d c.
7.3. Ph ơngăphápăthống kê toán h c: Tổng h p số liệuăđiều tra, phân tích xử
lý số liệu.
8.ăĐóngăgópăcủaăđ tài
8.1. Góp phần làm sáng tỏ thêm những vấnăđề lý lu n về HĐDHăvàăqu n lí
HĐDHămơnăV t lý tr ngăTHCSătheoăđ nhăh ng phát triển NLHS.
8.2ăTrênăcơăs đ nhăh

ng lý thuy t, kh oăsátăđánhăgiáăđúngă thực tr ng và


4
đ aăraăcácăbiện pháp qu n lí HĐDHămơnăV tălỦătheoăđ nhăh ng phát triển NLHS
cácătr ng THCS huyệnăCh ăSê,ănhững biệnăphápăđóăcóăthể v n d ngăđối v i các
tr ngăTHCSăkhácăcóăđặcăđiểmăt ơngăđốiăt ơngăđồng.
9. C u trúc lu năvĕn

Ngoài phần m đầu, k t lu n, khuy n ngh , tài liệu tham kh o và các ph l c,
lu năvĕnăđ cătrìnhăbàyătrongă3ăch ơng:
h

Ch ơngă1:ăCơăs lý lu n về qu n lí ho tăđộng d y h c môn V tălỦătheoăđ nh
ng phát triểnănĕng lực h c sinh THCS

Ch ơngă2:ăThực tr ng qu n lí ho tăđộng d y h c môn V tălỦătheoăđ nhăh
phát triểnănĕngălực h c sinh t i cácăTr ng THCS huyệnăCh ăSê,ătỉnh Gia Lai

ng

Ch ơngă3:ăBiện pháp qu n lí ho tăđộng d y h c môn V tălỦătheoăđ nhăh
phát triển nĕngălực h c sinh t iăcácăTr ng THCS huyệnăCh ăSê,ătỉnh Gia Lai

ng


5

Ch
C ăS

ngă1

LÝ LU N V QU N LÍ HO TăĐ NG D Y H C

MÔN V TăLụăTHEOăĐ NHăH

NG PHÁT TRI NăNĔNGăL C

H C SINH THCS
1.1. Tổng quan v năđ nghiên c u
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài
Những nghiên c u

n

c ngoài t p trung vào một số vấnăđề sauăđây:ă

- Sự hình thành và phát triển c aăxuăh ng d y h c ti p c nănĕngălực Ti p
c n NL trong giáo d c nói chung, d y h că nóiă riêngă đ c hình thành, phát triển
rộng kh p Mỹ vào nhữngănĕmă1970ăvàătr thành một phong trào v i những nấc
thang m i trong nhữngănĕmă1990ă Anh, Úc, New Zealand, x Wales...
S dƿăcóăsự phát triển m nh m này là do rất nhiều h c gi và các nhà thực
hành phát triển nguồn nhân lực xem ti p c n NL là cách th c có nhăh ng nhiều
nhất,ă đ c ng hộ m nh m nhấtă để cân bằng giáo d c và quá trình d y h c, là
ắcách thức để chuẩn bị lực lượng lao động cho một nền kinh tế cạnh tranh toàn
cầu”ă[Error! Reference source not found.]ăvàălàăắmột câu trả lời mạnh mẽ đối với
những vấn đề mà các nhà trường, cá nhân, tổ chức đang phải đối mặt trong thế kỷ
XXI”ă[Error! Reference source not found.; tr.46].
- Đặcătr ngăvàă uăth c a d y h c ti p c nănĕngălực Theo J. Richard và T.
Rodger,ăắTiếp cận năng lực trong dạy học tập trung vào kết quả học tập, nhắm tới
những gì người học dự kiến phải làm được hơn là nhắm tới những gì họ cần phải
học được”ă[Error! Reference source not found.].
Khi tổng k t các lý thuy t về ti p c n dựa trên NL trong d y h c và phát
triển, K.E. Paprock [Error! Reference source not found.]ăđưăchỉ raănĕmăđặc tính
cơăb n c a ti p c n này:
1) Ti p c n NL dựa trên tri tălỦăng

i h c là trung tâm;

2) Ti p c n NL thực hiện việcăđápă ngăcácăđịiăhỏi c a chính sách;
3) Ti p c năNLălàăđ nhăh

ng cuộc sống thực;

4) Ti p c n NL ch động, linh ho tăvàănĕngăđộng;
5) Những tiêu chuẩn c aăNLăđ

căhìnhăthànhăt ơngăđối rõ ràng.

Chính nhữngăđặcătínhănóiătrênăđưălàmăchoăti p c n theo NL có nhữngă uăth
nổi b t so v i các cách ti p c n khác trong d y h c. Theo S. Kerka [Error!
Reference source not found.], nhữngă uăth đóălà:ă
ng

1) Ti p c n NL cho phép cá nhân hóa việc h c:ă trênă cơă s mơ hình NL,
i h c s bổ sung những thi u h t c aă mìnhăđể thực hiện những nhiệm v c


6
thể;
2) Ti p c n NL chú tr ng vào k t qu (outcomes)ăđầu ra;
3) Ti p c n NL t o ra những linh ho t trong việcăđ t t i các k t qu đầu ra,
theo những cách th c riêng phù h p v iăđặcăđiểm và hoàn c nh c a cá nhân;
4) Ti p c n NL còn t o kh nĕngăchoăviệcăxácăđ nh một cách rõ ràng những
gì cầnăđ tăđ c và những tiêu chuẩn cho việcăđoăl ng các thành qu h c t p c a
ng i h c.
Việc chú tr ng vào k t qu đầu ra và những tiêu chuẩnăđoăl ng khách quan

c a những NL cần thi tăđể t o ra các k t qu nàyălàăđiểmăđ c các nhà ho chăđ nh
chính sách GD&ĐTăvàăphátătriển nguồn nhân lựcăđặc biệt quan tâm nhấn m nh.
- Mơăhìnhănĕngălực trong d y h c
R.E. Boyatzid [Error! Reference source not found.] cho rằng phát triển
d y h c dựa trên mơ hình NL cần xử lý một cách có hệ thống ba khía c nh sau:
(1)ăxácăđ nh các NL,
(2) phát triển chúng,
(3)ăđánhăgiáăchúngămột cách khách quan.
Để xácăđ nhăđ căcácăNL,ăđiểm b tăđầuăth ng là các k t qu đầu ra (outputs).
T đó,ăđiăđ năxácăđ nh vai trị c a nhữngăng i có trách nhiệm ph i t o ra các k t qu
đầu ra này. Một vai trò là một t p h păcácăhànhăviăđ cămongăđ i về mộtăng i theo
nhữngănghƿaăv vàăđ a v cơng việc c aăng iăđó.ăThu t ngữ ắvai trị cơng việc” đề
c p t i việc thực hiện những nhiệm v thực sự c a mộtăng i.ăTrênăcơăs c a t ng
vaiătrị,ăxácăđ nh các NL cần thi tăđể có thể thực hiện tốtăvaiătrịăđó.
MơăhìnhăNLăđưăđ c phát triển rộng kh p trên th gi i v i Hệ thống chất
l ng quốc gia về đàoă t o nghề nghiệp Anh và x Wales; Khung chấtă l ng
quốc gia c a New Zealand; Các tiêu chuẩn chấtăl ng c a Hộiăđồngăđàoăt o quốc
gia Australia; Những kỹ nĕngăcần thi t ph iăđ tăđ c c a Hộiăđồngăđàoăt o quốc
gia Mỹ…
Cùng v i nghiên c u mơ hình NL trong d y h c, các tác gi cịn xây dựng
mơ hình NL c a các nhà qu n lí. Morley & Vilkinasăđưătổng k tăđ că16ăđặc tính
xácă đ nh NL cho những nhà qu n lí trong khu vựcă cơng,ă trongă đóă cóă lƿnhă vực
GD&ĐT,ăđóălà:ă
1) Tầm nhìn và s m ng;
2) Thực hiện;
3) Chi năl

c;

4) Qu n lí conăng

i;

5) Quan hệ cơng chúng, cộngăđồng;


7
6) Sự ph c t p;
7) Quan hệ v i các q trình chính tr ;
8) Tính trách nhiệm;
9) Thành tựu;
10)ăNĕngălực trí tuệ,ăt ăduy;ă
11)ăCácăđặcătínhăcáănhân,ăđặc biệt là tự qu n;
12) Chính sách;
13) Kỹ nĕngăquanăhệ qua l i giữa các cá nhân;
14)ăThayăđổi;
15) Truyềnăđ t;
16) Qu n lí nguồn lực.
T đó,ătheoăcác tác gi này, muốn nâng cao hiệu qu qu n lí, b n thân các
nhà qu n lí ph iăđ c phát triểnăcácăNLăđặcătr ngăchoăho tăđộng qu n lí.ăTrênăcơăs
các NL chung, mỗiă lƿnhă vực qu n lí địiă hỏi những NL riêng [Error! Reference
source not found.].
1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước
Thông qua kh o nghiệm về vấnăđề d y h cătheoăđ nhăh ng phát triểnănĕngă
lực cho h căsinh,ăđưăcóănhững nghiên c u trongăn c t p trung vào một số vấnăđề
sauăđây:
- Sự cần thiết phải chuyển sang dạy học theo định hướng phát triển năng lực
học sinh.
Tuy khơng có cơng trình nào trực ti păđề c păđ n vấnăđề này,ănh ngăthôngă
qua nghiên c u các tác gi Đặng Quốc B o và Ph m Minh M c [3], Nguyễn Thu

Hà [17], Ph mă Đỗ Nh t Ti n [32], Hồng Hịa Bình [7], Nguyễnă Vũă Bíchă Hiền
[20]... có thể thấy, trong bối c nh tồn cầu hóa và nền kinh t tri th cănh ăhiện nay,
d y h c truyền thống t p trung vào nội dung ki n th c khơng cịn phù h p nữa. Vì
th ,ăđể giáo d c Việt Nam s m tìm thấy ti ng nói chung v i các nền giáo d c tiên
ti n trong khu vực và th gi iăthìăđiều quan tr ng là ph i nhanh chóng chuyển hệ
thống giáo d c c aăn c ta sang ti p c n phát triển NLHS.
- Thiết kế chương trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh.
Đâyă làă ph ơngă diệnă thuă hútă đ c sự quan tâm c a nhiều nhà nghiên c u,
nhất là t sau khi có Ngh quy t Hội ngh lần th 8ăBCHăTrungă ơngăkhóaăXIăvề
đổi m iăcĕnăb n, tồn diệnăGD&ĐT.
Có thể kể raă đâyă một số nghiên c u c a các tác gi Đỗ Ng c Thống [29];
L ơngăViệt Thái [28], Nguyễn Công Khanh [22]…
Theo các tác gi ,ă ch ơngă trìnhă d y h c truyền thốngă đ

că xemă làă ch ơngă


8
trìnhăđ nhăh ng nội dung; chú tr ng việc truyền th h c sinh hệ thống tri th c khoa
h c về cácălƿnhăvực khác nhau. Cịnăch ơngătrìnhăd y h căđ nhăh ngăNLălàăch ơngă
trìnhă đ nhă h ng k t qu đầu ra, nhằm m c tiêu phát triểnă NLă ng i h c. Chất
l ngăđầu ra, có thể coiălàăắs n phẩm cuốiăcùng”ăc a quá trình d y h c. Việc qu n lí
chấtăl ng d y h c chuyển t việcăđiều khiểnăắđầuăvào”ăsangăđiều khiểnăắđầuăra”,ă
t c là k t qu h c t p c aă HS.ă Ch ơngă trìnhă d y h că đ nhă h ng phát triển NL
khôngăquyăđ nh những nội dung d y h c chi ti tămàăquyăđ nh những k t qu đầu ra
mong muốn c a q trình giáo d c,ătrênăcơăs đóăđ aăraănhữngăh ng d n chung về
việc lựa ch n nộiă dung,ă ph ơngăpháp,ă tổ ch că vàă đánhă giáă k t qu d y h c nhằm
đ m b o thực hiệnă đ c m c tiêu d y h c t că làă đ tă đ c k t qu đầu ra mong
muốn.ăTrongăch ơngătrìnhăđ nhăh ng phát triển NL, m c tiêu h c t p, t c là k t
qu h c t p mong muốnăth ngăđ c mô t thông qua hệ thống các NL.

K t qu h c t p mong muốnăđ c mơ t chi ti t và có thể quanăsát,ăđánhăgiáă
đ c. HS cần đ tă đ c những k t qu , yêu cầuă đưă quyă đ nhă trongă ch ơngă trình.ă
Việcăđ aăraăcácăchuẩn d y h căcũngănhằmăđ m b o qu n lí chấtăl ng d y h c theo
đ nhă h ng k t qu đầuă ra.ă uă điểm c aă ch ơngă trìnhă d y h că đ nhă h ng phát
triển NL là t oăđiều kiện qu n lí chấtăl ng theo k t qu đầuăraăđưăquyăđ nh, nhấn
m nh NL v n d ng c a HS.
- Tổ chức hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh
Theo các tác gi Đặng Quốc B o và Nguyễn Sỹ Thu [2], tổ ch c d y h cătheoăđ nh
h ng phát triển NLHS là giúp HS thấu hiểuăắHọc để làm gì - Học cái gì”ăđể có NL
đíchăthực;ăđồng th i bồiăd ỡng cho HS cách ắHọc hiệu quả”ăđể có NL bền vững.
Bên c nhăđấy, các tác gi còn chỉ ra nhữngăNLăt ăduyănền t ng cần trang b cho HS
trong quá trình d y h c,ăđóălà:ăT ăduyăngunăt c (thơng th o mộtălƿnhăvực chính và
ít nhất mộtă lƿnhă vực chuyên môn);ă T ă duyă tổng h p (bi t h p nhất các ý ki n
chuyên môn khác nhau thành một tổng thể, g n tổng thể này v i tổng thể khác);ăT ă
duy sáng t o (bi t khám phá và làm rõ những vấnăđề, nhữngăđịiăhỏi c a thực tiễn);
T ăduyătơnătr ng (nh n bi t và thấu hiểu sự khác biệt giữaăcácădòngăt ăt ng);ăT ă
duyăđ oăđ c (hoàn thành trách nhiệm là mộtăng iălaoăđộng).
Các tác gi Nguyễn Th LanăPh ơng v iăcơngătrìnhăắĐánh giá năng lực giải
quyết vấn đề ở trường phổ thông”,ă T p KHGD, số 112,ă thángă 1ă nĕmă 2014[24];
NguyễnăVĕnăPh ơng v iăcơngătrìnhăắCác hình thức tổ chức hoạt động sáng tạo của
học sinh trong dạy học ở trường THPT”,ă T p chí KHGD, số 330,ă thángă 3ă nĕmă
2014[24]. Và Nguyễn Thành Vinh v iăcơngătrìnhăắĐổi mới phương pháp dạy học và
vai trị của hiệu trưởng trong việc quản lí phương pháp dạy học ở trường phổ thơng”,ă
T p chí KHGD, số 79, tháng 4-2012[35]. Các tác gi điều cho rằng,ăđể tổ ch c hiệu
qu HĐDHătheoăđ nhăh ng phát triển NLHS cần chúăỦăđ n việc sử d ngăcácăph ơngă
pháp và HTTCDH, t oăđiều kiện tốt nhất cho HS thực hành, v n d ng ki n th c trong


9
những tình huốngăđaăd ng. N u trong QTDH, GV khơng tổ ch căđ c các ho tăđộng

h c t p phù h p cho HS thì khơng thể hìnhăthànhă đ c các em những NL mong
muốn - điều mà d y h c theo ti p c n phát triểnăNLHSăh ng t i.
- Đánh giá kết quả dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh.
Khơng thể phánăđốnăđ ơc sự thành công c a một HS hoặc c a mộtăch ơngă
trình d y h c n uănh ăkhơngăcóăch ng c vể m căđộ đ tăđ c các NL ng i h c.
ĐóăchínhălàălỦădoăcần có sự đánhăgiáătrongăd y h c.
Tác gi Nguyễn Cơng Khanh cho rằng có nhiều cách ti p c năđánhăgiáăk t
qu d y h că nh ă đánhă giáă đ nh tính (qualitive assessment);ă đánhă giáă dựa trên k t
qu thực hiện (performance-based assessment);ă đánhă giáă theoă chuẩn (standard basedăassessment);ăđánhăgiáătheoănĕngălực (competence ậ basedăassessment);ăđánhă
giá theo s n phẩmăđầu ra (outcome - based assessment) [36] .
Đánhăgiáăk t qu d y h c theo cách ti p c năNLălàăđánhăgiáătheoăchuẩn về
s n phẩmăđầuăraănh ngăs n phẩmăđóăkhơngăchỉ là ki n th c,ăkƿănĕng,ămàăch y u là
kh nĕngăv n d ng ki n th c,ăkƿănĕngăvàătháiăđộ cần có để thực hiện nhiệm v h c
t păđ t t i một chuẩnănàoăđó.
Theo tác gi , hiện nay việcă đánhă giáă k t qu d y h c cácă tr ng THPT
ch aăxácăđ nh rõ tri tălỦăđánhăgiá:ăđánhăgiáăđể làm gì? t i sao ph iăđánhăgiá?ăđánhă
giá nhằmăthúcăđẩy, hình thành kh nĕngăgìă HS?ăGVăcũngăgặp nhiềuăkhóăkhĕnăkhiă
ph iăđánhăgiáăcácăho tăđộng giáo d c.
Đặcă tr ngă c aă đánhă giáă NLă làă sử d ng nhiềuă ph ơngă phápă khácă nhauă t p
trungăđánhăgiáăNLăhànhăđộng, v n d ng thực tiễn, NL tự h c, NL gi i quy t vấnăđề,
NLăt ăduyăsángăt o, NL giao ti p, NL phát triển b năthân…
ĐánhăgiáăNLădựa trên sự miêu t các s n phẩmăđầu ra c thể, rõ ràng t i m c
GV,ăHSăvàăcácăbênăliênăquanăđều có thể hìnhădungăt ơngăđối khách quan và chính
xác về thành qu c a HS sau quá trình h c t p.ăĐánhăgiáăcũngăchoăphépănhìnăra ti n
bộ c a HS dựa trên m căđộ thực hiện các s n phẩm.
Còn theo tác gi Nguyễn Thanh Ng c B o,ă đánhă giáă theoă NLHSă ắchínhă làă
đánhăgiáăkh nĕngăv n d ng, thực hiện các nhiệm v c thể, thực t và phát triểnăt ă
duy b c cao (phân tích, tổng h p,ăđánhăgiá)ăc a HS ch khơng d ng l i m căđộ
đánhăgiáăphânăhóaăriêngăr cácăph ơngădiện ki n th c, kỹ nĕng,ătháiăđộ”ă[6; tr.159].
ĐánhăgiáătheoăNLăkhôngăchỉ làăđánhăgiáăviệc thực hiện nhiệm v h c t p c a HS mà

ph iăh ng t i việcăđánhăgiáăkh nĕngăv n d ng ki n th c, kỹ nĕngăvàătháiăđộ c a
HSăđể thực hiện nhiệm v h c t p theo một chuẩn nhấtăđ nh. Do v y,ăđánhăgiáătheoă
NLHS ch y uălàăđánhăgiáădựa trên ho tăđộng thực hiện và áp d ng ki n th c vào
thực t c a HS.
T đó,ătheoătác gi Ph măĐỗ Nh t Ti n,ăắBài toán đổi mới đánh giá người


10
học trong giáo dục theo tiếp cận NL là một bài toán phức tạp và đa tầng”ă[33; tr.1].
Để nâng cao hiệu qu đánhăgiáătheoăđ nhăh ng phát triển NLHS, cần thực
hiệnăđồng bộ các biện pháp: Giúp CBQL, GV nh n th c sâu s c về tri tălỦăđánhăgiáă
(đánhăgiáăvìăsự ti n bộ c aăHS;ăđánhăgiáădiễn ra trong suốt quá trình h c t p;ăđánhă
giáă đ c kh nĕngă v n d ng, thực hiệnă nĕngă lựcă t ă duyă b că cao…);ă Làmă rõă kháiă
niệm NL và NLHS phổ thơng là gì? Sử d ngăđaăd ngăcácăph ơngăpháp,ăhìnhăth c
đánhăgiáăhiệnăđ i và truyền thống…ă[36].
Tác gi Nguyễn Thu Hà l i cho rằng, hiệu qu đánhăgiáătheoăđ nhăh
triển NLHS ph thuộc ch y u vàoăcácăph ơngăphápăđánhăgiá.

ng phát

Tuy nhiên, theo tác gi ,ă ắĐể các phương pháp đánh giá theo năng lực đạt
chất lượng theo yêu cầu, giáo viên phải đánh giá bằng nhiều hình thức và thơng
qua nhiều công cụ. Nếu năng lực được coi như là khả năng sử dụng kiến thức, kỹ
năng, kỹ xảo và thái độ để giải quyết vấn đề trong những bối cảnh cụ thể thì các
chương trình giảng dạy và các phương pháp đánh giá cũng phải kết hợp cả ba yếu
tố này”ă[17; tr.60].
Mặtăkhác,ătrongăh ng nghiên c u về qu n lí ho tăđộng d y h c,ă đổi m i
ph ơngăphápăd y h cătrongănhàătr ng hiện nay một số đề tàiăđưăđ c nghiên c u
nh :
- Biện pháp qu n lí day h c các mơn khoa h c tự nhiên t iăcácătr

ng

THPT thành phố VƿnhăYên,ătỉnhăVƿnhăPhúcă- Trần Th Thanh Mai, ĐHGDă-ĐHQG,ă
nĕmă2008;
- Biện pháp qu n lí ho tăđộng d y h c V t lí t iătr ng THPT Nguyễn Vi t
Xn, tỉnhăVƿnhăPhúcăc a Tịng Th Long,ăĐSPHN,ănĕmă2011;ă
- Qu n lí đổi m iă ph ơngă phápă d y h c môn v t lý
Thành phố B o Lộc TỉnhăLâmăĐồng,ăĐHSP,ănĕmă2016.

cácă tr

ng THPT

- Qu n lí đổi m i ph ơngăphápăd y h c bộ môn V t lý theo h ng phát triển
nĕngă lực h c sinh các tr ngă THPTă trênă đ a bàn Huyệnă Đoană Hùng,ă Tỉnh Phú
Th ,ăTr ngăĐHăGiáoăD c - ĐHQGăHàăNội,ănĕmă2017.
Những cơng trình nghiên c u trong và ngoài n c về đổi m i PPDH v i
những quan niệm, mơ hình lí lu n d y h căvàăxuăh ng d y h c khác nhau. Những
quan niệm và mơ hình lí lu n d y h căđóăcóănhữngă uăđiểm, những th m nh riêng,
đồng th iăcũngăcóănhững h n ch ,ănh căđiểm.ăTrongăxuăh ngăđổi m i giáo d c
hiện nay, vấnăđề đổi m iăPPDHăđặt ra những yêu cầu m iăđối v iălaoăđộngăs ăph m
c a giáo viên và công tác qu n lí c aătr ng THPT.
Nghiên c u các vấnăđề về qu nălíăđổi m i PPDH: Các cơng trình nghiên c u
trongă vàă ngồiă n c về qu nă líăđổi m iă PPDHă đều nhấn m nh vai trị qu nă líăđổi
m i PPDH c a các cấp qu nălíămàătr c h t là c a hiệuătr ngănhàătr ng.


11
Nh ăv y, vấnăđề qu n lí ho tăđộng d y h c môn V tălỦătheoăđ nhăh ng phát

triểnănĕngălực h c sinh t iăcácătr ng THCS huyệnăCh ăSê,ătỉnhăGiaăLai,ăch aăcó
một cơng trình nào nghiên c u bài b n. Vì v y, việc nghiên c u vấnă đề này góp
phần bổ sungăcơăs lý lu n ho tăđộng d y h c mơn V t lý b c THCS, góp phần thực
hiệnă đổi m i giáo d c theo tinh thần ngh quy t 29/NQ-TWă vàă thôngă t ă
32/2018/TT-BGDĐTă về việc ban hànhă ch ơngă trìnhă giáoă d c phổ thơngă ch ơngă
trình tổng thể.
1.2. M t số khái ni măc ăb n
1.2.1. Năng lực
NLăđ căđ nhănghƿaătheoărất nhiều cách khác nhau, tuỳ thuộc vào bối c nh
và m căđíchăsử d ngăcácăNLăđó.ăT giữa nhữngănĕmă1930,ătrongănền Tâm lý h c
Liên xơ có rất nhiều cơng trình nghiên c u về NL c a các tác gi nổi ti ngă nh ă
V.A.Crutetxki, V.N. Miaxisốp, A.G. Côvaliốp,ăV.P.ăIaguncôva…ăNhững cơng trình
nghiên c uănàyăđưăđ aăraăđ căcácăđ nhăh ngăcơăb n c về mặt lý lu n và thực tiễn
cho các nghiên c u sau này c a Tâm lý h c Liên xơ về NL. Cịn về thu t ngữ NL,
các nhà nghiên c uăđều thống nhất cho rằng, NL không ph i là một thuộc tính tâm
lý duy nhấtănàoăđóămàălàăsự tổng h p các thuộcătínhătâmălỦăcáănhân,ăđápă ngăđ c
những yêu cầu c a ho tăđộngăvàăđ m b o cho ho tăđộngăđóăđ tăđ c k t qu mong
muốn [1].
T nhữngănĕmă1980ătr l iăđây,ăvấnăđề NL l i ti p t c nh năđ c sự quan
tâm c a nhiều tác gi . Thu t ngữ NLăcũngăđ căxemăxétăđaăchiềuăhơn.ăTuyănhiên,ă
qua các tài liệu trongăn căcũngănh ăngồiăn c có thể quy NL vào các ph m trù
sauăđây:
h

- NLăđ c quy vào ph m trù kh nĕngă(ability, capacity, possibility)ăĐâyălàă
ng ti p c năNLăth ng thấy trong các tài liệu nghiên c u c aăn c ngoài.

Tổ ch c H p tác và Phát triển kinh t Th gi i (OECD) quan niệm NL là
ắkh nĕngăđápă ng một cách hiệu qu những yêu cầu ph c h p trong một bối c nh
c thể”ă[Error! Reference source not found.].

Ch ơngătrìnhăgiáoăd c trung h căbangăQuebec,ăCanada,ănĕmă2004,ăxemăNLălàă
mộtă ắkh nĕng hànhă động hiệu qu bằng sự cố g ng dựa trên nhiều nguồn lực”ă
[Error! Reference source not found.].
F.E. Weinert cho rằngăNLălàăắtổng h p các kh nĕngăvàăkỹ nĕngăs n có hoặc
h căđ căcũngănh ăsự s n sàng c a HS nhằm gi i quy t những vấnăđề n y sinh và
hànhă động một cách trách nhiệm, có sự phêă phánă để điă đ n biệnă pháp”ă [Error!
Reference source not found.].
TheoăJ.ăCoolahan:ăNLăđ căxemănh ălàă"những khả năng cơ bản dựa trên cơ
sở tri thức, kinh nghiệm, các giá trị và thiên hướng của một con người được phát


12
triển thơng qua thực hành giáo dục" [31].
Cịnă theoă D.ă Tremblay,ă NLă làă ắkh nĕngă hànhă động thành công và ti n bộ
dựa vào việcăhuyăđộng và sử d ng hiệu qu tổng h p các nguồn lựcăđể đối mặt v i
các tình huống trong cuộc sống”ă[4; tr.4].
Nh ăv y,ăNLăđ c hiểu là "những khả năng cơ bản dựa trên cơ sở tri thức,
kinh nghiệm, các giá trị và khả năng hành động thành công và tiến bộ dựa vào việc
huy động và sử dụng hiệu quả tổng hợp các nguồn lực để đối mặt với các tình
huống trong cuộc sống
1.2.2. Phát triển năng lực học sinh
NL c a mỗiă ng i dựaă trênă cơă s t ă chất,ă nh ngă điều ch y u là NL hình
thành, phát triển và thể hiện trong ho tăđộng tích cực c aăconăng iăd i tácăđộng
c a rèn luyện, d y h c và giáo d c. Vì th ,ăắcần ti p c n vấnăđề phát triển NL theo
cách ti p c n nhân cách. Việc hình thành và phát triển các phẩm chất nhân cách là
ph ơngătiện có hiệu qu nhấtăđể phát triểnăNL”ă[34; tr.180].
Cấu trúc c a NL bao gồm các thành phầnă cơăb n: tri th c, kỹ nĕngă vàă cácă
điều kiện tâm lý. Vì th , phát triểnă NLHS,ă tr c h t là phát triển các thành phần
này.ă Nh ngă b n thân tri th c, kỹ nĕngă vàă cácă điều kiệnă tâmă lỦă ch aă ph i là NL.
Muốn chuyển hóa chúng thành NL, ph i thơng qua các ho tăđộng thực tiễn phong

phú c a HS, t v n d ng ki n th c, kỹ nĕngă để hoàn thành các nhiệm v h c t p
đ n gi i quy t các tình huốngăđaăd ng c a cuộc sống…ăB i v y, phát triển NLHS
còn bao hàm phát triển kh nĕngă thực hành, v n d ng ki n th c; kh nĕngă gi i
quy t vấnăđề c a HS.
Không thể nào thực hiện m c tiêu phát triển phẩm chấtăvàănĕngălực bằng lối
truyền th ,ărĕnăd yăđể h c trò ti p nh n một cách th động, khn phép máy móc và
khơng thể chỉ đánhăgiá chấtăl ng qua các bài thi, kì thi kiểm tra ki n th căđưăđ c
ti p nh n bằngăph ơngăphápătruyền th . Theo Einstein "Nhân cách khơng được hình
thành từ những gì được nghe và nói mà là từ hành động và sự chuyên cần". Cần
thực hiện Giáo dục thông qua hoạt động (huấn luyện hành động); Giáo dục phải
tạo ra sự suy nghĩ biết nhìn nhận phân tích, tơn trọng tính tự chủ cá nhân; và Học
sinh tự nhận biết được cái mà đời sống cá nhân của họ cần khi họ hội nhập và phục
vụ cộng đồng.
Những thành tựu c a nềnăvĕnăminhăxư hộiăloàiăng iă(NLăng i c a các th
hệ tr c) là nguồn sinh ra NL c a HS. Mỗi HS ph i tự làm ra NL c a mình (tự sinh
thành ra mình) bằng cách thực hiện các ho tăđộngădoăng i l n (thầy giáo) tổ ch c,
h ng d n.ăChínhătrongăqătrìnhăđó,ăHSăđưăbi năNLăng i c a nhân lo i thành NL
c aăcácăem.ăNóiăcáchăkhác,ăNLHSăđ c hình thành, phát triển trong q trình giáo
d c và bằng quá trình giáo d c. Do v y, sự phát triển NLHS ph thuộc vào nội dung
vàăph ơngăphápăgiáoăd c nói chung, nộiădungăvàăph ơngăphápăd y h c nói riêng.


13
Phát triển NLHS là một nhiệm v th ngăxuyên,ăđặc biệt quan tr ngăđối v i
cácătr ng phổ thông. Phát triển NLHS là nhằmălàmăchoăcácăNLăchungăvàăNLăđặc
tr ngăchoăt ng môn h c/l p h c/cấp h căđ c hình thành, c ng cố và hoàn thiện
HS. tr ng THPT, vấnăđề phát triển NLHS ph iăđ căđặtăraătheoăquanăđiểm tồn
diện, thơng qua các ho tăđộng giáo d căcơăb n c aănhàătr ng,ătrongăđóăcóăHĐDH,ă
đ c tổ ch c mộtăcáchăđồng bộ.
Trong phát triển NLHS ph i k t h p chặt ch giữa phát triển các NL chung

(nhóm NL nh n th c; nhóm NL xã hội; nhóm NL cơng c ) v i việc phát triển các
NL chuyên biệt (theo môn h c và ho tăđộng tr i nghiệm) c a HS; ph i thông qua
ho tăđộng trong và ngoài gi lên l p c a các em...
1.2.3. Quản lí
Trong l ch sử phát triển c a xã hội lo iăng i, m i ho tăđộng c aăđ i sống xã
hộiăđều cần t i qu n lí. Bất c một tổ ch cănh ăth nào,ăcơăcấuăđơnăgi n hay ph c
t p, quy mơ rộng hay hẹp, theo m căđíchăgìăđều cần có sự qu n lí. Qu n lí xuất hiện
nh ă một y u tố cần thi tă để phối h p những nổ lựcă cáă nhână h ng t i m c tiêu
chung. V y qu n lí là gì?
Do tính chấtăphongăphú,ăđaăd ng và ph c t p trong ho tăđộng c aăconăng
nên có rất nhiềuăđ nhănghƿaăkhácănhauăvề qu n lí c a các nhà khoa h c:

i

Theo nhóm tác gi Nguyễn Th Mỹ Lộc:ă ắQuản lí là q trình tiến hành
những hoạt động khai thác, lựa chọn, tổ chức các nguồn lực, các tác động của chủ
thể quản lí theo kế hoạch chủ động và phù hợp với quy luật khách quan để gây ảnh
hưởng đến đối tượng quản lí nhằm tạo ra sự thay đổi hay tạo ra hiệu quả cần thiết
vì sự tồn tại (duy trì), ổn định và phát triển của tổ chức trong một môi trường luôn
biến động”ă[23].
Theo tác gi Trần Quốc Thành: “ Quản lí là q trình tác động có ý thức của
chủ thể vào một bộ máy (đối tượng quản lí) bằng cách vạch ra mục tiêu cho bộ
máy, tìm kiếm các biện pháp tác động để bộ máy đạt tới mục tiêu đã xác định”ă[30].
T những ý chung c aăcácăđ nhănghƿaătrênăchúngătaăcóăthể đ nhănghƿa:ăQu n
lí là sự tácăđộng liên t c có tổ ch c, có m căđích,ăcóăk ho ch, phù h p v i quy lu t
khách quan c a ch thể qu n lí đ năđốiăt ng qu n lí bằng một hệ thống các lu t lệ,
các chính sách, các nguyên t c,ăcácăph ơngăphápăvàăcácăbiện pháp c thể nhằm khai
thác tốiă uăcácănguồn lực và phối h p m i nổ lực c aăcáănhânăđể đ aătổ ch c ti n
đ n m cătiêuăđưăxâyădựng.
Nh ăv y, qu n lí ln tồn t i v iăt ăcáchălàăhệ thống. Hệ thống qu n lí đ

t o b i các thành tố cơăb n sau:

c

Ch thể qu n lí: Là trung tâm thực hiện những ho tăđộng khai thác, tổ ch c
và thực hiện những nguồn lực c a tổ ch c; thực hiện nhữngătácăđộngăh ngăđích,ăcóă