Sáng kiến kinh nghiệm: Đổi mới phương pháp giảng dạy bộ môn Hóa học nhằm kích thích tính tích cực học tập của học sinh nâng cao chất lượng học tập bộ môn Hóa học trong trường trung học phổ thông

Trường THCS Thị Trấn 2

GV: Huỳnh Cao Trí

SÁNG KIẾN KINH NGHIÊM MƠN HĨA HỌC
Phần I: LỜI NĨI ĐẦU
A/ CƠ SỞ NGHIÊN CỨU
-Hóa học là khoa học thực nghiệm, nghiên cứu về chất, sự biến đổi về
chất, những biến đổi vật chất trong tự nhiên.
-Mơn hóa học trang bị cho học sinh những kiến thức cơ bản để h ọc sinh
không bối rối trong các tình huống gặp phải trong tự nhiên, gi ải thích đ ược các
hiện tượng tự nhiên, khơng mê tín dị đoan có niềm tin vào khoa h ọc. Mơn hóa
học giáo dục cho các em học sinh ý thức bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, bi ết
bảo vệ môi trường sống trước những hiểm họa về môi trường do con người
gây ra trong thời kỳ công nghiệp hóa.
-Trường THCS Thị Trấn 2 đầu tư trang bị cho mơn hóa học các thiết bị
dạy học đầy đủ, phù hợp với mục tiêu, yêu cầu giảng dạy bộ mơn hóa h ọc.
Giáo viên khai thác phương tiện dạy học để thí nghiệm chứng minh, thí
nghiệm biểu diễn, thí nghiệm thực hành giúp cho học sinh nắm ch ắc ki ến th ức
lý thuyết một cách chủ động sáng tạo, hứng thú và tích cực học tập.
-Bộ mơn hóa học là mơn học được coi là mơn khó đối với h ọc sinh
THCS. Nếu tạo cho học sinh có được tính tích cực học t ập thì vi ệc h ọc t ập
mơn hóa học sẽ trở nên dễ dàng, nhẹ nhàng giúp học sinh có thể tiếp tục h ọc
tốt ở cấp THPT, vì vậy việc đổi mới phương pháp đóng vai trị quan tr ọng
trong chất lượng giảng dạy.
Chính vì những điều đã nêu trên nên năm học 2011-2012 tôi m ạnh d ạn
đăng ký sáng kiến kinh nghiệm có tên: “ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP GIẢNG
DẠY BỘ MƠN HĨA HỌC NHẰM KÍCH THÍCH TÍNH TÍCH C ỰC HỌC
TẬP CỦA HỌC SINH NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HỌC TẬP BỘ MƠN
HĨA HỌC TRONG TRƯỜNG THCS”.
B/ CỞ SỞ LÝ LUẬN

B.1- KIẾN THỨC:
SKKN:Đổi mới phương pháp giảng dạy bộ mơn hóa học nhằm kích thích
tính tích cực học tập nâng cao chất lượng học tập bộ mơn hóa học

1


Trường THCS Thị Trấn 2

GV: Huỳnh Cao Trí

Học sinh có một hệ thống kiến thức phổ thông:
- Lớp 8 hệ thống khái niệm hóa học cơ bản
- Lớp 9 các kiến thức cơ bản về các hợp chất vô cô: oxit, axit, baz ơ, muối, h ợp
chất hữu cơ
- Các kiến thức cơ bản điều chế, nguyên liệu, sản phẩm, q trình hóa h ọc,
sản xuất hóa học, bảo vệ môi trường.
B.2- KỸ NĂNG:
- Làm việc khoa học, làm việc với hóa chất, với dụng cụ thí nghiệm, biết
chiếm lĩnh khoa học kỹ thuật.
- Giải bài tập định tính, định lượng, thực nghiệm.
- Vận dụng kiến thức vào cuộc sống.
B.3- THÁI ĐỘ:
- u thích mơn hóa học
- Tin vào khoa học
- Phẩm chất tốt trong cuộc sống
C/ CƠ SỞ THỰC TẾ
- Mục tiêu mơn hóa học chuẩn kiến thức kỹ năng.
- Hướng dẩn thực hiện giảm tải.
- Sách giáo khoa đã cải cách viết mở.

- Cơ sở vật chất, trang thiết bị, đồ dùng dạy học.
- Học sinh địa bàn thị trấn.
- Giáo viên giảng dạy linh hoạt sáng tạo chủ động kết h ợp hài hịa gi ữa các
nhóm phương pháp, mạnh dạn đổi mới phương pháp để hoàn thành các đơn v ị
kiến thức một cách hiệu quả.
- Kích thích học sinh học tập.
SKKN:Đổi mới phương pháp giảng dạy bộ mơn hóa học nhằm kích thích
tính tích cực học tập nâng cao chất lượng học tập bộ môn hóa học

2


Trường THCS Thị Trấn 2

GV: Huỳnh Cao Trí

D/ PHẠM VI ĐỀ TÀI:
Áp dụng cho lớp 8, lớp 9 cấp trung học cơ sở. Đối tượng là giáo viên,
học sinh.

Phần II- THỰC TRẠNG
1/QUAN SÁT THỰC TẾ
- Mơn hóa học là mơn học thực nghiệm thú vị, h ấp dẫn nh ưng cũng không ph ải
dễ học. Không phải học sinh nào cũng học tốt mơn này nếu khơng có một
phương pháp học thích hợp và ở đây cũng địi h ỏi m ột chút v ề năng khi ếu c ủa
người học. Chính vì thế tỉ lệ học sinh yếu kém ở mơn hóa học rất nhiều.
- Tại trườngTHCS Thị Trấn 2 chúng tơi, có học sinh của các đ ịa bàn dân c ư
khác về học, đa số người dân sống bằng nghề buôn bán nhỏ một số làm nông
nghiệp và dân nhập cư kinh tế thu nhập không ổn định, mức độ quan tâm đ ến
các em còn hạn chế ... đó là những nguyên nhân chủ quan dẫn đến sự y ếu, kém

của các em.
- Tác động xấu của môi trường xã hội làm ảnh h ưởng không tốt đ ến vi ệc h ọc
tập. - Chúng tôi đã tìm hiểu được một số nguyên nhân dẫn đến việc h ọc y ếu:
Các học sinh này đa số là khơng có động cơ h ọc t ập, có thái đ ộ h ọc tập khơng
đúng, nói chuyện trong giờ học, không ghi bài, không học bài, không làm bài
tập , dần dẫn đến việc chán học và có em cịn vơ lễ với giáo viên. Cũng có một
số em do điểu kiện kinh tế gia đình khó khăn, ba mẹ làm xa, không quan tâm
việc học của các em, có em cịn mồ cơi cha mẹ, hoặc bố mẹ ly dị ...
- Hạn chế được tỉ lệ học sinh yếu kém sẽ giúp nhà trường hạn chế tỉ lệ học
sinh bỏ học.
2/ NGHIÊN CỨU TÀI LIỆU:
- Qua quá trình nghiên cứu sách giáo khoa hóa h ọc lớp 8, l ớp 9 c ủa nhà xu ất
bản giáo dục, sách giáo viên, “Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên cho giáo
viên THCS chu kì 3” của tác giả VŨ ANH TUẤN và CAO THỊ THẶNG,
SKKN:Đổi mới phương pháp giảng dạy bộ mơn hóa học nhằm kích thích
tính tích cực học tập nâng cao chất lượng học tập bộ môn hóa học

3


Trường THCS Thị Trấn 2

GV: Huỳnh Cao Trí

“Hình thành kĩ năng Giải bài tập hóa học trường Trung Học Cơ Sở CHU
KỲ 1997-2000” cùa tác giả CAO THỊ THẶNG, Báo Giáo dục sáng tạo và một
số tài liệu tham khảo khác. Tôi cảm nhận được đổi mới ph ương pháp dạy h ọc
là vấn đề cấp bách mang tính chiến lược quyết định hiệu quả giảng dạy của
giáo dục, của bộ mơn hóa học. Giáo dục là một trong những trụ cột quan trọng.
3/ TRÌNH BÀI THỰC TRẠNG

Với những nguyên nhân trên đã dẫn tới một thực trạng là tỉ lệ học sinh
dưới trung bình mơn hóa học nhiều, khoảng 30 % học sinh. N ếu tình tr ạng này
cứ diễn ra thì các em sẽ bị mất căn bản, dần đi tới tình trạng chán h ọc, b ỏ h ọc,
điều đau lòng nhất là các em sẽ bỏ học vào đời s ớm. Th ế h ệ trẻ Vi ệt Nam làm
sao sánh vai với các cường quốc, năm châu, làm sao làm ch ủ công ngh ệ mới?
Trăn trở với điều này chúng tôi đã suy nghĩ và áp d ụng th ực t ế m ột s ố bi ện
pháp, giải pháp nhằm hạn chế tỉ lệ học sinh yếu kém của mơn hóa học và đồng
thời nâng cao chất lượng bộ môn như sau:

PHẦN III - GIẢI PHÁP
1- ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MƠN HĨA HỌC Ở
TRƯỜNG THCS THỊ TRẤN 2
1.1- ĐỔI MỚI TỪ TRONG SUY NGHĨ
Bản thân tôi đổi mới từ trong suy nghĩ đi đến đổi mới ho ạt đ ộng giáo
viên. Dạy học theo quan điểm tích cực hóa người học là quá trình giáo viên
thiết kế giáo án, tổ chức điều khiển các hoạt động của học sinh theo mục tiêu
cụ thể của chuẩn kiến thức kỹ năng. Khi thiết kế các đơn vị kiến th ức th ường
là từng bài học tơi thiết kế bài dạy có mục tiêu về ki ến th ức, kĩ năng, thái đ ộ,
trọng tâm, hướng nghiệp lồng ghép. Soạn các hoạt động 1, 2, 3…của th ầy, của
trò, nội dung bài học, có hướng dẫn hoạt động nối ti ếp ở nhà cho h ọc sinh t ự
hoc bài tập về nhà, soạn bài kế tiếp học sinh phải tự đặt ra câu hỏi và tìm cách
trả lời
Trước một đơn vị kiến thức mới tôi sử dụng biểu đồ K,W, L,H để đánh
giá nhu cầu học tập của học sinh, từ đó có cách tác động tạo ra tình huống có
SKKN:Đổi mới phương pháp giảng dạy bộ mơn hóa học nhằm kích thích
tính tích cực học tập nâng cao chất lượng học tập bộ mơn hóa học

4

Trường THCS Thị Trấn 2

GV: Huỳnh Cao Trí

vấn đề, kích thích tính tị mị ham khám phá chinh ph ục của học sinh, làm cho
các em tích cực học tập. Thí dụ: Bài 4: “Một số axit quan trọng”
Câu hỏi đánh giá nhu cầu của học sinh ở mục B Axit Sunfuric (sách giáo
khoa):
- Những điều em đã biết về axit sufuric?
- Những điều em sẽ muốn biết về axit sufuric?
- Những điều em đã học về axit sufuric?
- Cách em đã học về axit sufuric?
Có học sinh trả lời được, có học sinh khơng trả lời được 4 câu hỏi này,
Học sinh không trả lời được 4 câu hỏi này sẽ có suy nghĩ mình chưa có
kiến thức về axit sunfuric, học sinh được kích thích để khám phá bài học
Kế tiếp tôi xây dựng hệ thống câu hỏi định hướng:
- Câu hỏi khái quát
- Câu hỏi bài học
- Câu hỏi nội dung
Hệ thống câu hỏi định hướng ,giúp học sinh học tập tự định h ướng. Học
tập tự định hướng là cách tiếp cận học tập mà trong đó h ọc sinh thu th ập thơng
tin và dữ liệu để giải quyết các câu hỏi được đặt ra.
CÂU HỎI NỘI DUNG:
Các câu hỏi cụ thể, dựa trên dữ liệu, có sẵn câu trả lời rõ ràng.Nh ững
câu hỏi này thường liên quan đến định nghĩa và yêu cầu nhớ lại thông tin hỗ trợ
trực tiếp cho các chuẩn mục tiêu của bài h ọc. Việc nắm v ững các Câu h ỏi N ội
dung là điều cần thiết để giải quyết được những câu hỏi quan trọng hơn của
bài học thí dụ: Axit sufuric có những tính chất hóa h ọc nào? S ản xu ất Axit
sunfuric qua mấy giai đoạn?.
CÂU HỎI BÀI HỌC:

SKKN:Đổi mới phương pháp giảng dạy bộ mơn hóa học nhằm kích thích
tính tích cực học tập nâng cao chất lượng học tập bộ môn hóa học

5


Trường THCS Thị Trấn 2

GV: Huỳnh Cao Trí

Câu hỏi được sử dụng để giới thiệu và định hướng một bài học cụ thể.
Đây là các câu hỏi mở nhằm giúp học sinh thể hiện mức độ tiếp thu của các
em đối với các khái niệm quan trọng, xây dựng nền tảng đ ể hi ểu Câu h ỏi khái
quát. So với câu hỏi khái quát thì câu hỏi bài học liên quan trực tiếp đến bài học
nhiều hơn, và vì vậy thích hợp hơn để định hướng các yêu cầu về kiến th ức,
chuẩn bị cho học sinh tiếp thu câu hỏi khái quát, vốn trừu tượng h ơn. Thí d ụ:
Một trong những axit có nhiều ứng dụng trong đời sống và sản xu ất là axit
sunfuric, tại sao axit sunfuric có nhiều ứng dụng như thế?
CÂU HỎI KHÁI QUÁT:
Là những câu hỏi mở, có phạm vi rộng, nhắm đến những khái niệm lớn
và lâu dài, liên quan đến nhiều bài học hoặc nhiều lĩnh vực môn học.Các câu
hỏi khái qt thường có tính chất liên mơn và giúp h ọc sinh nhìn th ấy m ối liên
quan giữa các mơn học với nhau.
Thí dụ: Thử tưởng tượng cuộc sống và sản xuất cơng nghiệp n ếu khơng
có axit sunfuric?
Hệ thống câu hỏi định hướng giúp học sinh tích cực khám phá kiến thức.
1.2

ĐỔI MỚI HOẠT ĐỘNG HỌC TÂP CỦA HỌC SINH

Dạy học theo hướng tích cực ( quan điểm lấy học sinh làm trung tâm )là
quá trình học sinh tự nhận thức ,tự khám phá ,tìm tịi các tri th ức hóa học một
cách chủ động ,tích cực là quá trình tự phát hiện và giải quy ết vấn đề thông
qua các hoạt động của học sinh.
1.3

ĐỔI MỚI HÌNH THỨC TỔ CHỨC DẠY HỌC

Hoạt động nhóm 4 đến 6 học sinh cử thư ký của nhóm
- Đề tài thảo luận
- Thời gian thảo luận
- Các nhóm trình bài kết quả thảo luận của nhóm
- Các nhóm nhận xét cho nhau
SKKN:Đổi mới phương pháp giảng dạy bộ mơn hóa học nhằm kích thích
tính tích cực học tập nâng cao chất lượng học tập bộ mơn hóa học

6


Trường THCS Thị Trấn 2

GV: Huỳnh Cao Trí

- Giáo viên nhận xét
- Học sinh lĩnh hội kiến thức
1.4 ĐỔI MỚI ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH
- Mục tiêu cần đánh giá
- Nội dung đánh giá: Kỹ năng nghiên cứu, kỹ năng thực hành, kỹ năng tư duy,
kỹ năng viết cơng thức hóa học, kỹ năng giải bài tập …
- Đa dạng phương pháp đánh giá: Học sinh tự đánh giá, học sinh đánh giá lẩn

nhau, giáo viên đánh giá, đánh giá thường xuyên, đánh giá định kì. Học sinh tự
đánh giá: yêu cầu học sinh tự giác trung thực, bài tập nào tự giải ghi giải, bài
tập nào tự giải đúng ghi đúng bài tập nào tự giải mà sai phải ghi sai và ghi sửa.
1.4.a/ Phiếu giao việc giải bài tập hóa học trong từng bài học
(Trích một phần trong Phiếu giao việc giải bài tập hóa học)
Lớp

Bài học số và trang

9/…

1P6

1

2

3

4

5,6

2P9
.11

3p1
4

4+6

1..
4

4P19

1

5P21

2

3

4

5

6

1

2

3

4

5

Giải thích
1P6 nghĩa là bài 1 trang 6 sách giáo khoa
Có các bài tập 1, 2, 3, 4, 5, 6 học sinh cần phải giải
TH: thực hành
1.4.b/ Hướng dẫn cho học sinh các bước giải một bài tập hóa học:
Thí dụ câu 5 trang 6 sách giáo khoa: Có hỗn h ợp khí CO 2 và O2 làm thế
nào để thu khí O2 từ hỗn hợp trên? Trình bài cách làm và viết ph ương trình hóa
học
Hướng dẩn: CO2 thuộc loại oxit gì? Có tác dụng với dung dịch Ca(OH) 2
khơng ? KhíO2 có tác dụng với dung dịch Ca(OH)2 không?
SKKN:Đổi mới phương pháp giảng dạy bộ mơn hóa học nhằm kích thích
tính tích cực học tập nâng cao chất lượng học tập bộ môn hóa học

7