Sachvui com nhung nguoi khong lo trong gioi kinh doanh richard s tedlow

MỤC
LỤC
LỜI
NGƯỜI
DỊCH
LỜI
CẢM
ƠN
LỜI
GIỚI
THIỆU:
BỨC
TRANH
TỒN
CẢNH
PHẦN
MỘT:
SỰ
TRỖI
DẬY
CỦA
CƯỜNG
QUỐC
KINH
TẾ
TỒN
CẦU
MỞ
ĐẦU
1

ANDREW
CARNEGIE:
Từ
nghèo
rớt
đến
giàu
tột
bậc
2
GEORGE
EASTMAN
và
sự
sáng
tạo
thị
trường
đại
chúng
3
HENRY
FORD:
Lợi
nhuận
và
cái
giá
của
chủ

nghĩa
sơ
khai
PHẦN
HAI:
TRUNG
TÂM
CỦA
KỈ
NGUN
MỸ
MỞ
ĐẦU
4
THOMAS
J.
WATSON
SR.
và
nghệ
thuật
bán
hàng
kiểu
Mỹ
5
CHARLES
REVSON
VÀ
REVLON:

Hàng
tiêu
dùng
đóng
gói
và
cuộc
cách
mạng
truyền
hình
PHẦN
BA:
THỜI
ĐẠI
CỦA
CHÚNG
TA
MỞ
ĐẦU
6
SAM
WALTON:
Đặc
Mỹ
7
ROBERT
NOYCE
và
Thung

lũng
Silicon
Tiếp
cận
thế
giới
kinh
doanh
mới


PHẦN
KẾT:
THÀNH
QUẢ
VÀ
LỢI
NHUẬN


Cuốnsáchnàydànhtặngcho
ngườivợudấucủatơi
JoyceR.Tedlow
Chúngtasánhbướctaytrongtay
Cùngtrảiquabuồnvui…(*)
Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com


hữngngườikhổnglồtronggiớikinhdoanhlàmộtcuốn
sáchđặcbiệt.Trướchết,đâykhơngchỉlàcuốntiểusửphác

họachândungcủabảydoanhnhântiêubiểu(Andrew
Carnegie,GeorgeEastman,HenryFord,ThomasJ.Watson
Sr.,CharlesRevson,SamWalton,RobertNoyce),quađóchothấylịch
sửpháttriểncủanướcMỹtừgiữathếkỉXIXđếncuốithếkỉXX.Tác
giảcủacuốnsách,giáosưlịchsửkinhdoanhcủaTrườngKinhdoanh
HarvardRichardS.Tedlow,dườngnhưđitớikếtluậnrằngbảnsắc
củaHoaKìlàkinhdoanh:Khơngởđâutrênthếgiớinàydoanhnhân
lạiđượctơnvinhvàmơitrườngkinhdoanhlạithuậnlợinhưởMỹ.
Đểchứngminh,mỗichươngsáchlàmộtgươngdoanhnhânvớirất
nhiềubàihọcsâusắcvàkhơnghềlỗithờitheothờigian.Vàtấtcảcác
phântíchtrườnghợpvềgươngdoanhnhântạonênbứctranhtồn
cảnhvềqtrìnhtrỗidậycủaHoaKìtrởthànhmộtcườngquốctồn
cầu.
Thứhai,dễnhậnthấyrằngmỗimộtchươngsáchvềtiểusửnhân
vậtlàsựkếthợpcủabayếutố:lịchsử,kinhdoanhvàtâmlí.Bayếu
tốnàykhơngnhấtthiếtđượctrìnhbàylầnlượtmàhịaquyệnvới
nhau,bổsungchonhaukhiếnchosựnghiệpvàđờitưcủatừngnhân
vậtđượcmơtảtrởnênsắcnét,sốngđộng.Chẳnghạntrongtiểusử
củaAndrewCarnegie,doanhnhânđầutiênđượcnêutrongcuốnsách
này,độcgiảchứngkiếnqtrìnhvươnlêntừnghèokhócủamột
ngườisinhtrưởngtrongmộtgiađìnhScotlanddicưđếnTânThế
Giới,thànhđạttronggiaiđoạn1860-1870khinướcMỹtrảiqua
nhữngbiếncốlớn:cuộcNộichiếngiữahaimiềnBắc-Namvàcuộc
suythốinghiêmtrọngvềkinhtế,từđógâydựngnênđếchếthépcủa
riêngmìnhvàtrởthànhngườigiàunhấtthếgiới.Trongqtrình
này,tínhcáchvàlốihànhxửđịnhhìnhnênconngườiCarnegievừa
làngunnhânvừalàkếtquảchocảthànhcơnglẫnthấtbạicủaơng
trongsựnghiệpvàđờitưđượctácgiảnhìnnhậnbằngmộtnhãn
quantâmlíhọcđộcđáovàtinhtếmangmàusắcFreud,cụthểlàmối
quanhệphứctạpgiữaCarnegievớichavàmẹcủaơng.

Thứba,tácphẩmnàycủaRichardS.Tedlowkhơngchỉtồnmột


màuhồng,hayrặtmộtthứthanhâmngợicatántụngvềnhữngvĩ
nhânnhưCarnegieđãthànhcơngtrongviệcbiến“GiấcmơMỹ”trở
thànhhiệnthực.Cuốnsáchcịnlạnhlùngnóivềcáigiácủathành
cơngcánhân.Bảydoanhnhânđượcnêutrongsáchcómộtđiểm
chung:Họđềucótầmnhìn.Họthấynhữngđiềumàngườikhác
khơngthấy,nắmlấycơhộivàtheođuổimụctiêuđếncùng.Vàvơ
tìnhhayhữuý,đểhiệnthựchóatầmnhìn,họđặtmìnhvàothếbuộc
phảigạtbỏhoặchisinhnhữngđiềumàhọtrânq:tìnhcảmgia
đình,tìnhthầytrị,tìnhbằnghữu,thậmchíqncảbảnthânnhư
trườnghợpGeorgeEastman...Aiđócóthểgọiđâylàsựnhẫntâm.Và
tácgiảkhơngítlầnđặtracâuhỏivềbảnchấtcủahoạtđộngkinh
doanh:Cóphảitấtcảchỉvìlợinhuậnhaykhơng?Cóthểcósựhàihịa
giữaviệcmưucầulợinhuậncủadoanhnghiệpvàlợiíchchungcủa
cộngđồngkhơng?Trênbìnhdiệnrộnghơn,tácgiảcũngkhơngngần
ngạichỉracáigiácủamộtmơitrườngkhíchlệkinhdoanh:“Kếtquả
là[tạora]mộtxãhộitrongđómụctiêudườngnhưlàmanglạicơhội
bìnhđẳngchomọingườiđểtrởnênbấtbìnhđẳng”.
Trênđâychỉlàmộtvàinétlớnvềcuốnsách.Khơngchỉcóthế,
độcgiảchắcchắnsẽkhơngphảihốitiếckhidànhthờigianđọcvàsuy
ngẫmnhữnglậpluậnchặtchẽ,nhữngđánhgiásắcbén,giàutriếtlí,
dựatrênnhữngcứliệuđángtincậy,đượcsosánh,sắpxếpmộtcách
khoahọc.Thêmvàođó,ngơntừphongphú,hàmsúcvàhìnhảnhvăn
họcxuấthiệnkhắpnơitrongsách,trảitừnhữngtácphẩmkinhđiển
củaHy-LacổđạichotớivănhọcÂu-Mỹhiệnđại,đượcRichard
Tedlowviệndẫnvàvậndụngmộtcáchtàitình,khiếnchocơngtrình
vềlịchsửkinhdoanhnàycủaơngtránhđượcsựkhơkhanthường
thấyởnhữngtácphẩmcùngloại.

Nhómdịchchúngtơithựcsựvinhhạnhđượcchuyểnngữsang
tiếngViệtcuốnsáchđặcbiệtcógiátrịnày.Tuynhiên,trongqtrình
chuyểnngữ,chúngtơigặpphảikhơngítkhókhăn.Ngồiphạmvi
rộnglớncủatácphẩm,baotrùmkhoảngthờigiangầnhaithếkỉ,trải
rộngtrênnhiềulĩnhvựckinhdoanh(thép,máyảnh,xehơi,máytính,
mỹphẩm,điệntửbándẫn,...),thìchínhnhữngưuđiểmđãnêuởtrên
(sựlồngghépgiữalịchsử,kinhdoanhvàtâmlí;cáchtrìnhbàyđậm
chấtvănhọcvàgiàutriếtlí)đãthựcsựtháchđốlịngkiêntrìvàsựtỉ
mỉcủachúngtơi.Ngồinhữngchúthíchcủatácgiả,chúngtơicó
thêmvàomộtsốchúthíchcủangườidịch(kíhiệulàND)đểngười
đọccóthểhiểurõnhữnghàmýhoặcýđồcủatácgiả.Mặtkhác,
chúngtơicũngmạnphéplượcbớtnhữngchúthíchdẫnnguồntưliệu


vốnvơcùngquantrọngđốivớimộtcơngtrìnhhọcthuậtnhưng
khơngthựcsựcầnthiếtchobạnđọcrộngrãimàchúngtơiđang
hướngđến.Nếuđiềunàycógâyrasựbấttiệnnào,mongqđộcgiả
gửiýkiếnphêbìnhchochúngtơi.Vàcuốicùng,vìsựphứctạpcủa
cuốnsáchcũngnhưkhảnăngdịchthuậtcịnhạnchế,rấtmongbạn
đọcgópýchochúngtơiđểbảndịchđượchồnthiệnhơn.
Thaymặtnhómdịch
VũTrọngĐại


LỜICẢMƠN
hitậphợpdanhsáchnhữngngườiđãgiúpđỡtơitrongq
trìnhviếtcuốnsáchnày,tơikhábấtngờkhithấymìnhphải
chịuơnnhiềungườiđếnvậy.Quảthựctơiqmaymắnvìcó
rấtnhiềubạnbèvàđồngnghiệpđãgiúptơithựchiệndựán
này.

HelenRees,ngườiđạidiệncủatơi,trướchếtvìcơđãtintưởng
vàocuốnsáchvànhữnglờikhuncủacơấylàđiềukhơngthểthiếu
từkhitơikhởisoạnchotớikhihồnthànhcuốnsáchnày.Cơđãgiúp
tơiliênhệvớiAdrianZackheim–PhóchủtịchcấpcaokiêmPhótổng
biêntậpcủaHarperBusinessvàchúngtơiđãđạtđượcthỏathuậnqua
điệnthoạichỉtrongvịngmộtphútvớisựtrợgiúpcủaHelen.Adrian
vànhómcủaơng,trongđócóJoeVeltre,đãhiểusâusắcvềđiềutơicố
gắnglàmđượcthơngquacuốnsáchNhữngngườikhổnglồtrong
giớikinhdoanh.
Nhiềunămtrước,tơicứsuynghĩmãivềviệcviếtcuốnsáchnày,
nhưngchỉbắttayvàoviệcviếtláchkhiKimB.Clarktrởthànhhiệu
trưởngTrườngKinhdoanhHarvardvàonăm1995.Tơiđãđược
hưởngnhiềuíchlợitừnhữngmụctiêucũngnhưnhữngkhátvọng
màơngdànhchonhàtrường.Nhữngngườikhổnglồtronggiớikinh
doanhđãđượcPhịngNghiêncứutàitrợ–tạiđây,KenFroothết
nămnàyquanămkháclntỏralàngườihàophóng.Mỗichương
sáchtrìnhbàymộtbuổiseminartạitrườngvànhữngkếtquảnghiên
cứumớicủabuổiseminarđó.Tơiđãnhậnđượcnhữnglờikhunvà
ýtưởngcủanhiềuđồngnghiệptrongkhoa,cụthểlàCarlissBaldwin,
AdamBrandenburger,AlChandler,JohnDeighton,BobDolan,Susan
Fournier,LindaHill,GeoffJones,BobKennedy,RakeshKhurana,
NancyKoehn,AnitaMcGahan,HuwPill,ForestReinhardt,Mike
Roberts,DickRosenbloom,JulioRotemberg,BillSahlman,Walt
Salmon,DeboraSpar,DonSull,DickVietor,JonathanWest,David
YoffievàAbeZaleznik.XindànhlờicảmơnđặcbiệttớiTom
McCraw,ngườiđứngđầubộmơnLịchsửKinhdoanhcủaTrường
KinhdoanhHarvard.


Đốivớinhàtrường,tơixinbàytỏsựtriânvớiChrisAlbanese,

ChrisAllen,KimBettcher,JeffCronin,ChrisDarwall,SarahEriksen,
WalterFriedman,CourtneyPurrington,KathleenRyanvàMargaret
Willard.
Nhiềuhọcgiả,doanhnhânvàbạnbèđãkhơngngầnngạigiúpđỡ
tơi,baogồmJimAmoss,AnnBowers,KathyConnor,LillianCravottaCrouch,BobCuff,BillDonaldson,LynnGroff,AndyGrove,Reed
Hundt,RichardJohn,AnalisaLattes,ErikLund,SandyLynch,
DarleneMann,SusanMcGraw,GordonMoore,PendredNoyce,M.D.,
RowenaOlegario,CliffReid,MartinRevson,BarbaraRifkind,Arthur
Rock,LindaSmith,CharlesSpencer,IrwinTomashvàLesVadasz.
Tuynhiên,ngườimàtơiphảichịuơnnhiềunhấtchínhlàvợtơi,
Joyce.Lànhàtâmlíhọc,Joycekhơngnhữngđưaracáchđánhgiá
thơngminhvềnhữngchủđềtrongcuốnsáchnàymàcịnlàchỗdựa
tinhthầntuyệtvờichotácgiả.Cơấyđãlàmđiềunàytrongđiềukiện
sứckhỏekhơngtốt.Nhưngcơấykhơngbaogiờđánhmấtniềmtin.


Tínhcáchcủamộtngườichínhlàsốphậncủaanhta.
–Heraclitus,tríchtrongCharlesH.Kahn,Nghệthuậtvàtưduycủa
Heraclitus:Tậphợptưliệukèmbảndịchvàchúgiải(TheArtand
ThoughtofHeraclitus:AnEditionoftheFragmentswithTranslation
andCommentary)
Cuốicùngtơiđãcóquyềnđưaranhữngphươnghướng[lãnhđạo]
đốivớibốicảnhtổngthể.Tơicảmthấynhưmìnhđangbướcđicùng
vậnmệnhvàtấtcảqngđờiđãquacủatơichưađủđểtơichuẩnbị
chogiờphútnàyvàchothửtháchnày.
–WinstonChurchill,saukhiđượcbổnhiệmlàmThủtướngAnh,
ngày10tháng6năm1940,tríchtheoMartinGilbert,Cuộcđời
Churchill(Churchill,ALife)

âylàcuốnsáchviếtvềnhữngngườiMỹlàmtốtnhấtviệc
thànhlậpvàpháttriểnnhữngdoanhnghiệpmới.Nónóivề
nhữngconngườiđãphávỡnhữngnguntắccũvàtạora
nhữngnguntắcmới,xâydựngnênnhữngthếgiớimới,
quyếttâmlãnhđạochứkhơngchịubịlãnhđạo,khámphánhững
cơngcụvàcơngnghệmớikhithờiđạicủahọmớichỉmơhồýthức
đượcvềchúngđểphụcvụchonhữngthịtrường,màởchừngmực
nàođó,đãđượcchínhhọtạora.Bảyconngườiđượckhắchọachân
dungtrongcuốnsáchnàylàcáccánhâncóđộnglựcvàsứccạnh
tranhvơcùnglớnlao,họđãsốngtrongmộtđấtnướcvànềnvănhóa
khuyếnkhíchnhữngđặctínhnàyvàđịnhhướnghọvàoconđường
kinhdoanh.Mỗingườitrongsốhọ,theocáchriêngcủamình,làmột
cánhânxuấtchúng,sốngtrongmộtquốcgiachophéphọbộclộđầy
đủtàinăng.Nhữngconngườiấyởđấtnướcnàyđãđượchưởngsự
tựdonhưbấtkìaikháctrênthếgiới.
NếubảyngườinàylàngườiÝ,cólẽhọđãtrởthànhnhữngnhà
soạnnhạc;vàthếgiớiđãcóthêmmộtVerdi(1)thứhaithayvìnghệ
thuậtnhiếpảnhdànhchothịtrườngđạichúng.“Vìchúngta,ơngđã
khóc;vìchúngta,ơngđãu”,D’Annunziođãnóinhưvậytrongbài
tiễnbiệttạibuổitưởngniệmVerdi.NếulàngườiNga,cólẽhọđãtrở
thànhnhữngtiểuthuyếtgia.Ngày27tháng9năm1867,trongq
trìnhviếttácphẩmChiếntranhvàhịabình,Tolstoyviếtthưchovợ:
“ChúaTrờiđãbanchoanhsứckhỏe,sựbìnhanvàtĩnhlặngvàanh
sẽmơtảtrậnBorodinonhưthểnóchưabaogiờđượcmơtả”.Nếulà
ngườiBồĐàoNha,cólẽhọđãtrởthànhnhữngnhàhànghải;nếulà
ngườiĐức,họlàchiếnbinh;nếulàngườiNhật,họlànơbộccủanhà
nước;nếulàngườiRumani,họlànhữngvậnđộngviênthểdụcdụng
cụ,v.v…
NướcMỹđãsảnsinhranhữngngườicóthểlàmmọiđiềutrên
(nênnhữngquốcgiatrênđềuđãsảnsinhranhữngdoanhnhân);

nhưng,nóichung,nướcMỹlàmộtquốcgiavàmộtnềnvănhóa


khơngphânbiệtbảnthânnónhưmộtquốcgia/mộtnềnvănhóaưu
việtnhấttrongsốcácquốcgiatrênthếgiới.Nhữngvídụưutúcábiệt
xuấthiệndướinhữnghìnhthứcnỗlựckhácnhauởkhắpnơitrênthế
giới,đơikhiởnhữngnơiítainghĩtới.Tuynhiên,khiquansátmột
qngthờigiandài,ngườitacóthểnóirằng250nămlàkhoảngthời
gianđủlâuđểkhẳngđịnhnướcMỹlànơitốtnhấtđểkhởidựngvà
pháttriểndoanhnghiệp.Dođó,đâylàcuốnsáchnóivềđiềutốtnhất
trongnhữngđiềutốtnhất.
Tạisaolạilàbảyngườinày?Lídoquantrọngnhấtchínhlàcuộc
đờivàsựnghiệpcủahọdiễnratrongmộtthờikìlâudài.Andrew
Carnegiesinhnăm1835.Ơngtrởthànhmộtthếlựctrongthếgiới
kinhdoanhvàothậpniên1860.TiểusửcủahaingườicuốilàSam
WaltonvàRobertNoyce,họđềuquađờivàothậpniên1990.Vìvậy,
sựnghiệpcủahọđemlạicơhộixemxétviệcthànhlậpvàpháttriển
nhữngdoanhnghiệpởHoaKìđãthayđổitheothờigiannhưthếnào.
Bảytiểusửnhânvậttrongcuốnsáchnàyđượcchialàmbaphần.
Phầnthứnhất–Carnegie,EastmanvàFord–minhhọachoq
trìnhchuyểnbiếncủaHoaKìtừmộtnướcđangpháttriểntrởthành
quốcgialãnhđạothếgiới.Phầnthứhai–WatsonvàRevson–minh
họachophongcáchlãnhđạocủanhàbncơngnghiệp(IBM)vànhà
bnhàngtiêudùng(Revlon)vàonhữngthậpniêngiữathếkỉXX.
Phầnthứba–WaltonvàNoyce–manglạihìnhảnhtươngphản
tươngtựgiữadoanhnghiệphàngtiêudùng(Wal-Mart)vàdoanh
nghiệpcơngnghiệp(Intel)vàocuốithếkỉXX.Cáctiểuluậnnàycũng
chothấynhữngphongcáchlãnhđạokhácnhauởnhânvậtđầutiên
(bánlẻ)vànhânvậtsaucùng(điệntửbándẫn).Bảybứcchândung
trênsẽgiúpchúngtakhámpháranhữngthayđổicơbảnvềnhucầu

lãnhđạodoanhnghiệpkểtừthờikìNộichiếnMỹ(2)chotớinăm
1990.
Mộttiêuchílựachọnkhácnữalàtínhvùngmiền.Nhữngnhà
lãnhđạokinhdoanhđóngvaitrịkhácnhauởnhữngvùngkhácnhau
củaMỹ.AndrewCarnegiechàođờigầnEdinburgh,Scotlandvàphát
đạtởPittsburgh.GeorgeEastmansinhraởvùngthượngcủabang
NewYorkvàthànhlậpcáctrụsởcủahãngKodakởRochester.Ford
sinhravàdànhcảđờimìnhđểlàmviệcởDearborn–vùngngoạiơ
củaDetroit.Watson,giốngnhưEastman,sinhraởvùngthượngcủa
bangNewYorkvàdànhcảđờimìnhlàmviệcởthànhphốNewYork.
RevsonchàođờiởBostonvàgiốngnhưWatson,thànhlậpcáctrụsở


cơngtycủamìnhởthànhphốNewYork.WaltonsinhraởKingfisher,
Oklahoma.CáctrụsởcủaWal-MarttạiBentonville,bangArkansas,
giúpchúngtacóthểnhìnlướtquahoạtđộngkinhdoanhởmiềnNam
củanhánhMason-Dixon.NoycesinhraởDenmark,bangIowavà
thànhlậpIntelởSantaClara,bangCalifornia,ngaytạitrungtâmcủa
ThunglũngSilicon.
Chưahết,vàingườitrongsốcácnhàlãnhđạodoanhnghiệpnày
bịảnhhưởngsâusắcbởiquanniệmcủahọvềnơichốn.Thậtkhóđể
hìnhdungraBobNoyceởBentonville,giốngnhưkhơngthểtưởng
tượngđượcSamWaltonlạiởThunglũngSiliconvậy.Ngườitacũng
cóthểnóiđiềutươngtựvềviệcđặtCharlesRevsonởDearbornvà
FordởNewYork.Mặcdùđinhiềunơingaytừkhicịntrẻ,Eastman
vẫnlàđứaconcủavùngRochestervàơngđãdànhtâmsứccủamình
đểcốnghiếnchonơinày.Chotớinay,hãngKodakvẫnđặttrụsở
chínhtạiRochester;vànhữngngườichỉtríchcơngtynàyhiệnvẫn
đangtựhỏirằngliệucóphảiởKodakcóqnhiềuthứthuộcvề
Rochestervàcơngtynàynênchănglàloạibỏchúngđểtựcứulấy

chínhmình.
Chẳngcógìlàchắcchắnvềsựnghiệpcủabấtkìaitrongsốbảy
ngườiđượcđềcậpđếntrongcuốnsáchnày.NếuAndrewCarnegie
khơngbaogiờrờibỏnhàmáydệttạiPittsburg–nơiđầutiênơnglàm
việc,thìliệucóaihỏirằng:TạisaokhơngcóCarnegietronglịchsử
nướcMỹ?Quảthực,Carnegienằmtrongsốnhữngnhânvậtítcókhả
năngthànhcơngnhấttrongqkhứcủaHoaKì.Suốttámthậpkỉ
qua,cácsửgialnlúngtúngvềtrườnghợpcủaơng.Trongcácthập
kỉ1940và1950,mộtcuốngiáotrìnhlịchsửHoaKìđượcsửdụng
rộngrãiđãmơtảơnglà“nhânvậtđiểnhìnhnhấtcủakỉnguncơng
nghiệp”.Bathậpkỉsauđó,cácchungialịchsửđưaranhậnxét
rằngCarnegielà“trườnghợpbiệtlệ”.Carnegiemấtnăm1919,vìvậy
sựthayđổivềdưluậnnêutrênkhơngthểlàkếtquảtừbấtkìđiềugì
ơngđãlàm.
ChẳngcógìchắcchắnvềCơngtyThépCarnegie,vềmáyảnh,về
thuốcsơnmóngtayhoặcvềmạchtíchhợp.Chẳngcólíthuyếtnàovề
việcthànhlậptổchức–vốnkhơngthểtínhhếtđượcnhữngyếutốtài
năng,năngkhiếu,khíchấtvàđơikhicảsựngungốccủamỗicánhân
nhàlãnhđạokểtrên–cóthểgiảithíchđượcvềviệclàmthếnàomà
nướcMỹlạilàmđượctốtnhấtđiềunóđãlàm.Tươngtự,khơngphải
ngẫunhiênmàsựnghiệpcủacáccánhânđượcmơtảvàphântích


trongcuốnsáchnàylạithịnhvượngởHoaKì.Đólàvìxãhộinàyvừa
manglạichohọsựkhíchlệ,vừatừchốiviệcdựnglênnhữngràocản
cóthểngăntrởhọhồnthànhtrọnvẹnvậnmệnhcủamình.Dovậy,
cuốnsáchnàylàcâuchuyệnkểvềcáccánhânvàtổchức.Nhưngcác
cánhângiữvịtrítrungtâm,cịncáctổchức,cảcơnglẫntư,đóngvai
trịlàphơngnềnsânkhấu.
NhữngtổchứccủaHoaKìkểtừthờikìNộichiếnchotớinayđã

cungcấpmộtloạtquyềnhạnchodoanhnghiệpmới.Kếtquảlà[tạo
ra]mộtxãhộitrongđómụctiêudườngnhưlàmanglạicơhộibình
đẳngchomọingườiđểtrởnênbấtbìnhđẳng.
Sựtựdothamgiavàohoạtđộngkinhdoanhlàrộngmở[chomọi
người],nhưngkhơngphảilàvơhạn.Việcchốngđộcquyềnlàmộtví
dụ.ĐạoluậtSherman,coimộttộiphạmliênbanglàkẻ“âmmưuhạn
chếmậudịch”,đượcxáclậpthànhluậtvàonăm1890.Andrew
Carnegieđãphớtlờluậtnàytrongsuốtthậpniên1890.KhibịỦyban
Quốchộitriệutậpđểchấtvấnvềhànhđộngnày,ơngnói:“Cácngài
cóthựcsựmongđợinhữngngườiđangchủđộngđấutranhđểtạora
sinhkếtrongngànhsảnxuấtđưaraýkiếnvềnhữngluậtlệvàquyết
địnhcủahọ,vàvềnhữngthứđangđượcápdụngởđây,ởkiavàở
mọinơihaykhơng?...ChưatừngcóaiđềcậpvớitơivềĐạoluật
Sherman,tơinhớlànhưvậy.”Carnegiekhơnghềphảitrảgiáchosự
vơtâmnày.Ơngcịnkhoekhoangvềđiềuđó.Mộtthếkỉsau,Bill
Gatesthểhiệnchínhxácmộttháiđộtươngtựvàtháiđộđókhiếncác
cổđơngcủacơngtyơngtamấthơn225tỷđơla.Thờithếthayđổi.
Luậtlệcũngthayđổitheo.
Khơngcóaitrongsốbảynhânvậtchínhtrongcuốnsáchnàycó
thểgọilà“điểnhình”.Khơngcónhàquảntrịkinhdoanhđiểnhình;
vànếunhưaiđótrongsốhọđượcnhìnnhậnnhưvậy,thìmỗiđặc
tínhcủaơngtasẽkhiếnơngtathậmchícịnkhơngđiểnhìnhhơn.
KhingườitanghiêncứutrêndiệnrộngcácCEOcủagiớidoanh
nghiệpMỹ,điềuấntượngnhấtlàsựđadạngcủahọvớinhữnggiới
hạncụthểmàtơicóthểmơtảngaylậptức.Họsinhtrưởngởkhắp
nơitrongmộtquốcgiacókíchcỡcủamộtlụcđịa.Mộtvàingườisinh
ravàlớnlênởnướcngồi.Họgắnkếtvớinhữngtơngiáovàgiáo
pháikhácnhau.Nhữngdấumốctrênconđườngsựnghiệpcủahọ
cũngkhácnhauvànềntảnggiáodụccủahọcũngvậy.
Cácquansáttrênđúngvớinhữngnhàquảntrịtrongsuốtmộtthế

kỉrưỡiqua,vớimộtvàidấuhiệubáotrướccóýnghĩaquantrọng.
Đầutiênlàvấnđềsắctộc.LịchsửcủagiớikinhdoanhngườiMỹgốc
PhiởHoaKìlàmộtchủđềhấpdẫn.Tuynhiên,trừmộtsốtrường
hợpngoạilệgầnđây,ngườidađencảnamvànữđềukhơngcócơhội
đểlãnhđạomộtcơngtylớncủaMỹ.Điềutươngtựcũngđúngvới
phụnữ.MộtcơngtrìnhnghiêncứuvềnhữngCEOcủa200cơngty
quantrọngnhấttrongnềncơngnghiệpHoaKìvàonăm1917chobiết
khơngcóaitrongsốnàylàngườiMỹgốcPhihayphụnữ.Thậmchí
ngàynayrấthiếmthấythànhviêncủahainhómnày(hiểnnhiên,sự
trùnglấpởđâylàphụnữdađen)lãnhđạomộtcơngtylớncủaMỹ.
Vàonăm2000,chỉcóbaCEOlàphụnữtrongdanhsách500cơngty
lớnnhấtHoaKìcủatạpchíFortune.
Năm1932,FrankW.Taussig,nhàkinhtếhọccaocấptạiHarvard
cùngđồngnghiệplàCarlS.Joslynđãcơngbốnhữngkếtquảcủacuộc
điềutratrêndiệnrộngvềnguồngốcxãhộicủacácnhàlãnhđạo
doanhnghiệpHoaKì.Đểkếtluận,nghiêncứunàytunbốrằng“tất
cảnhữngngườiđànơngcónănglượng,hồibãovàtríthơngminh,
hànhtranghọcvấndẫuchỉlàtaytrắng,đềucóthểgiànhđượcchỗ
đứngtrongthếgiớikinhdoanhvàlàmviệcđểthăngtiếntớiđịavịcao
hơn”.Điềuđángchúýlà,haihọcgiảtrên,saukhitiếnhànhmộtcơng
trìnhnghiêncứutỉmỉvàđắtđỏđếnvậy,lạirútrakếtluậnnàybởivì
nóthiếuchínhxácvềmặtthờiđiểmvàkhơngbaogiờđúngtrong
hiệntại.
Quảthực,kếtluậncủaTaussigvàJoslyntựmâuthuẫnvớichính
nó.Cụmtừ“tấtcảnhữngngườiđànơng”loạibỏmộtnửadânsốlà
nữcủaMỹ.Trongcuốnsáchcủahọkhơngđềcậptớinhữngngười
MỹgốcPhi,nhưngcũngkhơngđặtcâuhỏivềviệckểtừkhichấmdứt
chếđộnơlệtạiMỹvàonăm1865chotớinay,ngườidađenđãkhơng

đượcmiêutảmộtcáchđúngmứctronggiớitinhhoakinhdoanhcủa
HoaKì.ThựctếlàTaussigvàJoslyncóthểđãsửdụngcụmtừkhẳng
định“tấtcảnhữngngườiđànơng”đểminhhọachoviệcphụnữvà
ngườidađen,tứclàhơnmộtnửadânsốMỹ,đãkhơngđượctính
đến.Cảhainhómngườinàyđềuliênquantớikinhdoanhvớivaitrị
vừalàngườilàmthvừalàngườilàmchủ.Nhưngvớitưcáchlà
nhữngnhàquảntrịcủacácdoanhnghiệphàngđầu,trongqtrình
lịchsử,họchỉcấuthànhmộttỉlệrấtnhỏ.
Taussig,Joslynvànhiềungườikháckhơngphảilàthiếuhiểubiết
khitựhỏivềtínhmởvàsựlinhhoạtcủanềnkinhtếMỹ.Họ,giống


nhưmọingườikhác,chỉlàsảnphẩmcủathờiđạimình.Họđãkhơng
thấysựloạitrừhơnnửadânsốHoaKìrakhỏigiớitinhhoakinh
doanhcủaMỹlàbằngchứngchothấymộtđiều:tínhđộcquyền.Họ
thừanhậnrằngcóvàinhómđơngiảnlà“nằmngồinồihầmnhừ”.
Trướcđâyđiềunàylàhiểnnhiên.
Điềugâyấntượngvớihọcũngnhưvớinhiềunhàquansátkhác
làvềnhữngngườiở“bênngồi”chứkhơngphảilànhữngngườiở
“bêntrong”.Vídụ,bạncóthểđiềuhànhmộttrongnhữngdoanh
nghiệplớncủaMỹnếubạnlàmộtngườiDoTháigốcNga.Trướcđây
điềunàycóthậtởmộtđấtnướccótínđồCơđốcgiáochiếmưuthế,
ngơnngữquốcgialàtiếngAnhvànhữngtruyềnthốngluậtphápcai
quảngiớikinhdoanhđượcdựachủyếutrênnhữngnềntảngcủa
Anh.NgườiDoTháigốcNgatrongtrườnghợpnàylàDavidSarnoff,
nhàsánglậpvàtrongnhiềunămlànhàđộctàiđúngnghĩacủaRCA–
CơngtyPhátthanhHoaKì.
Giờđây,khơngcóýnghĩaquantrọngghêgớmgìhơnngồimột
nhãnhiệu,RCAnằmtrongsốnhữngcơngtychủchốtcủaHoaKì
từngtồntạitronggiaiđoạntừnhữngnăm1920đếnnhữngnăm

1980.Nóchiphốingànhviễnthơng,điềunàyrấtdễnhậnranhờ
nhữnghoạtđộnggiảitrímànócungcấp(RCAcóthờigiansởhữu
NBC,tứclàhaitrongsốbahệthốngphátthanhtruyềnhìnhcủaMỹ
lúcbấygiờ)vàđiềunàycũngcóýnghĩasốngcịnđốivớinềnquốc
phịng.Cơngnghệviễnthơngcóthểkhiếnnhữngcontàungồikhơi
giữliênlạcvàtạoramộtđạoqnbằngcáchbiếnmộtđámđơngdân
chúngthànhmộtđơnvịchiếnđấucótổchức.ĐiềukìlạởchỗSarnoff
cólẽđãkhócóthểleotớiđịavịcóvaitrịchủchốtđếnthếnếunhư
ơngtavẫncịnởNgahoặcgiảsửđãdicưsangNhật.
Dovậy,khinóivềviệctựdotiếpcậntới[địavị]quyềnlựccủacác
doanhnghiệpHoaKì,chúngtachắcchắnhiểurõrằngviệctiếpcận
nàycựckìtựdođốivớinhữngainằmtrongcácranhgiới“cóthể
chấpnhậnđược”vàhếtsứcngặtnghèođốivớinhữngainằmngồi
cácranhgiớinày.NgườiCaucasianằmtrongcácranhgiớichophép
–thậmchínếuhọlàngườiDoTháinhưCharlesRevson,thậmchí
nếuhọlàdândicưbầncùng,họcvấnchẳngbaonhiêunhưAndrew
Carnegie,thậmchínếuhọsinhtrưởngcáchxanhữngtrungtâm
quyềnlựckinhdoanhquốcgiavàthủđơnhưSamWalton.Ngườida
đenvàphụnữnằmngồicácranhgiớichophép.


Việclựachọnbảyngườiđượcđềcậpđếntrongcuốnsáchnàyđã
đượchướngdẫntừchínhthựctếkhắcnghiệt,khơngkhoannhượng
này.Nhữngngườidatrắngđượckhắchọachândungtrongsáchlà
nhữngngườihồntồnkhácnhau.Nhưnghọcóđiểmchunglàgiới
tínhvàmàuda.Cịnnhiềukhoảngtrốngchocuốnsáchnàyvềlịchsử
củanhữngnhânvậthàngđầutrongsốphụnữvàngườidađencủa
giớikinhdoanhởMỹ.Cịnvơsốnhữngcâuchuyệnchưađượckể
đángđượclắngnghe.Tuynhiên,nhữngngườimuốnbiếtcáccâu
chuyệnđósẽphảiđọcmộtcuốnsáchkhácchứkhơngphảicuốnsách

này.
Mộtyếutốkhácchiphốiviệclựachọnnhânvậtđểkhắchọachân
dungđólàhọkhơngcịnsốngnữa.Quyếtđịnhnàykháquantrọngvà
đángđểđưarasựgiảithíchnàođó.Lịchsửlàmơnkhoahọcdânchủ.
Bạnkhơngcầnnhữngkíhiệutốnhọc.Tấtcảnhữnggìbạncầnlà
đánhgiá,sẵnsànglàmviệcvànhậnsựtrợgiúpnàođótừbạnbè.
Chẳngthểbănkhoănviệccácsửgiatỏravơcùngkémcỏitrong
việctiênđốnvềtươnglai.Khơnghềcómơhìnhtốnhọcnàosẽxuất
hiệntrongnhữngtrangkếtiếpđểgiúpbạnchỉraaisẽlànhữngngười
khổnglồtronggiớikinhdoanhvàonăm2010(3).Bạnsẽkhơngtìm
thấybấtkìcơngthứckìdiệunàođểgiảimãcácthịtrườngsẽđivề
đâu.
Mộtvàidoanhnhâncóthểthấyhơibựcmìnhvềđiềunày.Người
tavẫnnóicácnhàtưbản“lànhữngngườiđặtcượcvàotươnglai.
Điềucốtlõicủachủnghĩatưbảnlàmộtđịnhhướngtâmlíhướngtới
việcmưucầusựgiàucóvàthịnhvượngtrongtươnglai.”Vàbởivậy,
đâylàlịchsửcủanhữngngười,nhưRobertNoyce,đãnỗlựcđể
khơngphảichịugánhnặngcủalịchsử,nhờvậyhọcóthểthốtravà
làmđượcnhữngđiềukìdiệu.
Tuynhiên,lịchsửđãcómộtđónggópkhágiátrịchonỗlựchọc
hỏivềkinhdoanh.Cácsửgiacólợithếvềquanniệmvàbốicảnh.
Chúngtơibiếtvềnhữngđiềuđãxảyra.Chúngtơibiếtcâutrảlờirốt
cuộclàgì.
Nhữngsinhviênhọccácmơnkhácvềkinhdoanhnhậnthấymình
tronghồncảnhngượclại.Đầutháng10năm1929,IrvingFisher,
nhàkinhtếhọcnổitiếngthếgiớigiảngdạytạiĐạihọcYale,đãnói
rằng“giácổphiếuvươntớimứcnhưthểmộtcaongunvĩnhcửu”.


Thựctếđãkhơngdiễnranhưvậy.Năm1970,tạpchíQuảnlíbán

hàng(SalesManagement)tunbốrằngnămnhàsảnxuấtlốpxenội
địaquymơlớnđềucó“chỗđứnghầunhưvữngchắctrên[thịtrường]
kinhdoanhlốpxeHoaKì”.Đếnnăm1988,bốntrongsốnămnhàsản
xuấttrênđãbuộcphảirờikhỏingành.Tháng10năm1986,tạpchí
FortuneđềcaoKenOlsentrongmộtbàibáo,nóirằngmộtvàidoanh
nhân,như“ngườisánglậpWal-MartlàSamWalton,nếusosánhvới
Olsen,họđãlàmđượcnhữngđiềutốthơnchocổđơnghoặckhiếncổ
đơngcủahọtrởnêngiàucóhơn.Nhưngkhơngaitạorađượcmột
hãngcơngnghiệpmạnhmẽhoặccóýnghĩaquantrọngnhưDEC.Và
dựatrêncơsởđó,Fortunecoiơngta[Olsen]làngườiđạtđượcthành
cơngvĩđạinhất.”Tríchdẫnnàycóthểđượcthấytrongtiểusửcủa
OlsencótiêuđềDoanhnhânưuviệt(TheUltimateEntrepreneur).
KhiFortunechođăngtảibàiviếttándươngấy,DEClàchủsửdụng
laođộnglớnnhấttrongKhốithịnhvượngMassachusetts.Tuynhiên,
năm1992,Olsenbịloạikhỏicơngtydoơngtasánglập.Năm1998,
nhữnggìcịnlạicủaDECbịbánđi.Hiệnnay,DECkhơngcịntồntại.
GiờđâyKenOlsenđượcxemnhưmộttrongnhữngtấmgươngthất
bạilớnnhấttrongkinhdoanh.Chắcchắnngàynaykhơngcịnaicó
nhãýmuốnsosánhơngtavớiSamWaltonnữa.
Cũngtheokiểuviếtnày,sẽcónhiềunhàbìnhluậnđánhgiáJack
WelchcủaGeneralElectric(GE)làdoanhnhânvĩđạinhấtcủaHoa
Kì.VàingườisẽcịngọiơnglàdoanhnhânvĩđạinhấtthếkỉXX.
NhưngnếunhưGEchứngtỏlàkhơngđủkhảnăngtiêuhóanhiềuvụ
thâutómdoanhnghiệpmàcơngtynàyđãthựchiệnthìhẳnngườita
sẽthayđổisuynghĩvềcơngtynày.Ngaytrướckhikếtthúcnhiệmkì
CEOcủaGE,Welchthựchiệnmộtvụmuabánquymơlớn,thâutóm
Honeywellvàonăm2000vớigiátrên30tỷđơla.Nếunhưvụthâu
tómđóthấtbạiđểtạoranhữngnềnkinhtế“hyvọng”,quyềnlựcthị
trườngvàlợinhuậnthìdisảncủaJackWelchsẽlàmộtvụgiaodịch
hờivàítấntượnghơntaitiếngcủaơngtahiệnnay.Vàthựctếlàvụ

giaodịchHoneywelllớnđếnmứckhiếnngườitakhơngbiếtliệunó
[việcsápnhập]cóhoạtđộnghiệuquảkhơng.
Nếunóirằngcácsửgiabiếtđiềuhọbiếtchỉbởivìngườita
thườngnhậnravấnđềsaukhisựviệcđãxảyra,tơixinhoanhỉbiện
minhrằngđiềuđólàsai.Nhữngnhậnđịnhsángsuốtrútrasaukhisự
việcđãxảyrachínhxáclàđiềumànghiêncứulịchsửmanglạicho
hoạtđộngkinhdoanh.Khơngcólĩnhvựcnàokháctrongsốnhững
hoạtđộngcủaconngười–baogồmgiảitrí,thểthao,thờitranghay


chínhtrị–lạiđánhđốngườitabằngnhữngthứnhấtthờinhưkinh
doanh.Ngàynàocũngcómộttựabáo,tuầnnàocũngcómộtcâu
chuyệntrêntạpchí,vàcólẽvớiInternet,chúngtasẽsớmcóthểnói
rằnggiờnàocũngcómột“bậcthầy”chàohàngvềmộtngườihùng
mớitrongkinhdoanhhoặcmộtphươngphápmớiđểgiảiquyết
nhữngvấnđềđãxảyratrướcđócả10nămhoặclâuhơnnữa.Ítra,
việcnghiêncứulịchsửkinhdoanhcóthểthúcđẩymộtnhàquảntrị
đặtcâuhỏivề“giảipháp”mớichonhữngvấnđềchưabaogiờđược
giảiquyết,dùhỏichỉlàđểđấymàthơi:Cáchtiếpcậnnày,ýtưởng
này,cơngtynàythựcsựdiễnranhưthếnào?
Cácsửgiakhơnggiỏihơnaitrongviệcđánhgiáhiệntại.Họmắc
sailầmkhitiênđốntươnglai.Nhưngđơngiảnlàhọkhơngthểbị
đánhbạinếuđưaranhữngdựđốnvềqkhứ.LẽraCoca-Cola
khơngnênthayđổicơngthứccủahọvàonăm1985.Thấykhơng?Lại
đúngnhé.Dovậy,khơngphảingẫunhiênmàcácnhàquảntrịđược
lựachọntrongcuốnsáchnàykhơngcịnsốngnữa.
Nhiềuvấnđềkhácnhauđượcbànluậntrongmỗitrườnghợp
nghiêncứutiểusửcủacuốnsáchnày.Nhữngcâutrảlờikhácnhau
màcácnhàquảntrịấytìmrakhơngchỉsoisángchoviệcphụcdựng
chândungcánhâncủariênghọmàcịnchothấyquatừngthờikì,

nhữngnhucầuđãđượcđápứngnhưthếnàođểtạoranhữngđiềuvĩ
đạitrongthếgiớikinhdoanh.
Chẳnghạnmộtvấnđềnhưvậyđãđượcbàntớitrongcuốnsách
này.Đólàviệcchốngđộcquyền.AndrewCarnegiecóthểđãphớtlờ
nó.ThomasJ.Watson(ngườiđãtạoraIBMvĩđại)thìkhơng.VàBill
Gateslạicàngkhơng.Vấnđềchốngđộcquyềnchỉlàmộtbiểulộhiển
nhiênnhấtcủanhữngmốiquanhệgiữakinhdoanhvànhànước.Tất
cảbảydoanhnhânnàyđãphảihọccáchđểquảnlínhànước,cùng
lúcvớiviệcnhànướcdướiđủhìnhthứcnhưtổchứcluật,ủyban
quốchội,hoặccácvụkiệntụngdânsựhayhìnhsựđangtìmcáchđể
quảnlíhọ.Nhữngmốiquanhệnàycóthểtrởnêncựckìphứctạpvà
mâuthuẫn.Lấymộtvídụ,năm1914,Watsongầnnhưcónguycơ
phảingồitùvìnhữngcáobuộchìnhsựviphạmluậtchốngđộc
quyền.Chotớithậpniên1930,tráingượchồntồn,chínhquyền
liênbang,donhucầutổnghợpvàphântíchvơsốdữliệuvềansinh
xãhộivànhữngchươngtrìnhkhác,trởthànhkháchhàngchủchốt
sửdụngcácsảnphẩmvàdịchvụcủaIBM;vàWatson,trongthếgiới
kinhdoanhcủanềnCộnghịa,trởthànhngườihậuthuẫnnhiệtthành


choTổngthốngFranklinD.Roosevelt.Đếngiữathậpniên1950,cái
bóngcủaviệcchốngđộcquyềnxuấthiệntrởlại.Chínhquyền,dường
nhưđã,chơitrịtayđấmtayxoa.
Nhữngvấnđềkháccũngxuấthiệntrởlại,baogồmqtrìnhphát
triểnmộtdoanhnghiệptừkhikhởisựchotớilúctrởthànhmộthãng
quanliêu,cồngkềnh,việctuyểndụngvàđàotạobộkhungquảnlí,
việcquảnlímốiquanhệvớingườilaođộngvànhữngquanđiểm
khácnhauvềthếgiớitừgócnhìncủadoanhnhânkhiơngtavềgiàvà
[đứngtrước]nhữngtháchthứcmớinảysinh.
Mộtchủđềquantrọngnữagắnkếtbảychươngsáchvớinhau,đó

làtầmnhìn.Bảychươngsáchlàbảycâuchuyệnvềnhữngngườithấy
nhữngđiềumàngườikháckhơngthấyvàthựchiệntốtnhấtcách
phântíchsâusắccủahọ.Họđãsửdụngnhữngcơngcụmàngười
kháccũngcó,nhưngsửdụngbằngkĩnăngtốthơnnhiều.
Vìmụcđíchgì?Đểchiếnthắng.Đểsởhữu.Đểkiểmsốt.Đểsáng
tạo.Đâylàcâuchuyệnvềbảynhàtưbảnbiếtnắmlấynhữngcơhội
dùnhữngngườikhácchỉthấyđólànhữngđiềugượngépmàthơi.
Bảynhàtưbảnnàyđềulànhữngngườidámchấpnhậnrủiro,
nhữngnhàđổimới,nhữngngườiđammêthửnghiệm.Họđềukhao
khátthànhcơnghơncảnỗilosợbịthấtbại.Họđềudũngcảmđể
thayđổikhơngchỉkhimọichuyệntrởnêntồitệđimàcịn,vàđây
mớithựcsựlàđiềukhókhănhơncả,khimọichuyệnđangtốtđẹp.
Họđềulànhữngngườicựckìtựtin,bắtnguồntừcảmgiácan
tồnbẩmsinh(NoycevàWalton)hoặctừviệckhơngtinvàosựphán
xétcủangườikhác(Revson).Dùvìbấtcứlídonào,họđãtintưởng
vàochínhbảnthânmình.Kinhnghiệmchứngtỏniềmtinnàylàxác
đáng.Họcảmthấytàinăngcủamìnhkhơngcóbấtkìgiớihạnnào–
niềmtinấyđơikhikhiếnhọphátcuồnglênvàolúccuốiđời(Ford).
Tấtcảnhữngđiềuđónóilênrằng,khichúngtathayđổigócnhìn,
đặtmìnhtrọnvẹnvàovaitrịcủanhữngconngườiấytrongkinh
doanhvàtrongthếgiớinhưchínhcánhânconngườihọ,chúngta
khámpháranhữngkhácbiệtđángkể.Họlànhữngconngườirất
khácbiệtvớinhữnghồncảnhkhácnhau,nhữngđiểmmạnhvàđiểm
yếucũngkhácnhau.Giờđâythậtkhócóthểhìnhdungraviệccóthể
ăntốicùnglúcvớicảbảyconngườinày.


Nhưngítnhấthọcũngcóhaiđiểmchung.Họlànhữngngười
khổnglồtronggiớikinhdoanhcủathờiđạimình.VàhọlàngườiMỹ.
Tạisaolạilựachọnbảyngườinàyđểnóivềphongcáchlãnhđạokinh

doanhkiểuMỹvàsựthayđổicủanóquathờigian?Vàilídođãđược
nêuraởtrên.Nhữnglídokhácsẽtrởnênrõràngkhibạnđọcsách.
NhưngtơixingợiýlàcómộtcâuhỏihayhơncâuhỏiTạisaolàbảy
ngườinày?,đólà:Tạisaokhơngphảilàbảyngườinày?Vớicâuhỏi
đó,chỉcómộtcâutrảlời:Chẳngcólídonàocả.Bảyconngườinàycó
rấtnhiềuđiềuđểdạychúngtavềkinhdoanh,tổchức,cơngcuộcđấu
tranhvìtựchủcánhân,khảnăngkhaisinhramộtcơngnghệmớivà
vậnhànhnó.
Tháng8năm1866,mộtphóngviênthườngtrúcủatờNewYork
TimesbáocáovềtừNebraska[vùngTrungTâynướcMỹ]rằngviệc
xâydựngtuyếnđườngsắtxunlụcđịalàsựthểhiệncủa“mộtthiên
tàiMỹđíchthực”.Nhữngchươngsauđâycũngsẽkểnhữngvídụvề
những“thiêntàiMỹđíchthực”nhưthế.Trongngànhnghềcủahọ,đó
lànhữngconngườiđãvượtquanhữngđườngbiêngiớimới.
ỞnướcAnh,nhữngngườiđànơngvàphụnữđạtđượcthànhtựu
lớnđượctơnvinhbằngnhữngtướchiệuđãcótừthờiTrungcổ.
Nhữngnghệsĩ,họcgiảvàchiếnbinhsẽđượcphongtướchiệpsĩhoặc
qtộc.KhinhàtriếthọcchínhtrịAnhJohnLockeđượcucầu
phácthảocáctàiliệuphụcvụchoviệccaitrịcácthuộcđịaMỹ,ơng
gợiýrằnghệthốngtơntiqtộcphứctạpvớitướchiệuvàphẩmtrật
màphầnnàođócótínhthếtậpsẽlàđiềucầnthiết.NhưngởMỹ,
ngườitađãthểchếhóanhiềudisảntừthờithuộcAnh(gồmcảnhiều
ýtưởngcủaLocke)vàquaylưnglạivớitướchiệu.HiếnphápHoaKì
dứtkhốtngăncấmviệcbantướchiệu.NữbátướcxứKentcứviệc
traogiảithưởngtạiWimbledon.CịnởMỹ,chẳngcónữhồngnào
đóngvaitrịgìtrongGiảiMỹmởrộngởFlushingMeadow.
Năm1901,ởÝ,hàngnghìnngườixếphàngtrêncácđườngphố
đểchứngkiếnnhàsoạnnhạcqcốGiuseppeVerdiđượcđưavềnơi
annghỉcuốicùng.Hồnggiađãởđó,cũngnhưcácchínhtrịgiahàng
đầu,cácchứcsắcnhàthờvàbaongườidânthườngkhác.Cácnhà

soạnnhạckịchvĩđạicủaÝbaogồmMascagni,LeoncavallovàPuccini
đãởđó.ArturoToscaninichỉhuydàngiaohưởngvàhợpxướngcủa
nhàhátLaScala–mộttrongnhữngnhàhátnhạckịchhàngđầuthế
giới–trìnhdiễnđoạnhợpxướngnổitiếngcủaVerdi:Va,penisiero.
Cùnglúc,đámđơngháthịatheovàgiaiđiệududươngcủahợp


xướngđãvanglêntớitậnThiênđườngvàongàyhơmấy.
ỞMỹ,mộtcảnhtượngnhưvậylàđiềukhơngthểhiểuđược.
Hàngnghìncơngdânxếphàngtrêncácđườngphốvàđồngthanhhát
mộtđoạnhợpxướngcủamộtnhàsoạnnhạcnổitiếngngườiMỹcủa
mộtdịngnhạcnghiêmtúcư?Tơikhơngnghĩvậy.Nhữngconngười
ởđâymớilàquantrọng,họthựcsựquantrọng,họlànhữngnhàq
tộcthựcsự,họlànhữngngườimànhữngngườihiểubiếtnhấtmuốn
tìmhiểu,họchínhlànhữngngườiđượcmơtảtrongcuốnsáchnày.
HọcóthểđãđượcnềnvănhóavànhữngthiếtchếcủaMỹtạora.
Đồngthời,họcóvaitrịhếtsứcquantrọngvìhọđãđịnhhìnhnên
chínhnềnvănhóavànhữngthiếtchếấy.
NướcMỹliệucóđểtâmđếnviệcmộtnhàsoạnnhạcvĩđạiqua
đờihaykhơng?HãythửkểtênmộtnhàsoạnnhạcngườiMỹvĩđại
củadịngnhạcgiaohưởng-thínhphịng.Thậtchẳngdễdànggì.
NhưngtrongđámtangcủaHenryFordvàonăm1947,thốngđốcbang
Michiganđãlệnhchotấtcảcáccơquancủachínhquyềnbangphải
treocờrủ.Cơquanlậpphápcủabangngừnghoạtđộng“đểtưởng
niệmtrướcsựrađicủamộtvĩnhân”.Hàngnghìnngườithamdựlễ
tangcủaFord,chứkhơngphảilàlễtangcủamộtnhàsoạnnhạcnào
đó.Ởđây,nhữngngườisánglậpvàgâydựngnhữngdoanhnghiệp
khổnglồcóýnghĩađặcbiệtnhưnhữngngườisángtácnêncácbản
nhạckịchkinhđiểnởÝ.
Cuộcđờicủabảyconngườinàygiốngnhưmộtchiếcthấukính,

quađólịchsửkinhdoanhcủanướcMỹsẽhiểnhiệndướimắtchúng
ta.


SỰTRỖIDẬYCỦACƯỜNG
QUỐCKINHTẾTỒNCẦU

ANDREWCARNEGIE
GEORGEEASTMAN
HENRYFORD

MỞĐẦU
anhàquảntrịđượckhắchọatiểusửtrongphầnnàyđãđưa
nướcMỹtừmộtcườngquốckinhtếrõràngmớichỉởvịtrí
thứhaitớiđịavịcủamộtthếlựcchiphốithếgiớixétdướicác
khíacạnhsảnlượngkinhtế,thunhậpbìnhqnđầungườivà
tiếnbộcơngnghệ.Nhàlãnhđạokinhdoanhđầutiênmàchúngtađề


cậpđến,AndrewCarnegie,sinhnăm1835ởScotlandvàdicưcùng
giađình13nămsauđó.Chỉbằngquansátđơngiảnnày,chúngtađã
bắtgặpmộthiệntượngcóýnghĩahếtsứcquantrọng.Từthờiđạicủa
Carnegiechotớinay,HoaKìđãđượchưởnglợiíchkhổnglồtừlàn
sóngdicưtựnguyệnlớnnhấttronglịchsửthếgiới.
Tấtnhiên,sựtrớtrêulớnlaocủanướcMỹtrongnhữngnămđầu
Carnegietớiđâylàởchỗkhơngphảitấtcảnhữngcuộcdicưmà
chúngta[ngườiMỹ]đượchưởnglợiđềulàdicưtựnguyện.Carnegie
địnhcưởPittsburgh.Chỉcáchđó72kmvềphíaNamlàVirginia–
bangcủanhữngngườinơlệ.Điliềnvớinhữnghoạtđộngkinhdoanh
nhộnnhịpởPittsburghvàocuốithậpniên1840làmộtxãhộimàở

đómộtsốkẻ–nóinhưlờicủabàiphátbiểubấthủkhinhậmchức
TổngthốngnhiệmkìthứhaicủaAbrahamLincoln–đãlàmgiàutrên
mồhơi,nướcmắtcủangườikhác.Carnegieýthứcsâusắcvềmâu
thuẫncănbảnnàytrongchínhthểMỹvàngaytừbuổiđầu,ơngđãra
sứcủnghộchoviệcxóabỏchếđộnơlệ.
KhiCarnegietớiMỹ,thựctếlàconđườngcủaơngítđượcđảm
bảohơnsovớinhữngnướckhác.VàCarnegiebiếtđiềuđó.Khilớn
tuổihơn,ơngơmghìlấynướcMỹvànhữngconđườngkiểuMỹbằng
tấtcảlịngnhiệttâmcủangườicảiđạo.Ơngthíchthúvớiviệcchịng
ghẹo,chàomờivàđơikhilấysựưuviệtcủaxứsởđãcưumangơngra
đểchâmchọcchuacaynhữngbạnbèngườiÂucủamình.Năm1886,
ơngmởđầumộtcuốnsáchbằngmộtcâumàsaunàysẽtrởnênnổi
tiếng:“Nhữngquốcgiagiàcỗicủathếgiớibịđitrongcáivỏốcsên;
nướccộnghịanàykhuấyđộngqkhứvớicontàutốchànhđang
sầmsậplaotới”.
Năm1848,khivậnsốcủaCarnegiebắtđầuphấtlên,nướcAnh
đanglànềnkinhtếdẫnđầuthếgiới.Cuốinăm1870,sảnlượngthép
củaAnhbằngsảnlượngthépcủanhữngnướccịnlạitrênthếgiới
gộplại.Carnegiesảnxuấtthépchonướcmìnhvàơngđãkhuấyđộng
qkhứcủaquốcgiachơnraucắtrốncủamìnhbằngcontàutốc
hànhđangsầmsậplaotới.Năm1900,nămtrướckhiCarnegienghỉ
hưu,sảnlượngthépcủaMỹđãgấpđơiAnhvàphầnnhiềutrongsố
đólàsảnphẩmcủacácnhàmáythépcủaCarnegie.Đólàloạithépcó
chấtlượngtốtnhất,giáthànhthấpnhấtvàcómặtởkhắpmọinơi.
Làmộtconngười,Carnegiecónhiềuvấnđềmàchúngtasẽbắt
gặplặpđilặplại[khitìmhiểutiểusửcủaơng].Cáchơngxửlínhững


vấnđềnày–baogồmcáchơngđốixửvớinhữngngườiđãgiúpđỡ
ơngthuởbanđầu,vớiđốitác,cáchđốixửvớingườilaođộng–xác

địnhơnglàngườinhưthếnào.Niềmkhátkhaobỏngcháycủaơng
muốnnắmchặtqkhứ(ơngđãmuamộtbấtđộngsảnkhổnglồ
cùngvớimộttịalâuđàiởScotland)vàlàm“rúngđộng”tươnglai
cũngvậy.Mỗiconngườiđượckhắchọachândungtrongcuốnsách
nàyđãphảithừanhậnrằngmìnhgiàucó.Họđãtrởnêngiàucóhơn
nhiềusovớinhữnggìmàhọmongđợikhicịntrẻ.Đốivớitình
huốngnày,Carnegieđãcócáchứngxửhếtsứcđộcđáocủariêng
mình.
Carnegielàmộttrongsốnhữngngườikhổnglồtronggiớikinh
doanhsinhravàothậpniên1830.Tấtcảhọsaunàyđềutrởnênnổi
tiếngvớibiệtdanhkhơngmấyhayho,dùđúnghaykhơng,là“những
namtướckẻcướp”.Vídụ,J.P.MorgansinhsauCarnegiehainăm.
JohnD.Rockefellersinhnăm1839,sauMorganhainăm.Chươngkế
tiếpsẽđềcậptớimộtngườitrẻhơnCarnegie19tuổi:George
Eastman.
Eastmanchưabaogiờbịcoilàmột“namtướckẻcướp”;giữaơng
vàCarnegiecórấtnhiềuđiểmkhácbiệt.Carnegieănnóitrơichảyvà
viếtrấtnhiềusáchbáocólượngấnbảnlớn.Ơngkhiếncuộcsốngtrở
nênthúvị;ơnghamsốngđếnthamlamvàchẳngbaogiờthấycuộc
sốnglàđủ.Pittsburghkhơngđủlớnđểgiữchânơng;trongkhoảng
haithậpkỉhưutrícủamình,ơngphânthờigianrađểsốngởtịanhà
hoalệtạiScotland,ởđâyơngtiêukhiểnvớinhữngngườinổitiếng
trênthếgiớivàởngơinhàlộnglẫytạiManhattan.CólẽCarnegiesẽ
chẳngngạingầnthựchiệnvụđổichácnhưFaustđểlạiđượcsống
thêmlầnnữa.(4)
Tráilại,Eastmantỏraxalánh,lãnhđạm.Ngườiđànơngnàycó
mộtgiatàimàngàynayngườitavẫnkinhdoanh,đólànhữngbức
ảnhchụpơngmàhiệnnayvẫncịnbịchegiấu.Ơngviếtláchchẳng
đượcbaonhiêu,mayralàvàibàibáo,cịnsáchthìcàngkhơng.Cộng
sựthânthiếtnhấtcủaơnglàmộtngườiđànơngcótênlàHenry

AlvahStrong–Strongcóthểcoitrọngơngnhưngchưabaogiờ(như
Strongtựthừanhận)hiểuđượcơng.Mốiquanhệmậtthiếtnhấtcủa
ơnglàvớingườimẹ;nhưngsựumếnơngdànhchobàcũngchẳng
cóbaonhiêu,ngaycảkhingườitacóthểnhìnnhậnnhữngđiềunày
làdosựhạnchếvềmặtthơngtin,sựcảmnhậnnhưthếlàđủtừcả
haiphía.Eastmanlànhàlãnhđạodoanhnghiệpduynhấttrongcuốn