Bài giảng Ngữ văn 10 tuần 19 bài: Phú sông Bạch Đằng - Trương Hán Siêu

BÀI GIẢNG NGỮ VĂN LỚP 10


ĐỀN THỜ TRƯƠNG HÁN SIÊU


I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:
- Trương Hán Siêu (? – 1354) tự là Thăng Phủ, quê ở
tỉnh Ninh Bình.
- Là người có tính tình cương trực, học vấn un
thâm, vừa có tài chính trị, vừa có tài văn chương,
được các vua Trần tin cậy và nhân dân kính trọng.
- Từng là môn khách của Trần Hưng Đạo, làm quan
to dưới bốn đời vua.


I. Tìm hiểu chung:

- Khi mất, được vua tặng tước Thái Bảo,
Thái Phó và được thờ ở Văn Miếu (Hà
Nội).
- Có cơng cùng với Nguyễn Trung Ngạn
soạn bộ “Hồng triều đại chí” và bộ
“Hình thư” để ban hành trong xã hội.


Sơ đồ sông Bạch Đằng ngày nay


BÃI CỌC NGẦM

Dấu tích của những trận thuỷ chiến trên sông Bạch Đằng


Địa danh lịch sử sông Bạch Đằng
- Là một nhánh sông đổ ra biển thuộc Quảng Ninh,
gần Thuỷ Nguyên (Hải Phịng)
- Gắn với các chiến cơng chống qn Nam Hán (Ngô
Quyền - 938), đại thắng quân Nguyên - Mông
(Trần Quốc Tuấn - 1288).
 Sông Bạch Đằng - danh thắng lịch sử và là nguồn
đề tài văn học cho các nhà thơ nhà văn: Trần Minh
Tông (Bạch Đằng giang), Nguyễn Sưởng (Bạch
Đằng giang), Nguyễn Trãi (Bạch Đằng giang phú)
…


2. Tác phẩm:
a. Thể loại:
- Phú:
+ là một thể văn của Trung Quốc, thịnh hành
vào thời Hán
+ được chuyển dụng ở Việt Nam.
- Là một thể văn có vần hoặc xen lẫn văn vần
và văn xuôi.
- Nội dung: tả cảnh vật, phong tục, kể sự
việc, bàn chuyện đời…


2. Tác phẩm:

a. Thể loại:
- Kết cấu: 4 đoạn:
+ Đoạn mở.
+ Đoạn giải thích.
+ Đoạn bình luận.
+ Đoạn kết.
- Có 2 loại:
+ Phú cổ thể.
+ Phú Đường luật.


2. Tác phẩm:
a. Thể loại:
- Bài phú: Thuộc loại phú cổ thể.
(Thường dùng hình thức chủ - khách đối
đáp, có vần nhưng khơng nhất thiết phải
có đối, cuối bài thường được kết lại
bằng thơ).


2. Tác phẩm:
a. Thể loại:

Di tích cịn lại của ” Bạch Đằng giang phú”


b. Hoàn cảnh ra đời:
Trương Hán Siêu sáng tác bài phú này
lúc ông đang là trong thần của nhà Trần
khi có dịp dạo chơi trên sơng Bạch Đằng

(khoảng 50 năm sau chiến thắng Mông –
Nguyên lần thứ hai).


c. Bố cục:
- Đoạn 1: (Khách có kẻ ... cịn lưu): Cảm xúc của nhân
vật “khách” trước cảnh sắc sông Bạch Đằng.
- Đoạn 2: (Bên sông ... ca ngợi): Lời các bô lão kể với
“khách” về những chiến công lịch sử trên sông Bạch
Đằng.
- Đoạn 3: (Tuy nhiên ... lệ chan): Suy ngẫm và bình
luận của các bơ lão về những chiến công xưa.
- Đoạn 4: (Rồi vừa ... đức cao): Lời ca khẳng định vai
trò và đức độ của con người.


II. Đọc – hiểu văn bản:
1. Đoạn 1: Cảm xúc của nhân vật khách” trước
cảnh
sắc
sơng
Bạch
Đằng:
a. Mục đích du ngoạn của “khách”:
“Khách có kẻ …
… mải miết”
- Thưởng thức vẻ đẹp thiên nhiên
- Nghiên cứu cảnh trí đất nước, bồi bổ kiến thức.

b. Những địa danh mà “khách”
nhắc đến:

TƯ MÃ THIÊN

- Những địa danh của Trung Quốc:
“Sớm gõ thuyền…
… tha thiết”
 lấy từ sách vở của Trung Quốc
bằng trí tưởng tượng → không
gian to lớn (biển lớn, sông hồ,
những vùng đất nổi tiếng)


- Những địa danh ở Việt Nam: địa danh cụ thể,
hình ảnh thật hiện ra trước mắt:
“Qua cửa Đại Than…
… xương khơ”
 cảnh hiện lên hùng vĩ, lớn lao, hồnh tráng
 song cũng ảm đạm, hiu hắt.


- Đặc điểm nổi bật của nhân vật khách:
+ Tâm hồn phóng khống, thích du ngoạn và từng đi
đây đi đó.
+ Dù vậy nhưng cái “tráng chí bốn phương” vẫn còn
chưa thỏa.


c. Cảm xúc của khách khi du ngoạn trên sông Bạch

Đằng:
Vừa vui vừa tự hào, vừa buồn đau nuối tiếc:
- Vui bởi cảnh sông nước hùng vĩ, thơ mộng: “Nước
trời”: một sắc, “phong cảnh”: ba thu.
- Tự hào trước con sơng đã từng ghi dấu bao chiến tích:
“Sơng chìm … khô”


- Buồn đau nuối tiếc vì chiến trường xưa một thời
oanh liệt, nay trơ trọi, hoang vu, dòng thời gian
làm mờ bao dấu vết:
“Buồn vì cảnh …
… cịn lưu”


2. Đoạn 2: Lời kể của các bô lão với “khách”
về những chiến công lịch sử trên sông Bạch
Đằng:
a. Nội dung lời kể:
“Đây là nơi ….
… Hoằng Thao”
- Hồi tưởng về trận “Ngô chúa phá Hoằng Thao”
- Tập trung kể cụ thể theo trình tự diễn biến chiến
tích “Trùng Hưng nhị thánh bắt Ô Mã”:


Ngô Quyền chỉ huy tướng sỹ đánh bại quân Nam Hán trên
sông Bạch Đằng(năm 938)

QUÂN TA PHẢN CÔNG


QUÂN TA PHẢN CÔNG


“ÁNH NHẬT NGUYỆT CHỪ PHẢI MỜ”


“CHIẾN LŨY BẮC NAM CHỐNG ĐỐI”