Hướng dẫn ôn tập và làm bài tốt các môn thi tốt nghiệp THPT 2011

H
NG D N
ÔN T P VÀ LÀM BÀI
CÁC MÔN THI
T T NGHI P THPT
2011

www.VNMATH.com


H

ng d n h c và làm bài thi t t nghi p THPT mơn Tốn

I.

nh h

ng chung khi ơn t p và làm bài thi

1. Kinh nghi m ôn t p
- H c 7 ch đ l n theo sách H ng d n Ôn t p thi t t nghi p THPT n m h c
2010 – 2011, mơn Tốn c a Nhà xu t b n giáo d c; tham kh o thêm C u trúc
đ thi n m 2010, mơn Tốn; tham kh o đ thi t t nghi p THPT mơn Tốn
nh ng n m g n đây.
- Nh và hi u đ c t t c các công th c trong Sách giáo khoa THPT l p 12,
bi t v n d ng vào các bài t p c th .
- M c dù tr ng tâm ki n th c thi t t nghi p t p trung ch ng trình l p 12
nh ng ph n l n các bài toán THPT đ u liên quan đ n vi c rút g n m t bi u
th c, gi i ph ng trình và b t ph ng trình b c nh t, gi i ph ng trình và b t
ph ng trình b c hai, gi i h ph ng trình, gi i ph ng trình ch a d u giá tr

tuy t đ i, gi i ph ng trình ch a n m u, gi i ph ng trình vơ t . H c sinh
c n ph i n m v ng các ki n th c, k n ng nói trên và m t s ki n th c liên
quan đ c h c các l p 7, 8, 9, 10 nh : quy t c phá ngo c, quy t c nhân hai đa
th c, quy t c chia đa th c cho đa th c (tình hu ng th ng g p là chia tam th c
b c hai cho nh th c b c nh t), đ nh lí v d u c a nh th c b c nh t, đ nh lí v
d u c a tam th c b c hai.
2. Kinh nghi m làm bài thi
- H c sinh c n ph i chú ý ‘tiêu chí 3 : úng –
k t qu đúng, đ ý, trình bày đ p.

-

p’ trong m t bài thi:

+ H c sinh ph i vi t đúng các cơng th c tốn, vi t đúng các kí hi u tốn, rút
g n đúng các bi u th c và k t qu đúng t t c các phép tốn.
+ H c sinh ph i trình bày đ ý; các bài toán thi t t nghi p bám sát n i dung
sách giáo khoa và đ u có quy trình gi i, vì v y h c sinh ph i trình bày đ y đ
các ý trong quy trình gi i m t bài tốn nh : quy trình kh o sát và v đ th hàm
s , quy trình tìm giá tr l n nh t và nh nh t c a hàm s trên m t t p h p, quy
trình tính tích phân b ng ph ng pháp đ i bi n...Thang đi m c a bài thi s c n
c vào các b c trong quy trình gi i tốn, n u h c sinh trình bày đ các ý thì s
khơng b m t đi m. Ngoài ra, h c sinh c n ph i có đáp s ho c k t lu n trong
l i gi i m i bài toán vì bi u đi m th ng có 0,25 đi m ph n k t lu n, đáp s .
+

đ t đi m cao, h c sinh ph i trình bày đ p, di n đ t t t, các ý rõ ràng.
1

www.VNMATH.com

Thang đi m c a bài thi th ng có sau m i suy lu n logic ho c sau m i phép
bi n đ i, tính giá tr bi u th c... Vì v y, sau m i suy lu n logic ho c bi n đ i,
tính tốn bi u th c…; h c sinh nên xu ng dịng, chia ý rõ ràng. Tránh tình
tr ng vi t l i gi i m t bài toán nh vi t m t đo n v n, khi đó n u h c sinh sai
dịng cu i cùng thì có th b m t nhi u đi m.
- t đi u ki n và ki m tra đi u ki n: Khi vi t m i bi u th c toán h c, n u g p
bi u th c ch a n m u, bi u th c ch a c n b c hai, bi u th c logarit, h c sinh
c n có thói quen đ t đi u ki n đ các bi u th c có ngh a. Ngồi ra, v i bi u
di n đ i s c a s ph c Z=a+bi ta ph i đi u ki n a, b là các s th c. Tr c khi
k t lu n đáp s bài tốn, h c sinh c n có thói quen ki m tra l i đi u ki n.

II.

- Làm bài d đ c ng c tinh th n: H c sinh c n đ c đ thi vài l t, ch n bài d
làm tr c và vi t ngay vào bài thi, khi trình bày đ c vào bài thi, tinh th n làm
bài c a h c sinh s t t h n. Bài kh o sát và v đ th hàm s là bài có s n quy
trình gi i và ln xu t hi n trong các kì thi t t nghi p THPT, h c sinh có th
làm ngay bài kh o sát tr c. N u h c sinh làm bài khó khơng ra k t qu thì có
th m t tinh th n làm bài.
nh h ng ôn t p t ng ch đ
1. Ch đ
ng d ng đ o hàm đ kh o sát và v đ th c hàm s . H c sinh
c n n m v ng các v n đ sau đây:
- Quy trình kh o sát và v đ th các hàm s : hàm đa th c b c ba, hàm trùng
ph ng, hàm phân th c b c nh t trên b c nh t. Trong ph n này, h c sinh c n luy n
t p nhi u k n ng tính đ o hàm, xét d u đ o hàm, l p b ng bi n thiên c a hàm s .
- Ph ng pháp l p ph ng trình ti p tuy n: ti p tuy n t i ti p đi m cho
tr c, ti p tuy n đi qua m t đi m cho tr c, ti p tuy n có h s góc cho tr c, ti p

tuy n song song ho c vng góc v i m t đ ng th ng cho tr c.
- Các d ng ti m c n c a đ th hàm s : ti m c n đ ng, ti m c n ngang.
- S liên h gi a s giao đi m c a đ ng th ng và đ th hàm s v i s
nghi m th c phân bi t c a ph ng trình hồnh đ giao đi m.
- D u hi u nh n bi t hàm s đ ng bi n, hàm s ngh ch bi n trên m t kho ng
xác đ nh; đi u ki n đ hàm s đ ng bi n, ngh ch bi n trên m t kho ng xác đ nh.
- Các đi u ki n đ hàm s có c c tr :
đi u ki n đ đ hàm s đ t c c đ i, c c ti u.

i u ki n c n đ hàm s đ t c c tr ,

- Ph ng pháp tìm giá tr l n nh t và giá tr nh nh t c a hàm s trên m t
t p h p s (đo n, kho ng, n a kho ng). Kh o sát tr c ti p hàm s ban đ u ho c
ho c kh o sát gián ti p hàm s c a bi n m i (đ i bi n).
2


www.VNMATH.com

- Ph ng pháp v n d ng tính đ n đi u c a hàm s đ ch ng minh b t đ ng
th c, gi i ph ng trình.
2. Ch đ Hàm s l y th a, hàm s m và hàm s logarit. H c sinh c n
n m v ng các v n đ sau:
- i u ki n xác đ nh c a bi u th c logarit.
-

o hàm c a hàm l y th a, hàm s m và hàm s logarit.

- Các ph ng pháp bi n đ i t ng đ ng gi i ph ng trình, b t ph
m , logarit: ph ng pháp logarit hóa, ph ng pháp đ a v cùng c s .

- Ph

ng pháp đ t n ph gi i ph

- Ph

ng pháp th , ph

ng trình, b t ph

ng trình

ng trình m , logarit.

ng pháp đ t n ph gi i h ph

ng trình m , logarit.

3. Ch đ Nguyên hàm, tích phân và ng d ng. H c sinh c n n m v ng các
v n đ sau:
- Các công th c đ o hàm đ

c gi i thi u trong Sách giáo khoa l p 11.

- B ng nguyên hàm, tích phân c a m t s hàm s th
hàm s m , hàm s logarit, hàm s l ng giác

ng g p: Hàm l y th a,

- Ph ng pháp đ i bi n s tính nguyên hàm, tích phân: Chú ý đ i bi n s đ ng

th i v i đ i vi phân, v i bài tốn tính tích phân thì đ i bi n s đ ng th i v i đ i vi
phân và đ i c n. Chú ý: vi phân và c n ph i đ c vi t t ng ng v i bi n d i d u
nguyên hàm.
d

- Ph ng pháp tính nguyên hàm t ng ph n, tích phân t ng ph n. N u bi u th c
i d u ngun hàm tích phân có m t trong d ng P ( x ).sinx, P ( x ).cos x, P ( x ).e x

v i P ( x ) là hàm đa th c, ta ch n u  P ( x ); n u bi u th c trong ngun hàm tích
phân có d ng P ( x ).ln x v i P ( x ) là hàm đa th c, ta ch n u  ln x; n u bi u th c
d

i d u nguyên hàm tích phân có d ng

các tr
l

x
x
ho c
ta ch n u  x; trong
2
sin x
cos2 x

ng h p trên, ch n dv là thành ph n còn l i d

i d u nguyên hàm tích phân.

- V i nguyên hàm, tích phân c a hàm l ng giác, h c sinh c n chú ý cơng th c

ng giác bi n tích thành t ng, công th c nhân đôi (Sách giáo khoa l p 10). Chú

ý: d  sin x   cos xdx, d  cos x    sin xdx, d  c otx  

dx
.
sin2 x

- ng d ng tích phân tích di n tích hình ph ng.
làm t t ph n này, h c sinh c n
rèn k n ng tính tích phân c a hàm ch a d u giá tr tuy t đ i; k n ng xét d u bi u th c
3


www.VNMATH.com

b c nh t, bi u th c b c hai, phân th c h u t b c nh t trên b c nh t.
H c sinh có th b 0 đi m ph n này n u vi t nh m cơng th c di n tích
b

b

a

a

S   f  x  dx , công th c chính xác ph i là S   f  x  dx sau khi gi i thích v
d u c a f  x  , h c sinh m i đ
-

c phá d u giá tr tuy t đ i.

ng d ng tích phân tích th tích kh i tròn xoay.
4. Ch đ s ph c. H c sinh c n n m v ng nh ng v n đ sau:

- D ng đ i s c a s ph c, ph n th c và ph n o c a s ph c, s ph c liên
h p c a m t s ph c, mô đun c a s ph c, đi u ki n đ m t s ph c là s th c,
đi u ki n đ m t s ph c là s thu n o. Chú ý: Khi vi t d ng đ i s z  a  bi ta
ph i có đi u ki n a, b là các s th c.
- Phép toán gi a hai s ph c. Chú ý: v i các s th c a, b, c, d ta có

a  bi  a  bi  c  di  ac  bd bc  ad

 2
 2
i , c 2  d 2  0 . Ta có th áp d ng
2
2
c  di  c  di  c  di  c  d
c d





h ng đ ng th c đáng nh đ i v i các s ph c.
- Ph ng trình b c nh t đ i v i s ph c: s d ng phép toán gi a các s
ph c ho c s d ng d ng đ i s c a s ph c đ gi i ph ng trình.
- Ph ng trình b c hai nghi m ph c: az2  bz  c  0 . N u   0 ho c
  0 thì có th s d ng cơng th c nghi m nh công th c nghi m c a ph ng

trình b c hai đã h c
là s

z1,2 

l p 9, n u   0 thì z1,2 

th c thì ph i ch n các s

b  i 

2a

th c m, n đ

b   m  ni 
.
2a

. N u  không ph i

   m  ni  , ta có
2

- S d ng d ng đ i s c a s ph c đ tìm c n b c hai c a s ph c.
- Bi u di n hình h c c a s ph c: Tìm t p h p đi m bi u di n s ph c th a
mãn m t tính ch t xác đ nh. Tình hu ng th ng g p là vi t z  x  yi v i x, y là
các s th c, bi n đ i tính ch t c a z t
trình đ ng th ng ho c đ ng tròn.

ng đ

ng v i x, y th a mãn m t ph

ng

- D ng l ng giác c a s ph c (dành cho h c sinh ban nâng cao): Cho s
ph c d i d ng đ i s , bi u di n s ph c d i d ng l ng giác, tìm acgumen, s
4


www.VNMATH.com

d ng cơng th c Moa-vr tìm l y th a b c n c a s ph c; s d ng d ng l
đ th c hi n phép toán gi a hai s ph c.

ng giác

5. Ch đ Kh i đa di n. H c sinh c n chú ý nh ng v n đ sau
- Công th c tính di n tích tam giác, di n tích hình thang, di n tích hình ch
nh t, th tích kh i chóp, th tích kh i l ng tr tam giác và l ng tr t giác.
- Trong ph n th tích, h c sinh th ng ph i tính đ ng cao c a hình chóp
ho c hình l ng tr . Các tình hu ng th ng g p: hình chóp ho c hình l ng tr có
m t m t bên vng góc v i m t đáy, khi đó đ ng cao c a hình chóp ho c hình
l ng tr là đ ng cao c a m t bên; hình chóp đ u có đ ng cao đi qua tâm c a m t
đáy, hình l ng tr đ ng có đ ng cao b ng c nh bên.
làm t t ch đ này, h c sinh ph i nh đ nh lí Pytago trong tam giác
vng, đ nh lí cosin trong tam giác, h th c liên h gi a góc và c nh trong tam
giác vng. Ngồi ra, h c sinh c n n m v ng d u hi u nh n bi t đ ng th ng
vng góc v i m t ph ng, d u hi u nh n bi t hai đ ng th ng vng góc, góc gi a

đ ng th ng và m t ph ng, góc gi a hai m t ph ng.
-

6. Ch đ Hình c u, hình tr , hình nón
- N m v ng cơng th c di n tích m t c u, th tích kh i c u, di n tích xung quanh
c a hình tr , th tích kh i tr , di n tích xung quanh c a hình nón và th tích kh i nón.
- V i d ng tốn hình c u, h c sinh ph i bi t xác đ nh tâm m t c u ngo i ti p đa
di n. M t s tr ng h p th ng g p: các đ nh đa di n cùng nhìn hai đi m c đ nh d i
m t góc vng, khi đó tâm m t c u là trung đi m đo n n i hai đi m c đ nh; hình chóp
đ u có tâm m t c u ngo i ti p thu c đ ng cao. Nh v y, đ n m v ng d ng toán này,
h c sinh ph i n m v ng các lo i quan h vng góc: đ ng th ng vng góc v i đ ng
th ng, đ ng th ng vng góc v i m t ph ng, hai m t ph ng vng góc.
7. Ph

ng pháp t a đ trong khơng gian

- N m v ng công th c t a đ tích có h

ng c a hai véc t . Bi t s d ng

tích có h ng c a hai véc t đ tính di n tích tam giác, tính th tích kh i h p, th tích
kh i t di n (ban nâng cao). S d ng tích có h ng c a hai véc t đ xác đ nh véc t ch
ph ng c a đ ng th ng khi véc t ch ph ng vng góc v i hai véc t cho tr c, s
d ng tích có h ng c a hai véc t đ xác đ nh véc t pháp tuy n c a hai m t ph ng khi
véc t pháp tuy n vng góc v i hai véc t cho tr c.
- N m v ng các d ng ph

ng trình đ

ng th ng: ph

5

ng trình tham s và ph

ng


www.VNMATH.com

trình chính t c, n m v ng ph ng trình m t ph ng và ph ng trình m t c u. Chú ý các
d ng m t ph ng đ c bi t (song song v i các m t ph ng t a đ , ch a các tr c t a đ ,…).
-

L p ph

ng trình m t ph ng th a mãn m t trong các đi u ki n: m t

ph ng ch a ba đi m phân bi t, ch a m t đ ng th ng và m t đi m ngoài đ ng th ng, đi
qua m t đi m và vng góc v i m t đ ng th ng cho tr c, đi qua m t đi m và song
song v i m t m t ph ng cho tr c, đi qua m t đi m và song song v i hai đ ng th ng
cho tr c, ti p xúc m t c u t i m t đi m cho tr c, m t ph ng ch a m t đ ng th ng và
song song v i m t đ ng th ng khác.
- L p ph ng trình đ ng th ng th a mãn m t trong các đi u ki n sau: đ ng th ng đi
qua hai đi m cho tr c, đi qua m t đi m và song song v i m t đ ng th ng cho tr c, đi
qua m t đi m và vng góc v i m t m t ph ng cho tr c, đi qua m t đi m vng góc v i
hai đ ng cho tr c, đi qua m t đi m đ ng th i vng góc và c t m t đ ng cho tr c,
đ ng th ng là giao tuy n c a hai m t ph ng cho tr c.
- L p ph ng trình m t c u th a mãn m t trong các đi u ki n sau: m t c u có tâm và
bán kính cho tr c, có tâm và đi qua m t đi m cho tr c, có tâm và ti p xúc v i m t m t

ph ng cho tr c, có tâm và ti p xúc v i m t đ ng th ng cho tr c (ban nâng cao), ch a
b n đi m cho tr c.
- Góc gi a hai đ

ng th ng, góc gi a hai m t ph ng (ban nâng cao).

- Kho ng cách t m t đi m đ n m t ph ng, kho ng cách t m t đi m đ n đ ng th ng,
kho ng cách gi a hai đ ng th ng chéo nhau.
- V trí t ng đ i c a hai đ ng th ng, v trí t ng đ i c a đ ng th ng và m t ph ng,
v trí t ng đ i c a hai m t ph ng
Th c s Nguy n S n Hà
Tr ng THPT Chuyên H S ph m Hà N i

6


làm t t bài thi t t nghi p THPT môn V t lý
V i môn V t lý, theo tài li u ôn thi TNPT c a B GD& T n m h c 2010– 2011,
ch ng trình thi môn V t lý g m các ph n: Dao đ ng và sóng c h c; Dao đ ng đi n
t và dịng đi n xoay chi u; Tính ch t sóng c a ánh sáng; L ng t ánh sáng; S
l c v thuy t t ng đ i h p; H t nhân nguyên t ; Vi mơ, v mơ;
ng l c h c v t
r n.
Vì v y, các em có th d a vào phân chia đó đ b trí và s p x p th i gian h c ôn t ng
ph n trong kho ng th i gian h p lý. Cu i đ t ơn t p, các em nên b trí th i gian ôn t p
t ng h p t t c các ph n.
Th hai, đ i v i môn V t lý, các em c n ôn t p lý thuy t và luy n làm bài t p.
V lý thuy t v t lý.
u tiên, các em c n nh các khái ni m, đ nh ngh a, đ nh lu t trong sách giáo khoa
chính xác v m t ý ngh a v t lý. N u các em h c không k , ch nh mang máng ho c

h c v t thì các em d m c ph i sai l m khi làm bài.
Ví d : Trong các khái ni m dao đ ng c h c. Phát bi u nào sau đây là đúng:
A. Dao đ ng tu n hoàn là dao đ ng mà v trí c a v t đ c l p l i nh c sau
nh ng kho ng th i gian b ng nhau.
B. Dao đ ng t do là dao đ ng ch ph thu c vào các đ c tính c a h , khơng
ph thu c vào y u t bên ngoài.
C. Dao đ ng đ c duy trì khơng c n tác d ng c a ngo i l c tu n hoàn đ c
g i là t dao đ ng.
D. Dao đ ng c ng b c là dao đ ng đ c duy trì do tác d ng c a m t ngo i
l c bi n đ i.
T đ bài, các em th y ph ng án A nói v khái ni m dao đ ng tu n hoàn. đây, tr ng
thái đ c l p l i bao g m v trí và h ng chuy n đ ng c a v t. Vì v y, ph ng án A
ch a chính xác. Ph ng án B nói v khái ni m dao đ ng t do. Chu k c a dao đ ng t
do ph thu c vào các đ c tính c a h và khơng ph thu c vào các y u t bên ngồi. Vì
v y, ph ng án B c ng ch a chính xác. Ph ng án D nói v khái ni m dao đ ng c ng
b c.Trong đó, ngo i l c ph i bi n đ i tu n hoàn. Vì th , ph ng án D khơng đúng.
Ph ng án C nói v t dao đ ng. Dao đ ng đ c duy trì khơng c n tác d ng c a ngo i
l c tu n hoàn đ c g i là t dao đ ng. Vì v y, ph ng án đúng là ph ng án C.
Ví d : câu 30, đ thi t t nghi p THPT 2009 mã đ M134.
Khi nói v sóng c h c, phát bi u nào sau đây sai?

7


www.VNMATH.com

A.Sóng trong đó các ph n t c a mơi tr
ph ng truy n sóng g i là sóng ngang.

ng dao đ ng theo ph

ng vng góc v i

B.B c sóng là kho ng cách gi a hai đi m g n nhau nh t trên cùng m t ph
sóng mà dao đ ng t i hai đi m đó ng c pha nhau.
C.Sóng trong đó các ph n t c a mơi tr
truy n sóng g i là sóng d c.

ng dao đ ng theo ph

ng truy n

ng trùng v i ph

ng

D. T i m i đi m c a mơi tr ng có sóng truy n qua, biên đ c a sóng là biên đ dao
đ ng c a ph n t môi tr ng.
c đ bài, các em th y ph ng án A nói v sóng ngang, ph ng án B nói v b c
sóng, ph ng án C v sóng d c, ph ng án D v biên đ sóng. Các em nh l i chính
xác các khái ni m s th y ph ng án B là sai và ch n ph ng án đó. Vì b c sóng là
kho ng cách gi a hai đi m g n nhau nh t trên cùng m t ph ng truy n sóng mà dao
đ ng t i hai đi m đó cùng pha nhau.
V lý thuy t, chúng ta c n ph i hi u đ c đi m c a các khái ni m và các đ i l ng v t lý.
i v i các đ i l ng v t lý, chúng ta c n nh cơng th c (n u có) và các công th c liên
h gi a các đ i l ng v t lý đó. Vì trong đ thi, các công th c đ u đ c bi n đ i.
i v i đ c đi m c a các khái ni m, các đ i l ng v t lý, các em c n hi u đ c đi m
riêng c a t ng khái ni m, đ i l ng v t lý và so sánh gi a các đ i l ng g n gi ng
nhau.
Ví d : câu 39, đ thi t t nghi p THPT 2010 mã đ M137.

Tia t ngo i:
A.
B.
C.
D.

không truy n đ c trong chân không.
đ c ng d ng đ kh trùng, di t khu n.
có kh n ng đâm xuyên m nh h n tia gamma.
có t n s t ng khi truy n t khơng khí vào n c.

Theo đ c đi m c a tia t ngo i, các em bi t chúng có ng d ng đ kh trùng, di t
khu n. Nh ng chúng ta có th h c các ki n th c theo cách liên k t v i nhau và h th ng
các đ n v ki n th c cùng d ng v i nhau. Trong thang sóng đi n t , chúng ta bi t b c
sóng c a tia t ngo i dài h n b c sóng c a tia gamma. Sóng đi n t có th lan truy n
trong chân không nên tia t ngo i c ng truy n đ c trong chân không. Mà ta bi t b c
sóng càng l n thì n ng l ng càng nh và kh n ng đâm xun càng kém. Vì v y, tia t
ngo i có kh n ng đâm xuyên kém h n tia gamma. Ngồi ra, chúng ta bi t khi b c x
sóng đi n t truy n t môi tr ng này sang mơi tr ng khác thì t n s khơng thay đ i.

8


www.VNMATH.com

V y nên, t n s c a tia t ngo i không thay đ i khi truy n t khơng khí vào n
v y, ph ng án đúng là B.

c. Nh

Ví d : câu 24, đ thi t t nghi p THPT 2009 mã đ M134.
t m t đi n áp xoay chi u vào hai đ u đo n m ch ch

có t

đi n thì

A. t n s c a dòng đi n trong đo n m ch khác t n s c a đi n áp gi a hai đ u đo n
m ch.
B. c ng đ dòng đi n trong đo n m ch s m pha /2 so v i đi n áp gi a hai đ u đo n
m ch.
C. c ng đ dòng đi n trong đo n m ch tr pha /2 so v i đi n áp gi a hai đ u đo n
m ch.
D. dòng đi n xoay chi u không th t n t i trong đo n m ch.
Theo đ c đi m c a m ch đi n xoay chi u ch ch a t đi n, chúng ta bi t t n s c a dòng
đi n b ng t n s c a đi n áp, c ng đ dòng đi n xoay chi u ch y qua t đi n s m pha
/2 so v i đi n áp gi a hai đ u đo n m ch. V y, ph ng án đúng là ph ng án B.
V bài t p v t lý
Tr c tiên, các em c n đ c k đ u bài, tóm t t n i dung bài toán, đ i đ n v (trong
tr ng h p s d ng công th c liên h gi a các đ i l ng v t lý khác lo i), không c n
đ i đ n v (trong tr ng h p s d ng công th c t l gi a các đ i l ng v t lý cùng
lo i). N u s xu t các em s tính tốn sai bài tốn. Khi tính tốn v i phép tính có s m ,
các em nên tính các s riêng và tính ph n s m riêng. Nh v y, các em s gi m b t
m c đ ph c t p c a phép tính và h n ch s nh m l n trong tính tốn.
Ngồi ra, khi đ c m t bài tốn v t lý, các em c n chuy n đ c t các d ki n bài cho
thành các đ i l ng v t lý t ng ng và liên h v i các công th c hay đ nh lu t t ng
ng. Vì v y, khi h c m t công th c v t lý, các em c n hi u rõ ý ngh a v t lý c a các đ i
l ng v t lý trong công th c và đ n v c b n theo h SI.
khi áp d ng, các em bi t
v n d ng công th c t ng ng và đ i đ n v c a các đ i l ng v t lý phù h p v i bài

tốn.
Ví d : câu 26, đ thi t t nghi p THPT 2009 mã đ M134.
M t sóng ngang truy n theo chi u d ng tr c Ox, có ph ng trình sóng là: u = 6cos(4 t
– 0,02 x); trong đó x tính b ng cm, t tính b ng s. Sóng này có b c sóng là
A.100cm.
B. 150cm.
C. 50cm.
D. 200cm.

9


www.VNMATH.com

T đ u bài, chúng ta nh l i ph ng trình sóng truy n theo chi u d ng tr c Ox:
u = A.cos(2 ft - 2 x/). Trong đó, f là t n s sóng có đ n v là Hz; là b c sóng có đ n
v là m ho c cm; x là t a đ c a đi m kh o sát so v i ngu n O có đ n v là m ho c cm.
i chi u công th c t ng quát và công th c đ bài cho, chúng ta thu đ c f = 2Hz; =
100cm. V y, ph ng án đúng là ph ng án A.
Ví d : câu 16, đ thi t t nghi p THPT 2010 mã đ M137.
t đi n áp u = Ucost (v i U và không đ i) vào hai đ u m t đo n m ch có R,L,C m c
n i ti p. Bi t đi n tr thu n R và đ t c m L c a cu n thu n c m đ u xác đ nh còn t
đi n có đi n dung C thay đ i đ c. Thay đ i đi n dung c a t đi n đ n khi công su t
c a đo n m ch đ t c c đ i thì th y đi n áp hi u d ng gi a hai b n t đi n là 2U. i n
áp gi a hai đ u cu n c m thu n lúc đó là:
A.

2U.

B.

3U.

C.

2U.

D.

U.

Chú ý: trong bài tốn kh o sát bi n thiên, các em nên s d ng cơng th c có ch a ph n
l n các đ i l ng là h ng s , ch có m t đ i l ng bi n thiên.
c đ bài, chúng ta th y hi n t ng x y ra khi thay đ i C đ công su t c a đo n m ch
đ t c c đ i là hi n t ng c ng h ng. Các em áp d ng công th c P = I2.R. Khi R không
thay đ i, đ công su t c a đo n m ch đ t c c đ i thì c ng đ dòng đi n trong m ch
ph i đ t giá tr c c đ i. N u các em s d ng công th c: P = U.I.cos, chúng ta ch bi t có
U là h ng s cịn I và ch a bi t rõ, nên chúng ta không s d ng công th c này. Khi đã
xác đ nh đ c hi n t ng x y ra là c ng h ng, chúng ta d a vào đ c đi m c a hi n
t ng c ng h ng, ta có: ZL = ZC hay UL = UC. V y, đi n áp gi a hai đ u cu n c m
thu n lúc đó là 2U. Ph ng án đúng là ph ng án C.
Sau khi ôn t p chu đáo, các em đã n m v ng đ c các ki n th c c b n. Các em nên t
b trí th i gian luy n t p v tâm lý thi và t c đ làm bài. Th i gian làm m t đ thi nhà
ch đ c phép b ng 2/3 th i gian thi chính th c, đ trong lúc thi chính th c do tâm lý,
chúng ta s làm ch m h n nhà.
Cu i cùng, v kinh nghi m khi làm bài thi tr c nghi m, các em nên đ c k t ng câu h i
và phân tích đ bài c n th n trong th i gian ng n ít h n 1phút. Và làm đ c câu nào, các
em ph i đ m b o ch c ch n câu đó. Do s l ng câu h i nhi u và th i gian làm bài m i
câu cho phép trong kho ng th i gian m t phút r i. N u các em làm bài c u th , nhanh
chóng thì khi xem l i các em s m t bình t nh và khơng th xem l i đ c tồn b bài

làm c a mình.
Th c s Nguy n
(Tr
10

c Lâm

ng: THPT chuyên HSP Hà N i)


Bí quy t làm bài thi t t nghi p THPT môn Ng V n
C u trúc c a đ thi t t nghi p n m h c này v n n đ nh, g m có ph n chung b t
bu c và ph n t ch n v i thang đi m r t rõ ràng. Sau đây là m t s ý c a cá nhân
trao đ i cùng các em tham kh o khi làm bài thi đ đ t đ c yêu c u t t nh t có th .
Tr c h t, v i câu 2 đi m, lo i câu ki m tra ki n th c c b n v v n h c s , v tác
gia, tác ph m, các em c n thu c trong nh ng ph n đ c h c trên l p mà các th y cô đã
l u ý. Tuy là ki n th c c n thu c lòng, song c ng c n n m v ng m t s v n đ mang
tính khoa h c đ trình bày đúng v i yêu c u c a đ bài.
Ví d , gi i thi u s nghi p sáng tác c a Nguy n Ái Qu c – H Chí Minh, nên chú ý đ n
các th lo i chính nh : truy n ng n, th ca và v n chính lu n. M i th lo i c n có d n
ch ng c th đ làm n i b t ch đ t t ng c ng nh hình th c ngh thu t thành cơng
c a tác gi . V truy n ng n đ c vi t b ng ti ng Pháp, tác gi t p trung t cáo t i ác c a
th c dân c ng nh v ch tr n b n ch t bù nhìn c a tri u đình An Nam lúc b y gi .
Truy n vi t cho đ c gi Pháp là ch y u, nên đ c vi t r t hi n đ i, “r t Pháp”.
V th đ c vi t b ng ch Hán (và m t s bài sáng tác b ng ti ng Vi t sau 1945), ch
y u là hình nh c a ch th tr tình – tác gi , m t chi n s và m t thi s . Th vi t m t
cách linh ho t, phong phú, t nhiên.
V n chính lu n, tiêu bi u là “Tuyên ngôn đ c l p” th hi n t t ng l n c a th i đ i:
quy n bình đ ng gi a các dân t c và tuyên b n n đ c l p c a n c Vi t Nam m i. Tác
ph m đ c vi t gi n d , d hi u và đ c bi t là thuy t ph c ng i nghe, ng i đ c lí l

s c bén, l p lu n ch t ch , và tình c m mãnh li t. T nh ng lu n đi m trên, c n có k t
lu n chung v : t t ng ch y u trong các tác ph m c a Nguy n Ái Qu c – H Chí
Minh và phong cách ngh thu t đ c s c, phong phú c a tác gi .
C ng có tr ng h p khác, các em l i trình bày theo giai đo n sáng tác, ví d T H u và
con đ ng th ca c a ông. Nh v y, c g ng trình bày h p lí, khoa h c. Không nên đ
m t đi m trong lo i câu này. M t s tr ng h p thí sinh nh ng n m tr c th ng trình
bày cu i bài vi t, v i vàng và s sài, nên m t đi m m t cách đáng ti c!
V i lo i câu 5 đi m – ngh lu n v n h c, các em đ c quy n ch n m t trong hai câu.
Có th tùy theo s tr ng c a m i thí sinh mà ch n l a. Ví d có th m nh v th hay
v n xuôi? Ho c thích thú v i tác ph m nào h n trong hai câu a và b? Tuy nhiên, v n đ
v n là đáp ng đúng yêu c u c a đ bài. ây là lo i bài các em đ c h c t p r t k càng
và thành th c. Ch thêm m y ý ki n cùng các em trao đ i.
V i v n xuôi, ch y u là truy n ng n, các em nên chú ý đ n nhân v t và tình hu ng. Khi
phân tích nhân v t, đ ng sa vào k l và trình bày tính cách, ho c s ph n c a nhân v t;
mà quan tâm nhi u đ n ngh thu t xây d ng c a tác gi : t cách d ng chân dung đ n
11


www.VNMATH.com

ngôn ng và hành đ ng c a nhân v t.
ng th i, nhà v n đ t nhân v t trong t ng hoàn
c nh c th nào, t đó, b c l tính cách và ph m ch t. Cu i cùng s là t t ng c a tác
gi cùng thành công c a nhà v n y.
Ví d , khi phân tích nhân v t ng i v nh t trong “V nh t” c a Kim Lân. T v ngoài
rách r i t t i c a b áo qu n “nh t đ a” cùng hành đ ng “cong c n”, “s ng s a” v i
Tràng, ng i đàn bà này đã t b c l thân ph n nh th nào? Trong c nh đói khát và
nguy c ch t đói, th đã theo không Tràng th hi n th c tr ng gì? Song, trên đ ng v
nhà Tràng, v i nhi u chi ti t sinh đ ng và chân th c, nhà v n đã b c l d n nh ng ph m
ch t t t đ p c a nhân v t này ra sao? T t ng ch đ c a tác ph m qua nhân v t này là

gì? ó là khát v ng h nh phúc, là tình yêu th ng, s đ ng c m…Tuy nhiên, v i t ng
yêu c u c th c a đ bài, các em c n th n tr ng phân tích k l ng đ v n d ng ki n
th c và ph ng pháp phù h p.
V i đ bài phân tích th , dù là m t đo n th , c ng nên chú ý đ n tính ch nh th ngh
thu t, c u trúc tác ph m cùng s hài hịa gi a hình th c và n i dung c a tác ph m đó.
ng th i, quan tâm đ n hoàn c nh sáng tác, và cu i cùng là phong cách ngh thu t c a
tác gi .
Ví d , phân tích hình t ng ng i lính qua bài th “Tây ti n” c a Quang D ng; các em
l u ý đ n hoàn c nh ra đ i c a bài th : đó là nh ng n m tháng đ u tiên c a cu c kháng
chi n ch ng Pháp vô cùng gian kh , thi u th n vùng đ t Tây B c hi m tr và hi m
nguy. Chú ý đ n bút pháp đ i l p gi a hi n th c và lãng m n r t linh ho t c a Quang
D ng trong bài th . Ng i lính v t qua nh ng hi m nguy gian nan qua nh ng hình
nh: “khơng m c tóc”, “xanh màu lá” và v đ p c a ý chí, ngh l c kiêu d ng và can
tr ng qua “d oai hùm”. Bên c nh đó là, v đ p tâm h n lãng m n, hào hoa c a nh ng
ng i thanh niên r t tr trung, đ y m m ng. V đ p y còn hi n lên trong nh ng câu
th bi th ng vi t v s ra đi c a h . Nét đ p riêng c a th Quang D ng, có th so sánh
v i Chính H u, T H u, Thôi H u… cùng vi t v ng i lính. Tuy nhiên, tránh đ cao
nhà th này mà vơ tình h th p nhà th khác là đi u thi u công b ng trong v n ch ng.
Có th nói, v i câu 5 đi m, các em c ng nên l u ý thêm v th i gian cho phép c a m t
bài thi. Không nên quá tham lam chi m h t th i gian c a câu khác, đây là tình tr ng
th ng x y ra, khi n bài v n b m t đi m không c n thi t.
Cu i cùng là câu 3 đi m – ngh lu n xã h i. Tr c khi bàn lu n v m t v n đ t t ng
đ o lí hay hi n t ng đ i s ng xã h i, các em c ng ph i xác đ nh đ c khái ni m ho c
ph m vi mà đ bài yêu c u. M c dù, t t ng đ o lí và hi n t ng xã h i là hai v n đ
có khác nhau nh ng v n liên quan ch t ch v i nhau. Ví d bàn v “b nh vô c m” trong
đ i s ng xã h i, đó v a là t t ng đ o lí, v a là hi n t ng c n quan tâm trong xã h i.
Xác đ nh v n đ xong, c n trình bày đ n th c tr ng hi n nay nh th nào? Nó có nh ng
bi u hi n gì đáng phê phán? Tác h i c a c n b nh này? Cu i cùng, là nh ng gi i pháp
kh thi mà quan tr ng nh t là s chân thành trong suy ngh cá nhân, tình c m cá nhân

12


www.VNMATH.com

c a ng i vi t. R t tránh nh ng l i hơ hào sng, ho c máy móc. ây là câu mà ng i
vi t đ c trình bày quan đi m cá nhân rõ nh t, nên v n d ng đi u đó đ bài v n th c s
mang d u n riêng, bài v n s đ t đ c k t qu mong mu n.
Nh ng đi u trình bày trên đây ch là nh ng g i ý tham kh o cùng các em. Mơn Ng
V n trong ch ng trình cịn nhi u v n đ khác n a. Mong các em có th v n d ng sáng
t o vào kh n ng c a mình đ th c làm bài thi t t nh t. C n chú ý thêm v v n đ phân
l ng th i gian cho m i câu phù h p và ch đ ng th c hi n các thao tác đã đ c h c
trong nhà tr ng. Chúc các em có m t mùa thi thành công!
Th y Ph m Gia M nh – Giáo viên Ng V n tr

13

ng THPT chuyên HSP


t đi m cao mơn Sinh h c khơng khó
Mơn sinh h c v a có đ c thù c a m t môn khoa h c t nhiên v i nh ng h th ng lý
thuy t t ng quát, v i nh ng công th c và h th ng bài t p t ng đ i ph c t p v a mang
đ c thù c a m t môn khoa h c th c nghi m, có s k t h p ch t ch gi a lý thuy t và
th c nghi m. c p đ ph thơng, đó là s k t h p gi a h th ng lý thuy t và h th ng
bài t p v n d ng t ng ng.
n c ta hi n nay, đ c bi t là c p Ph thông vi c g n gi a lý thuy t và th c nghi m
ít đ c chú tr ng, r t nhi u bài th c hành b b qua do v y đ i v i r t nhi u h c sinh,
vi c h c môn Sinh ch đ n thu n là h c thu c lòng m t “m ” lý thuy t nên d gây nhàm
chán và khô khan, th m chí là r t khó hi u.

N i dung ki n th c trong k thi t t nghi p và k thi
i h c c a B Giáo d c và ào
t o ch y u n m ch ng trình l p 12, tuy nhiên đ n m v ng và làm t t đ c, đòi h i
h c sinh ph i có đ c h th ng ki n th c n n có các c p h c và l p h c tr c đó.
h c t t và làm bài t t môn Sinh h c trong k thi T t nghi p và k thi i h c s p t i
thi t ngh c ng khơng khó, ch có đi u ng i h c có tuân theo đ c nh ng nguyên t c
c a bí quy t y hay không? Nh ng l i khuyên c a tôi dành cho các em h c sinh các l p
Chuyên Sinh THPT Chuyên i h c S ph m sau đây hy v ng s giúp ích cho các h c
sinh khác:
Có thái đ nghiêm túc trong h c t p
Khi xác đ nh h c theo kh i B hay đ n gi n là thi t t môn Sinh trong k thi T t nghi p,
đ n thu n b n đã có m c tiêu đ theo đu i. Khi đã có m c tiêu r i, c n ph i nghiêm túc
xác đ nh vi c h c là c a b n thân mình, cho mình và k t qu cu i cùng do mình ch u
trách nhi m – không ph i th y cô, b m hay ai khác.
Không b l b t k bài h c nào
M i n i dung ki n th c n m trong m t t ng th , khi hi u đ c v n đ tr c đó s t o
ti n đ cho vi c hi u nh ng ki n th c sau. Ví d , n u b n khơng n m đ c c u t o c a
gen thì b n s không hi u đ c s đi u hòa bi u hi n gen, n u b n không n m đ c c u
trúc NST b n s không hi u đ c b n ch t c a đ t bi n c u trúc và s l ng NST… Vì
v y, đ ng b b t k bài h c nào!
Có k ho ch h c s m và h c th

ng xuyên

ng đ i n c đ n chân m i nh y, khi đó th i gian s t o cho b n m t áp l c l n, k t
qu r t khó có th đ t t i đa đ c. Hãy có k ho ch h c s m, th ng xuyên. Hãy ti p

14

www.VNMATH.com

thu h t nh ng ki n th c mà th y cô gi ng trên l p, v nhà h th ng hóa l i và m r ng,
đào sâu… hãy bi t quý tr ng th i gian trong các gi h c.
Rèn luy n bài t p v n d ng ngay sau khi h c lý thuy t, đ nh h
tr c nghi m có th ra v v n đ mà mình đang h c.

ng tr

c các câu h i

Khi h c đ n ph n nào, hãy làm nh ng bài t p v n d ng t ng ng, hãy suy ngh và d
đốn nh ng câu tr c nghi m có liên quan đ n v n đ đang h c s giúp đ các em r t
nhi u.
Ng

i có ph

ng pháp h c t t là ng

i v a h c v a b o v s c kh e c a mình!

Nh đã nói trên, đ ng “ch i dài” r i khi khơng cịn th i gian n a thì “co giị mà ch y”
h c khuya đ n 2h sáng, 3h sáng là m t thói quen khơng t t và nh h ng đ n s c kh e,
đ c bi t là s c kh e th n kinh! Hãy t o thói quen n u ng và ch đ ngh ng i h p lý,
khoa h c đ gi s c kh e chu n b cho k thi.
ng bao gi ng n ng i h i nh ng ng

i khác

ng ng i h i ng i khác, đ c bi t là th y, cô và các b n khác khi h i và đ
m t ph ng pháp đ nh ki n th c t t.

c tr l i là

Th i gian h c và th i gian bi u
V i nh ng h c sinh s có thái đ h c nh đã k trên, vi c h c t t môn Sinh khơng có gì
là khó kh n. Tuy nhiên, v i cách h c đ thi thì vi c đ nh l ng kho ng th i gian tr c
khi thi là r t quan tr ng. Hãy l p m t k ho ch h c và th i gian bi u cho môn Sinh h c
c ng nh t t c các môn h c khác. Tu n này, s h c h t nh ng ph n nào, hi u b ng
đ c các d ng bài t p nào, làm nhu n nhuy n d ng bài t p nào… s làm b n b t c ng
th ng.
Ph

ng pháp đ c và ghi nh

Trên l p, hãy c g ng ghi nh nh ng gì th y cô gi ng. Nên s d ng ph ng pháp s đ
h th ng hóa ki n th c ki u b n đ t duy. Nên s d ng bút nh trong quá trình đ c.
Tuy nhiên, đ ng tơ vàng c cu n sách, hãy tìm nh ng t khóa, đánh d u và nh nh ng
t khóa đó. Các em s th y vi c nh ki n th c Sinh c ng ch ng ph i là c c hình đâu!
V n d ng bài t p đ hi u lý thuy t
M t b c c ng r t quan tr ng là làm bài t p nhu n nhuy n, đ c bi t là các bài t p v n
d ng nh ng ki n th c lý thuy t đã h c. H th ng l i các d ng bài t p đ d ghi nh .
V i k ki m tra, đ c k đ tr

c khi làm bài
15


www.VNMATH.com

ây là đi u muôn th a giáo viên nh c h c sinh nh ng r t nhi u h c sinh không đ ý đ n
đi u này, đ c bi t trong đ tr c nghi m hãy chú ý nh ng câu mang tính ch t ph đ nh đ
tr l i câu h i m t cách chính xác. Ví d : i u kh ng đ nh nào d i đây là khơng chính
xác v Ch n l c t nhiên?
Làm câu d tr c, làm câu khó sau đ ng đ m t đi m m t cách ng ng n, nên làm
bài theo nhi u vòng.
i v i bài thi tr c nghi m, đ ng làm tu n t t đ u đ n h t đi u này s d n đ n tình
tr ng m c k t và đi vào b t c m c dù nhi u câu khác có th làm đ c. Theo kinh
nghi m c a tôi, nên làm bài thi làm nhi u vịng, l t th nh t có th tr l i nhanh đ c
50% s câu h i tùy kh n ng, l t th 2 suy ngh đ tr l i nh ng câu còn l i.
ng
m t quá nhi u th i gian cho m t câu h i.
Nh v y, vi c h c môn Sinh h c khơng h khó, khơng h là h c thu c lòng m t m lý
thuy t nh nhi u h c sinh suy ngh . N u v n d ng đ c các ph ng pháp t duy,
ph ng pháp h c có k ho ch và khoa h c, c ng nh các th c làm bài thi phù h p, đ
giành đ c đi m cao trong mơn Sinh khơng khó!

Th c s Nguy n Thành Công
( GV Chuyên Sinh, tr

ng THPT Chuyên

i h c S ph m HN)

**********************
H c ch c, thi t t.
Môn Sinh h c l p 12 t ng đ i dài, khó.
thi tr c nghi m mơn Sinh có c ph n lí
thuy t và bài t p, h c sinh khó h c khó nh . Vài kinh nghi m nh sau s giúp h c sinh

ôn t p và làm t t bài thi môn này:
- Khi ôn t p:
Tr c h t, bám sát chu n ki n th c, k n ng và sách giáo khoa: Chu n ki n th c, k
n ng và sách giáo khoa đ c xem nh tài li u chu n h ng d n h c sinh tri n khai đ
c ng ôn t p ki n th c, rèn luy n k n ng đúng v i tr ng tâm, không lan man, ôm đ m,
quá t i. i u quan tr ng là h c sinh c n h th ng l i ph n ki n th c đã h c sao cho “ôn
đ n đâu ch c đ n đó”.
Ti p đó, gi i các bài t p trong sách giáo khoa. Mu n gi i nhanh các bài t p h c sinh
ph i h c k lý thuy t. B t k môn nào, n u lý thuy t đ c hi u đ n n i đ n ch n thì s
gi i quy t bài t p nhanh h n.
16


www.VNMATH.com

Ví d : Ch ng 2, Quy lu t di truy n nên tách ra h c và đ t câu h i “nh th nào” đ i
v i t ng c p phép lai, phép lai 1 c p tính tr ng và phép lai 2 c p tính tr ng, quy lu t di
truy n nào b chi ph i. N u phân bi t đ c thì các em s làm bài r t hi u qu và nhanh.
Chú ý câu h i thêm có ký hi u hình tam giác, các em nên t xây d ng cách tr l i t t c
câu h i đó b i chúng r t có th s là nh ng câu h i trong đ thi tr c nghi m. C ng c n
chú ý là khi tìm ra đ c đáp án trong thi tr c nghi m thì nên đ t l i câu h i t i sao đáp
án này đúng và có cách gi i thích phù h p theo lý thuy t đã h c. Trong sách bài t p
Sinh h c có r t nhi u câu h i tr c nghi m, các em nên tr l i h t t t c các câu h i, n u
tr l i đ c h t coi nh h c sinh đã làm đ c bài thi đ t 80-90% .
Ngoài ra, các em nên tham kh o các đ thi tr c nghi m môn Sinh h c c a B GD- T đ
xem kh n ng c a mình nh th nào. Trong q trình ơn t p làm th c ng nên canh th i
gian làm bài theo quy đ nh c a đ thi. Cái khó thì ph i suy lu n đ xem cái nào b t h p
lý trong đáp án. Có hai cách gi i quy t câu h i tr c nghi m: M t là nh n ra ph ng án
đúng, hai là lo i tr ph ng án sai.
- Khi làm bài: Tuy h c thu c bài nh ng khơng ít h c sinh trong các k thi v n không đ t

đi m cao, th m chí b tr t, chính là do khơng chú ý đ n ph ng pháp làm bài. V y đ
có m t ph ng pháp làm bài hi u qu , c n chú ý nh ng y u t sau đây:
Tr c h t, các em chu n b s n sàng m t barem đánh s t 1 đ n 50, đ c l t nhanh
ch ng 1 phút m i câu, nh n ra ph ng án đúng thì ghi vào bên c nh barem (a/b/c/d.),
câu tính tốn ho c ch a quy t đ nh ch a l i. Sau khi đã đ n câu cu i (câu 50) thì rà soát
l i các câu ch a k t lu n cu i cùng. Tranh th th i gian gi i quy t các câu tính tốn.
Các câu này th ng suy lu n đ a ra m t công th c d ng chu i phép tính liên hồn, r i
dùng máy ki m th so sánh v i ph ng án trên đ . Cái khó c a toán sinh là t ng c ng
thay b ng s đ c. Ví d , “m t n a trong s ru i đem lai t ng đ ng (1/2 = 50%)”,
“m t n a s cá th đ c trong đàn” có th hi u b ng 25% c a t ng s cá th trong đàn…
Th n tr ng khi tính tốn và đ ng qn ki m th v i đáp án, b i thi tr c nghi m ch
chính xác đúng-sai mà thơi.
ng đ m t quá nhi u th i gian dành cho các câu khó.
Trung bình đ có 50 câu, 35 câu khơng tính toán c g ng làm tr n trong 40 phút, 15 câu
còn l i chi m h t 40 phút là d ng đ khó, b o đ m tính thi tuy n, ch i nhau.
i u quy t đ nh s thành cơng là ơn t p có th t , bi t phân ph i th i gian, làm th
nhi u đ , đ c nhi u s giúp ta phát hi n nhanh, linh ho t trong tính tốn, th sai, lo i
tr …
c hi u nhanh, suy ngh lơgic, b m máy chính xác, t tin c ng v i ôn luy n s là
nh ng y u t quan tr ng đ thi t t.
Thi tr c nghi m là m t l i th c a môn Sinh h c nên không ph i di n gi i nh ng h c
sinh ph i h c thu c và n m ch c, hi u đúng t lu n c a đ thì m i đ t tin, an tâm làm

17


www.VNMATH.com

đ c bài. H n n a, thi tr c nghi m ki n th c dàn tr i nên khi ôn t p, h c sinh không
nên b ph n nào trong sách giáo khoa, th m chí khơng đ c b 1 m c nh nào.

(Nguy n V n Phiên, Tr

ng THPT Lê Thành Ph

18

Nguy n V n Phiên
ng, Tuy An, Phú Yên)


thi t t môn

a

- Khi ôn t p: - C n bám sát tài li u chu n ki n th c đã đ c quy đ nh trong ch ng
trình h c, đ n m đ c các ki n th c c b n c a ch ng trình là y u t quan tr ng nh t.
Tránh tình tr ng ơn lan man, khơng đúng tr ng tâm th m chí sai l ch ki n th c c b n.
Ví d : Bài 4, bài 5 SGK “L ch s hình thành và phát tri n lãnh th ”, n i dung r t dài
nh ng tài li u chu n ki n th c thì ch c n n m đ c ba giai đo n phát tri n c a t nhiên
n c ta:
(1) Giai đo n ti n Cambri : là giai đo n hình thành n n móng ban đ u c a lãnh th :
+ Là giai đo n c nh t và kéo dài nh t trong l ch s phát tri n lãnh th .
+ ch di n ra trên ph m vi h p c a lãnh th .
+ các đi u ki n c đ a lí còn r t s khai, đ n đi u.
(2) Giai đo n C ki n t o: Là giai đo n t o đ a hình c b n, có tính ch t quy t đ nh đ n
l ch s phát tri n c a t nhiên n c ta.
+ Di n ra trong th i gian khá dài ( 477 tri u n m), tr i qua hai đ i C sinh và Trung
sinh.
+ có nhi u bi t đ ng m nh m nh t; l p v c nh quan đ a lí đã r t phát tri n.
(3) Giai đo n Tân ki n t o: Là giai đo n cu i cùng.

+ Di n ra ng n nh t – 65 tri u n m tr

c đây đ n ngày nay.

+ Ch u s tác đ ng c a v n đ ng t o núi Anp – Himalaya và nh ng bi n đ i khí h u có
quy mơ tồn c u.
+ Ti p t c hoàn thi n các đi u ki n t nhiên, làm cho đ t n
đi m t nhiên nh ngày nay.

c ta có di n m o và đ c

- S đ hóa ki n th c c a t ng bài, t ng ch ng là vi c đ u tiên c n làm, th c t ph n
l n h c sinh không làm thao tác này d n đ n không n m đ c tr ng tâm, n m đ n i
dung c a t ng bài và d nh m l n ki n th c. Sau đó, tìm hi u m i liên h v ki n th c
c a các bài đó và ghi nh m t cách có hi u qu nh t (h c thu c đ ng th i v i ghi ra
nháp..).
- Bi t t n d ng và khai thác hi u qu ph ng ti n h c là atlat, vì atlat đ a lí là ngu n
cung c p ki n th c, thơng tin t ng h p và có h th ng giúp h c sinh h c t p, rèn luy n
19


www.VNMATH.com

các k n ng đ a lí t i l p, nhà và tr l i ph n l n các câu h i ki m tra v đ a lí, k t
h p v i vi c đ i th ng xuyên v i giáo viên b môn, b n bè, ho c nhóm h c t p đ
n m v ng và tái hi n ki n th c b ng h th ng các bài t p, bài t ki m tra s giúp nâng
cao hi u qu c a vi c ôn t p.

L u ý: Khi khai thác Atlát c n:
+N m đ

c các ph

ng pháp th hi n, các kí hi u b n đ s d ng trong atlat.

+
c atlat ph i theo trình t khoa h c và logic, ví d : Mu n tìm hi u nh ng nhân t
nh h ng đ n s phân hố khí h u n c ta thì tr c tiên chúng ta c n d a vào ph l c
đ bi t n i dung c n tìm hi u n m các trang nào c a atlat. Ti p theo là đ c chú gi i đ
bi t n i dung đ c th hi n trên b n đ và rút ra đ c các ki n th c có tính t ng quát.
+ N m đ c các n i dung ki n th c trong bài h c v i các m c c th trong atlat đ t
đó rút ra đ c các thông tin c n thi t, đ ng th i giúp khai thác m i liên h gi a các đ i
t ng đ a lí c n tìm hi u...
- Rèn luy n các k n ng v bi u đ ( bi u đ c t, bi u đ tròn, bi u đ k t h p c t và
đ ng...), thông th ng các kì thi t t nghi p th ng ra các d ng bi u đ trên, đây là
câu k n ng th ng chi m 2 đi m, nên vi c rèn luy n k n ng đ đ t đ c đi m t i đa là
y u t giúp h c sinh đ t đi m cao. Vì v y, v sao cho khoa h c (chính xác), tr c quan
(rõ ràng, d đ c), th m m (đ p), đ đ t đi m t i đa là m t y u t quan tr ng.

20


www.VNMATH.com

(1). Xác đ nh d ng bi u đ c n v :
xác đ nh đúng bi u đ c n v thì c n đ c k đ ,
sau đó l y bút g ch d i chân c m, t g i ý đ xác đ nh. Thông th ng các c m t nh :
+ C c u ho c nhi u thành ph n c a m t t ng th thì v bi u đ tròn (th i gian t 1 đ n
2 n m), v bi u đ mi n (th i gian t 3 n m tr lên).
+ Th hi n t c đ phát tri n, t ng tr ng th ng là bi u đ c t ho c đ

t ng: cà phê, cao su, d a... thì bi u đ đ ng).
+ Khi đ th hi n hai đ i t ng khác nhau: Dân s (tri u ng
t n), thì th ng là bi u đ k t h p c t và đ ng.

i) và s n l

ng (nhi u đ i
ng lúa (tri u

+ N u đ bài có c m t t c đ phát tri n, t c đ t ng tr ng l i có nhi u đ i t ng,
nhi u n m, cùng m t đ n v thì hãy l y n m đ u là 100 % r i x lý s li u tr c khi
v .
- Bi u đ trịn:
i t ng a lí đ c th hi n trên b n đ đ c tính b ng %. Khi b ng
s li u cho giá tr tuy t đ i thì ph i chuy n sang giá tr t ng đ i sau đó dùng s li u đã
x lí đ v bi u đ .
- N u bi u đ yêu c u v qui mô thì ph i tính bán kính hình trịn ( R = ). Ho c ch c n
v hình trịn n m sau l n h n n m tr c.
- N u v 2 & 3 hình trịn ph i v tâm c a các đ
theo chi u ngang.

ng tròn n m trên m t đ

ng th ng

- Khi chia c c u hình trịn thì tia đ u tiên b t đ u t tia s 12 theo chi u chuy n đ ng
c a kim đ ng h và chia bi u đ thành 4 ph n l n ( 25%/ ph n), m i ph n l n l i chia
thành 5 ph n nh (5%/ph n) ho c dùng th c đo đ (1% = 3.6 o ) đ v chính xác.
Chú ý ph i ghi tên bi u đ (b t đ u b ng ch : Bi u đ th hi n...) và nghi chú gi i (n u
trên 2 đ i t ng).

(2). Cách v :
- Bi u đ c t: G m hai tr c: Tr c tung (th hi n đ/v các đ i l ng), Tr c hoành th
hi n th i gian. Chi u r ng c a các c t b ng nhau. Khi v bi u đ này c n chú ý kho ng
cách gi a các c t ph i có t l t ng ng v i th i gian. nh c t ghi các ch s t ng
ng ; Chân c t ghi th i gian. N u v các đ i l ng khác nhau thì ph i có chú gi i phân
bi t các đ i l ng đó và ghi tên bi u đ .
- Bi u đ c t và đ ng k t h p: G m hai tr c tung th hi n hai đ i l ng khác nhau:
Dân s (tri u ng i) và s n l ng lúa (tri u t n), Khi v bi u đ này tr c tung và tr c
hoành c ng nh bi u đ c t (tr c tung: th hi n đ/v các đ i l ng; tr c hoành th hi n
21


www.VNMATH.com

th i gian), khi v bi u đ k t h p c t và đ ng c n chú ý đ các đi m m c c a các ch
s t ng ng c a bi u đ đ ng n m gi a c t c a bi u đ c t. Chân c t ghi th i gian,
cu i bi u đ là tên bi u đ và chú gi i...
- Khi làm bài: N u ôn t p k nh ng khơng có ph ng pháp làm bài sáng t o, khoa h c
ch c ch n s không mang l i hi u qu cao, nên khi làm bài c n:
+
c k đ đ tránh l c đ là y u t h t s c quan tr ng: Ph n l n h c sinh ch quan
đ c qua loa nên d nh m l n ki n th c ho c làm bài không đúng, đ yêu c u c a n i
dung yêu c u.
+ Xác đ nh n i dung c a đ n m trong ph n nào c a tr ng trình ( đ a lí t nhiên, dân
c hay đi lí ngành kinh t ), t đó v ch ý cho phù h p v i đ c đi m riêng c a t ng
ph n.Ví du, đ a lí ngành kinh t c n trình bày: i u ki n phát tri n ( thu n l i, khó kh n
), tình hình phát tri n, ý ngh a mang l i và gi i pháp phát tri n b n v ng là gì...ho c đ a
lí vùng kinh t c n tìm hi u v v trí đ a lí, ý ngh a v v trí, th m nh c a vùng ( t
nhiên, kinh t - xã h i), khó kh n và gi i pháp...
Câu nào thu c thì làm tr

c, tránh làm m t th i gian v i nh ng câu khơng thu c.

+Trình bày bài ph i khoa h c, logic theo t ng ý ( chia ra ý l n, ý nh riêng bi t ), nh m
tránh ch ng chéo, l p và thi u ý, đ ng th i v i ch ngh a rõ ràng, đúng chính t , ng
pháp h p lí là y u t quan tr ng giúp h c sinh đ t đi m cao.
Tô V n Quy
(GV tr

ng THPT Lê Thành Ph

ng – An M - Tuy An – Phú Yên)

“Bí quy t” làm bài t t ph n k n ng đ thi mơn đ a lí
Ph n k n ng trong các đ thi mơn a lí ch y u là: V và nh n xét bi u đ ; nh n
xét b ng s li u, th ng kê; s d ng Atlat đ a lí Vi t Nam đ làm bài.
giúp các em h c sinh thu n l i nh t trong quá trình làm bài thi đ i v i ph n ki n
th c k n ng c a các đ thi môn a lí, tơi xin đ c trao đ i nh ng “bí quy t” đ h c t t
và làm t t ph n k n ng bài thi môn a lí nh sau:
1. K n ng l a ch n bi u đ thích h p nh t đ v .
th hi n t t bi u đ , c n ph i có k n ng l a ch n bi u đ thích h p nh t; k n ng
tính tốn, x lý s li u (ví d , tính giá tr c c u (%), tính t l v ch s phát tri n, tính
bán kính hình trịn...); k n ng v bi u đ (chính xác, đúng, đ p...); k n ng nh n xét,
phân tích bi u đ ; k n ng s d ng các d ng c v k thu t (máy tính cá nhân, bút,
th c...)
22


www.VNMATH.com

Cách l a ch n bi u đ thích h p nh t: Câu h i trong các đ thi v ph n k n ng bi u
đ th ng có 3 ph n:
a. C n c vào l i d n (đ t v n đ ).
Trong câu h i th

ng có 3 d ng sau:

- D ng l i d n có ch đ nh. Ví d : “T b ng s li u, hãy v bi u đ hình trịn th hi n c
c u s d ng … n m...”. Nh v y, ta có th xác đ nh ngay đ c bi u đ c n th hi n.
- D ng l i d n kín. Ví d : “Cho b ng s li u sau... Hãy v bi u đ thích h p nh t.... th
hi n…. & cho nh n xét)”. Nh v y, b ng s li u không đ a ra m t g i ý nào, mu n xác
đ nh đ c bi u đ c n v , ta chuy n xu ng nghiên c u các thành ph n sau c a câu h i.
V i d ng bài t p có l i d n kín thì bao gi
ph n cu i “trong câu k t” c ng g i ý cho
chúng ta nên v bi u đ gì.
- D ng l i d n m . Ví d : “Cho b ng s li u... Hãy v bi u đ s n l ng công nghi p
n c ta phân theo các vùng kinh t n m...)”. Nh v y, trong câu h i đã có g i ý ng m là
v m t lo i bi u đ nh t đ nh. V i d ng ”l i d n m “ c n chú ý vào m t s t g i m
trong câu h i. Ví d :
+ Khi v bi u đ đ
tr ng”,

ng bi u di n: Th

ng có nh ng t g i m đi kèm nh “t ng

“bi n đ ng”, “phát tri n”, “qua các n m t ... đ n...”. Ví d : T c đ t ng dân s c a
n c ta qua các n m...; Tình hình bi n đ ng v s n l ng l ng th c...; T c đ phát
tri n c a n n kinh t .... v.v.
+ Khi v bi u đ hình c t: Th

ng có các t g i m nh : ”Kh i l

ng”, “S n l

ng”,

“Di n tích” t n m... đ n n m...”, hay “Qua các th i k ...”. Ví d : Kh i l ng hàng
hoá v n chuy n...; S n l ng l ng th c c a …; Di n tích tr ng cây cơng nghi p...
+ Khi v bi u đ c c u: Th
đó”,

ng có các t g i m “C c u”, “Phân theo”, “Trong

“Bao g m”, “Chia ra”, “Chia theo...”. Ví d : Giá tr ngành s n l ng công nghi p
phân theo...; Hàng hoá v n chuy n theo lo i đ ng...; C c u t ng giá tr xu t - nh p
kh u...
b. C n c vào trong b ng s li u th ng kê:
Vi c nghiên c u đ c đi m c a b ng s li u đ ch n v bi u đ thích h p, c n l u ý:

23


www.VNMATH.com

- N u b ng s li u đ a ra dãy s li u: T l (%), hay giá tr tuy t đ i phát tri n theo m t
chu i th i gian (có ít nh t là t 4 th i đi m tr lên). Nên ch n v bi u đ đ ng bi u
di n.
- N u có dãy s li u tuy t đ i v qui mô, kh i l ng c a m t (hay nhi u) đ i t ng bi n
đ ng theo m t s th i đi m (hay theo các th i k ). Nên ch n bi u đ hình c t đ n.

- Trong tr ng h p có 2 đ i t ng v i 2 đ i l ng khác nhau, nh ng có m i quan h
h u c . Ví d : di n tích (ha), n ng su t (t /ha) c a m t vùng nào đó theo chu i th i
gian. Ch n bi u đ k t h p.
- N u b ng s li u có t 3 đ i t ng tr lên v i các đ i l
di n bi n theo th i gian. Ch n bi u đ ch s .

ng khác nhau (t n, mét, ha...)

- Trong tr ng h p b ng s li u trình bày theo d ng phân ra t ng thành ph n. Ví d :
t ng s , chia ra: nông - lâm – ng ; công nghi p – xây d ng; d ch v . V i b ng s li u
này ta ch n bi u đ c c u, có th là hình trịn; c t ch ng; hay bi u đ mi n. C n l u ý:
+ N u v bi u đ hình trịn:
100% t ng.

i u ki n là s li u các thành ph n khi tính tốn ph i b ng

+ N u v bi u đ c t ch ng: Khi m t t ng th có quá nhi u thành ph n, n u v bi u đ
hình
trịn thì các góc c nh hình qu t s quá h p, tr ng h p này nên chuy n sang v bi u đ
c t ch ng (theo đ i l ng t ng đ i (%) cho d th hi n.
+ N u v bi u đ mi n: Khi trên b ng s li u, các đ i t
lên
(tr

ng tr i qua t 4 th i đi m tr

ng h p này khơng nên v hình trịn).

c. C n c vào l i k t c a câu h i.
Có nhi u tr ng h p, n i dung l i k t c a câu h i chính là g i ý cho v m t lo i bi u đ

c th nào đó. Ví d : “Cho b ng s li u sau… Anh (ch ) hãy v bi u đ thích h p...
Nh n xét v s chuy n d ch c c u… và gi i thích nguyên nhân c a s chuy n d ch đó”.
Nh v y, trong l i k t c a câu h i đã ng m cho ta bi t nên ch n lo i bi u đ (thu c
nhóm bi u đ c c u) là thích h p.

24