Bài giảng Trang Thơ

¦ít l¹nh niÒm riªng
V¨n - Th¬
1

2
TRÇn Thanh Liªm
XuÊt b¶n n¨m 2008
3

4
Tản văn
Chẻo Kì Lân
ở quê tôi, mỗi lần có đám cới, đám giổ. Mỗi dịp lễ tết
xuân về, hay giúp nhau sửa nhà, sửa cửa. Ngời dân làng tôi vẫn
thờng hay đồ xôi, nấu các món ăn làm mâm cỗ để mời mọi ngời.
Vừa thể hiện tình làng, nghĩa xóm, lại vừa là tấm thịnh tình của
chủ nhà đối với khách. Mâm cỗ có đủ các món bày biện công
phu, đẹp mắt. Tuy nhiên, đã đồ xôi thì không thể thiếu món
chấm - đó là chẻo. Chẻo là món ăn bình dân, song nếu tôi, bạn
hay ai đó có dịp thởng thức thì dù có một lần cũng sẽ nhớ mãi
cái hơng vị thơm lừng và ngậy béo, vừa sánh lại mịn màng, quện
với hơng nếp của xôi thì dù ăn no rồi nhng miệng vẫn thòm
thèm.
Tôi xa quê đã hơn 10 năm, từng sống với đồng bào ngời
Thái, ngời Khơ Mú, ngời Hơ Mông ở vùng cao Tơng Dơng.
Quanh năm ăn xôi nếp nơng; từng đi công tác nhiều vùng, ăn
nhiều bữa cơm đãi khách, hay sà vào gánh xôi sáng nào đó ở
thành phố. Xôi có đủ các loại thức ăn bán kèm theo yêu cầu của
thực khách nh trứng rán, dò chả, dò lụa. Thậm chí là vừng lạc,
nhng không ở đâu tôi thấy có cái món chẻo nh ở quê tôi, kể cũng

lạ. Vì vậy một lần về quê, tôi hỏi mẹ: vì sao vùng khác lại không
có, hay họ không biết làm. Mẹ cời bảo tôi: Chẻo thì nhiều
vùng cũng có chứ con, tại con không biết hết đó thôi. Tuy nhiên
không đâu làm ngon đợc nh ở quê ta, đó cũng là bí quyết mà các
5

cụ từ xa đã truyền dạy cho con cháu. Hơn nữa để làm đợc chẻo
ngon thì phải hơi cầu kỳ, mà có ngời thậm chí còn quan niệm
Chẻo là món dân dã quá, không sang trọng nên họ không làm.
Có lẽ thế thật nên tôi chỉ thấy ở Kỳ Lân xóm tôi mới có món ăn
mang tính cổ truyền này. Sở dĩ không thất truyền cũng bởi một
câu chuyện khá ly kỳ, thần bí truyền tụng trong vùng quê tôi từ
ngày xa xa.
Làng Kỳ Lân trớc đây có một ngôi đình to, uy nghi.
Đình là nơi thờ Thành Hoàng làng, ngời có công khai dân, lập
ấp đầu tiên ở trại Lạt. Đình làng còn là nơi làm việc của các bậc
chức sắc nh Lý trởng, Chánh tổng thời phong kiến. Tháng sáu
việc làng là quan trọng lắm đối với làng tôi, ngời dân làm mâm
cỗ để cúng tế Thành Hoàng, cầu cho ma thuận gió hoà, mùa
màng bội thu, dân tình mạnh khoẻ ; đồng thời cũng là hội thi tay
khéo của các bà, các chị trong các gia đình : Một miếng giữa
làng, bằng một sàng trong bếp chắc là từ cái lẽ này.
Lễ cúng Thành Hoàng năm ấy làng tổ chức to lắm, nghe
nói là vì có Quan Phủ và Chánh Tổng về thị sát. Vì nghĩ chẻo là
món ăn tầm thờng quá, mà đêm ấy Lý Trởng làng tôi thông báo
cho mọi nhà không đợc làm chẻo. Sau lễ cúng Thành Hoàng.
Đêm ấy, mấy vị chức sắc, các vị tộc trởng hai dòng họ lớn trong
làng đều mộng thấy bề trên
quở trách sự cẩu thả trong việc
bày biện mâm cỗ và cái sự cẩu thả ấy là không có chẻo chấm

xôi. Chuyện có vẻ hoang
đờng, h h, thực thực nhng cũng từ đó
mà trong làng từ việc lớn đến việc nhỏ, mâm cỗ đều có chẻo.
Quả nếu ăn xôi mà không có chẻo tôi cũng tự thấy nh thiêu thiếu
một cái gì đó.
Làm chẻo khá cầu kỳ. Nguyên liệu chính là lạc rang giã
nhuyễn. Lạc phải chọn loại hạt đều, không mốc, không lép. Khi
6
rang phải đun nhỏ lửa, tốt nhất là rang bằng than hoa để hạt chín
đều từ trong ra ngoài. Rang xong xát vỏ lụa, sảy sạch rồi giã.
Công đoạn giã là quan trọng nhất. Cối giã tốt nhất là loại cối đá,
muốn giã đợc một mẻ lạc phải mất cả giờ đồng hồ chứ chả chơi;
lạc phải nhuyễn, mịn màng. Dùng hai ngón tay bóp, miết, nhẹ
không thấy gợn là đợc, dầu trong hạt lạc chảy ra bóng mớt. Vì
vậy, ngời dân quê tôi vẫn thờng đùa rằng: Vô phúc anh rể mới
mà mẹ vợ bảo giã lạc làm chẻo thì nhớ đời.
Để nấu chẻo, nhất thiết phải dùng nớc luộc gà, tốt nhất là
gà ta, khi luộc gà không đợc cho bột nghệ vào vì ngang mùi khi
làm chẻo. Dùng lợng nớc vừa đủ, cho thêm mt ít mỳ chính, ớt
bột, mắm tôm, sả băm nhỏ, mật mía, một chút riềng, một chút
mẻ. Lợng pha chế là cả một nghệ thuật làm sao vừa đủ độ mặn,
ngọt, cay và dậy mùi. đun sôi cho lạc vào, đun nhỏ lửa và khuấy
đều. Chẻo phải sánh, nhng không đặc quá hoặc loãng quá. Khi
ăn múc vào bát con, độ 2/3 bát là vừa. Chẻo dùng để chấm xôi,
bún chả nớng thì tuyệt, nếu bình thờng thì chấm cà sống, chuối
xanh cũng là món khoái khẩu.
Ngời dân làng tôi, dù ai đi ngợc về xuôi, dù xa quê bao
năm cũng không quên đợc món ăn dân dã này. Nếu bạn muốn
thởng thức hãy mời về xóm Kỳ Lân, Tân Kỳ quê tôi. Chắc chắn
bạn sẽ đợc hài lòng.

7

Chuyện của tôi và anh

-Hồi ký -
huyện mà tôi sắp kể đây là chuyện của tôi và anh. Dù rất
đỗi bình thờng nhng dẫu sao cũng là dấu ấn của đời tôi.
Chuyện có lẽ bắt đầu từ ngày ấy.
C
Mùa đông đã về thực rồi. Mây từ trên cao theo sờn núi
trờn xuống các thung lũng, bầu trời nh nặng hơn và xám xịt nh
chì. Từng cơn gió chớng thổi ngợc dòng sông đem theo cái lạnh
gai ngời. Bên bờ suối, cây cơi già đã khoác chiếc áo vàng sẫm.
Thỉnh thoảng một cơn gió lớt qua, những chiếc lá vàng bay xáo
xác. Hẳn còn luyến tiếc, cứ bay vòng vèo nh vẫy chào thân mẹ
cô đơn.
Nơng lúa ven sông đã ngả màu vàng, cái màu vàng hứa
hẹn một mùa no ấm.
Đã hơn hai ngày tôi và Mai - một bạn gái cùng vừa mới
ra trờng. Hai đứa cùng nhận quyết định đi Phợng Thuỷ. Thế là
chúng tôi hăm hở ra đi, niềm say mê đến với các em, đến với
mái trờng mà sau bao năm tôi hằng mong ớc. Nói thực lòng là
miền núi - ngày ấy đối với tôi nó còn xa lạ vô cùng, hoạ chăng
tôi chỉ đợc biết nó qua sách vở. Mà các nhà văn họ viết thì nó
đáng yêu lắm. Còn với tôi, một nữ sinh lớn lên trên mảnh đất
thành phố thơ mộng thì miền núi chỉ là nơi độc có sơng lam bao
phủ. ở đó suốt ngày không có ánh mặt trời. Là nơi mà những
dãy hoành sơn xếp nếp ở tận chân trời xa, với những truyền
8
thuyết đến lạ lùng. Thì đây, mảnh đất ấy đã hiện lên trớc mặt tôi.

Chắc đợc tin có giáo viên mới. đồng chí hiệu trởng đã cử hai anh
giáo viên cũ đi đón chúng tôi. Vừa gặp tôi và Mai từ dới dốc đi
lên, hai anh cứ chỉ trỏ, rồi một anh hét toáng lên:
- A đây rồi, chào hai bạn gái.
Tôi và Mai thẹn đỏ mặt, có lẽ do bộ mã đi đờng hai ngày
nên tôi cảm thấy xấu hổ với hai anh ấy quá, cứ muốn chui tuột
xuống đất vậy. Dờng nh hiểu đợc điều đó, các anh bèn dành lấy
ba lô hành lý của chúng tôi và đi trớc dẫn đờng. Qua giới thiệu,
chúng tôi đợc biết một anh là Hng, còn một anh ngời gầy gầy
tên là Minh. Dọc đờng các anh luôn hỏi chuyện chúng tôi. Thú
thực lúc đó tôi rất cảm động, nhng vừa đói , vừa mệt sau hai
ngày cuốc bộnên tôi chỉ trả lời qua quýt vậy thôi. Tối hôm đó
tôi và Mai nghỉ tại nhà đồng chí hiệu trởng trọ. Cơm nớc xong
gia đình đã sắp xếp một gian phòng cho tôi và Mai nghỉ. Thế là
chúng tôi đi ngủ liền. Phần vì mệt nên tôi thiếp đi lúc nào không
biết.
Sáng ra, lần đầu tiên trong đời, cái âm thanh đánh thức
tôi trở dậy, không phải là tiếng gà gáy sang canh mà là tiếng
chày khua rộn rã. Tiếng chày mà tôi đã đợc nghe, đợc biết trong
trí tởng tợng còn non nớt của mình. Và có lẽ cũng từ ngày hôm
nay tôi bắt đầu làm quen với cái cuộc sống nh thế đó các bạn ạ.
Hai đứa vác ống bơng ra con suối đầu làng, gặp ngay
mấy cô gái trong bản đang lấy nớc. Họ chỉ chỉ, trỏ trỏ nói với
nhau điều gì đó, rồi cời rộ lên, có lẽ họ đoán biết chúng tôi vừa
mới đến. Bỗng một cô hỏi:
- Hai cô giáo vừa mới về trờng đó à?
- Vâng! Xin chào các chị và các bạn.
9

Thế là từ hôm nay - bắt đầu từ đây tôi sẽ mãi mãi phải

sống với cái xứ sở nh thế này ? Đừng cời tôi các bạn ơi, ngày đó
tôi chỉ biết buồn, chán, tôi đã phát khóc lên vào những đêm
khuya. Bản làng thì heo hút, đêm đêm tiếng suối chảy róc rách,
sơng mù toả trắng núi rừng. Thế là bao nhiêu quá khứ của tuổi
ấu thơ đẹp đẽ cứ hiện lên trong trí óc tôi. Trang nhật ký cứ ngày
một dày lên, dày lên mãi. Có lẽ bao nhiêu nỗi buồn, nỗi nhớ tôi
điều gửi tất cả vào những lá th tôi gửi về cho gia đình, bạn bè và
cả Quang nữa. Đã lâu rồi, có đến bảy, tám tháng nay tôi cha hề
nhận đợc th Quang. Giờ tôi lên đây anh ấy cũng không hề biết đ-
ợc. Tôi cảm thấy khổ tâm vô chừng các bạn ạ. Ngày chia tay sau
cái mùa hạ đầy lu luyến ấy, tôi cũng đã nói với anh rằng: Anh
ơi nếu nh...em phải lên miền núi, nghĩa là sau năm học này em
không đợc luôn sống gần anh. Lên đó xa xôi cách trở, anh sẽ
nghĩ nh thế nào? Em thì em lo lắm, em chỉ sợ...tình yêu chúng
mình...
Quang ngắt lời tôi
- Kìa Hơng, đừng nói vậy em, anh...anh sẽ mãi mãi là
của em, dù ngày mai hai đứa sẽ phải hai nơi nhng anh sẽ chờ
đón em - Sẽ mãi mãi...
Và anh đọc cho tôi nghe bài thơ Xa và nhớ có lẽ mãi
tôi không bao giờ quên đợc.
Nhng rồi con tạo nh đã định đoạt tất cả, những gì êm
đềm và đẹp đẽ của những ngày sống bên anh chỉ còn là kỷ niệm.
Tất cả đã đổ vỡ thật ? Ôi! Đời phũ phàng vậy, không có một lời
hồi âm của anh - không biết gì nữa, tôi oán trách, giận hờn và
sau đó thì tôi lo lắng thực sự, chả nhẽ lại thế ? Nhng ai biết đợc
và mỗi ngày niềm thất vọng cứ lấn át, cứ lớn lên và nỗi hy vọng
mong chờ cứ héo hắt trong tôi. Nhiều lúc tôi bật khóc lên.
10
Những ngày nặng nề đó lại cứ chầm chậm đến bên tôi, đè nặng

lên đầu tôi. Và nó sẽ còn kéo dài tới bao giờ. Nếu không có H-
ng, có lẽ tôi sẽ chết buồn, chết héo mất.
*
* *
Trờng tổ chức khai giảng vào sáng 10-9 (miền núi mà).
Sáng ra, đồng chí Hùng hiệu trởng tất bật hết kiểm tra giấy mời
đến việc bố trí công tác. Hng hôm đó đến nhà tôi rất sớm, anh ăn
vận thật giản dị. Chiếc quần bộ đội đã bạc màu với chiếc áo kẻ
sọc, khuôn mặt anh điển trai, riêng ánh mắt anh là sáng đến lạ
lùng. Vừa bớc lên cầu thang anh đã gọi to:
- Hơng ơi !
- Dạ.
Anh vào nhà, chào bác chủ nhà đang ngồi bên bếp sởi.
Rồi anh bảo tôi:
- Hơng à, sáng nay trờng khai giảng, Có một số đại biểu
đến dự,em giúp anh nấu nớc nhé. Xuống uỷ ban xã lấy xoong
nồi, chè anh để ở nhà anh Hùng trọ ấy.
Tôi cùng anh bớc xuống cầu thang. Đi với anh xuống tr-
ờng, anh không nói gì cả, thỉnh thoảng tôi thấy anh nh rụt rè
nữa. Tôi thầm cời anh.
- Con trai gì mà giát vậy. Bộ tịch ông này nom kém cỏi
lắm đây!
Thấy thế tôi gợi chuyện trớc.
11

- Anh Hng à. anh công tác ở đây đã lâu cha?
Anh đáp gọn lỏn:
- Đã sáu năm.
- Sao? Anh đã sáu năm ở đây ? Sao anh không xin về
xuôi anh Hng? Anh hết nghĩa vụ rồi và chắc chị ấy cũng mong

anh về lắm thì phải, nhng mà con trai các anh thì chỉ độc có vô
t và thích vậy thôi, ngời ta phải lo liệu tất cả, hay là anh đã say
cái đất này rồi?
- Đâu có vậy em. Mà em nói chị nào cơ?
- Là vợ anh chứ còn ai nữa!
- Biết nói thế nào cùng Hơng nhỉ. Nói chung anh cha có
gì hết trơn à.
- Sao lại nói chung?
- Là vì anh không muốn nói riêng.
- Sao vậy?
- Hơng ạ, hình nh sáu năm đó đã lặng lẽ qua đi, những ngày thơ
mộng nhất kỷ niệm riêng t của anh đã đi vào dĩ vãng, giờ nhắc
lại phỏng có ích gì. Nên anh không muốn nói riêng là vậy.
Chuyện ấy lúc nào rỗi anh sẽ kể Hơng nghe, sáu năm dần dà đi
qua. Miền núi mà - rồi em hiểu.
- Thế anh không muốn về à?
- Cũng muốn về em ạ. Ai mà chẳng thích gần nhà, đợc
sống trên quê hơng, nơi chôn rau cắt rốn của mình. Nhng ở
đây, anh cảm thấy nó thích thích thế nào ấy. Phải chăng đó là
các em học sinh, những ngời anh đã thân quen, và trách nhiệm
mảnh đất này đang cần anh.
12
Rồi anh kể cho tôi nghe những kỷ niệm của anh trên
mảnh đất này. Tôi bị cuốn hút vào câu chuyện. Bây giờ tôi mới
nhận thấy lời nhận xét ban đầu của tôi về anh là cha đúng, anh
có phong cách kể chuyện rất hấp dẫn, cuốn hút tôi nh chính tôi
đợc chứng kiến những kỷ niệm đó của anh.
Từ hôm ấy anh và Minh hay qua chơi chỗ tôi. Tôi cảm
thấy mến anh một cách kỳ lạ. Anh không bộp chộp, vội vàng
trong cách c xử, ăn nói. đặc biệt không bao giờ anh nói về mình.

Những lúc biết tôi buồn anh thờng đem những câu chuyện vui kể
cho tôi nghe, hay giúp tôi một vài việc gì đó. Cứ nh vậy thời
gian dần dà trôi đi, tôi bắt đầu quen dần với cuộc sống mà tôi
cho là cô đơn và buồn tẻ này.
* *
*
Đêm đã rơi vào chiều sâu của nó, trăng thợng tuần cong
nh chiếc liềm đậu ve ngoài cửa sổ, trong thinh không mênh
mông chỉ còn đắm chìm trong tiếng chim Từ quy lảnh lót đổ hồi.
Không gian mênh mông trải rộng đầy nỗi nhớ. Bên chiếc bàn
con, ngọn đèn dầu hoả mờ đục, toả ra một quầng sáng đỏ quạch,
tôi ngồi nh vậy không biết đã bao lâu, thả lòng mình vào khoảng
không mông lung để gạn lọc lấy những kỷ niệm thuộc về dòng
quá khứ. Những ngày mà tôi cho có lẽ là sôi động nhất của tuổi
trẻ. Một con nhện con đang giăng tơ, nó cứ chao đảo trớc mặt
tôi. Kỷ niệm êm đẹp nhất của mùa phợng đỏ có lẽ đã điểm dấu
chấm cuối cùng. Ngày ấy, dù Quang có gửi bao nhiêu lời hứa
chân thành nhất thì giờ đây niềm tin ấy cũng đọng lại rất ít ỏi ở
13

trong tôi. Tất cả bắt đầu nh đã đổ vỡ. Tôi vụt nhắm mắt lại,
không giám nghĩ tới nữa. Chao ôi! Nếu sự thật lại diễn ra nh vậy
thì tôi sẽ chết buồn, chết héo mất.
Tôi đang cố đuổi theo dòng suy nghĩ thì bỗng có tiếng b-
ớc chân nhè nhẹ lên cầu thang. Nhìn ra thì Hng xuất hiện trớc
mặt tôi.
- Chào anh.
- Hơng!
- Mời anh vào chơi
- Em đang làm gì vậy? anh đến chơi chắc không đúng lúc.

Chắc lại buồn nhớ nhà hay đang t duy về ngời yêu?
- Đâu có.
- à Hơng này có chút việc cần trao đổi với em đây.
- Việc gì vậy anh (thú thực tôi thấy hơi lo lo).
- Tất nhiên là việc tốt cả thôi, cuộc họp Ban giám hiệu
chiều nay sau khi cân nhắc kỹ đã quyết định để em ở trung tâm
và phụ trách công tác Đội cho trờng. Vì xét khả năng em có thể
đảm đơng đợc, mong em vui lòng cho.
- Nhng anh ạ - về nhiệt tình em sẵn sàng có, song xét về
năng lực công tác em sợ...e không làm nổi. Sự quan tâm của các
anh em xin thành thực cám ơn. Sợ em ... nên sau này ...
Hng ngắt lời tôi.
- Hơng ạ, bất kỳ một việc gì cũng vậy trớc hết phải có
lòng say mê và lòng nhiệt tình, chúng ta sẽ đạt đợc kết quả
mong muốn. Anh tin rằng em sẽ vui lòng và hoàn thành công tác
tốt.
14
Tôi ngớc mắt nhìn Hng và bắt gặp cái nhìn trìu mến của
anh đối với tôi, tôi vụt đỏ mặt. Sợ Hng biết đợc điều đó, tôi vội
cúi xuống để lảng tránh cái nhìn của anh.
Anh hỏi thăm tôi hết chuyện nhà, chuyện cửa, ớc mơ,
nguyện vọng của tôi và cả chuyện anh ấy của tôi nữa. Các
bạn ơi, lần đầu tiên tôi đã dối anh. Tôi nói rằng cha có gì hết.
Còn anh, anh tin tất cả vào lời nói của tôi.
Qua lời kể của anh tôi đợc biết anh là con cả của gia
đình. Em trai anh đang tại ngũ và hiện đang chiến đấu ở một
chiến trờng biên giới. Hai em gái của anh hiện đang học phổ
thông. Và anh cũng kể cho tôi nghe về miền chiêm trũng của
anh tháng năm ruộng nẻ chân chim, tháng tám đất mù trắng n-
ớc. Bố mẹ anh suốt một đời vất vả làm lụng nuôi con. Nghe

anh kể tôi thấy thơng anh quá. Anh không hề dấu tôi một điều
gì - và cũng từ hôm đó, các bạn ạ. Anh nh ngời anh cả của tôi
nữa, anh bày vẽ chỉ dẫn từng cách c xử, giúp tôi từng việc dù là
nhỏ nhất. Tôi bắt đầu mến anh, có điều gì uẩn khúc tôi đều đem
hỏi anh, anh chỉ dẫn cụ thể, chi tiết cho tôi.
Còn một điều nữa tôi phát hiện ở anh là anh rất thông
minh, nghiêm khắc nhng thật độ lợng. Không bao giờ anh để ý
những chuyện vụn vặt. Gặp việc gì dù khó đến mấy anh cũng
làm cho kỳ đợc. Vậy đấy, cứ dần dà những cử chỉ cao quý đó kế
tiếp gieo vào lòng tôi những thiện cảm tốt đẹp về anh. Tất cả
không nói ra nhng tôi cũng hiểu rằng: anh đang đến với tôi - và
lúc đó, tuy không giám nói là yêu anh, nhng quả thực tôi thơng
anh thực sự. Tôi đã gửi gắm tất cả vào ánh mắt khi nhìn anh.
Còn anh hình nh anh cũng đã nhận ra điều đó. Anh càng quan
tâm nhiều hơn đối với tôi. Có một chuyện mà có lẽ suốt đời tôi
không bao giờ quên đợc.
15

Cơn sốt rét rừng nh một tên quỷ dữ đã quật ngã tôi,
những cơn sốt kéo dài triền miên, là cô gái luôn đợc sống trong
vòng tay êm ấm của ngời mẹ, sự cu mang của gia đình. Nên giờ
đây tôi thấy cô đơn quá, ngời tôi nóng bừng nh lửa đốt, có lúc
lại rét run lên thấu tận xơng tuỷ. Tôi không còn thiết tởng gì
đến ăn uống nữa, miệng đắng ngắt. Hng hốt hoảng thực sự
những ngày đó không lúc nào tôi thấy vắng bóng anh. Anh chạy
đi tìm thuốc, nấu cháo và ngồi hàng giờ bên dờng tôi, anh quạt
cho tôi, động viên tôi ăn từng thìa cháo. Anh lo lắng thực sự,
những lúc đó tôi cảm thấy mình nh một ngời em gái nhỏ của
anh. Chính anh đã nhiệt tình đem lại nguồn động viên cho tôi
trong những phút buồn tẻ nhất. Một tuần sau cơn bệnh lui dần,

ngời anh nom rộc hẳn đi. Tôi thơng anh vô hạn, và tôi đã khóc
các bạn ạ. Không phải tôi nhớ nhà hay vì cơn bệnh nữa, mà tôi
khóc vì tôi cảm thấy vui sớng cộng với niềm thơng vô bờ bến
đối với anh. Tình yêu ban đầu của chúng tôi hình nh bắt đầu
manh nha từ đó.
Tôi cảm thấy hình nh tôi yêu anh, nhng tôi không giám
nói cùng anh. Còn anh cũng vậy, cha bao giờ anh ngỏ lời nào với
tôi cả, có lẽ anh còn e dè, vì cái buổi ban đầu ấy ai cũng vậy
thôi, yêu thơng nhau nhng ngập ngừng không nói đợc.
Anh có thể mạnh dạn trong đấu tranh, anh dám nghĩ,
dám làm, dám nhận mọi khó khăn thử thách trong cuộc sống.
Song trong vấn đề này - hình nh anh kém cỏi thì phải. Tôi nghĩ
vậy. Có lúc anh còn lảng tránh cả ánh mắt nhìn của tôi, nói
chuyện với tôi có lúc có lẽ anh muốn nói ra điều suy nghĩ của
anh về tôi song cứ ấp a, ấp úng, kỳ vậy đó. Đă bao đêm tôi trằn
trọc suy nghĩ, tôi chỉ dám nhận ở anh một tình cảm yêu thơng
của một ngời em gái thôi. Còn tình yêu. Ôi! Thật khó nói, lơng
tâm tôi không cho phép tôi đợc làm điều đó, một khi kỉ niệm
16
bên Quang đã ăn sâu vào trái tim tôi. Còn anh hình nh anh đã
yêu tôi, anh gửi gắm tất cả điều đó vào cái nhìn cảm mến dành
cho tôi. Nhng anh không giám nói ra, có lẽ anh còn rụt rè hay sợ
một sự phản ứng ngầm của tôi. Tôi thơng anh nhng tôi cha giám
chấp nhận tình cảm cao quý đó của anh. Hơn nữa, tôi cũng
không dám quả quyết rằng: Tôi đã hiểu về anh. Bởi vì ngời ta
thờng nói rằng: Đo đ ợc lòng sông không ai đo đợc lòng ngời
nên tôi vẫn chỉ dừng lại ở tình cảm thân thiết đó với anh thôi.
Thế rồi cái gì tới nó cũng sẽ tới các bạn ạ. Đó là một
đêm mùa đông lạnh giá, cái lão gió mùa đông bắc đem cái lạnh
tê buốt chụp xuống cái đất này. Từng cơn gió thổi ù ù, đâm xiên

vào nhừng tàu cọ. Vừa đi chơi về, thấy ánh đèn bên phòng anh
vẫn còn sáng. Tôi liễn xách cuốn sổ sang định nhờ anh viết hộ
mấy chữ trang trí vào sổ. Đến nơi thấy anh đang cắm cúi ghi
chép cái gì đó. Rất say sa, có lẽ anh để hết tất cả vào trang vở.
Nét bút chạy đều đều trên trang giấy. Không phải tôi tò mò, tôi
định đến đùa anh, để anh sẽ giật mình. Nhẹ nhàng đến sau lng
anh. Tôi ghé mắt nhìn xuống. Định thần sẽ bịt mắt anh, đến lúc
anh phải xin mới thôi. Nhng... các bạn ơi! Anh đang viết cho tôi
vào cuốn sổ của anh. Anh đang viết với một cảm xúc thật sự từ
trái tim anh. Cảm động quá tôi từ từ nhẹ nhàng đặt bàn tay lên
vai anh. Anh giật mình ngớc mắt nhìn lên. Nhận ra tôi, anh vụt
bối rối và nói trong hơi thở:
- Hơng! Cám ơn em! Thế là em đã hiểu,... Anh...
Tôi vội nói nhanh.
- Anh Hng! Đừng nói nữa anh - Hơng đã hiểu. Tha thứ
cho em anh nhé. Thật vô duyên, em đã đến không đúng lúc, anh
thông cảm cho em.
17

- Kìa Hơng.
Tôi vụt bỏ chạy về phòng mình, hành động đó sau này
tôi ân hận quá. Có lẽ anh sẽ cảm thấy khổ tâm lắm. Cả đêm hôm
đó không tài nào tôi chợp mắt nổi, những dòng chữ của anh cứ
hiện lên trong trí óc tôi. Tôi sung sớng xen lẫn một niềm thơng
cảm đối với anh. Những dòng đó tôi đã thuộc lòng.
Hơng ơi! Anh gọi tên em từ trong trái tim cháy bỏng
yêu thơng của anh. Chính giờ phút mà anh đang xúc cảm nhất
về em. Sau khi đọc nó em có tin không em?
Thời gian - cũng đã lâu lắm rồi. Trong quá trình hình
thành một sợi dây tình cảm của con ngời đâu có thể tính đựơc

bằng năm tháng, phải vậy không em? Thế nhng có lúc trong một
khoảnh khắc vô cùng ngắn ngủi, nghĩa là khi hai cặp mắt chợt
nhìn thấy nhau và sau đó đã để lại cho nhau một hơng vị
ngọt ngào tởng chừng nh vô hình, nhng lại không hề mờ phai đ-
ợc. Bây giờ em hãy ngợc lại dòng quá khứ một chút nhé. Đã từ
lâu lắm rồi em ạ! Anh vẫn hằng coi em nh một ngời em gái, là
một ngời bạn tốt của anh. Mà anh không đợc phép cho bản thân
đợc vợt quá...Bởi vì...em có biết không ? Vàvì sao cái giới hạn
ngăn cách đó có lúc tựa hồ nh một bức tờng thép, có lúc lại chơi
vơi. Lí giải nó, có lẽ...vì em đến với anh, anh cảm thấy có điều
gì uẩn khúc, khó hiểu. Xin lỗi em! Có gì mà anh giám trách cứ
em kia chứ. ừ! Cũng chính từ đó em lại để cho anh nhiều suy
nghĩ, đắn đo. Hãy nói tất cả đi em. Sao em im lặng quá lâu vậy.
Hay em sợ...
Thời gian - thời gian bóc đi cái vỏ của nó, cứ mỗi ngày
anh nhận thấy ở em, một thiếu nữ là hiện thân của sự dịu dàng,
trắng trong, nồng nàn một tấm lòng yêu đời, yêu ngời, là tiếng
18
chim trong ngần của một sớm mùa hạ, khi một đám mây ở đằng
chân trời vừa ửng sắc hồng, lá cơn gió hiền hoà của những
hoàng hôn màu tím. Cứ thế kế tiếp nhau gieo vào lòng anh một
thiện cảm tốt đẹp về em. Càng say sa trong niềm cực lạc ấy bao
nhiêu thì anh lại càng lo cho số phận của mình bấy nhiêu khi
điều đó sẽ qua đi, nghĩa là em sẽ đổi khác tất cả, và cũng nghĩa
là em sẽ lạnh lùng với anh, lúc đó anh sẽ sống những ngày còn
lại nh thế nào đây.
Nhng em ạ. Anh lại nghĩ rằng. Tình cảm không phải
chạy theo van xin mà có đợc. Hơn nữa tình yêu không thể say s-
a thán phục nhau trên những lời ong bớm mà phải biết tìm đến
những trái tim chân thành và giản dị, biết yêu thơng và tỉnh táo.

Anh không hề giám lừa dối em khi lơng tâm anh không cho
phép. Tất cả mong em hiểu, anh đã yêu em.
Vậy đấy các bạn ạ. Lẽ ra chúng tôi sẽ đợc mãi mãi bên
nhau khi cả tôi và anh có lẽ bắt đầu nhen lên một ngọn lửa niềm
tin cho nhau. Tôi không ghét anh, không muốn xa anh. Nhng
nếu tôi chấp nhận thì... với Quang tôi đã là kẻ phản bội. Mà điều
đó không bao giờ tôi giám nghĩ tới.
Nhng tất cả đã đổ vỡ, các bạn ơi, Quang đã hồi âm cùng
tôi. Th anh viết nghe sao thơng xót lắm, anh thơng yêu tôi, đã
tìm tôi nhng tôi đã đi xa. Anh ân hận vì ngày chia tay nhau anh
không đợc gặp tôi, dù chỉ một giây lát (nh anh nói). Anh vừa đi
thực tập về. Các bạn ạ - tôi yêu Quang có lẽ không một lời nào
diễn đạt đợc. Tôi rất tự hào về anh. Anh đang là sinh viên đại
học Tổng hợp năm thứ t. Khi anh đến với tôi, đợc biết anh là con
một gia đình thợng lu tôi lo lắm. Tôi vẫn sợ... e sau này. Nhng
tôi nhận thấy anh đến với tôi bằng tất cả những điều chân thật
19

nhất của anh nên tôi đã chấp nhận tình yêu với anh. Giờ đây tôi
thật khó xử quá. Tôi vẫn thơng Hng, nhng Quang ngời mà tôi
đặt tất cả niềm tin yêu, ớc mơ và hạnh phúc đã vẫn không quên
tôi, đã đến đợc với tôi, bao nhiêu ngày dờng nh thất vọng đã đợc
đáp đền. Vậy tôi không thể cho phép chia đôi trái tim mình. Cho
nên, các bạn ạ, cũng từ đó tôi hay lảng tránh Hng. Tôi không
muốn anh phải đau khổ, nên tôi cũng không giám tuyên bố một
lời với anh. Tôi biết rằng đó là điều phũ phàng nhất đối với anh.
Nó nh cơn bão của đời anh vậy. Vứt bỏ cái gì ta quý ta yêu đâu
phải chuyện dễ phải không các bạn. tôi chỉ mong rằng dần dà
Hng sẽ hiểu cho tôi và thật hiểu về tôi. Nhiều lúc tôi muốn nói
thực với anh, nhng tôi chỉ thầm gọi nó từ trong trái tim mình

...Anh ơi! Em rất thơng anh. Nhng em đã chấp nhận tình yêu
với Quang. Mong anh hãy gửi tình cảm đó cho một ngời con gái
khác nghe anh, Chúa sẽ phù hộ anh. đừng giận em. Hãy tha thứ
cho em và nơng nhẹ em hơn. Em không muốn lừa dối anh. đừng
hiểu khác về em anh nhé.
* *
*
Cái điều mong mỏi thấy một ngày đợc gặp lại quê hơng,
gặp lại những ngời thân thơng đã sắp sửa tới gần. Bốn tháng trời
chầm chậm trôi qua. Tôi và Hng cũng chỉ dừng lại ở mức độ tình
bạn thắm thiết vậy thôi. Tôi rất thơng anh, rất mến anh. Vì thế
tôi không muốn anh đau khổ vì tôi. Đã nhiều lúc tôi muốn tâm
sự cùng anh, nói cho anh hiểu, nhng tôi vẫn cha nói ra cái điều
ấy đợc. Không phải tôi muốn kéo dài để mong anh ban cho tôi
20
những đặc ân của anh, hay tôi để lợi dụng anh. Nhng rồi Quang.
Tôi bắt đầu ngờ ngợ rằng, hình nh lâu đài tình yêu của tôi và
Quang dày công xây đắp đã bắt đầu mục ruỗng, lá th anh viết
ngày đó cho tôi hình nh...đã là cuối cùng. Tôi không giám tin
điều phũ phàng đó sẽ xẩy ra.
Chiều nay, một ngày cuối đông. Từng cơn gió bấc cứ rít
lên từng hồi. Đâm xiên qua vách nứa, ngồi trong phòng mà vẫn
rét run lên. Tôi thẫn thờ thả lòng mình trở về dòng quá khứ, từ
trong kí ức xa xăm bỗng trỗi dậy nỗi nhớ thơng da diết về
Quang. Tôi thầm gọi tên anh từ trong trái tim mình. Anh ơi!
Giờ này anh đang ở đâu? Anh có nhớ thơng Hơng nh Hơng đã
nhớ thơng về anh không? Hay anh đã quên đi ngời con gái bé
bỏng này rồi. Sao bấy lâu nay anh im lặng đến vậy hở anh?
Đừng quên Hơng anh nhé. Hơng vẫn yêu thơng anh. Tình yêu đó
càng nhân lên gấp bội khi Hơng phải sống xa anh. Ngày hội ngộ

sắp đến gần rồi đó anh à. Lúc đó Hơng sẽ đợc nũng nịu anh. Sẽ
đợc anh giành cho cái hôn thắm thiết nhất phải vậy không
anh?
Bỗng Minh hét toáng lên cắy ngang dòng suy nghĩ của
tôi.
- Hơng à, có th.
Tôi vui sớng quá liền hỏi Minh.
- Th ai vậy anh. Đâu cho em xin.
- Minh dấu hai tay ra đằng sau và hỏi tôi:
Hơng đoán xem có đúng không?
- Th mẹ.
21

- Hỏng, sai bét cả.
- Th chị.
- Cũng không đúng.
- Vậy em chịu.
Quả thực tôi mong th Quang lắm, nghe Minh nói vậy tôi
vui sớng thực sự.
- Th ai vậy anh, cho em xin nào?
- Th của Đất lạnh có Đại Thánh mới biết đợc.
Minh trao phong th cho tôi, cho ôi! Những dòng chữ
thân quen ngoài phong bì. Tôi nhận ra ngay là nét chữ của
Quang. Minh lại trêu tôi.
- Thế nào? Phải không? Sớng thật nhỉ? Bộ này không ăn
cũng no.
Tôi cũng làm bạo trả lời.
- Sao lại không.
Minh về rồi tôi vội mở phong bì ra, một niềm vui sớng
tràn ngập xốn xang trong lòng tôi. Nhng - thật choáng

váng, th Quang viết cho tôi chỉ một cánh nhỏ, dòng đầu
tiên Quang gọi tôi bằng tên ngỏ vậy thôi. Mắt tôi nh tối sầm lại,
tôi run lên cố đọc nốt những dòng ác nghiệt mà Quang viết cho
tôi. Trớc mắt tôi mọi vật đều chao đảo. Một sự đổ vỡ quá bất
ngờ. Th Quang viết:
Hơng!
Đừng ngạc nhiên Hơng nhé khi đọc những dòng này.
Quang đã phải đau khổ vô chừng khi phải nói điều này với H-
22
ơng. Mong Hơng hãy quên Quang đi, hay coi nh Quang đã chết
cũng đợc. Tất cả đã đổ vỡ rồi Hơng ạ. Gia đình anh sau bao
nhiêu lần gợi ý xa gần đã đến lúc bắt ép anh thực sự, giờ anh đã
xây dựng hạnh phúc. Nay mai Quang lại sắp sửa đi nghiên cứu
sinh. Tội lỗi này anh xin chịu tất cả. Là một ngời con trai anh
đã không can đảm chống lại luật lệ gia đình anh. Hơn nữa xa
xôi cách trở anh không muốn Hơng phải sống cô đơn. Mong H-
ơng hãy gửi tình thơng cho một ngời con trai khác hơn Quang về
nhiều mặt. Tơng lai sẽ chờ em. Chúa sẽ ban cho em nhiều hạnh
phúc. Đừng quá buồn Hơng nhé, hãy coi Quang là ngời bạn đ-
ờng xấu số. Lâu đài hạnh phúc Quang và Hơng tạo dựng coi nh
đã đổ. Chúng mình hãy chôn vào trái tim mỗi đứa một ngôi
mộ tình yêu. Tất cả hãy bỏ về quá khứ, em hãy coi nh đó là
một giấc mộng đã qua, đừng bận tâm tới nó làm gì.
Chào Hơng!
Quang.
Đọc xong lá th tôi nh ngời mất hồn. Tôi lao ra dới trời
đầy ma bụi, ngửa mặt gào gọi những kỉ niệm xa trong uất hận.
Tất cả thế là hết, tình yêu - ớc mơ - hạnh phúc bấy lâu nay tôi
trân trọng, nâng niu và gìn giữ đã theo dòng nớc cuốn trôi vào
dĩ vãng. Quá khứ giờ chỉ còn là kỉ niệm. Hỡi tạo hoá và chúa

nhân từ. Ngời đã cố hoàn thiện một công trình của ngời, mà tôi
ngỡ là hoàn thiện và tuyệt mĩ nhất, thì giờ đây sao ngời nỡ hành
hạ tôi đến vậy. Đó là lẽ đơng nhiên ? Nếu vậy thì sao ngời nỡ
phụ phàng thế. Phải chăng đời là vậy! Tôi không hề luyến tiếc
con ngời ấy nữa, tôi chỉ tiếc mối tình đẹp đẽ mà bấy lâu tôi đã
ngoan ngoãn gìn dữ trong tim. Ôi! Tôi giờ mới hiểu. Đằng sau
bức màn kia tất cả đã phơi bày. Sự thật phũ phàng nhất đã lồ lộ
23

tất cả. Những gì cực lạc mà tôi đắm say đã đổ vỡ. Uất ức, đau
đớn cứ dồn lại trong tôi. Tôi chỉ ân hận rằng: có lẽ tôi là một kẻ
mù quáng. Nên tôi xin chấp nhận hình phạt cay nghiệt mà Chúa
đã trừng phạt tôi.
Đây là một sự đau đớn quá sức tởng tợng của tôi. Không
- tôi không phải là một kẻ mơ hồ và quá nhẹ dạ. Nhng những
ngày ấy Quang vẫn là ngời yêu tôi. Còn tôi cũng vậy, tôi yêu
Quang bằng tất cả trái tim mình.
Tôi yêu Quang tôi không biết việc nào trên tình yêu. Tôi
chỉ biết tình yêu của tôi là tất cả, nghĩa là không còn ai hơn anh
nữa. Chính vì vậy có lẽ nên điều phũ phàng đến với tôi nó càng
cay nghiệt gấp bội lần. Tức tởi, ấm ức và uất hận. Đêm hôm đó
tôi cũng chẳng thiết gì đến ăn uống nữa. Tôi buông màn đi nằm.
các anh, các chị trong kí túc không biết đợc điều này, chỉ biết là
không hiểu sao mà tôi bỏ ăn, cho rằng tôi bị ốm. Nên các anh,
các chị ấy cố động viên tôi. Nhng tôi còn bụng dạ nào mà thiết t-
ởng đến việc ăn uống. Hng cố gặng hỏi tôi, tôi cũng chỉ im lặng.
Tôi dối anh là tự nhiên bị choáng đầu - vậy thôi.
Đã nhiều đêm nhìn ánh sao mai lấp lánh đằng chân trời,
giọt sơng đêm tí tách trên tàu cọ. Ngồi bó gối nhìn dòng sông
lững lờ trôi, lòng tôi bơ phờ hắt hiu một nỗi buồn sâu thẳm. Tự

nhiên dòng lệ lại ứa ra. Tôi cứ mặc cho dòng nớc mắt lăn dài
trên gò má, chảy xuống làn môi, rồi cố nhấm nháp vị cay đắng
của những giọt nớc mắt xót xa. Tôi bỗng giật mình nh chợt tỉnh
cơn mộng dữ. Phải chăng sự thật cuộc đời là vậy? Ngời yêu tôi -
địa vị - danh vọng đã cuốn hút anh ấy vào dòng đời tất yếu. Còn
tôi đâu có đợc những đêm thứ bảy đi bên anh hay đợc gần gũi để
Quang yêu thơng và gắn bó. Ôi! Thời gian - Thời gian đâu có
bao dung cho ngời con gái. Trái tim trót lỡ yêu thơng thì đâu dễ
24
chia xa, chỉ có xé nát nó thôi. Cuộc đời thật trớ trêu - nghiệt ngã
- phụ phàng và sóng gió. Hết - thế là hết. Tôi cố ngăn nỗi uất ức
đang trào dâng trong lòng mình. Nhiều khi tôi cố tình quên đi
nhng rồi nó lại là điều tôi nhớ nhất.
* *
*
Bớc sang tháng chạp ta, cả bản bỗng chộn rộn hẳn lên.
Mùa màng thu hoạch vừa xong, thóc cũng đã vào kho. Đồng
bào đi làm nơng xa đã trở về. Theo phong tục của ngời Thái,
mùa này là mùa lễ hội cúng mừng lúa mới và đôi trai gái nào đã
đính ớc thì gia đình hai bên sẽ tổ chức lễ cới. Vì vậy trong bản
thỉnh thoảng lại rộn ràng tiếng cồng, tiếng chiêng, tiếng trống
hoà với tiếng khèn bè của một đám cới.
Nhà trờng dịp này cũng rất bận chuẩn bị cho sơ kết học
kì, kiểm tra, chấm bài, làm sổ điểm. Nhng cứ xong việc thì lại
tập trung bàn bạc cho việc nghỉ tết. Mấy anh nam nói chuyện
cánh bè, chuyện vợt thác. Chị em nữ chúng tôi lo việc giã gạo,
câu chuyện xoay quanh việc đi chơi trong mấy ngày tết. Ai
cũng háo hức mong chờ ngày về.
Chiều nọ, trong bản có đám cới con gái bác chủ tịch xã.
mấy thầy giáo đều đi dự đám cới, kí túc còn lại ba chị em và anh

Hng ở nhà. Thấy lạ tôi hỏi anh:
- Anh sao không đi dự đám cới với các thầy.
- à, anh Hùng bảo anh viết giấy khen, anh ở nhà viết nốt
cho xong, hơn nữa anh sợ nhất đi đám cới là uống rợu cần. Lúc
25