Đa dạng sinh học cá và đề xuất các giải pháp khai thác, sử dụng hợp lý nguồn lợi cá ở cửa sông Thuận An – Thừa Thiên Huế

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.28 MB, 28 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

Đa da ̣ng sinh ho ̣c cá và đề xuất các giải pháp

khai thác, sử du ̣ng hợp lý nguồn lợi cá ở cửa

sông Thuận An – Thừa Thiên Huế

Nguyễn Hạnh Luyến

Trường Đại học Khoa học Tự nhiên

Luận văn Thạc sĩ ngành: Sinh thái ho ̣c ; Mã số: 60.42.60

Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Xuân Huấn

Năm bảo vệ: 2012

Abstract: Xác định thành phần các lồi cá có mặt tại vùng ven biển cửa sông ven biển
Thuận An. Tìm hiểu thực trạng nghề cá trong vùng. Đề xuất các giải pháp: khai thác
hợp lí nguồn lợi thủy sản; Nuôi trồng thủy sản; Chống ô nhiễm; Giáo dục, đào tạo và
khuyến khích kinh tế nhằm khai thác, sử dụng bền vững nguồn lợi cá cho vùng nghiên
cứu.

Keywords: Sinh thái học; Đa dạng sinh học; Cá; Huế
Content

MỞ ĐẦU

Vùng cửa biển Thuận An là một cửa biển quan trọng ở miền Trung, Việt Nam thuộc
huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế.

Vùng cửa biển Thuận An tiếp giáp với hệ thống phá Tam Giang – Cầu Hai – một hệ
thống đầm phá được đánh giá là có độ đa dạng sinh học cao;

Mặc dù đã có một số tác giả tiến hành điều tra ngư loại tại khu vực phá Tam Giang -

Cầu Hai nhưng cho đến nay tại vùng ven biển cửa sông Thuận An vẫn chưa có một đánh giá
đầy đủ về đa dạng sinh học cá.

Chính vì vậy chúng tơi đã chọn đề tài luận văn: “Đa dạng sinh học cá và đề xuất các

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU

1.1. KHÁI QUÁT VỀ ĐA DẠNG SINH HỌC VÀ NGUỒN LỢI THỦY SẢN Ở VÙNG CỬA 
SÔNG – VEN BIỂN VIỆT NAM

1.1.1. Khái quát về vùng cửa sông – ven biển 
1.1.2. Hệ thống cửa sông – ven biển Việt Nam

1.1.3. Đa dạng sinh học và nguồn lợi sinh vật vùng cửa sông – ven biển Việt Nam

1.2. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THÀNH PHẦN LOÀI CÁ CỬA SÔNG – VEN BIỂN 
VIỆT NAM

1.3. LƯỢC SỬ NGHIÊN CỨU NGUỒN LỢI CÁ VÙNG VEN BIỂN CỬA SÔNG THUẬN 
AN

CHƢƠNG 2: ĐỊA ĐIỂM, THỜI GIAN, TƢ LIỆU 
VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CƢU 
2.1. ĐỊA ĐIỂM VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU

2.1.1. Địa điểm, thời gian nghiên cứu

- Địa điểm nghiên cứu: Vùng cửa sông ven biển Thuận An cách Thành phố Huế 15km
về phía Đơng Bắc (Hình 1).

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

(Nguồn: Đặng Đỗ Hùng Việt, Viện Tài nguyên và Môi trường biển)

Hình 1. Hình ảnh vùng ven biển cửa sơng Thuận An 
2.1.2. Đối tƣợng nghiên cứu

2. 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU [31]

2.2.1. Phƣơng pháp kế thừa, tổng hợp có chọn lọc các tƣ liệu hiện có 
2.2.2. Phƣơng pháp thu mẫu thực địa

2.2.3. Phƣơng pháp định loại trong phịng thí nghiệm 
2.2.3.1. Hệ thống và phương pháp phân loại cá

Tài liệu được sử dụng trong định loại là: “FAO species identification guide for fishery
purpose – The living marine resources of the Western Central Pacific. Vol. 3,4,5,6” của Fao
(1999-2001) [45,46,47,48] cùng một số tài liệu liên quan khác và phần mềm FISHBASE
2004.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

Tập I, II, III, IV và V” của Nguyễn Hữu Phụng và các tác giả khác
[15,26,27,28,29,30,41,52,51].

2.2.3.2. Một số dấu hiệu dùng trong phân loại 
- Chỉ tiêu đếm: [Hình 2, 3, 4, 5, 6].

- Chỉ tiêu đo: [Hình 2, 3, 4, 5, 6], tính tỷ lệ giữa các số đo.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5></div>
(6)<div class='page_container' data-page=6></div>
(7)<div class='page_container' data-page=7></div>
(8)<div class='page_container' data-page=8></div>
(9)<div class='page_container' data-page=9></div>
(10)<div class='page_container' data-page=10>

CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 
3.1. ĐIỀU KIÊN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI VÙNG NGHIÊN CỨU 
3.1.1. Điều kiện tự nhiên

3.1.1.1. Vị trí địa lý

Cửa biển Thuận An thuộc thị trấn Thuận An, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế.
Nằm trong khoảng 16023’ đến 16035’ vĩ độ Bắc và khoảng 107036’ đến 107037’ kinh độ Đơng

(Hình 7).

Hình 7. Vị trí cửa biển Thuận An 
3.1.1.2. Điều kiện khí hậu, thủy văn

- Vùng nghiên cứu thuộc tỉnh Thừa Thiên Huế, nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió
mùa có hai mùa rõ rệt là: mùa hè khơ nóng và một mùa mưa.

- Chế độ thủy văn: Cửa Thuận An là một trong hai cửa biển của đầm phá Tam Giang
nên chế độ nước của Thuận An liên quan chặt chẽ với chế độ nước của đầm phá và biển
Đông.

3.1.1.3. Nguồn lợi thủy sinh vật [19,25,40]

- Thực vật nổi (Phytoplankton): đã xác định 357 loài thuộc 6 ngành. Mức độ phong

</div>
(11)<div class='page_container' data-page=11>

Heterokontophyta > Dinophyta > Cyanophyta >Chlorophyta > Chromophyta >
Euglenophyta

- Động vật nổi (Zooplankton): Đã xác định được 43 loài động vật nổi.

- Động vật đáy (Zoobenthos): Đã xác định được 76 loài động vật đáy.

- Thực vật ngập mặn: Có 18 lồi thực vật có hoa thủy sinh của 11 chi thuộc 8 họ trong
hai lớp thuộc ngành Mộc lan (Magnoliophyta).

3.1.2. Một số vấn đề kinh tế xã hội vùng nghiên cứu 
3.1.2.1. Dân số

3.1.2.2. Lao động

3.1.2.3. Đời sống kinh tế 
3.1.2.4. Xã hội

3.2. THÀNH PHẦN LỒI CÁ VÙNG VEN BIỂN CỬA SƠNG THUẬN AN 
3.2.1. Danh sách các loài cá vùng ven biển cửa sông Thuận An

Dựa trên kết quả nghiên cứu thu được của chúng tôi, kết hợp với các nghiên cứu đã có
trong vùng, tồn bộ danh sách các loài đã thống kê ở vùng ven biển cửa sơng Thuận An là 164
lồi (Phụ lục 1)

3.2.2. Cấu trúc và tính đa dạng thành phần lồi cá ở vùng ven biển cửa sông Thuận An 
- Tính đa dạng về họ ở bậc bộ: Trong số 14 bộ và 59 họ cá đã xác định được thì bộ cá
Vược (Perciformes) chiếm ưu thế cả về số họ, giống và loài với 29 họ chiếm 49,2% tổng số
họ, 54 giống chiếm 52,4% tổng số giống và 104 loài chiếm 63,95% tổng số loài (Bảng 2).

- Tính đa dạng về giống ở bậc họ: Trong tổng số 59 họ tìm được với 103 giống thì họ
cá Khế (Carangidae) chiếm số lượng giống lớn nhất với 8 giống, chiếm 7,8%, tiếp đến là họ
cá Bống trắng (Gobiidae) với 5 giống chiếm 4,9%, …(Bảng 3).

- Tính đa dạng về lồi ở bậc giống: Trong tổng số 103 giống cá thu được, có 1 giống
(Leiognathus) có 8 lồi; 1 giống (Epinephelus) có 6 lồi; giống (Lutjanus), giống
(Oxyurichthys) có 5 loài.

</div>
(12)<div class='page_container' data-page=12>

Bảng 1. Số lƣợng và tỉ lệ % các họ, giống , lồi có trong các bộ

TT

Bộ Bậc họ Bậc giống Bậc loài

Tên

Việt Nam Tên Khoa học

Số

lƣợng %

Số

lƣợng %

Số

lƣợng %

1 Cá Đuối RAJIFORMES 2 3.39 2 1.94 2 1.22

2 Cá Mòi ALBULIFORMES 1 0.02 1 0.97 1 0.61

3 Cá Chình ANGUILLIFORMES 4 6.78 4 3.88 7 4.27

4 Cá Măng sữa GONORYNCHIFORMES 1 0.02 1 0.97 1 0.61

5 Cá Trích CLUPEIFORMES 2 3.39 8 7.77 9 5.49

6 Cá Chép CYPRINIFORMES 1 0.02 1 0.97 1 0.61

7 Cá Nheo SILURIFORMES 3 5.08 3 2.91 5 3.05

8 Cá Cháo AULOPIFORMES 1 0.02 3 2.91 3 1.83

9 Cá Nhái BELONIFORMES 3 5.0 6 5.83 7 4.27

10 Cá Gai SYGNATHIFORMES 2 3.33 2 1.94 2 1.22

11 Cá Mù làn SCORPAENIFORMES 3 5.0 4 3.88 4 2.44

12 Cá Vược PERCIFORMES 29 49.2 54 52.4 104 63.41

13 Cá Bơn PLEURONECTIFORMES 3 5.0 7 6.8 9 5.49

14 Cá Nóc TETRAODONTIFORMES 4 6.78 7 6.8 9 5.49

Tổng 59 100 103 100 164 100

Như vậy trung bình mỗi bộ có 4,21 họ; 7,43 giống và 11,71 lồi. Trong đó có 4 bộ
chỉ có 1 họ với số loài trong các họ từ 3 loài trở xuống. Mỗi họ trung bình có 1,75 giống; 2,83
lồi.

Bảng 2: Số lƣợng giống, lồi có trong các họ

TT Họ giống Số Số

loài

Số giống trong từng họ có số lƣợng lồi 
tƣơng ứng là

Tên tiếng Việt Tên khoa học

1 
loài 
2 
loài 
3 
loài 
4 
loài 
5 
loài 
6 
loài 
7 
loài 
8 
loài 
1 Cá Đuối bướm Gymnuridae 1 1 1

2 Cá Đuối bồng Dasyatidae 1 1 1

3 Cá mòi Albulidae 1 1 1

4 Cá Lịch biển Muraenidae 1 2 1
5 Cá Chình rắn Ophichthidae 1 2 1

6 Cá Chình biển Congridae 1 1 1

7 Cá Dưa Muraenesocidae 1 2 1

</div>
(13)<div class='page_container' data-page=13>

TT Họ Số 
giống

Số 
lồi

Số giống trong từng họ có số lƣợng loài 
tƣơng ứng là

Tên tiếng Việt Tên khoa học loài 1 
2 
loài 
3 
loài 
4 
loài 
5 
loài 
6 
loài 
7 
loài 
8 
loài 
12 Cá Ngạnh Bagridae 1 1 1

13 Cá Úc Ariidae 1 1 1

14 Cá Ngát Plotosidae 1 1 1
15 Cá Mối Synodontidae 3 3 3

16 Cá Nhoái Belonidae 1 2 1

17 Cá Kìm Hemiramphidae 3 3 3
18 Cá Chuồn Exocoetidae 2 2 2
19 Cá Chìa vơi Syngnathidae 1 1 1
20 Cá Mõm ống Fistulariidae 1 1 1
21 Cá Mù làn Scorpaenidae 1 1 1
22 Cá Mặt quỷ Synanceiidae 1 1 1
23 Cá Chai Platycephalidae 2 2 2
24 Cá Chẽm Centropomidae 1 1 1
25 Cá Sơn biển Ambassidae 1 2 1

26 Cá Căng Teraponidae 2 4 2

27 Cá Sơn Apogonidae 1 3 1

28 Cá Ép Echeneidae 1 1 1

29 Cá Khế Carangidae 8 12 6 1 1

30 Cá Liệt Leiognathidae 3 11 1 1 1

31 Cá Hồng Lutjanidae 1 5 1

32 Cá Nhồng Sphyraenidae 1 3 1

33 Cá Đối Mugilidae 4 7 2 1 1

34 Cá Mú Serranidae 2 7 1 1

35 Cá Trác Priacanthidae 1 2 1

36 Cá Đục Sillaginidae 1 2 1

37 Cá Lưỡi búa Menidae 1 1 1

38 Cá Móm Gerridae 1 3 1

39 Cá Sạo Haemulidae 1 3 1

40 Cá Tráp Sparidae 1 2 1

41 Cá Đổng Nemipteridae 1 4 1

42 Cá Đù Sciaenidae 3 3 3

43 Cá Phèn Mullidae 2 3 1 1

44 Cá Khiên Drepaneidae 1 1 1
45 Cá Thia Pomacentridae 2 2 2
46 Cá Bàn chài Labridae 1 2 1
47 Cá Bống đen Eleotridae 3 3 3

48 Cá Bống trắng Gobiidae 5 11 3 1 1

</div>
(14)<div class='page_container' data-page=14>

TT Họ Số 
giống

Số 
lồi

Số giống trong từng họ có số lƣợng lồi 
tƣơng ứng là

Tên tiếng Việt Tên khoa học loài 1 
2 
loài

3 
loài

4 
loài

5 
loài

6 
loài

7 
loài

8 
loài

51 Cá Hố Trichiuridae 2 2 2

52 Cá Đàn lia Callionymidae 1 1 1
53 Cá Bơn vỉ Paralichthyidae 2 3 1 1
54 Cá Bơn sọc Soleidae 3 3 3
55 Cá Bơn lưỡi bò Cynoglossidae 2 3 1 1
56 Cá Nóc ba gai Triacanthidae 1 1 1
57 Cá Bò Monacanthidae 2 2 2

58 Cá Nóc Tetraodontidae 3 7 3 1

59 Cá Nóc gai Balistidae 1 1 1

</div>
(15)<div class='page_container' data-page=15>

Bảng 3. Tính đa dạng về các bậc phân loại của 2 lớp cá ở 
vùng ven biển cửa sông Thuận An

Lớp

Bậc bộ Bậc họ Bậc giống Bậc loài

N % N % N % N %

CHONDICHTHYES 1 7,1 2 3,4 2 1,9 2 1,22

ACTINOPTERIGII 13 92,9 57 96,6 101 98,1 162 98,78

Tổng 14 100 59 100 103 100 164 100

</div>
(16)<div class='page_container' data-page=16>

Tỉ lệ về bậc họ của 14 bộ cá

Tỉ lệ về bậc giống của 14 bộ cá

Tỉ lệ về bậc loài của 14 bộ cá

Hình 8. Biểu đồ tỉ lệ % các họ, giống loài trong từng bộ cá

</div>
(17)<div class='page_container' data-page=17>

Xét riêng kết quả nghiên cứu của luận văn, chúng tơi đã xác định được 143 lồi thuộc
94 giống và 57 họ nằm trong 13 bộ.

- So sánh với kết quả nghiên cứu của Võ Văn Phú (2005) [23] và Tôn Thất Pháp
(2009) [19] về vùng đầm phá Tam Giang – Cầu Hai thì danh lục cá vùng ven biển cửa sơng
Thuận An có những thay đổi cụ thể như sau:

+ Có 110 lồi gặp lại trong nghiên cứu;

+ Có 21 lồi chúng tơi khơng gặp lại (Bảng 5);

+ Có 30 lồi bổ sung cho danh lục cá vùng ven biển cửa sơng Thuận An.

Bảng 4. Danh sách các lồi cá không gặp lại so với nghiên cứu trƣớc đây

TT Tên khoa học Tên phổ thông

1 Pisodonophis. boro (Hamilton, 1822) Cá Nhệch bô rô
2 Muraenesox talabon (Cuvier, 1829) Cá Lạc vàng
3 Sardinella gibbosa (Bleeker, 1849) Cá Trích xương
4 Thryssan hamiltonii (Gray, 1835) Cá Rớp

5 Cyprinus centralus (Nguyen et Mai, 1994) Cá Dầy
6 Chanos chanos (Forskal, 1775) Cá Măng sữa

7 Inegocia japonica (Tilesius, 1812) Cá Chai vằn nhật bản
8 A. kinensis Jordan & Snyder, 1901 Cá Sơn ki

9 A. lineatus Temminck & Schelegel, 1842 Cá Sơn
10 Caranx selar (Cuvier et Valenciennes, 1847) Cá Khế xanh
11 C. bucculentus (Alleyne et Macleay, 1877) Cá Háo miệng thấp

12 C. malam (Bleeker, 1851) Cá Khế vây lưng đen

</div>
(18)<div class='page_container' data-page=18>

15 Halichoeres miniatus (Cuvier et Valenciennes,

1839) Cá Mơ hồng

16 Bathygobius fuscus (Ruppell, 1830) Cá Bống

17 Pseudorhombus dupliciocellatus Regan, 1905 Cá Bơn Chấm đôi
18 P. arsius (Hamilton, 1822) Cá Bơn vằn răng to
19 Tetraodon patoca (Hammilton 1822) Cá Nóc răng rùa
20 T. immaculatus (Bloch &Schneider, 1801) Cá Nóc một mũi
21 Stephanolepis japonicus (Tilesius, 1809) Cá Nóc gai nhật bản
3.2.4. Phân tích các nhóm sinh thái

Cá nổi – cá đáy

Vùng cửa sông Thuận An có 33 lồi cá nổi chiếm 20 % tổng số loài, thuộc 9 họ, 4 bộ,
131 loài cá đáy chiếm tổng số 80% tổng số loài thuộc 51 họ, 12 bộ (Phụ lục 1)

Hai bộ có tất cả các lồi thuộc nhóm cá nổi là bộ cá Trích (Clupeiformes) và bộ cá
Nhái (Beloniformes); 1 bộ cá có đại diện cả nhóm cá nổi và nhóm cá đáy là bộ cá Vược

(Perciformes).

b) Các nhóm sinh thái theo nguồn gốc

- Nhóm cá nƣớc ngọt: có 10 loài (6,1% tổng số lồi). Đại diện cho nhóm này là
những loài thuộc họ cá Ngạnh (Bagridae), họ cá Chép (Cyprinidae),…

- Nhóm cá nƣớc mặn: Có 95 lồi (chiếm 57,3% tổng số lồi). Đại diện cho nhóm cá
này có các loài thuộc họ cá Bơn (Cynoglossidae), họ cá Trích (Clupeidae), họ cá Khế
(Carangidae), cá Mú (Serranidae) [15,26,27,28,29,30,36,37,41].

- Nhóm cá cửa sơng chính thức: đã xác định được tại vùng nghiên cứu có 59 lồi
thuộc cá cửa sơng chính thức [35] như các đại diện thuộc họ cá Kìm (Hemiramphidae), họ cá
Ngãng (Leiognathidae), ...

</div>
(19)<div class='page_container' data-page=19>

3.2.5. Các loài cá quý hiếm, nguy cấp của khu hệ

Bảng 5. Danh mục các loài có tên trong Sách Đỏ Việt Nam 2007 [4]

TT Tên khoa học Tên phổ thông Mức đánh giá

1 Bostrichthys sinensis (Lacépède,1802) Cá Bống bớp CR
2 Clupanodon thrissa (Linnaeus, 1758) Cá Mòi cờ hoa EN
3 Albula vulpes (Linnaeus 1758) Cá Mòi đường VU
4 Konosirus punctatus (Temminck &

Schlegel, 1846)

Cá Mòi chấm

5 Nematolosa nasus (Bloch, 1795) Cá Mịi dầu VU
* Chú thích: CR (Criticallly Endangered) – Rất nguy cấp

EN (Endangered) – Nguy cấp

VU: Sẽ nguy cấp

3.2.5. Mối quan hệ gần gũi về thành phần loài cá giữa khu vực nghiên cứu với các vùng 
khác

Chúng tôi sử dụng hệ số gần gũi Sorencen (1948) để so sánh. Chỉ số này được tính theo
cơng thức: K = 2c/(a+b)x100% -

- Mối quan hệ giữa thành phần lồi cá hệ cửa sơng Thuận An với các khu hệ khác:
Bảng 6. Mối quan hệ gần gũi về thành phần loài cá ở vùng ven biển cửa sông Thuận An với

các khu hệ cá khác

Cửa Thuận An Cửa Đại (Quảng, Nam) Đầm Ơ Loan 
(Bình Định)

Tổng số lồi 164 110 134

Số loài 
trùng nhau

32 103

k(%) 26,00 69,18

</div>
(20)<div class='page_container' data-page=20>

Kết quả phân tích thành phần lồi cá cửa sông Thuận An, Thừa Thiên Huế đã xác định
được 107 loài cá kinh tế (65,24% tổng số loài), trong đó:

- 96 lồi (58,5% tổng số lồi) có giá trị thực phẩm thuộc 43 họ, 13 bộ.

- 11 loài (6,7% tổng số loài) có thể khai thác làm cảnh thuộc 8 họ, 3 bộ. 3.3. THỰC 
TRẠNG NGHỀ CÁ VÀ NHỮNG THÁCH THỨC ĐỐI VỚI NGUỒN LỢI CÁ VÙNG 
VEN BIỂN CỬA SƠNG THUẬN AN3.3.1. Thực trạng khai thác và mơi trường thủy sản

3.3.1.1. Các loại nghề truyền thống khai thác thủy sản trên khu vực ven biển cửa sông 
Thuận An

Hiện nay tại khu vực ven biển cửa sông Thuận An có khoảng 2 vạn ngư cụ thuộc 20 loại
nghề khác nhau đang hoạt động. Đó là các nghề: sáo, đáy, lưới chìm, lưới bạc, lưới rê đáy, rớ,
te, rảo, lưới rùng, câu, đâm cá, cào…

Bảng 7. Các loại ngƣ cụ và năng suất bình quân khai thác

thủy sản trong đầm phá Tam Giang và vùng ven biển cửa sông Thuận An

STT

Các loại ngƣ cụ Tần số

hoạt động Sản lƣợng trung bình 
Tên gọi Số lượng Đ.v tính Ngày hoặc

lần/năm

Kg/lần/

ngư cụ Tấn/năm

1 Sáo 1.529 trộ 150 4 - 6 917,4 - 1376

2 Lưới đáy 1.874 vàng 150 2 - 4 562,2-1124,4
3 Rê mắt lớn 917 vàng 150 2 - 4 275,1 - 550,2
4 Rê mắt nhỏ 1.487 vàng 100 2 - 3 297,4 - 446,1

5 Rê tôm 979 vàng 100 2 - 3 195,8 - 293,7

6 Lưới bén 1.250 vàng 100 2 - 3 250,0 - 375,0

7 Rớ 173 vàng 100 2 - 3 34,6 - 59,1

8 Lưới dãy 101 vàng 100 3 - 5 30,3 - 50,5

9 Lưới cua 304 vàng 50 3 - 5 45,6 - 70,0

10 Lưới rùng 29 vàng 30 10 - 15 8,7 - 13,1

11 Chôm 411 trộ 10 15 - 20 61,7 - 82,2

12 Te máy 289 Cái 20 30 - 50 173,4 - 289,0
Tổng 12 loại 9.343 vàng 1.060 77 - 122 2.651- .628

</div>
(21)<div class='page_container' data-page=21>

3.3.1.2. Tình hình khai thác và ni trồng thủy sản ở khu vực ven biển, cửa sông Thuận 
An hiện nay

- Cứ bình quân 1 ha mặt nước, có 5 người dân và 2 loại ngư cụ khác nhau và tính ra cứ
20 ha mặt nước có 1 thuyền máy, 4 thuyền chèo tay hoạt động khai thác thủy sản.

</div>
(22)<div class='page_container' data-page=22>

Bảng 8. Sản lƣợng thủy sản ở vùng ven biển, cửa sông Thuận An 
Đơn vị: tấn

Năm Tổng số Khai thác Nuôi trồng

2003 24.423 19.422 5.001

2004 25.994 20.347 5.647

2005 28.460 22.164 6.296

2006 31.807 24.070 7.737

2007 33.421 25.085,5 8.335,3

2008 38.860 28.000 10.860

(Nguồn: Chi cục Khai thác và Bảo vệ nguồn lợi thủy sản Thừa Thiên Huế)

3.3.2.Thách thức đối với nguồn lợi cá ở vùng ven biển cửa sông Thuận An

- Sự suy giảm dinh dưỡng ở vùng ven biển cửa sông Thuận An do thực hiện các dự án
xây hồ, đập chứa nước ở thượng nguồn.

- Khai thác thủy sản quá mức đã làm suy giảm nguồn lợi thủy sản rõ rệt, một số loài
gần như biến mất như lồi Nhệch huyết, cá mịi cờ hoa,…

- Ni trồng thủy sản quá mức gây suy giảm năng suất và chất lượng sản phẩm.
- Tài nguyên cạn kiệt: Một số hệ sinh thái như: rừng ngập mặn, cỏ biển và các loài
thực vật ven bờ bị phá hủy vĩnh viễn hoặc bị giảm đi về diện tích bề mặt.

3.3.3. Đề xuất các giải pháp khai thác và sử dụng hợp lý nguồn lợi cá vùng ven biển cửa 
sơng Thuận An

3.3.3.1. Khai thác hợp lí nguồn lợi thủy sản

- Phải có những qui định cụ thể riêng cho khai thác từng nguồn lợi cá ở khu vực. Mỗi
loại ngư cụ chỉ nên khai thác một số quần thể lồi có c ỡ gần như nhau, ở những vùng nước
nhất định.

- Đa số các lồi sống đáy có mùa sinh sản vào cuối Xuân đến đầu mùa Thu trong khu
vực cửa sông, cần phải hạn chế đến mức thấp nhất khai thác chúng vào dịp này.

</div>
(23)<div class='page_container' data-page=23>

3.3.3.2. Nuôi trồng thủy sản

- Áp dụng khoa học kỹ thuật để nuôi trồng thủy sản nhằm nâng cao năng suất sinh học
cho thủy vực, tăng sản lượng thủy sản trong chiến lược phats triển kinh tế, đồng thời bảo vệ
được nguồn lợi thủy sản nhờ giảm áp lực lên khai thác tự nhiên.

3.3.3.3. Chống ô nhiễm

- Vùng ven biển cửa sông Thuận An, hệ đầm phá Tam Giang - Cầu Hai là nơi nhận các
nguồn nước từ các con sông và được bao quanh ven bờ phần lớn là chân ruộng. Do đó, vùng
này là nơi nhận trực tiếp nguồn thải từ sản xuất nơng nghiệp như phân bón hóa học, thuốc
bảo vệ thực vật,..

- Bên cạnh đó, chất thải từ các khu dân cư sống quanh vùng đầm phá, chất thải từ các
hoạt động chăn nuôi gia súc, gia cầm, nguồn thức ăn dư thừa trong các hoạt động ni trồng
thủy hải sản cũng gây nên tình trạng ô nhiễm nghiêm trọng.

3.3.3.4. Giáo dục, đào tạo và khuyến khích kinh tế

- Cần tổ chức các chương trình tập huấn, trao đổi “đầu bờ” cho ngư dân, nhằm phổ
biến những hiểu biết tối thiểu về khai thác thủy sản và bảo vệ nguồn lợi thủy sản.

- Khuyến khích ngư dân phát triển ni trồng thủy sản hợp lí, tăng cường đánh bắt xa
bờ với những chuyến đi dài ngày trên biển nhằm giảm áp lực khai thác trên đầm phá và vùng
ven biển cửa sông nhằm đảm bảo chắc chắn cho sự phát triển lâu bền của nguồn lợi thủy sản.

</div>
(24)<div class='page_container' data-page=24>

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 
KẾT LUẬN

1. Khu hệ cá vùng ven biển cửa sông Thuận An đã thống kê được 164 loài thuộc 103
giống, 59 họ nằm trong 14 bộ. Trong đó bộ cá Vược (Perciformes) chiếm tỉ lệ cao nhất ở tất
cả các bậc phân loại. Trung bình mỗi bộ có 4,21 họ, 7,43 giống và 11,71 lồi; mỗi họ trung
bình có 1,75 giống, 2,83 loài.

2. Trong tổng số 164 loài đã xác định có 94 lồi cá nước mặn; 60 lồi cá cửa sơng
chính thức; 10 lồi cá nước ngọt và có 5 lồi có tên trong Sách Đỏ Việt Nam 2007.

3. Trong vùng có 107 lồi cá kinh tế, trong đó có 96 lồi có giá trị thực phẩm thuộc 43
họ, 13 bộ và 11 loài làm cảnh thuộc 10 họ, 4 bộ.

4. Nghề cá trong khu vực đang có sự gia tăng sản lượng khai thác qua câc năm, từ
24,423 tấn năm 2003 lên 38,860 tấn năm 2008, nhưng năng suất khai thác giảm. Mặt khác,
trong vùng còn tồn tại các phương tiện khai thác thủ cơng, mang tính hủy diệt cao. Thêm vào

đó là tình trạng ơ nhiễm mơi trường, biến đổi nguồn nước… làm cho nguồn lợi cá đang bị đe
dọa.

</div>
(25)<div class='page_container' data-page=25>

KIẾN NGHỊ

1. Cần có nhiều nghiên cứu sâu hơn nữa về đa dạng sinh học cá vùng cửa sông ven
biển Thuận An trong đó chú trọng nghiên cứu về biến động thành phần loài, sự phân bố
nguồn lợi và đặc điểm sinh học, sinh thái của các lồi cá có giá trị kinh tế.

2. Đẩy mạnh khai thác thủy sản xa bờ để giảm áp lực khai thác lên khu vực ven biển
cửa sông Thuận An. Nâng cao chất lượng sản phẩm khai thác, khai thác hợp lý, đảm bảo duy
trì và phát triển nguồn lợi. … Chuyển đổi cơ cấu nghề nghiệp cho ngư dân trong vùng để đảm
bảo đời sống cho họ.

3. Thực hiện đồng bộ và phối hợp các cấp, các tổ chức và cộng đồng trong bảo vệ
nguồn lợi. Sử dụng các giờ học ngoại khóa để tăng cường giáo dục cho học sinh về ý thức bảo
vệ nguồn lợi, môi trường nước trong vùng.

References

I. TIẾNG VIỆT

1. Nguyễn Quang Vinh Bình (1996), Quản lý nguồn lợi thủy sản Hệ Đầm Phá

Tam Giang, Nxb Thuận Hóa, Huế.

2. Nguyễn Quang Vinh Bình (2001), Quản lý nghề cá dựa vào cộng đồng, Tạp chí
Thủy sản, số 4/2001 (ISSN 0866 - 7101), Bộ Thủy sản, Hà Nội. Trang 29 – 31.

3. Nguyễn Quang Vinh Bình (2008), Nghiên cứu xây dựng mơ hình quản lý dựa

vào cộng đồng cho nghề cá quy mô nhỏ tỉnh Thừa Thiên Huế. Sở Nông nghiệp và Phát
triển nông thôn Thừa Thiên Huế.

4. Bộ Khoa học và Công nghệ, Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam (2007), 
Sách Đỏ Việt Nam, Phần I, Động vật, Nxb Khoa học tự nhiên và Công nghệ, Hà Nội.
5. Bộ Thủy sản. (1996), Nguồn lợi Thủy sản Việt Nam, Nxb Nông nghiệp, Hà
Nội.

6. Chi cục Bảo vệ Nguồn lợi Thủy sản Thừa Thiên Huế (2007), Khảo sát/Kiểm kê

hoạt động khai thác và nuôi thủy sản đầm phá Thừa Thiên Huế.

7. Nguyễn Văn Chung, Đặng Ngọc Thanh, Phạm Văn Dự (2000), Tôm Biển,

Động Vật Chí Việt Nam, Trung Tâm Khoa Học Tự Nhiên Và Công Nghệ Quốc Gia,
Nxb Khoa học Kỹ thuật, Hà Nội.

8. Cục thống kê Thừa Thiên Huế (2009), Niên giám thống kê tỉnh Thừa Thiên

Huế năm 2009.

</div>
(26)<div class='page_container' data-page=26>

10. Nguyễn Hữu Dực (1995), “Góp phần nghiên cứu khu hệ cá nước ngọt Nam

Trung Bộ Việt Nam”, Tóm tắt luận án phó tiến sĩ Sinh học, Hà Nội.

11. Nguyễn Văn Hảo (chủ biên) và Ngô Sỹ Vân (2001), Cá nước ngọt Việt Nam,
tập I, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội.

12. Nguyễn Văn Hảo (2005), Cá nước ngọt Việt Nam, tập II, Nxb Nông nghiệp,

Hà Nội.

13. Nguyễn Văn Hảo (2005), Cá nước ngọt Việt Nam, tập III, Nxb Nông nghiệp,
Hà Nội.

14. Nguyễn Xuân Huấn, Nguyễn Việt Cường, Thạch Mai Hoàng (2003), “Thành phần

loài cá ở khu bảo tồn thiên nhiên Bà Nà – Núi Chúa”, Những vấn đề nghiên cứu cơ bản 
trong khoa học sự sống. Báo cáo khoa học HNTQ lần thứ 2, nghiên cứu cơ bản trong Sinh
học, Nông nghiệp, Y học, Nxb Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội.

15. Vương Dĩ Khang (1963), Ngư loại phân loại học, Nxb Nông thôn, Hà Nội
(Nguyễn Bá Mão, dịch).

16. Đỗ Văn Khương và Nguyễn Chu Hồi (2005), “Bảo vệ môi trường và nguồn lợi

thủy sản: những thành tựu, thách thức, định hướng và các giải pháp”, Bảo vệ môi 
trường và nguồn lợi thủy sản, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội.

17. Nguyễn Thị Phi Loan, Võ Văn Phú, Hồ Thị Hồng (2003), “Về đa dạng sinh học

thành phần lồi cá ở đầm Ơ Loan, tỉnh Phú n”, Những vấn đề nghiên cứu cơ bản trong
khoa học sự sống, Nxb Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội.

18. Lê Văn Miên (2006), “ Những hoạt động ở đầm phá Tam Giang - Cầu Hai”,
Báo cáo Dự án IMOLA GCP/VIE/029/ITA.

19. Tôn Thất Pháp và cộng sự (2009), Đa dạng sinh học ở phá Tam Giang - Cầu

Hai tỉnh Thừa Thiên Huế, Nxb Đại học Huế.

20. Võ Văn Phú (1995), Khu hệ cá và đặc tính sinh học của 10 lồi cá kinh tế ở hệ đầm

phá Thừa Thiên Huế, Luận án phó tiến sĩ Khoa Sinh học, Đại học Quốc gia, Hà Nội.

21. Võ Văn Phú, Lê Văn Miên (1997), Thành phần loài của khu hệ cá đầm phá

Thừa Thiên Huế, Tuyển tập Báo cáo khoa học Hội nghị Sinh học Biển toàn quốc lần
thứ nhất, Nxb Khoa học và Kỹ Thuật, Hà Nội. Trang 152-159.

22. Võ Văn Phú (2001), Nghiên cứu những ảnh hưởng của việc mở các cửa biển sau lũ

đến sinh thái và tài nguyên sinh vật ở vùng đầm phá Tam Giang - Cầu Hai, tỉnh Thừa Thiên 
Huế, Báo cáo tổng kết đề tài cấp bộ trọng điểm, Huế

23. Võ Văn Phú (2005), Tổng quan về một số yếu tố môi trường và đa dạng sinh học đầm

phá Tam Giang, Cầu Hai. Kỷ yếu Hội thảo quốc gia về đầm phá Thừa Thiên Huế, Sở Khoa học
và Công nghệ Thừa Thiên Huế. Trang 381-399.

24. Võ Văn Phú (2008), Đa dạng sinh học, Nxb Đại học Huế.

25. Võ Văn Phú, Nguyễn Thanh Đăng (2008), "Đa dạng thành phần loài cá ở hệ

</div>
(27)<div class='page_container' data-page=27>

26. Nguyễn Hữu Phụng và Trần Hoài Lan (1994), Danh lục cá biển Việt Nam , Tập I,
Nxb Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội

27. Nguyễn Hữu Phụng và Nguyễn Nhật Thi (1994), Danh lục cá biển Việt Nam, Tập

II, Nxb Khoa học và Kỹ Thuật, Hà Nội.

28. Nguyễn Hữu Phụng, Lê Trọng Phấn, Nguyễn Nhật Thi, Nguyễn Phi Đính, Đỗ Thị
Như Nhung và Nguyễn Văn Lục (1995), Danh lục cá biển Việt Nam, Tập III, Nxb Khoa
học và Kỹ thuật, Hà Nội.

29. Nguyễn Hữu Phụng, Lê Trọng Phấn, Nguyễn Nhật Thi, Nguyễn Phi Đính, Đỗ Thị
Như Nhung và Nguyễn Văn Lục (1997), Danh lục cá biển Việt Nam, Tập IV, Nxb Khoa
học và Kỹ thuật, Hà Nội.

30. Nguyễn Hữu Phụng (1999), Danh lục cá biển Việt Nam, Tập V, Nxb Nơng
nghiệp, Thành phố Hồ Chí Minh.

31. I.F.Pravdin (1973), Hướng dẫn nghiên cứu cá. Nhà xuất bản Khoa học Kĩ thuật
nông thôn, Hà Nội. Sách do Nguyễn Thị Minh Giang dịch.

32. Vũ Thị Sen (2008), Đa dạng sinh học cá và đề xuất các giải pháp khai thác, sử dụng

bền vững nguồn lợi cá vùng cửa sông Bạch Đằng. Luận văn thạc sỹ, Trường ĐH Khoa học
Tự nhiên.

33. Phạm Quang Sơn, Nguyễn Cơng Qn, Đặng Đình Đoan (2011).“ Diễn biến vùng

ven biển cửa Thuận An (Thừa Thiên Huế) trước và sau trận lũ lịch sử tháng 11-1999”.

Tạp chí các Khoa học về Trái Đất 11-2011.

34. Sở khoa học và công nghệ tỉnh Thừa Thiên Huế (2005). Kỷ yếu hội thảo quốc

gia về đầm phá Thừa Thiên Huế.

35. Vũ Trung Tạng, 1982, Bảo vệ và sử dụng hợp lý các hệ sinh thái cửa sông Việt

Nam. Trong nội san "Khí tượng thuỷ văn", No 4 +5 (256-257), tr. 20- 26, Hà Nội và

trong " Các vấn đề về môi trường”, UBKHKT NN, HN, Trang 228-236.

36. Vũ Trung Tạng và Nguyễn Đình Mão (2005), Ngư loại học, Nxb Nơng nghiệp,
Tp. Hồ Chí Minh.

37. Vũ Trung Tạng và Nguyễn Đình Mão (2006), Khai thác và sử dụng bền vững

đa dạng sinh học thủy sinh vật và nguồn lợi thủy sản Việt Nam, Nxb Nông nghiệp, Hà
Nội.

38. Vũ Trung Tạng (2009), Các hệ sinh thái cửa sông Việt Nam, Nxb Khoa học Kỹ
Thuật, Hà Nội.

39. Đặng Ngọc Thanh (2007), “Các lồi thủy sinh q hiếm có trong danh lục Đỏ

Việt Nam 2003”, Báo cáo chuyên đề thuộc đề tài Bảo tồn các loài thủy sản quý hiếm
của Việt Nam do Cục Khai thác và Bảo vệ nguồn lợi thủy sản – Bộ Thủy sản chủ trì.
40. Trần Đức Thạnh và nnk (2002). Luận chứng khu bảo vệ tự nhiên đất ngập

</div>
(28)<div class='page_container' data-page=28>

41. Viện Nghiên cứu biến – Trung tâm Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước (1973), Cá 
biển Việt Nam, Phần I, Nxb Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội.

II. TIẾNG ANH

42. William N.Eschmeyer (1998), Catalog of Fishes – Vol. 1, California Academy
of Sciences, San Francisco - USA

43. William N.Eschmeyer (1998), Catalog of Fishes – Vol. 2, California Academy
of Sciences, San Francisco - USA

44. William N.Eschmeyer (1998), Catalog of Fishes – Vol. 3, California Academy
of Sciences, San Francisco - USA.

45. FAO (1999), Fao species identification guide for fishery purposes – The living 
marine resouces of the Western Central Pacific – Vol.3, Roma – Italia

46. FAO (1999), Fao species identification guide for fishery purposes – The living 
marine resouces of the Western Central Pacific – Vol.4, Roma – Italia

47. FAO (1999), Fao species identification guide for fishery purposes – The living 
marine resouces of the Western Central Pacific – Vol.5, Roma – Italia

48. FAO (1999), Fao species identification guide for fishery purposes – The living 
marine resouces of the Western Central Pacific – Vol.6, Roma – Italia

49. Nguyen Thanh Nam*, Nguyen Thi Huyen, Nguyen Xuan Huan (2012).

Composition of fish species at Cua Dai estuary, Vu Gia – Thu Bon river system, 
Quang Nam province. Journal of Science, Natural Science and Technology, VNU,
Hanoi. Vol 28, No.2S, 2012. P. 25-33.

50. William J. Sutherland, Ecological Census Techniques. University of East
Anglia.

51. Webb, J.A. Wallwork and J.H.Elgood (1981), Guide to living fishes. The
MacMillan Press LTD, London-England

</div>