Vai trò của thanh niên trong phát triển kinh tế thành phố lào cai, tỉnh lào cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN QUỐC CƯỜNG

VAI TRÒ CỦA THANH NIÊN TRONG PHÁT TRIỂN
KINH TẾ THÀNH PHỐ LÀO CAI, TỈNH LÀO CAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG
NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN QUỐC CƯỜNG

VAI TRÒ CỦA THANH NIÊN TRONG PHÁT TRIỂN
KINH TẾ THÀNH PHỐ LÀO CAI, TỈNH LÀO CAI
NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ
Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐỖ THỊ THÚY PHƯƠNG

THÁI NGUYÊN - 2020

i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này
là hoàn toàn trung thực. Mọi sự giúp đỡ cho việc hoàn thành luận văn đã được
ghi trong lời cảm ơn. Các thông tin, tài liệu trình bày trong luận văn đã được
ghi rõ nguồn gốc.
Thái Nguyên, tháng năm 2020
Tác giả luận văn

Nguyễn Quốc Cường


ii
LỜI CẢM ƠN
Để hồn thành luận văn này, tơi xin bày tỏ lòng biết ơn PGS.TS Đỗ Thị
Thúy Phương đã tận tình hướng dẫn tơi trong suốt q trình thực hiện. Tơi xin
trân thành cảm ơn phịng Đào tạo, Bộ phận Quản lý đào tạo sau đại học Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên đã tạo mọi điều
kiện để tơi hồn thành khố học và trình bày luận văn này. Tơi cũng xin gửi
lời cảm ơn đến các đồng nghiệp đã chia sẻ nhiều tư liệu và kinh nghiệm quý
báu liên quan đến vấn đề nghiên cứu của luận văn. Tôi xin cảm ơn sự hợp tác
và giúp đỡ của các cơ quan, đơn vị trên địa bàn thành phố Lào Cai, tỉnh Lào
Cai đã giúp tôi thực hiện thành công luận văn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng năm 2020
Học viên

Nguyễn Quốc Cường


iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................... vi
DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii
DANH MỤC CÁC HÌNH .............................................................................. viii
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài ...................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3
4. Ý nghĩa khoa học của Luận văn .................................................................... 4
5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 4
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VAI TRÒ CỦA
THANH NIÊN TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TẠI ĐỊA PHƯƠNG ..... 5
1.1. Cơ sở lý luận về vai trò của thanh niên trong phát triển kinh tế tại địa phương ..... 5
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản ......................................................................... 5
1.1.2. Đặc điểm chung của thanh niên .............................................................. 7
1.1.3. Vai trò của thanh niên trong phát triển kinh tế ....................................... 8
1.1.4. Nội dung đánh giá vai trò của thanh niên trong phát triển kinh tế
địa phương ...................................................................................................... 10
1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của thanh niên trong tham gia
phát triển kinh tế tại địa phương ..................................................................... 11
1.2. Kinh nghiệm về vai trò của thanh niên trong phát triển kinh tế địa phương ... 17
1.2.1. Kinh nghiệm của một số địa phương trong việc nâng cao vai trò của
thanh niên trong phát triển kinh tế địa phương ............................................... 17
1.2.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho Thành phố Lào Cai tỉnh Lào Cai ........ 21


iv

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 23
2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 23
2.2. Phương pháp tiếp cận nghiên cứu ............................................................ 23
2.3. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể ........................................................ 24
2.3.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 24
2.3.2. Phương pháp xử lý số liệu..................................................................... 27
2.3.3. Phương pháp phân tích đánh giá ........................................................... 27
2.4. Hệ thống các chỉ tiêu phân tích ................................................................ 27
2.4.1. Các chỉ tiêu phản ánh điều kiện sản xuất của thanh niên ..................... 27
2.4.2. Các chỉ tiêu biểu hiện vai trị và sự đóng góp của thanh niên trong
kinh tế gia đình và kinh tế địa phương ............................................................ 28
Chương 3: THỰC TRẠNG VAI TRÒ CỦA THANH NIÊN TRONG
PHÁT TRIỂN KINH TẾ Ở TP LÀO CAI, TỈNH LÀO CAI ................... 30
3.1. Đặc điểm địa bàn Thành phố Lào Cai...................................................... 30
3.1.1. Vị trí địa lý ............................................................................................ 30
3.1.2. Điều kiện khí hậu, thuỷ văn .................................................................. 31
3.1.3. Điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................................... 32
3.2. Thực trạng vai trò của thanh niên trong phát triển kinh tế ở Thành
phố Lào Cai ..................................................................................................... 40
3.2.1. Các chính sách của địa phương đối với thanh niên ở Thành phố Lào
Cai trong phát triển kinh tế.............................................................................. 40
3.2.2. Thông tin chung về thanh niên qua kết quả điều tra ............................. 43
3.2.3. Vai trò của thanh niên theo các nhóm đối tượng điều tra ..................... 43
3.2.4. Vai trò của thanh niên trong các quyết định sản xuất, kinh doanh ....... 49
3.2.5. Vai trò của thanh niên trong việc tạo ra thu nhập ................................. 50
3.2.6. Vai trò của thanh niên đối với các phong trào xây dựng kinh tế ở
địa phương ....................................................................................................... 51
3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của thanh niên trong phát triển kinh tế .... 54

v
3.3.1. Các yếu tố khách quan ......................................................................... 55
3.3.2. Các yếu tố chủ quan .............................................................................. 59
3.4. Đánh giá chung về vai trò của thanh niên trong phát triển kinh tế ở
Thành phố Lào Cai .......................................................................................... 63
3.4.1. Các kết quả đạt được ............................................................................. 63
3.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế ........................................ 64
Chương 4: GIẢI PHÁP NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA THANH NIÊN
TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ Ở THÀNH PHỐ LÀO CAI, TỈNH
LÀO CAI ........................................................................................................ 66
4.1. Định hướng nâng cao vai trò của thanh niên trong phát triển kinh tế ..... 66
4.2. Một số giải pháp chủ yếu về nâng cao vai trò tham gia của thanh niên
trong phát triển kinh tế .................................................................................... 67
4.2.1 Nhóm giải pháp chung về nâng cao vai trò tham gia của thanh niên
trong phát triển kinh tế .................................................................................... 67
4.2.2. Nhóm giải pháp riêng cho các đối tượng thanh niên ............................ 75
4.3. Một số kiến nghị....................................................................................... 77
4.3.1. Đối với Nhà nước .................................................................................. 77
4.3.2. Đối với các cơ quan chính quyền và đồn thể địa phương ................... 78
KẾT LUẬN .................................................................................................... 80
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 82
PHỤ LỤC ....................................................................................................... 83


vi
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
TỪ VIẾT TẮT

NGUYÊN NGHĨA

CC

Cơ cấu

CLB

Câu lạc bộ

CNH - HĐH

Cơng nghiệp hóa - Hiện đại hóa

KD TM-DV

Kinh doanh Thương mại - Dịch vụ

KHHGĐ

Kế hoạch hóa gia đình

KHKT

Khoa học kỹ thuật

NN

Nông nghiệp

SL

Số lượng

SX

Sản xuất

TC - CĐ - ĐH

Trung cấp - Cao đẳng - Đại học

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

TNHH

Trách nhiệm hữu hạn

XHCN

Xã hội chủ nghĩa


vii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Số mẫu điều tra phân theo đối tượng điều tra................................. 26

Bảng 2.2. Số mẫu điều tra tại các điểm điều tra ............................................. 26
Bảng 3.1.Tình hình đất đai của Thành phố Lào Cai năm 2019 ...................... 33
Bảng 3.2: Tình hình dân số và lao động của TP Lào Cai qua 3 năm ............. 35
Bảng 3.3: Phân loại mẫu điều tra theo lĩnh vực hoạt động và theo địa
phương của thanh niên theo mẫu điều tra ............................................. 39
Bảng 3.4: Phân theo độ tuổi và trình độ của thanh niên theo mẫu điều tra .... 39
Bảng 3.5: Vai trị của thanh niên trong hộ sản xuất nơng nghiệp ................... 45
Bảng 3.6: Vai trò của thanh niên trong hộ cơng nhân, viên chức ................... 46
Bảng 3.7: Vai trị của thanh niên trong hộ kiêm kinh doanh thương mại dịch vụ ................................................................................................... 47
Bảng 3.8: Vai trò thanh niên quyết định các khâu sản xuất kinh doanh ......... 50
Bảng 3.9: So sánh về thu nhập của thanh niên so với đối tượng khác ........... 51
Bảng 3.10: Tình hình tham gia của thanh niên trong các hoạt động phong
trào ở Thành phố Lào Cai qua 3 năm 2017 - 2019 ............................... 53
Bảng 3.11: Ý kiến về các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của thanh niên
trong phát triển kinh tế hộ gia đình ở Thành phố Lào Cai ................... 54
Bảng 3.12: Tình hình tiếp cận thơng tin và hưởng thụ văn hoá của thanh
niên qua điều tra .................................................................................... 61


viii
DANH MỤC CÁC HÌNH
Sơ đồ 3.1: Nguyên nhân và kết quả tác động đến vai trò của thanh niên ....... 55


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Trong lịch sử Việt Nam, các thế hệ thanh niên nước ta luôn nêu cao
truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Qua các thời kỳ cách mạng, dưới ngọn cờ vẻ
vang của Đảng, Bác Hồ, lớp lớp thanh niên phát huy chủ nghĩa anh hùng cách

mạng, viết nên những trang sử chói lọi trong các cuộc chiến đấu giải phóng
dân tộc, thống nhất đất nước; trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN, góp
phần tạo nên những thắng lợi có ý nghĩa lịch sử và thời đại. Trong sự nghiệp
đổi mới đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện đại hố, tuổi trẻ hôm nay tiếp tục
phát huy truyền thống anh hùng bất khuất của các thế hệ cha anh, thích ứng
nhanh với tình hình nhiệm vụ mới, có ý chí vươn lên, chủ động lập thân, lập
nghiệp, khơi dậy và nâng cao tính tích cực chính trị và xã hội, những phẩm
chất tốt đẹp của tuổi trẻ trong thời kỳ mới. Thanh niên đã và đang có mặt ở
những nơi khó, việc khó, những lĩnh vực có nhiều thử thách, hăng hái đi vào
thực tế cuộc sống để rèn luyện và trưởng thành, qua đó một lớp thanh niên
tiên tiến với nhiều tài năng trẻ xuất hiện trong công cuộc đổi mới, góp phần
làm rạng danh đất nước.
Thanh niên tỉnh Lào Cai chiếm gần 23% dân số, là lực lượng lao động
chủ yếu của tỉnh. Nhìn chung thanh niên tỉnh Lào Cai có nhận thức và bản
lĩnh chính trị vững vàng, phát huy tốt truyền thống cách mạng của quê hương
và dân tộc, có niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng, công cuộc đổi mới của quê
hương đất nước, có ý thức tự tơn dân tộc, giữ gìn, phát huy các giá trị văn hoá
truyền thống tốt đẹp của q hương, đất nước. Nhờ có các chính sách ưu đãi,
đầu tư thỏa đáng nên trình độ, nhận thức của thanh niên tỉnh Lào Cai không
ngừng được nâng cao, hiện nay đại bộ phận thanh niên có trình độ học vấn, có
khả năng tiếp thu, ứng dụng khoa học, cơng nghệ vào cuộc sống.
Những năm gần đây, các cấp ủy Đảng, chính quyền và các ban ngành,
đồn thể đã quan tâm, tạo điều kiện phát huy vai trị xung kích của thanh niên


2
tham gia phát triển kinh tế xã hội, giải quyết việc làm, giáo dục, rèn luyện
thanh niên phụ thuộc sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại hố. Tuy nhiên,
việc phát huy sử dụng nguồn lao động trẻ chưa được chú trọng đúng mức;
tỉnh chưa có cơ chế, chính sách hấp dẫn thu hút thanh niên đến làm việc ở

vùng còn nhiều khó khăn, do đó khơng ít thanh niên được đào tạo có trình độ
khơng trở về q hương cơng tác. Mặt khác do tư tưởng trọng kinh nghiệm,
thói quen trong công việc nên nhiều cơ quan, đơn vị chưa đánh giá đúng khả
năng, chưa tin tưởng, giao việc theo đúng năng lực, trình độ của thanh niên
gây tâm lý chán nản cho thanh niên.
Thành phố Lào Cai hiện nay có 18.479 người ở lứa tuổi thanh niên,
chiếm gần 12,3% dân số toàn thành phố. Thanh niên thành phố Lào Cai luôn
phát huy tốt truyền thống cách mạng của cha anh, tuyệt đối tin tưởng vào sự
lãnh đạo của Đảng, có ý thức chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng,
chính sách pháp luật của nhà nước. Đại đa số thanh niên sống có lý tưởng,
hồi bão, có đạo đức, lối sống giản dị, chân thành, cần cù, chịu khó, tích cực
ủng hộ, tham gia vào cơng cuộc đổi mới q hương, đất nước. Thơng qua các
chính sách, chương trình đào tạo nghề, nhiều thanh niên thành phố Lào Cai
đã được đào tạo cơ bản, có trình độ, tay nghề và năng lực thực tiễn. Nhưng
hiện nay thanh niên thành phố Lào Cai vẫn chưa được quan tâm, sử dụng
đúng mức; nhiều cơ quan, đơn vị, địa phương, gia đình thiếu tin tưởng, chưa
tạo điều kiện thuận lợi để thanh niên tiếp cận, tham gia thực hiện các chương
trình, dự án triển khai trên địa bàn; chưa có cơ hội để tham gia phát triển kinh
tế địa phương.
Xuất phát từ lý do trên, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: "Vai trò của
thanh niên trong phát triển kinh tế thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai"
nhằm đưa ra những giải pháp nâng cao vai trị, vị trí của thanh niên trong phát
triển kinh tế gia đình nói riêng và kinh tế địa phương nói chung, tạo niềm tin
của xã hội đối với thanh niên.


3
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu chung
Thông qua việc nghiên cứu thực trạng vai trò của thanh niên trong phát

triển kinh tế tại thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai để đề xuất những giải pháp
nhằm nâng cao vai trò của thanh niên trong phát triển kinh tế cho địa phương.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hoá cơ sở khoa học về thanh niên và vai trò của thanh niên
trong phát triển kinh tế cho địa phương.
- Đánh giá thực trạng vai trò của thanh niên trong việc phát triển kinh tế
tại thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai.
- Đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao vai trò của thanh
niên trong phát triển kinh tế tại thành phố Lào Cai trong thời gian tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Là vai trò và sự tham gia của thanh niên trong phát triển kinh tế tại
thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi không gian: Đề tài được nghiên cứu tại thành phố Lào Cai,
tỉnh Lào Cai.
- Phạm vi thời gian: Vai trò của thanh niên trong phát triển kinh tế tại
thành phố Lào Cai giai đoạn 2017 - 2019. Các giải pháp đề xuất cho giai
đoạn 2020 - 2025.
- Phạm vi nội dung: Tập trung đánh giá thực trạng vai trò của thanh
niên trong phát triển kinh tế ở địa phương; Đánh giá ảnh hưởng của các yếu tố
ảnh hưởng đến vai trò của thanh niên trong phát triển kinh tế; Từ đó, rút ra
những bài học kinh nghiệm và đề xuất một số giải pháp chủ yếu về vai trò của
thanh niên trong phát triển kinh tế thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai trong giai
đoạn 2020 - 2025.


4
4. Ý nghĩa khoa học của Luận văn
Luận văn đã hệ thống hoá một số vấn đề lý luận về thanh niên và vai

trò của thanh niên trong phát triển kinh tế nói chung và kinh tế địa phương nói
riêng. Những kinh nghiệm về tổ chức thanh niên tham gia phát triển kinh tế
của một số địa phương trong nước. Thơng qua việc nghiên cứu thực trạng vai
trị của thanh niên trong phát triển kinh tế tại thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai
để đề xuất những giải pháp chung nhằm nâng cao vai trò của thanh niên trong
phát triển kinh tế cho địa phương. Kết quả nghiên cứu luận văn là tài liệu cho
các cơ quan chức năng của Trung ương và địa phương tham khảo trong việc
xây dựng chính sách về thanh niên và động viên thanh niên tham gia phát
triển kinh tế địa phương trong tiến trình thực hiện CNH-HĐH, hội nhập kinh
tế quốc tế.
5. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm 4 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò của thanh niên trong
phát triển kinh tế tại địa phương
Chương 2: Phương pháp nghiên cứu đề tài
Chương 3: Thực trạng về vai trò của thanh niên trong phát triển kinh tế
ở thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai
Chương 4: Định hướng và giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao vai trò của
thanh niên trong phát triển kinh tế ở thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai


5
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VAI TRÒ CỦA THANH NIÊN
TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TẠI ĐỊA PHƯƠNG
1.1. Cơ sở lý luận về vai trò của thanh niên trong phát triển kinh tế tại
địa phương
1.1.1. Một số khái niệm cơ bản
1.1.1.1. Khái niệm về thanh niên và tổ chức thanh niên
a. Khái niệm về thanh niên

“Thanh niên là một phạm trù triết học, chỉ một nhóm nhân khẩu, xã hội
đặc thù, ở độ tuổi nhất định (từ 16 đến 30 tuổi), có mặt trong tất cả các giai
cấp, tầng lớp xã hội, dân tộc, các lĩnh vực hoạt động của đời sống xã hội, có
những đặc điểm chung đặc trưng về tâm lý, sinh lý, nhận thức xã hội, có vai
trị quan trọng đối với sự phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc trong cả hiện tại
và tương lai”. (Theo Dương Tự Đam, 2005, NXB Thanh niên, Hà Nội)
b. Khái niệm về tổ chức thanh niên
“Tổ chức thanh niên là tổ chức tự nguyện của thanh niên nhằm đoàn
kết tập hợp thanh niên bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của thanh niên, phát
huy vai trò của thanh niên trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam
XHCN. Tổ chức thanh niên bao gồm Đồn Thanh niên cộng sản Hồ Chí
Minh, Hội liên hiệp thanh niên Việt Nam, Hội sinh viên Việt Nam và các tổ
chức khác của thanh niên được tổ chức và hoạt động theo điều lệ của tổ chức
và trong khuôn khổ của Hiến pháp và pháp luật”. (Theo Dương Tự Đam,
2005, NXB Thanh niên, Hà Nợi)
- Khái niệm về Đồn Thanh niên cợng sản Hồ Chí Minh
“Đồn TNCS Hồ Chí Minh là tổ chức chính trị xã hội của thanh niên
Việt Nam, giữ vai trò nòng cốt trong phong trào thanh niên; tổ chức, hướng
dẫn hoạt động của thiếu niên, nhi đồng, phụ trách đội thiếu niên tiền phong
Hồ Chí Minh”. (Theo Dương Tự Đam, 2005, NXB Thanh niên, Hà Nội)


6
- Khái niệm về Hội Liên hiệp thanh niên Việt Nam
“Hội liên hiệp thanh niên Việt Nam là tổ chức xã hội rộng rãi của thanh
niên và các tổ chức thanh niên, nhằm đoàn kết tập hợp mọi tầng lớp thanh
niên Việt Nam phấn đấu vì sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam
XHCN, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của thanh niên”. (Theo Dương Tự
Đam, 2005, NXB Thanh niên, Hà Nội)
1.1.1.2. Khái niệm về kinh tế địa phương và phát triển kinh tế địa phương

a. Khái niệm về kinh tế địa phương
Nền kinh tế địa phương là hệ thống phân phối, sản xuất và tiêu thụ
hàng hóa dịch vụ của một cộng đồng.
b. Khái niệm về phát triển kinh tế địa phương
“Phát triển kinh tế địa phương là các hoạt động thực hiện bởi chính
quyền địa phương, hiệp hội doanh nghiệp, cơng ty địa phương và một số tác
nhân khác nhằm loại bỏ những rào cản pháp lý và giảm chi phí giao dịch cho
các doanh nghiệp tại địa phương, xử lý các thất bại của thị trường, tăng cường
tính cạnh tranh của các doanh nghiệp và tạo ra lợi thế cạnh tranh độc nhất cho
địa phương và các doanh nghiệp trong địa phương đó.
Phát triển kinh tế địa phương là một q trình tham gia mà ở đó người
dân địa phương từ mọi ban ngành cùng nhau thúc đẩy hoạt động thương mại
của địa phương nhằm hướng đến một nền kinh tế phục hồi nhanh và bền
vững. Đây là một công cụ hỗ trợ tạo ra việc làm tốt và cải thiện chất lượng
cuộc sống cho mọi người, bao gồm cả những người nghèo và những người
thường bị thiệt thòi.
Phát triển kinh tế địa phương khuyến khích cộng đồng, các cá nhân và
các bên xã hội dân sự xây dựng các mối quan hệ đối tác và cùng nhau xác
định các biện pháp giải quyết của địa phương nhằm đương đầu với những thử
thách chung về kinh tế. Quá trình phát triển kinh tế địa phương hướng đến
việc tạo điều kiện và nâng cao khả năng cho các thành phần tham gia của đại


7
phương nhằm sử dụng hiệu quả doanh nghiệp kinh doanh, lao động, vốn và
các nguồn lực khác của địa phương để thực hiện được các ưu tiên của chính
điạ phương mình” (Theo Đinh Phi Hổ, Kinh tế phát triển, 2015, NXB Kinh tế
TPHCM).
1.1.2. Đặc điểm chung của thanh niên
Trong xã hội có rất nhiều đối tượng thanh niên nhưng tất cả đều mang

đặc điểm chung:
Thanh niên là một giai đoạn phát triển trong cuộc đời của con người.
Đặc điểm của thanh niên là chấm dứt giai đoạn trẻ em để trở thành người lớn,
người trưởng thành.
Thanh niên là lứa tuổi đang phát triển cả về thể chất tâm lý và tinh thần,
cả về nhu cầu và tình cảm, trí tuệ và tài năng, ước mơ và lý tưởng, tư duy và
tính cách. Đó cũng là lứa tuổi ở vào thời kỳ đang phát triển, đang định hướng
giá trị cuộc sống và đang trưởng thành về nhân cách.
Đặc điểm tâm lý của thanh niên là: yêu cái mới, thích cái vui, chuộng
cái đẹp; luôn hướng đến tương lai và chẳng quên quá khứ; tuổi của mộng mơ
và khát vọng; dễ nhạy cảm, ít sa lầy trong trí tuệ và tư duy; dễ tiếp nhận các
giá trị tiên phong và đổi mới.
Đặc điểm về sinh học của thanh niên là có sự tăng trưởng nhanh về cơ
thể, cường tráng về thể lực, trưởng thành về sinh học.
Đặc điểm về mặt xã hội của thanh niên là q trình xã hội hố cá nhân
định hình nhân cách, xác lập vai trị cá nhân qua các hoạt động độc lập với tư
cách công dân.
Đặc điểm về cơ cấu xã hội: Thanh niên cũng là một nhóm xã hội - nhân
khẩu đặc thù, chiếm số đông trong dân cư, đan xen trong các giai tầng, cơ cấu
xã hội và cơ cấu nghề nghiệp; họ cũng thường bị ảnh hưởng của các quan hệ
giai cấp, của dư luận xã hội, của lối sống cộng đồng và thời đại. Do tính chất
đặc thù của thanh niên nên vấn đề thanh niên luôn được đặt vào trung tâm


8
điểm của những bức xúc nhất mà xã hội thường quan tâm. Thanh niên là hình
ảnh phản chiếu của xã hội thu nhỏ, vì thế muốn biết tương lai của một dân tộc
thế nào, của một xã hội ra sao thì hãy xem diện mạo của thế hệ thanh niên.
Ngày nay do những biến động của tình hình xã hội và sự phát triển mọi mặt
của thanh niên, cho nên có thể nói rằng: chính thanh niên là một phần quyết

định của những tiến bộ xã hội, dân tộc và mọi cuộc đụng đầu lịch sử.
Đặc điểm riêng của thanh niên theo độ tuổi:
+ Thanh niên ở độ tuổi khác nhau thì mang đặc điểm khác nhau:
- 16 - 17: Vừa người lớn, vừa trẻ con, phát triển nhanh về thể chất,
muốn làm người lớn, có nhu cầu cao về giao tiếp học hỏi, thích tham gia vào
nhóm hoạt động người lớn, dễ bị tác động mạnh về tâm lý, dễ bị tổn thương.
- 18 - 24: Vẫn tiếp tục lớn về thể chất, hăng hái, dũng cảm, khẳng định
trách nhiệm cơng dân có xu hướng rõ rệt về nghề nghiệp, có quyết định lớn về
nghề nghiệp, gia đình, bắt đầu bước vào cuộc sống tự lập.
- 25 - 30: Chín chắn về mặt tâm lý, ổn định cuộc sống, bắt đầu giảm
tính sơi động, tăng sự lựa chọn tính tốn thực tế. Có nhu cầu nâng cao nghề
nghiệp, củng cố địa vị, muốn tích luỹ tạo cơ sở vật chất cho gia đình.
+ Thanh niên ở các vùng lãnh thổ khác nhau và ngành nghề khác nhau
cũng mang những đặc điểm riêng khác nhau.
1.1.3. Vai trò của thanh niên trong phát triển kinh tế
Ở tất cả các nước trên thế giới, thanh niên ln là lực lượng xung kích,
đi đầu trong trong xã hội về vai trò, khả năng học tập, lao động sản xuất và
cống hiến, tham gia trực tiếp vào các khâu sản xuất và tái sản xuất. Hiện nay
xu thế hồ bình, hội nhập phát triển, cùng tiến bộ đang là xu thế lớn và tích
cực để đem lại cho nhân loại nguồn nhân lực, trí lực, sức trẻ dồi dào và ngày
càng phát triển với nhiều hứa hẹn. Thanh niên là người đóng góp chính cho
nền kinh tế hiện tại và tương lai lâu dài, vai trò của họ trong phát triển kinh tế
hộ gia đình được thể hiện trên nhiều mặt.


9
- Trong lao động sản xuất: Thanh niên là người làm ra phần lớn lương
thực, thực phẩm tiêu dùng và thu nhập trong gia đình. Đáng chú ý là các hộ
nghèo sinh sống chủ yếu dựa vào kết quả làm việc của thanh niên và trung
niên là phụ nữ.Thế nhưng thanh niên lại có rất ít hoặc khơng có quyền sở hữu

trong gia đình, phụ thuộc về kinh tế. Đây là một bất công đối với thanh niên
trên khắp thế giới, đặc biệt là ở các nước, các vùng, miền cịn kém phát triển
về kinh tế và nhận thức.
- Ngồi tham gia vào lao động sản xuất đóng góp thu nhập cho gia
đình, thanh niên cịn có những đóng góp to lớn cho xã hội. Thanh niên có mặt
ở mọi lúc, mọi nơi, việc khó, việc khổ mà chỉ có tuổi trẻ mới có đủ khả năng
đảm đương. Ở nước ta, thanh niên cịn có nghĩa vụ cao cả là tham gia vào
quân ngũ bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Thanh niên là lứa tuổi sinh đẻ và
nuôi dưỡng, chăm sóc con trẻ vun trồng những mầm non tương lai của đất
nước, bảo tồn và phát triển giống nòi. Đặc biệt là thanh niên nữ giới phải chịu
nhiều cực nhọc khi làm tròn bổn phận thiên phú làm vợ, làm mẹ.
- Người thanh niên chính là người gìn giữ và bảo vệ những giá trị tốt
đẹp của dân tộc từ thế hệ này đến thế hệ khác. Gia đình Việt Nam đến ngày
nay cịn gìn giữ được những phẩm chất đạo đức tốt đẹp như nghĩa vợ chồng
thuỷ trung, con cháu thảo hiền, kính trên nhường dưới, tương trợ giúp đỡ
nhau trong họ hàng, làng xóm. Ở đây vai trò to lớn của thanh niên là việc học
tập, truyền thụ và tham gia vào dạy dỗ con em mình. Thanh niên cũng có vai
trị quan trọng và ảnh hưởng sâu rộng trong việc xây dựng, củng cố sự đoàn
kết cộng đồng, củng cố những quan hệ tốt đẹp giữa người với người. Chính vì
lẽ đó mà xã hội Việt Nam cịn gìn giữ được nếp sống có tình có nghĩa, có
trước có sau, quan tâm giúp đỡ, đùm bọc lẫn nhau lúc khó khăn hoạn nạn.
Vì vậy dù được hay không được thừa thận, thực tế cuộc sống và những
gì thanh niên đã và đang làm, khẳng định vai trị và vị trí của họ trong gia
đình, trên mọi lĩnh vực đời sống kinh tế xã hội, trong sự tiến bộ không ngừng
của nhân loại.


10
Thanh niên cùng lúc phải thực hiện các vai trò nói trên, cho nên họ cần
phải được gia đình: ơng, bà, cha mẹ chia sẻ, động viên cả về công việc cũng

như tinh thần, xã hội cũng cần tăng cường những trợ giúp để thanh niên thực
hiện vai trò của mình.
1.1.4. Nội dung đánh giá vai trị của thanh niên trong phát triển kinh tế
địa phương
+ Đánh giá mức độ tham gia của thanh niên so với các đối tượng khác
trong việc phân công lao động khi tham gia vào các hoạt động sản xuất kinh
doanh và các công việc khác để tạo ra thu nhập của các loại hộ nghiên cứu.
Khi mức độ tham gia của thanh niên trong hoạt động sản xuất kinh doanh và
các công việc khác để tạo ra thu nhập càng lớn thì vai trị của thanh niên trong
phát triển kinh tế càng cao và ngược lại.
+ Vai trò của thanh niên trong các quyết định sản xuất, kinh doanh.
Trong sản xuất, kinh doanh phân công lao động giữa thanh niên và các đối
tượng công việc có thể giống nhau, nhưng lại có sự khác nhau về quyền quyết
định công việc và hưởng thụ. Trong các khâu của quá trình sản xuất, kinh
doanh thanh niên đều có quyền quyết định thực hiện tất cả quá trình sản xuất
hoặc một số cơng việc nhất định. Điều đó phụ thuộc vào sự nỗ lực và khả
năng tổ chức sản xuất, kinh doanh của mỗi thanh niên khi đã được gia đình
ghi nhận, vì vậy họ được tin tưởng, giao trách nhiệm gánh vác công việc. Ở
mỗi gia đình và các địa phương có thể thấy sự tham gia của thanh niên đối với
các quyết định các khâu trong quá trình sản xuất, kinh doanh. Điều này phản
ánh thanh niên được bố mẹ chia sẻ trách nhiệm gánh vác gia đình, họ tạo điều
kiện để con cái học nghề, hy vọng có cơ hội tìm được việc làm tốt hơn. Tuy
nhiên vẫn có những gia đình chưa tin tưởng và giao quyền quyết định cho
thanh niên.
+ Thu nhập của thanh niên tạo ra so với các đối tượng khác. Nếu chúng
ta chỉ dựa vào mức độ tham gia của thanh niên vào hoạt động sản xuất kinh


11
doanh thì cũng chưa đủ để đánh giá vai trị của họ trong phát triển kinh tế hộ

gia đình bởi vì tính chất cơng việc quyết định mức thu nhập tạo ra. Do đó
dùng chỉ tiêu thu nhập của thanh niên tạo ra so với trung niên. Khi thu nhập
của thanh niên tạo ra so với trung niên cao hơn thì vai trị của thanh niên được
khẳng định trong đời sống kinh tế gia đình.
+ Tình hình tham gia của thanh niên vào các phong trào, các chương trình,
dự án phát triển kinh tế tại địa phương. Tùy mức độ tham gia của thanh niên vào
các phong trào, các chương trình, dự án phát triển kinh tế tại địa phương để đánh
giá được vai trò của thanh niên trong phát triển kinh tế tại địa phương.
1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của thanh niên trong tham gia phát
triển kinh tế tại địa phương
1.1.5.1. Các yếu tố khách quan
a) Các chính sách Nhà nước và địa phương về phát triển kinh tế
Trong những năm qua, các địa phương đã có chủ trương, chính sách cụ
thể thơng qua các lớp học nghề, đào tạo, tập huấn cho thanh niên. Tuy nhiên,
những khóa học này chỉ mang tính chất định hướng việc làm cho thanh niên;
còn thực tế tại địa bàn sinh sống, những nghề đào tạo rất khó áp dụng vào
thực tiễn bởi phần thì chưa đủ điều kiện về kỹ thuật, vốn, hoặc chưa phù hợp
với điều kiện của địa phương. Cùng với công tác tập huấn, học nghề cho cán
bộ đồn cơ sở là cơng tác tun truyền các chủ trương Nghị quyết của Đảng
tới đoàn viên thanh niên nên được chú trọng. Động viên đoàn viên thanh niên
nông thôn thi đua tham gia ứng dụng, chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật
và công nghệ mới vào sản xuất kinh doanh từ đó góp phần chuyển dịch cơ cấu
nông nghiệp, nông thôn, từng bước phát triển sản xuất hàng hố quy mơ lớn
theo hướng phát triển hiện đại, bền vững. Cùng với việc tổ chức cho Đoàn
viên thanh niên vay vốn đầu tư phát triển kinh tế hộ gia đình thì việc phát huy
được năng lực và tiềm năng vốn có của đồn viên thanh niên cần được quan
tâm đẩy mạnh.Trong đó, việc phát triển ngành nghề truyền thống địa phương


12

sẽ giúp đoàn viên thanh niên địa phương phát huy việc giữ gìn bản sắc văn
hố dân tộc mình, góp phần phát triển kinh tế địa phương như: mây tre đan,
chế biến nông sản xuất khẩu.
b) Yếu tố về vốn đầu tư cho phát triển kinh tế
Vốn là một yếu tố vô cùng quan trọng trong việc sản xuất kinh
doanh.Trong phát triển kinh tế gia đình ở nơng thơn thì hầu hết các hộ đều
gặp phải khó khăn về vốn.Nhu cầu về vốn của thanh niên thì lớn trong khi đó
vốn tích luỹ thì hạn chế, nhất là những thanh niên mới xây dựng gia đình, tạo
lập cuộc sống riêng nên họ thường phải đi vay ngoài.Ở nước ta thị trường về
vốn, đặc biệt là ở nơng thơn cịn nhiều hạn chế, thủ tục vay còn rườm rà, cơ
chế vay chưa linh hoạt, mức cho vay thấp, lãi suất cao.Định kiến xã hội đối
với thanh niên còn nặng nề, chưa tin tưởng khả năng hồn vốn của họ. Do đó
thanh niên, đặc biệt là thanh niên nông thôn nghèo gặp nhiều khó khăn trong
việc vay vốn đầu tư mở rộng sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế.
c) Điều kiện kinh tế của địa phương
Với vị trí là "hạt nhân" của tỉnh, "cầu nối" cửa ngõ giữa nước ta và các
nước ASEAN với thị trường Tây Nam Trung Quốc, đồng thời là trung tâm
của hành lang Bắc - Nam trong hợp tác với các nước tiểu vùng sông Mê
Công, thành phố Lào Cai hội tụ đầy đủ các điều kiện từ vị trí địa lý, hạ tầng
đến các lợi thế so sánh khác để phát triển ngành thương mại, dịch vụ. Xác
định như vậy, trong những năm qua, bên cạnh chú trọng đầu tư xây dựng kết
cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, thành phố Lào Cai tập trung đẩy mạnh phát triển
ngành thương mại, dịch vụ, thu hút nhiều thành phần kinh tế tham gia đầu tư
kinh doanh lĩnh vực này.
Tính đến nay, thành phố Lào Cai có gần 400 doanh nghiệp, trên 10.000
hộ kinh doanh thương mại và dịch vụ khách sạn, nhà hàng. Quy mô hoạt động
ngày càng được mở rộng, lượng hàng hóa lưu chuyển trên thị trường lớn, góp
phần giải quyết việc làm cho hàng nghìn lao động. Cũng từ hoạt động thương

13
mại, dịch vụ đã tạo "cú hích" cho kinh tế thành phố ngày một phát triển, đóng
góp lớn vào tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân hằng năm của thành phố. Nếu
như năm 2010, tổng mức lưu chuyển bán lẻ hàng hóa và dịch vụ thương mại
đạt 1.478 tỷ đồng và giá trị thương mại, dịch vụ chiếm tỷ trọng 44,6% trong cơ
cấu GDP của thành phố, thì đến hết năm 2011, tổng mức lưu chuyển hàng hóa
bán lẻ và dịch vụ thương mại đạt 3.850 tỷ đồng, chiếm 50% trong cơ cấu GDP.
Riêng 6 tháng đầu năm 2012, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu từ dịch
vụ đạt 2.590 tỷ đồng, đạt 61,17% KH, tăng 25,3% so với cùng kỳ.
Sở dĩ, lĩnh vực thương mại, dịch vụ của thành phố phát triển nhanh và
mạnh là nhờ sự quan tâm đầu tư trọng điểm của tỉnh, sự linh hoạt trong chỉ
đạo, điều hành chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo hướng tích cực của thành phố,
trong đó xác định phát triển thương mại, dịch vụ là mục tiêu xuyên suốt trong
phát triển kinh tế - xã hội của thành phố giai đoạn 2011 - 2015 và định hướng
đến năm 2020. Bà Đào Thị Hằng, Trưởng phòng Kinh tế thành phố Lào Cai
cho biết, thực hiện chủ trương trên, thành phố đã quy hoạch, khuyến khích tạo
điều kiện để các thành phần kinh tế đầu tư phát triển thương mại, dịch vụ.
Trên địa bàn thành phố đã hình thành nhiều trung tâm thương mại, siêu thị,
nhà hàng, khách sạn, cửa hàng bán buôn, bán lẻ, đặc biệt đã quy hoạch các
tuyến phố chuyên doanh từng mặt hàng, như vật liệu xây dựng, điện, điện tử,
may mặc, đồ gỗ, hàng lưu niệm, ẩm thực… Một số ngành dịch vụ cũng có sự
phát triển mạnh cả về số lượng và chất lượng như: Bưu chính - viễn thơng, tài
chính, ngân hàng, bảo hiểm, dịch vụ vận tải, du lịch, cho th tài chính, đại lý
nhận lệnh giao dịch chứng khốn… đã giải quyết được vấn đề vốn vay, vận
tải, thông tin liên lạc và các điều kiện cần thiết khác cho các thành phần kinh
tế đầu tư mở rộng kinh doanh. Bên cạnh đó, hệ thống các chợ được đầu tư xây
dựng nâng cấp, ngày càng hoàn thiện đáp ứng nhu cầu mua bán của người
dân. Hệ thống chợ phát triển, góp phần thúc đẩy giao thương hàng hóa, phát
triển du lịch và tăng nguồn thu cho ngân sách Nhà nước.

14
Nhằm khai thác lợi thế, tiềm năng, thành phố quyết tâm đưa ngành
thương mại, du lịch trở thành mũi nhọn của nền kinh tế, với mục tiêu giai
đoạn 2011 - 2015 đạt tốc độ tăng trưởng GDP thương mại, dịch vụ tăng bình
quân 20%/năm; phấn đấu đến năm 2015, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh
thu dịch vụ xã hội đạt trên 5.000 tỷ đồng (tăng bình quân 18%/năm), đưa giá
trị thương mại, dịch vụ chiếm tỷ trọng 54% trong cơ cấu GDP của thành phố.
Để đạt được mục tiêu trên, những năm tới, thành phố chú trọng làm tốt công
tác quy hoạch mạng lưới siêu thị, trung tâm thương mại, các chợ (đặc biệt là
các chợ đầu mối); tập trung cải thiện môi trường đầu tư, xây dựng kết cấu hạ
tầng thương mại; tăng cường công tác quản lý nhà nước về thương mại;
khuyến khích tạo điều kiện thuận lợi cho các thành phần kinh tế tham gia vào
hoạt động thương mại. Theo đó, phát triển mạng lưới chợ theo hướng xã hội
hóa, chuyển đổi mơ hình quản lý, kinh doanh chợ từ nhà nước sang doanh
nghiệp; huy động nguồn lực của các doanh nghiệp và hộ tư thương đầu tư mở
rộng sản xuất, kinh doanh (phát triển hệ thống trung tâm thương mại, siêu thị,
cửa hàng tiện ích; cửa hàng xăng dầu, gas; tuyến phố chuyên doanh; dịch vụ
vận tải, xuất - nhập khẩu, ngân hàng, bảo hiểm); tăng cường hợp tác liên kết
với các địa phương, doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh phát triển và nâng cao
chất lượng ngành thương mại, dịch vụ, góp phần đưa kinh tế của thành phố
phát triển nhanh và bền vững, xứng đáng là trung tâm thương mại, dịch vụ
trong khu vực.
1.1.5.2. Các yếu tố chủ quan
a) Trình đợ học vấn chuyên môn, khoa học kỹ thuật của thanh niên
Hiện nay hàng triệu thanh niên chưa có hoặc thiếu việc làm, thu nhập
thấp, mặc dù tình trạng thất học và mù chữ ở khu vực nông thôn, miền núi
đã giảm đáng kể. Nhưng số thanh niên có trình độ chun mơn cao và được
đào tạo lành nghề cịn hạn chế. Trình độ học vấn về khoa học kỹ thuật và

15
khả năng ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất còn khiêm tốn. Thanh
niên Việt Nam đang ở giai đoạn đầu được đào tạo, bồi dưỡng cơ bản tạo
điều kiện cho thanh niên phấn đấu để hình thành một thế hệ con người mới.
Ni dưỡng hồi bão lớn, có ý thức trách nhiệm của cơng dân, có ý tri thức,
sức khoẻ, lao động giỏi, năng động sáng tạo làm chủ được khoa học công
nghệ hiện đại mới, vươn lên ngang tầm thời đại, sánh vai cùng thanh niên
nước khác trên thế giới. Chưa hình thành vững chắc một lớp thanh niên nam,
nữ ưu tú vững vàng về chính trị, kiên định con đường XHCN, tiêu biểu cho
thế hệ trẻ, trở thành những nhà lãnh đạo, quản lý, kinh doanh giỏi, những
chuyên gia xuất sắc trên mọi mặt hoạt động của nền kinh tế hiện đại. Còn
thiếu những tri thức uyên bác chiếm lĩnh các đỉnh cao của khoa học, những
người lao động có tay nghề cao.
Đó là những hạn chế do cơ chế hội nhập của nền kinh tế, thanh niên
chưa bắt nhịp kịp thời với sự vận động của đất nước. Tình trạng đào tạo tràn
lan, chưa đúng và phù hợp với yêu cầu thực tiễn của sự phát triển. Khi đào tạo
xong lại không đáp ứng được nhu cầu về việc làm, hoặc làm trái với ngành
nghề được đào tạo, từ đó dẫn tới hiệu quả cơng việc thấp.
b) Khả năng tiếp cận thông tin của thanh niên
Thiếu vắng thông tin đã làm cho nhiều thanh niên gặp phải khó khăn
trong việc sản xuất kinh doanh, làm cho thanh niên bị hạn chế về tầm nhìn và
hiểu biết xã hội. Đặc biệt là thanh niên nông thôn vùng sâu, vùng xa, dân tộc
thiểu số, họ thu hẹp mình trong khơng gian gia đình, làng bản khơng biết xã
hội đang phát triển với tốc độ chóng mặt. Đất nước ta đang chuyển mình một
cách nhanh chóng từ nền nông nghiệp sang nền công nghiệp và hậu công
nghiệp, đặc biệt là hiện nay nước ta đã chính thức trở thành thành viên của tổ
chức thương mại thế giới WTO, càng đòi hỏi thanh niên phải đổi mới và kịp
thời đổi mới chứ khơng bằng lịng với những gì đang có trước đây. Thời đại