Doi moi phuong phap

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>GÓP PHẦN ĐỔI MỚI</b>

<b>PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC LỊCH SỬ</b>

Thái Thị Thanh THỦY
Sở GD & ĐT Thừa Thiên Huế
Vấn đề đổi mới giáo dục nói chung, đổi mới giáo dục lịch sử nói riêng đã được tiến hành từ
đầu những năm 80 của thế kỷ XX. Đến những năm 90 của thế kỷ XX, công cuộc đổi mới giáo
dục được tiếp tục đẩy mạnh và được tiến hành trong thực tiễn giáo dục phổ thông vào đầu thế
kỷ này.

Vấn đề đổi mới giáo dục đã được xã hội quan tâm và ủng hộ vì nó đáp ứng được yêu cầu tất
yếu của công cuộc xây dựng đất nước trong bối cảnh thế giới vừa hợp tác vừa cạnh tranh gay
gắt đòi hỏi về chất lượng cao của nhân lực. Đổi mới giáo dục là một xu thế tất yếu nằm trong
xu thế đổi mới chung của đất nước.

Cùng với các bộ môn khoa học khác, bộ môn Lịch sử cũng đã được đổi mới từ chương trình
với việc xây dựng chương trình chuẩn của bộ mơn, thể hiện trong sách giáo khoa và thực tiễn
giảng dạy từ tiểu học cho đến bậc trung học phổ thông. Trọng tâm của đổi mới tập trung vào
đổi mới phương pháp dạy học.

Vấn đề đổi mới phương pháp dạy học Lịch sử đã được đề cập trong các hội nghị, hội thảo,
tập huấn, được trình bày trên các tạp chí khoa học và trong các tài liệu bồi dưỡng thay sách
giáo khoa. Tuy nhiên, một trong những vấn đề đặt ra là cần phải tiến hành đổi mới phương
thức hoạt động dạy học theo tinh thần học sinh là chủ thể của nhận thức trong mối quan hệ
tương tác thầy - trò, trò - trò, học sinh - tài liệu học tập, học sinh- kiểm tra đánh giá mà thời
gian gần 10 năm trở lại đây các nhà nghiên cứu và giảng dạy Lịch sử rất quan tâm.

Dạy học vừa mang tính khoa học vừa mang tính nghệ thuật, chính vì thế khi đổi mới phương
pháp dạy học không nên tuyệt đối hóa bất kỳ phương pháp nào. Một vấn đề cần lưu ý là cần
sử dụng phương pháp kích thích động não và sự hoạt động của học sinh phân tích lý giải

những sự kiện và hiện tượng lịch sử, thông qua đó, học sinh rút ra được bản chất, quy luật
của sự kiện và hiện tượng một cách khách quan khoa học.

Trong quá trình thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, điều đầu tiên cần quan tâm là tổ
chức cho học sinh sử dụng đúng và sáng tạo sách giáo khoa để tiếp cận kiến thức. Để làm
được điều này, vấn đề đầu tiên là phải định hướng cho học sinh những nội dung cần nắm của
bài học một cách tổng quát. Trên cơ sở này triển khai theo hướng hoạt động hoá, đảm bảo
tinh giản, trọng tâm kết hợp với phương pháp sử dụng sách giáo khoa của Đairi. Để đạt được
yêu cầu trên, việc soạn giáo án phải đúng quy trình, trong thiết kế giáo án cần làm rõ trong tiết
học có bao nhiêu hoạt động, bao gồm các đơn vị kiến thức mới mà học sinh phải tiếp thu trên
cơ sở hoạt động khai thác kênh hình, kênh chữ trong sách giáo khoa, các hoạt động vận dụng
kiến thức mới để giải thích các sự kiện lịch sử, củng cố kiểm tra nhận thức cuối giờ học. Ví
dụ: Khi dạy bài Tây âu thời trung đại, giáo viên cho học sinh xem ảnh nhà thám hiểm và đặt
vấn đề vì sao đến thế kỷ XV, các nhà thám hiểm có thể đi tìm những vùng đất mới bằng con
đường biển? Sau khi trình bày diễn biến các cuộc phát kiến địa lý yêu câu các em trả lời
những vấn đề sau:

- Vì sao các nhà thám hiểm đều tìm đến Ấn Độ?
- Qua chuyến đi của Magienlăng em có nhận xét gì?...

Tất cả các hoạt động này phải được xác định thật chi tiết trong giáo án trên các mặt sau đây
của một hoạt động:

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

gì (mục tiêu của hoạt động); vận dụng những phương pháp nào và hình thức gì để tổ chức
thực hiện ( phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động) nhằm đạt các mục tiêu đã đặt ra
theo các cấp độ: cá nhân, nhóm, tổ, cả lớp và sự kết hợp giữa các hình thức này. Trong các
hình thức trên, khó khăn nhất là vấn đề tổ chức hoạt động theo nhóm vì điều kiện lớp học và
thời gian cho phép hạn chế (thời gian thực học khoảng 35phút/ 1tiết). Do đó hoạt động nhóm
chỉ được tiến hành 1 đến 2 lần/ 1tiết học.

Mặt khác, để đạt hiệu quả, giáo viên phải xác định tổ chức hoạt động nhóm để giải quyết vấn
đề gì của bài học đòi hỏi sự tương tác của trò - trò nhằm giải quyết vấn đề. Mục đích của thảo
luận nhóm là để khuyến khích sự phân tích một vấn đề hoặc các ý kiến khác nhau của học
sinh, và trong những trường hợp nhất định, nó mang lại sự nhận thức đúng đắn cho những
người tham gia. Có thể nói những vấn đề học theo nhóm là những vấn đề ở mức độ cần đạt
yêu cầu “hiểu” và giải thích được các sự kiện, hiện tượng lịch sử.

Ví dụ: trong bài Phong trào Tây Sơn và sự nghiệp thống nhất đất nước bảo vệ Tổ quốc cuối
thế kỷ XVIII ở lớp 10, sau khi giáo viên cung cấp kiến thức, tường thuật các trận đánh Rạch
Gầm -Xoài Mút, chiến thắng Ngọc Hồi, Đống Đa ..v.v,.. cùng học sinh trao đổi mục I, II, III
xong nên tổ chức hoạt động nhóm với câu hỏi: Hãy nêu những nét độc đáo trong cách đánh
giặc của Quang Trung v.v... Hoặc khi dạy mục 2 cuộc tổng tiến công xuân 1975, sau khi giáo
viên tường thuật ba chiến dịch Tây Nguyên, Huế Đà Nẵng, chiến dịch Hồ Chí Minh, học sinh
rút ra được nghệ thuật quân sự trong cuộc tổng tiến công này.

Như vậy, câu hỏi hoạt động nhóm phải là câu hỏi có tính chất khái quát, tổng hợp; để giải
quyết vấn đề đó cần huy động trí tuệ của nhiều học sinh cùng tham gia góp ý kiến. Phương
pháp này giúp học sinh mở rộng, đào sâu thêm những vấn đề học tập trên cơ sở nhìn nhận
vấn đề một cách có suy nghĩ, phân tích có lí lẽ, có dẫn chứng minh họa, phát triển được tư
duy khoa học. Ngoài ra, cịn giúp cho học sinh phát triển kỹ năng nói, giao tiếp tranh luận....
Q trình thảo luận nhóm dưới sự hướng dẫn của giáo viên còn tạo ra mối quan hệ hai chiều
giữa giáo viên và học sinh, giúp cho giáo viên nắm được hiệu quả giáo dục về các mặt nhận
thức, thái độ, quan điểm, xu hướng hành vi của học sinh.

Một vấn đề khác cũng cần đặt ra là tổ chức hoạt động nhận thức tiếp thu kiến thức mới ở các
mức độ từ thấp đến cao trong một bài học thế nào cho tốt; như cách tổ chức hoạt động tiếp
cận kiến thức mới với mức độ “biết”, mức độ “hiểu”, mức độ “vận dụng”. Các yêu cầu về
phương pháp và hình thức để tổ chức các hoạt động đáp ứng yêu cầu nhận thức các mức độ
nêu trên vừa có cái giống nhau vừa có cái khác nhau chứ không thể bằng một phương thức
được. Tài liệu bồi dưỡng của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã nêu ra cách thức hướng dẫn tổ chức

hoạt động chung đối với kênh chữ và kênh hình. Trên cơ sở này, chúng ta nên vận dụng sáng
tạo vào từng trường hợp cụ thể. Mặt khác, cũng tăng cường bài tập thực hành phù hợp đối
với điều kiện học tập và khả năng nhận thức của học sinh và cần có những mẩu chuyện lịch
sử thiết thực, hấp dẫn lơi cuốn người học để giúp học sinh nhớ lâu.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

đạt nhưng khơng ơm đồm. Điều này cũng cịn gặp khó khăn trong khâu tổ chức thi và hồn
thành điểm thi. Nội dung và kỹ năng kiểm tra cần quan tâm đến yêu cầu về nhận thức tư
tưởng, tình cảm, thái độ thì học sinh sẽ hiểu biết lịch sử tốt hơn và nhớ lâu hơn.

Ngoài những vấn đề trên, một vấn đề khác chúng tôi nhận thấy cũng cần phải quan tâm, xem
đó là một trong những tiền đề quan trọng nhất để đổi mới phương pháp, đó là muốn đổi mới
phương pháp thì trước hết giáo viên phải nắm vững về kiến thức, phương pháp và hình thức
dạy học bộ mơn. Vì chỉ có nắm kiến thức lịch sử nhuần nhuyễn theo sơ đồ Đairi, không phụ
thuộc vào sách giáo khoa, đồng thời biết vận dụng thành thạo các phương pháp và hình thức
dạy học lịch sử để chủ động nắm bắt nội dung, phương pháp, điều tiết linh hoạt các thao tác
sư phạm trong một tiết học thì mới đáp ứng được yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học đặt
ra. Một trong những phương thức để đáp ứng yêu cầu này là cần phải tổ chức các hoạt động
chun mơn có tính chất chun đề thực sự mang tính thực hành cao ở cấp Bộ, cấp tỉnh, cấp
trường, vừa để thể nghiệm các hình thức, phương pháp dạy học theo tinh thần đổi mới, vừa
để nhân rộng kinh nghiệm điển hình.

Để đổi mới phương pháp dạy học thành cơng cịn là sự phụ thuộc rất lớn vào thái độ, tinh
thần và ý thức trách nhiệm của mỗi giáo viên. Thực tiễn đã khẳng định, giáo viên có tinh thần
trách nhiệm cao, lịng u nghề lớn, khả năng chuyên môn vững thường dễ vượt qua khó
khăn thách thức, tìm kiếm, đề xuất những phương pháp và hình thức dạy học hữu hiệu.

</div>

<!--links-->