Module bồi dưỡng thường xuyên THPT - Module 5: Môi trường học tập của học sinh trung học phổ thông

NG THNH HNG PHM VN CNG

MODULE THpt

5
MÔI TRƯờNG HọC TậP
CủA HọC SINH
TRUNG HọC PHổ THÔNG

|

63


A. GIỚI THIỆU TỔNG QUAN

Môi tr ng h c t p c hi u là t t c nh ng y u t t nhiên, xã h i,
con ng i xung quanh ng i h c nh h ng n ho t ng h c t p c a
ng i h c. Tìm hi u s tác ng c a mơi tr ng n s hình thành và
phát tri n nhân cách c a con ng i ã c các nhà tâm lí h c, giáo d c
h c nghiên c u t lâu. Các k t qu này ã cho th y tính ch t quan tr ng
c a mơi tr ng n s phát tri n tâm lí, nhân cách c a con ng i. Trong
th i gian qua, nhi m v ch m lo cho s nghi p giáo d c, xây d ng phong
trào h c t p và phát tri n môi tr ng giáo d c lành m nh ã tr thành ch
tr ng l n c a ng và Nhà n c ta. i u này ã c c th hoá trong
Lu t Giáo d c m i cá nhân và t ch c th c hi n. Xây d ng và t o l p
c môi tr ng giáo d c, môi tr ng h c t p lành m nh s góp ph n tích
c c trong vi c nâng cao ch t l ng d y h c và giáo d c.
Module này s làm rõ v các lo i môi tr ng h c t p và nh h ng c a
nó n ho t ng h c t p c a h c sinh THPT.
Module g m các n i dung sau:

— Các lo i môi tr ng h c t p.
— nh h ng c a môi tr ng n ho t ng h c t p c a h c sinh THPT.

B. MỤC TIÊU

1. KIẾN THỨC
— Cung c p cho ng i h c nh ng tri th c v môi tr ng h c t p, các lo i
môi tr ng h c t p.
— Gi i thi u v m t s lo i môi tr ng h c t p c th .
— Tìm hi u s nh h ng c a mơi tr ng h c t p n ho t ng h c t p
c a h c sinh THPT.
2. KĨ NĂNG
— Phân lo i c các d ng môi tr ng h c t p.
— ánh giá c nh h ng c a môi tr ng h c t p n ho t ng h c t p
c a h c sinh.
3. THÁI ĐỘ
— Bi u hi n tình c m và s say mê v i ho t ng h c t p.
— Ch ng th c hi n các nhi m v mà giáo viên phân công.
64 | MODULE THPT 5


C. NỘI DUNG
Nội dung 1

CÁC LOẠI MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH THPT

Hoạt động 1: Nhận dạng các loại môi trường học tập
NHIỆM VỤ

Nhi m v 1: Th o lu n nhóm.

Các nhóm nghiên c u thơng tin c a ho t ng 1 v môi tr ng h c t p
ti n hành th o lu n v : khái ni m môi tr ng h c t p, phân lo i môi
tr ng h c t p; l y ví d c th v các lo i môi tr ng h c t p.
Nhi m v 2: i di n các nhóm trình bày tr c t p th l p v n i dung trên.
Nhi m v 3: Các nhóm khác nh n xét, b sung.
THƠNG TIN PHẢN HỒI
1. Khái niệm về môi trường, môi trường học tập
1.1. Khái niệm môi trường

— Theo T i n V n hoá giáo d c Vi t Nam (GS. V Ng c Khánh biên so n,
NXB V n hoá — Thông tin, 2001), khái ni m môi tr ng c hi u là toàn
b nh ng nhân t bao quanh con ng i hay sinh v t và tác ng lên cu c
s ng c a nó. Q trình hình thành nhân cách và phát tri n nhân cách ch

có th th c hi n trong m t mơi tr ng nh t nh. Môi tr ng t o nên
ng c , m c ích, cung c p ph ng ti n cho ho t ng và giao l u cá nhân.
Song nh h ng c a môi tr ng còn tu thu c vào thái c a cá nhân
(ch p nh n, ti p thu hay ph n i) và tu thu c vào xu h ng và n ng l c.
— Theo T i n Ti ng Vi t tr c tuy n, (Vi n Ngôn ng h c): “Môi tr ng là
t p h p t t c các y u t t nhiên và xã h i bao quanh con ng i, nh
h ng t i con ng i và tác ng n các ho t ng s ng c a con ng i
nh : khơng khí, n c, m, sinh v t, xã h i lồi ng i và các th ch ”.
( />MƠI TRƯỜNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

65

1.2. Khái niệm môi trường học tập

Môi tr ng h c t p c dùng ch n i mà ho t ng h c t p di n ra.
T c là, môi tr ng h c t p là cái bên ngoài, là i u ki n cho vi c ti n
hành các thao tác, hành ng h c t p. Môi tr ng h c t p c n ph i c
hi u nh là m t b ph n mang n i dung giáo d c. Hàng lo t nh ng kinh
nghi m v các l nh v c khác nhau có liên quan n d y và h c x y ra
trong môi tr ng h c t p c a h c sinh và s có tác ng nhi u hay ít n
các em theo con ng t phát ho c t giác. Nh v y, môi tr ng h c t p
c a h c sinh không ch n thu n là c s , i u ki n h c sinh ho t
ng, chi m l nh tri th c, k n ng, k x o mà nó cịn là thành ph n mang
nh ng h th ng các giá tr và h th ng các chu n m c giáo d c.
Các giá tr giáo d c bao g m các y u t thúc y ti n b xã h i v kinh t ,
v n hoá, pháp lu t, phát tri n cá nhân... Hình thành nh ng giá tr này s
t o d ng ni m tin và nh ng kì v ng i v i giáo d c.
H th ng các chu n m c giáo d c bao g m t p h p các quy t c, thao tác,
k thu t ã c chi ph i, i u ti t các ho t ng c a cá nhân và t ch c
khi th c hi n các ho t ng giáo d c.
Có nhi u cách hi u v môi tr ng h c t p khác nhau, có m t cách hi u
th ng nh t, chúng tôi ch n khái ni m môi tr ng h c t p c a PGS.TS.
Ph m H ng Quang, trong cu n Môi tr ng giáo d c làm khái ni m cơng
c . Trên c s ó, môi tr ng h c t p c nh ngh a nh sau:
Môi tr ng h c t p là t p h p nh ng y u t v không gian, nhân l c,
tài l c, v t l c t o ra nh ng i u ki n thu n l i cho vi c h c t p t k t
qu t t.

2. Các loại môi trường học tập

Có nhi u cách phân lo i mơi tr ng h c t p, tu thu c vào t ng tiêu chí
phân lo i c a các tác gi , sau ây là m t s cách phân lo i ph bi n

hi n nay:
— Trong ph m vi tr ng h c, có th chia mơi tr ng thành môi tr ng d y
h c, môi tr ng h c t p, môi tr ng khoa h c.

66 | MODULE THPT 5


— Theo tài li u Curriculum Development — A Guide to Practice (TS. Nguy n
Kim Dung d ch, i h c S ph m TP. H Chí Minh, 2004) ã quan ni m
môi tr ng h c t p g m:
+ Môi tr ng h c t p theo truy n th ng: Nhà tr ng là môi tr ng n c,
t nh l ng và tr t t . B u khơng khí này là k t qu c a áp l c theo nh
ngh a h p c a n n giáo d c chính quy, c a vào gi i h n cho m t s ng i
và theo phong cách giáo hu n, mô ph m (nói, nghe) i v i vi c h c t p.
Không gian l p h c c s p x p cho t t c s chú ý u t p trung vào
ng i th y. Các ho t ng trùng kh p v i cách s p x p c a
c.
+ Môi tr ng h c t p hi n i: Có c c u t ch c hồn toàn trái ng c v i
phong cách truy n th ng. Chúng c m r ng h n, n ào h n và ôi khi
nh nh ng trung tâm c a các ho t ng. Các tr ng h c nh th th ng
là k t qu c a c hai s thay i: nh ngh a tr ng h c và cách hi u m i
v i u ki n môi tr ng c ng c vi c h c. môi tr ng này, s s p
x p l p h c t o ra nh ng kho ng khơng gian nhi u m c ích, t o ra s di
chuy n có th có trong s ki m soát c a giáo viên. Các chuy n ng
trong l p h c theo tình hu ng, ph thu c vào ho t ng. Không gian
l p h c c phát tri n theo c c u ph c t p, nhi u m c ích linh ho t.
Bàn gh l p h c cùng ki u nh ng cân i, c s p x p cho m i ho t ng.
S di chuy n c a h c sinh tu thu c tình hu ng, c t do di chuy n
trong gi i h n.
— Ti p c n t ph ng di n lí lu n d y h c, thi t k bài h c nh m tích c c

hố h c t p, các ki u môi tr ng h c t p u ph i bao quát m c tiêu,
n i dung, ho t ng, ph ng ti n và ngu n l c. Có th k n các ki u
môi tr ng h c t p sau ây:
+ Môi tr ng h c t p truy n th ng: Gi lên l p là môi tr ng truy n th ng
và quen thu c, trong ó có nhóm, t , mơi tr ng th c hành... cách b trí
bàn gh , b ng, máy tính theo các s khác nhau.
+ Mơi tr ng dã ngo i là nh ng mơi tr ng bên ngồi l p h c, công ti, nhà
máy, a i m tham quan...
+ Mơi tr ng trị ch i là mơi tr ng mang tính ch t t do c t ch c m i
n i nh trong l p, ngoài l p, nhà.
MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

67


+ Môi tr ng th c ti n là môi tr ng công vi c th c s nh lao ng, c s
v t ch t...
Thi t k môi tr ng h c t p là t ch c m t môi tr ng g m t t c nh ng
y u t m c tiêu h c t p, n i dung, ho t ng, ph ng ti n... thành m t h
th ng các tình hu ng v t ch t mà ng i d y và ng i h c tr c ti p tác
ng n và qua ó tác ng v i nhau.
— Ti p c n theo a bàn h c t p thì mơi tr ng h c t p bao g m:
+ Môi tr ng h c t p tr ng: Giáo d c nhà tr ng là ho t ng giáo d c
trong các tr ng, l p thu c h th ng giáo d c qu c dân theo m c ích,
n i dung, ph ng pháp có ch n l c trên c s khoa h c và th c ti n nh t
nh. Giáo d c nhà tr ng c ti n hành có t ch c, ln tác ng tr c
ti p có h th ng n s hình thành và phát tri n tồn di n c a nhân
cách. Thông qua giáo d c nhà tr ng, m i cá nhân c b i d ng v

ph m ch t o c, ki n th c khoa h c, k n ng th c hành c n thi t,
t ng ng v i yêu c u c a các b c h c, c p h c phù h p v i trình
phát tri n c a xã h i trong t ng giai o n.
+ Môi tr ng gia ình: Gia ình c xem là t bào c a xã h i, là n n t ng
c a s phát tri n xã h i. V n hố gia ình là m t b ph n h p thành c a
n n giáo d c Vi t Nam. ó là h th ng các giá tr , chu n m c c thù có
ch c n ng ki m soát, i u hành hành vi và các m i quan h gi a các
thành viên trong gia ình và gi a gia ình v i xã h i.
+ Môi tr ng xã h i: Là m t h th ng các quan h hi n h u gi a con ng i
v i con ng i và gi a con ng i v i th gi i v t do con ng i sáng t o
ra. Môi tr ng xã h i không ph i là không gian t nh, các cá nhân và
v t t n t i c l p mà là h th ng g m hai m i quan h có tính ph bi n:
quan h gi a các ch th trong c ng ng và quan h gi a các ch th
v i th gi i v t do con ng i sáng t o ra. Môi tr ng xã h i bao g m
nhi u t ch c xã h i, c quan oàn th nh h ng tr c ti p ho c gián
ti p n h c sinh nh : oàn Thanh niên C ng s n H Chí Minh, H i
Ph n , h i ph huynh…
— Ti p c n theo góc cơng ngh thơng tin, phân chia thành:
+ Môi tr ng h c t p không gian th c t : Môi tr ng h c t p khơng có s
ng d ng cơng ngh thông tin vào h c t p.
68 | MODULE THPT 5


+ Môi tr ng h c t p E — Learning (Electronics Learning): ây là thu t ng
ch mơ hình h c t p m i v i s tr giúp c a máy tính, nh ng v sau ý
ngh a c a nó cao h n b i tính tích c c nh n th c có hi u qu (effective).
Mơ hình h c t p E — Learning ã t o c h i h c t p cho m i ng i, h c
su t i, t o ra s bình ng v giáo d c cho m i ng i. H c t p thông
qua máy tính và m ng internet có u i m là t o môi tr ng t ng tác
h c sinh làm quen v i i u ki n m i, tác phong m i và thói quen h c

t p m i. T môi tr ng h c t p m i này s t o ra phong cách v n hoá
m i trong xã h i hi n i v i nh ng yêu c u r t khoa h c, th c ti n và
hi u qu , có th g i là “v n hố th i @”. u i m l n nh t c a h c t p
v i m ng máy tính và internet là t o môi tr ng t ng tác h c sinh
làm quen v i i u ki n làm vi c m i, s d ng website làm công c h tr
ho t ng d y c a giáo viên, ho t ng h c c a h c sinh, ki m tra
ki n th c h c sinh, qu n lí, ph bi n ki n th c cho m i ng i...
Môi tr ng d y h c i n t là môi tr ng m i, r t khác môi tr ng
không gian th c t ang di n ra. Qu n lí mơi tr ng này c ng ịi h i
ph i có tri th c tồn di n, có ni m tin và n ng l c ki m soát. M c d u
ph m vi không gian r t r ng và thơng tin t nhi u h ng nh ng tính
ch t nh h ng giáo d c ph i là m t yêu c u quan tr ng c a nhi m v
phát tri n môi tr ng d y h c tích c c. N u thi u vai trị nh h ng c a
giáo d c thì tác ng tiêu c c c a môi tr ng này s là r t l n và r t khó
kh c ph c h u qu . Môi tr ng i n t có nh h ng d y h c xu t phát
t quan i m: Thông tin ph i qua khâu x lí s ph m (chuy n hố thơng
qua lí lu n d y h c) m i tr thành tri th c d y h c. Tr c ây, khâu x lí
r t ch m, song hi n nay, thơng tin do giáo viên x lí a vào d y h c
nhanh h n, nh ng i u áng quan tâm h n là òi h i ng i h c ph i x
lí thơng tin nhanh h n n a. Ng i h c ph i có n ng l c nh n ra v n
m t cách c l p, th m chí c ng không c n thi t ph i thông qua t t c
m i thông tin các c p qu n lí chun mơn. Tuy nhiên, thơng tin n
v i ng i h c c n v i li u l ng v a ph i tránh tình tr ng nhi u tin,
thi u ch n l c... nh h ng thông tin là v n c t lõi và là yêu c u
quan tr ng c a d y h c i n t trong môi tr ng tri th c r ng l n.
— N u xét m c ph m vi, có th hi u c u trúc h th ng khái ni m môi
tr ng theo các c p có ch a ng l n nhau nh sau: mơi tr ng h c t p;
MƠI TRƯỜNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

69


môi tr ng d y h c; môi tr ng giáo d c; mơi tr ng v n hố giáo d c;
môi tr ng t nhiên, xã h i t n c; môi tr ng qu c t .
— Theo GS. àm Trung n thì có ít nh t 5 môi tr ng h c t p: h c trên
ng ph , h c trên ph ng ti n thông tin i chúng, h c b ng phát huy
s thích cá nhân, h c qua giáo d c ph c p và sau cùng m i là h c b ng
h th ng giáo d c chính th ng — mơi tr ng tiêu bi u cho trí th c c a
qu c gia. Theo ó, con ng i càng tr ng thành thì kh n ng chi m l nh
mơi tr ng càng cao. Nhìn chung, trong mơi tr ng v n hố, mơi tr ng
giáo d c thì y u t ho t ng ch ng và tích c c c a con ng i là y u
t quy t nh.
— Theo TS. V Th S n, môi tr ng h c t p c a h c sinh bao g m môi
tr ng v t ch t và môi tr ng xã h i:
+ Môi tr ng v t ch t bao g m t ng th các y u t v t ch t — n i mà ho t
ng d y h c di n ra nh : c u trúc không gian, s s p x p, b trí các
dùng, trang thi t b , ph ng ti n, tài li u ph c v d y h c và n i làm vi c
c a giáo viên, h c sinh trong phòng h c hay có th g i chung là mơi
tr ng l p h c. Nh ng c i m v ánh sáng, ti ng n, m c r ng h p
c a n i làm vi c, các kho ng khơng gian trong phịng… Tính ti n d ng,
khoa h c và h p d n c a các trang thi t b và h c li u, môi tr ng h c
t p tác ng n tâm lí h c t p c a các thành viên trong ó.
Mơi tr ng l p h c ph i áp ng c nh ng yêu c u h ng ngày c a
giáo viên và h c sinh trong ho t ng d y và h c. Môi tr ng l p h c
bao g m c ph n t nh và ph n ng. Ph n t nh (hay ph n n nh t ng
i) t o nên khơng khí c a m t l p h c nói chung và t o nên s c thái
riêng c a m t l p h c c th . Ph n t nh trong khơng gian l p h c có
c i m và ý ngh a riêng i v i h c sinh các l a tu i khác nhau.

Môi tr ng l p h c th ng tác ng n h c sinh nh m nh h n so v i
h c sinh l n. Trong khi ó, tính ti n d ng c a môi tr ng v t ch t c
h c sinh l n coi tr ng h n h c sinh nh . Ph n ng (hay ph n thay i
c a môi tr ng l p h c) chi m m t ph n áng k trong c u trúc chung
c a l p h c, vì c n ph i áp ng các yêu c u khác nhau c a các môn h c
và các ho t ng khác nhau trong l p. Ph ng ti n, dùng d y h c và
cách s p x p, b trí trang thi t b , ch ng i c a giáo viên, h c sinh hay s
i l i, di chuy n c a m i thành viên trong quá trình ho t ng s r t khác
nhau v i nh ng ho t ng khác nhau. i u ó có ngh a là mơi tr ng v t
70 | MODULE THPT 5


+

—
+

+

ch t c a l p h c này khác v i l p h c kia, m i th i i m khác nhau là
khác nhau.
Môi tr ng xã h i c a l p h c là nh ng m i quan h , nh ng t ng tác
x y ra gi a các ch th ho t ng trong quá trình th c hi n nhi m v
h c t p. Môi tr ng xã h i t o nên b u khơng khí tâm lí trong t p th l p
và t o i u ki n h tr cho các t ng tác gi a ng i h c v i nhi m v
h c t p. Môi tr ng xã h i trong l p h c bao g m nh ng m i quan h
t ng h gi a giáo viên v i h c sinh, gi a h c sinh v i các b n cùng h c
và nh ng ng i khác nh : cha m h c sinh, các cán b chuyên môn, các
nhà khoa h c… tham gia vào quá trình d y h c. T ng tác gi a ng i
d y v i ng i h c và t ng tác qua l i gi a ng i h c v i nhau là hai

thành ph n ch y u trong môi tr ng xã h i c a l p h c. Trong hai
thành ph n ó, t ng tác gi a giáo viên v i h c sinh c xem là tâm
i m c a quá trình giáo d c. Giáo viên tác ng n h c sinh thông qua
vi c t ch c th c hi n các nhi m v h c t p. H c sinh t ng tác v i các
nhi m v h c t p l nh h i nh ng tri th c, kinh nghi m, nh ng giá tr
giáo d c, xác nh và tác ng tr l i giáo viên thơng qua q trình th c
hi n nhi m v h c t p. T ng tác qua l i gi a h c sinh v i h c sinh là
m t b ph n quan trong trong môi tr ng xã h i c a l p h c. T ng tác
này c g i là t ng tác ng ng (b n h c) gi a các h c sinh trong quá
trình d y h c.
Các cách phân lo i trên tuy có khác nhau nh ng u th ng nh t trong
b n thành t c b n sau:
Môi tr ng c s v t ch t là môi tr ng bao g m nh ng i u ki n v c
s v t ch t ph c v cho ho t ng h c t p c a giáo viên và h c sinh. Nó
bao g m các y u t nh : dùng, ph ng ti n d y h c, bàn gh , b ng,
sách v , nhi t , ánh sáng, âm thanh, c nh quan tr ng h c, l p h c…
Mơi tr ng tâm lí là môi tr ng bao g m nh ng y u t tâm lí c a giáo
viên và h c sinh tác ng n ho t ng h c t p. Nh ng y u t này g m:
b u không khí tâm lí trong mơi tr ng h c t p, d lu n t p th , m i
quan h gi a giáo viên v i h c sinh… Các y u t tâm lí nh : ng c ,
nhu c u, h ng thú, tính tích c c h c t p c a h c sinh; phong cách,
ph ng pháp gi ng d y c a giáo viên trong mơi tr ng nhóm l p.
MƠI TRƯỜNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

71


+ Mơi tr ng trí tu là mơi tr ng bao g m nh ng i u ki n v kh n ng,

n ng l c trí tu c a giáo viên và h c sinh ph c v cho ho t ng h c t p.
Nó bao g m các y u t nh : n ng l c trình c a ng i h c; n ng l c,
trình c a giáo viên, kh n ng v chuyên môn, nghi p v c a giáo viên…
+ Môi tr ng xã h i là môi tr ng bao g m nh ng y u t xã h i ngoài nhà
tr ng nh h ng n ho t ng h c t p. Môi tr ng này bao g m nh ng
y u t nh : v th xã h i c a giáo viên, h c sinh; s phân hoá vùng mi n,
dân t c, giàu nghèo... c a các thành viên trong mơi tr ng nhóm l p…
KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ

Xác nh các môi tr ng h c t p qua vi c xem trình chi u clip, tranh nh
v các lo i môi tr ng h c t p c a ng i h ng d n.

Hoạt động 2: Tìm hiểu về mơi trường học tập E – Learning
NHIỆM VỤ

Nhi m v 1: T ch c c tài li u và nghiên c u thông tin v ho t ng 2.
Nhi m v 2: Th o lu n nhóm.

Các nhóm, th o lu n, ghi l i các u i m, nh c i m c a môi tr ng
h c t p E — Learning ra gi y sau khi ã th ng nh t ý ki n.
Nhi m v 3: i di n các nhóm lên b ng trình bày các k t qu th o lu n
c a nhóm mình.
Nhi m v 4: Các nhóm cịn l i nh n xét, ánh giá, b sung... ph n trình
bày th o lu n c a các nhóm ã lên b ng.
THƠNG TIN PHẢN HỒI

“Cơng ngh thông tin c ng s làm thay i r t l n vi c h c c a chúng ta.
Nh ng ng i cơng nhân s có kh n ng c p nh t các k thu t trong l nh
v c c a mình. M i ng i b t c n i âu s có kh n ng tham gia các
khoá h c t t nh t c d y b i các giáo viên gi i nh t.” (The Road

Ahead, Bill Gates). N n kinh t th gi i ang b c vào giai o n kinh t
tri th c. Vì v y, vi c nâng cao hi u qu ch t l ng giáo d c, ào t o s là
nhân t s ng còn quy t nh s t n t i và phát tri n c a m i qu c gia,

72 | MODULE THPT 5


cơng ti, gia ình và cá nhân. H n n a, vi c h c t p khơng ch bó g n
trong vi c h c ph thông, h c i h c mà là h c su t i. E — Learning
chính là m t gi i pháp h u hi u gi i quy t v n này.
E — Learning là m t thu t ng thu hút c s quan tâm, chú ý c a r t
nhi u ng i hi n nay. Tuy nhiên, m i ng i hi u theo m t cách khác
nhau và dùng trong các ng c nh khác nhau. Do ó, chúng ta s tìm hi u
các khía c nh khác nhau c a E — Learning. i u này s c bi t có ích
cho nh ng ng i m i tham gia tìm hi u l nh v c này.
1. Khái niệm E – Learning

E — Learning (vi t t t c a Electronic Learning) là thu t ng m i. Hi n
nay, theo các quan i m và d i các hình th c khác nhau có r t nhi u
cách hi u v E — Learning. Hi u theo ngh a r ng, E — Learning là m t
thu t ng dùng mô t vi c h c t p, ào t o d a trên công ngh thông
tin và truy n thông, c bi t là công ngh thông tin.
Theo quan i m hi n i, E — Learning là s phân phát các n i dung h c
s d ng các công c i n t hi n i nh máy tính, m ng v tinh, m ng
internet, intranet… trong ó n i dung h c có th thu c t các
website, a CD, b ng video, audio… thơng qua m t máy tính hay tivi;
ng i d y và ng i h c có th giao ti p v i nhau qua m ng d i các hình
th c nh : e-mail, th o lu n tr c tuy n (chat), di n àn (forum), h i th o
video…
Có hai hình th c giao ti p gi a ng i d y và ng i h c:

— Giao ti p ng b (Synchronous) và giao ti p không ng b (Asynchronous).
Giao ti p ng b là hình th c giao ti p trong ó có nhi u ng i truy c p
m ng t i cùng m t th i và trao i thông tin tr c ti p v i nhau nh : th o
lu n tr c tuy n, h i th o video, nghe ài phát sóng tr c ti p, xem tivi
phát sóng tr c ti p…
— Giao ti p khơng ng b là hình th c mà nh ng ng i giao ti p không
nh t thi t ph i truy c p m ng t i cùng m t th i i m. Ví d , các khố t
h c qua internet, CD-ROM, e-mail, di n àn. c tr ng c a ki u h c này
là gi ng viên ph i chu n b tài li u khoá h c tr c khi khoá h c di n ra.
H c viên c t do ch n l a th i gian tham gia khố h c.
MƠI TRƯỜNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

73


2. Một số hình thức E – Learning

Có m t s hình th c ào t o b ng E — Learning, c th nh sau:
— ào t o d a trên cơng ngh (TBT — Technology-Based Training) là hình
th c ào t o có s áp d ng cơng ngh , c bi t là d a trên công ngh
thơng tin.
— ào t o d a trên máy tính (CBT — Computer-Based Training). Hi u theo
ngh a r ng, thu t ng này nói n b t kì m t hình th c ào t o nào có s
d ng máy tính. Nh ng thơng th ng thu t ng này c hi u theo ngh a
h p nói n các ng d ng (ph n m m) ào t o trên các a CD-ROM
ho c cài trên các máy tính c l p, khơng n i m ng, khơng có giao ti p
v i th gi i bên ngoài. Thu t ng này c hi u ng nh t v i thu t ng
CD-ROM Based Training.

— ào t o d a trên web (WBT — Web-Based Training) là hình th c ào t o
s d ng cơng ngh web. N i dung h c, các thông tin qu n lí khố h c,
thơng tin v ng i h c c l u tr trên máy ch và ng i dùng có th
d dàng truy nh p thơng qua trình duy t web. Ng i h c có th giao ti p
v i nhau và v i giáo viên, s d ng các ch c n ng trao i tr c ti p, di n
àn, e-mail... th m chí có th nghe c gi ng nói và nhìn th y hình nh
c a ng i giao ti p v i mình.
— ào t o tr c tuy n (Online Learning/Training) là hình th c ào t o có s
d ng k t n i m ng th c hi n vi c h c: l y tài li u h c, giao ti p gi a
ng i h c v i nhau và v i giáo viên...
— ào t o t xa (Distance Learning) là hình th c ào t o trong ó ng i
d y và ng i h c không cùng m t ch , th m chí khơng cùng m t th i
i m. Ví d nh vi c ào t o s d ng công ngh h i th o c u truy n
hình ho c cơng ngh web.

3. Tình hình phát triển và ứng dụng E – Learning trên thế giới

E — Learinng phát tri n không ng u t i các khu v c trên th gi i.
E — Learning phát tri n m nh nh t khu v c B c M . châu Âu,
E — Learning c ng r t có tri n v ng, trong khi ó châu Á l i là khu v c ng
d ng công ngh này ít h n. T i M , d y và h c i n t ã nh n c s
ng h và các chính sách tr giúp c a Chính ph ngay t cu i nh ng
74 | MODULE THPT 5


n m c a th k XX. E — Learning không ch c tri n khai các tr ng
i h c mà ngay các công ti vi c xây d ng và tri n khai E — Learning
c ng di n ra r t m nh m . Có nhi u công ti th c hi n vi c tri n khai
E — Learning thay cho ph ng th c ào t o truy n th ng và mang l i
hi u qu cao. Do th tr ng r ng l n và s c thu hút m nh m c a

E — Learning nên hàng lo t công ti ã chuy n sang h ng nghiên c u và
xây d ng các gi i pháp v E — Learning nh : Click2Learn, Global
Learning Systems, Smart Force…
Trong nh ng n m g n ây, châu Âu ã có m t thái tích c c i v i vi c
phát tri n công ngh thông tin c ng nh ng d ng nó trong m i l nh v c
kinh t — xã h i, c bi t là ng d ng trong h th ng giáo d c. Các n c
trong c ng ng châu Âu u nh n th c c ti m n ng to l n mà công
ngh thông tin mang l i trong vi c m r ng ph m vi, làm phong phú
thêm n i dung và nâng cao ch t l ng c a n n giáo d c.
T i châu Á, E — Learning v n ang trong tình tr ng s khai, ch a có
nhi u thành cơng vì m t s lí do nh : các quy t c, lu t l b o th ; t quan
liêu; s a chu ng ào t o truy n th ng c a v n hố châu Á, v n ngơn
ng khơng ng nh t; c s h t ng nghèo nàn và n n kinh t l c h u
m t s qu c gia châu Á. Tuy v y, ó ch là rào c n t m th i do nhu c u
ào t o châu l c này ang tr nên ngày càng cao không th áp ng
c b i các c s giáo d c truy n th ng bu c các qu c gia châu Á ang
d n d n ph i th a nh n ti m n ng không th ch i cãi c mà E — Learning
mang l i.
Nh t B n là n c có ng d ng E — Learning nhi u nh t so v i các n c
khác trong khu v c. Môi tr ng ng d ng E — Learning ch y u là trong
các công ti l n, các hãng s n xu t, các doanh nghi p… và dùng ào
t o nhân viên.
— S li u th ng kê trên E — Learning: Vi c ng d ng E — Learning ã t ng
tr ng trong c môi tr ng giáo d c l n môi tr ng doanh nghi p. Có
trên 1.000 tr ng i h c truy n th ng vòng quanh th gi i ã ngh
các khoá h c tr c tuy n vào cu i n m 1999. Ph n l n d li u g n ây t
m t h th ng ng i cung c p qu n lí m c cao (WebCT) cho bi t r ng s
làm vi c v i g n 2.500 tr s c quan trong 81 qu c gia (ph n l n M ,
Canada, UK và Australia). Vi c này thay i t tr s c quan tr c tuy n
MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

75


gi ng nh tr ng i h c c a Phoenix n các tr ng i h c truy n
th ng bao g m kh i liên minh tháng 10/2002 gi a Stanford, Princeton,
Yale và Oxford cung c p các khoá h c cho tr ng i h c ho c cao ng
c a h v i Open Course Ware Initiative ã kh i u b ng MIT trong 4/2004.
4. Tình hình phát triển và ứng dụng E – Learning ở Việt Nam

— Vào kho ng n m 2002 tr v tr c, các tài li u nghiên c u, tìm hi u v
E — Learning Vi t Nam khơng nhi u. Trong 2 n m 2003 — 2004, vi c
nghiên c u E — Learning Vi t Nam ã c nhi u n v quan tâm h n.
G n ây các h i ngh , h i th o v công ngh thông tin và giáo d c u có
c p nhi u n v n E — Learning và kh n ng áp d ng vào môi
tr ng ào t o Vi t Nam nh : h i th o nâng cao ch t l ng ào t o i
h c Qu c gia Hà N i n m 2000, H i ngh giáo d c i h c n m 2001, H i
th o khoa h c qu c gia l n th nh t v nghiên c u phát tri n ng d ng
công ngh thông tin và truy n thông ICT/RDA 2/2003, H i th o khoa h c
qu c gia l n II v nghiên c u phát tri n và ng d ng công ngh thông tin
và truy n thông ICT/RDA 9/2004 và H i th o khoa h c “Nghiên c u và
tri n khai E — Learning” do Vi n Công ngh Thông tin ( i h c Qu c gia
Hà N i) và Khoa Công ngh thông tin ( i h c Bách Khoa Hà N i) ph i
h p t ch c u tháng 3/2005 là h i th o khoa h c v E — Learning u
tiên c t ch c t i Vi t Nam.
— Vi t Nam ã gia nh p m ng E — Learning châu Á (Asia E — Learning
Network — AEN, www. Asia-E — Learning.net) v i s tham gia c a B Giáo
d c và ào t o, B Khoa h c — Công ngh , Tr ng i h c Bách Khoa,

B B u chính Vi n thơng…
Hi n nay E — Learning Vi t Nam c ng ã có m t vài website ào t o
tr c tuy n (E — Learning ) nh :
+ — c a FPT.
+ website d y k toán tr c tuy n.
i u này cho th y tình hình nghiên c u và ng d ng lo i hình ào t o
này ang c quan tâm Vi t Nam. Tuy nhiên, so v i các n c trong
khu v c, E — Learning Vi t Nam m i ch giai o n u còn nhi u vi c
ph i làm m i ti n k p các n c.
+

76 | MODULE THPT 5


— Chi phí dành cho E — Learning: Chi phí c g i ý cho các tr ng i h c
thay i áng k trên t l và ch t l ng c a n i d ng khoá h c. M t
ngu n tin cho bi t r ng chi phí y cho m t tr ng i h c o (Virtual
University) 2.000 sinh viên kho ng 15 tri u US$. Riêng m t khoá h c giá
kho ng 50.000US$ n 500.000US$ cho các h th ng tiên ti n. Ví d , m t
tr ng i h c truy n th ng c l ng r ng giá c a khố h c t 10.000US$
n 20.000US$ khơng k u t ban u c a các thi t b ph thu c
kho ng 500.000 US$…
5. Lợi ích của E – Learning

— T ng quan:
+ E — Learning em d n m t môi tr ng ào t o n ng ng h n v i chi phí
th p h n.
+ E — Learning uy n chuy n, nhanh và thuân l i.
+ E — Learning ti t ki m th i gian, tài nguyên và mang l i k t qu tin c y.
+ E — Learning mang l i ki n th c cho b t kì ai c n n.

— Nh ng l i ích then ch t c a E — Learning:
+ ào t o m i lúc m i n i, truy n t ki n th c theo yêu c u. H c viên có
th truy c p các khố h c t b t kì n i âu nh v n phịng làm vi c, t i
nhà, t i nh ng i m internet công c ng, 24 gi m t ngày, 7 ngày trong
tu n. ào t o b t c lúc nào và b t c ai c ng có th tr thành h c viên.
+ Tính linh ng: H c viên có th l a ch n cách h c và khoá h c sao cho
phù h p v i mình. Có th h c khố h c có s h ng d n c a giáo viên
tr c tuy n ho c h c các khoá h c t t ng tác (interactive self — pace
course) và có s tr giúp c a th vi n tr c tuy n.
+ Ti t ki m chi phí: H c viên không c n t n nhi u th i gian và chi phí cho
vi c i l i. B t c lúc nào mu n h c u có th h c c mà không m t
th i gian ph i lên l p c ngày mà chi c n ng i nhà hay trên xe bus c ng
c. H c viên ch t n chi phí cho vi c ng kí khố h c và cho internet.
+ T i u: B n có th t ánh giá kh n ng c a mình ho c m t nhóm l p
ra mơ hình ào t o sao cho phù h p nh t v i nhu c u c a mình.
MƠI TRƯỜNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

77


+ ánh giá: E — Learning cho phép các h c viên tham gia các khố h c có
th theo dõi quá trình và k t qu h c t p c a mình. Ngồi ra, qua nh ng
bài ki m tra giáo viên qu n lí c ng d dàng ánh giá m c ti n tri n
trong quá trình h c c a các h c viên trong khoá h c.
+ S a d ng: Hàng tr m khoá h c chuyên sâu v k n ng th ng m i,
công ngh thông tin... s n sàng ph c v cho vi c h c.
KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ

Bài t p 1: B

n hãy tr l i câu h i sau ây: E — Learning là môi tr ng h c
t p mà ng i h c ch d a vào h th ng máy tính có n i m ng. úng hay sai?
Bài t p 2: B n hãy cho bi t trong nh ng y u t d i ây y u t nào là u
i m c a môi tr ng h c t p E — Learning.

STT

1
2
3
4
5
6
7

u i m c a môi tr

ng E — Learning

Kh n ng l a ch n cách h c và khoá
h c linh ng, phù h p v i t ng cá nhân.
Ti t ki m th i gian và chi phí cho vi c
i l i.
Kh n ng qu n lí h c sinh, sinh viên
khá d dàng.
Ti t ki m chi phí và mang l i hi u qu
tin c y.
Mang l i tri th c cho b t kì ai c n.

ánh giá h c sinh, sinh viên khách
quan, công b ng h n so v i môi
tr ng h c t p truy n th ng.
Gi m b t c nh ng tiêu c c trong
h c t p.

78 | MODULE THPT 5

úng

Sai


Hoạt động 3: Tìm hiểu về mơi trường học tập thân thiện
NHIỆM VỤ

Nhi m v 1: Các nhóm t ch c c tài li u và nghiên c u thông tin v

ho t ng 3.
Nhi m v 2: Các nhóm, th o lu n, ghi l i các u i m, nh c i m c a
môi tr ng h c t p thân thi n ra gi y sau khi ã th ng nh t ý ki n.
Nhi m v 3: i di n các nhóm lên b ng trình bày các k t qu th o lu n
c a nhóm mình.
Nhi m v 4: Các nhóm cịn l i nh n xét, ánh giá, b sung ph n trình
bày th o lu n c a các nhóm ã lên b ng.
THÔNG TIN PHẢN HỒI

Tr ng h c thân thi n là m t mơ hình tr ng h c do Qu Nhi ng Liên
h p qu c (UNICEF) x ng, xây d ng và tri n khai t vài th p k qua
nhi u n c trên th gi i và ã thu c nh ng k t qu t t p. Vi t

Nam, B Giáo d c và ào t o ã ph i h p v i UNICEF thí i m xây d ng
tr ng h c thân thi n t i nhi u tr ng ti u h c, THCS và THPT.

1. Khái niệm về trường học thân thiện

— Tr ng h c thân thi n, tr c h t là n i ti p nh n t t c tr em trong
tu i quy nh, nh t là ti u h c, THCS là các c p ph c p, n tr ng.
— Nhà tr ng ph i t o i u ki n th c hi n bình ng v quy n h c t p
cho thanh, thi u niên.
— Tr ng h c thân thi n là tr ng h c có ch t l ng giáo d c toàn di n và
hi u qu giáo d c không ng ng c nâng cao.
— Các th y, cô giáo ph i thân thi n trong d y h c, thân thi n trong ánh
giá k t qu rèn luy n, h c t p c a h c sinh; ánh giá công b ng, khách
quan v i l ng tâm và trách nhi m c a nhà giáo.
— Các th y, cô giáo trong quá trình d y h c ph i thân thi n v i m i n ng
l c th c t c a m i i t ng h c sinh các em t tin b c vào i.
— Là tr ng h c có mơi tr ng s ng lành m nh, an toàn; là tr ng h c có
c s v t ch t m b o các quy n t nhiên thi t y u con ng i: n c
s ch, ánh sáng, phòng y t , nhà v sinh, sân ch i, bãi t p…
MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

79


— Tr ng h c thân thi n là tr ng t o l p s bình ng gi i, xây d ng thái
và giáo d c hành vi ng x tơn tr ng bình ng nam — n ; chú tr ng
giáo d c k n ng s ng bi t rèn luy n thân th , bi t t b o v s c kho ,
bi t s ng kho m nh, an tồn.

2. Mục đích xây dựng trường học thân thiện

— M c ích ch y u và ý ngh a quan tr ng nh t c a vi c xây d ng tr ng
h c thân thi n là t o nên m t môi tr ng giáo d c (c v v t ch t l n
tinh th n) an tồn, bình ng; t o h ng thú cho h c sinh trong h c t p;
góp ph n m b o quy n c i h c và h c h t c p c a h c sinh; nâng
cao ch t l ng giáo d c trên c s t p trung m i n l c c a nhà tr ng vì
ng i h c, v i các m i quan tâm th hi n thái thân thi n và tinh th n
dân ch .
— Tr ng h c thân thi n g n bó ch t ch v i vi c phát huy tính tích c c
c a h c sinh. Trong môi tr ng tr ng h c thân thi n, tr em s c m
nh n c s tho i mái khi vi c h c c a mình v a g n v i ki n th c
trong sách v , v a thông qua s thâm nh p, tr i nghi m c a chính b n
thân trong các ho t ng ngo i khoá, trong các trò ch i dân gian, các
ho t ng t p th vui mà h c. Nh th , m i ngày tr em n tr ng là
m t ngày vui. V i mơi tr ng phát tri n tồn di n ó, h c sinh h c t p
h ng thú, ch ng tìm hi u ki n th c d i s dìu d t c a ng i th y,
g n ch t gi a h c và hành, bi t th giãn khoa h c, rèn luy n k n ng và
ph ng pháp h c t p, trong ó nh ng y u t h t s c quan tr ng là kh
n ng t tìm hi u, khám phá, sáng t o.

3. Nội dung xây dựng trường học thân thiện

* Xây d ng tr ng, l p xanh, s ch, p, an toàn:
— Tr ng tâm là gi i quy t d t i m nh ng y u kém v c s v t ch t xây
d ng môi tr ng giáo d c lành m nh, thân thi n.
— Giáo d c h c sinh ý th c gi gìn v sinh, b o qu n tài s n l p h c, tr ng
h c, s ch p nh nhà c a mình.
— Xây d ng n p t ng v tr ng l p h ng tu n; th c hi n b ng trang trí l p
có ki m tra ánh giá khen th ng,

* D y và h c có hi u qu , phù h p v i c i m l a tu i c a h c sinh, giúp
các em t tin trong h c t p:

80 | MODULE THPT 5


— Tr ng tâm là phát huy vai trò ch ng, i m i, sáng t o c a giáo viên
trong gi ng d y và giáo d c h c sinh; l y ch t l ng, k t qu d y và h c
làm th c o hàng u trong ho t ng nhà tr ng.
— Vi c gi ng d y c a giáo viên c i m i theo chi u h ng l y h c sinh
làm trung tâm. H c sinh c ng viên khuy n khích xu t sáng ki n,
suy ngh sáng t o, n l c t giác, t h c, t ra k ho ch h c t p, c i ti n
ph ng pháp h c t p.
* Rèn luy n k n ng s ng cho h c sinh:
— Tr ng tâm là rèn luy n k n ng ng x thân thi n trong m i tình hu ng,
ý th c t b o v b n thân, có thái lên án và kiên quy t bài tr m i
hành vi b o l c. Song song v i vi c hình thành k n ng ho t ng nhóm,
thói quen rèn luy n s c kho và các n i dung giáo d c v nhi m v c a
h c sinh.
— Cùng v i b môn Giáo d c công dân, m i thành viên — t ch c trong h i
ng s ph m ph i có nhi m v giáo d c — rèn luy n k n ng s ng cho
h c sinh.
* T ch c các ho t ng t p th vui t i, lành m nh:
— Tr ng tâm là t ng c ng giáo d c các giá tr v n hoá dân t c, l ch s ,
truy n th ng cách m ng cho h c sinh.
— T ch c các ho t ng v n — th — m trong nhà tr ng có ch t l ng cao,
thu hút a s h c sinh tham gia.
— Chú tr ng n các hình th c sinh ho t t p th t i n v l p.
* Giáo d c truy n th ng, l ch s , v n hóa dân t c:
— Ph i h p t ch c các ho t ng tham quan, h c t p, tuyên truy n gi i

thi u v l ch s u tranh cách m ng.
— Giáo d c h c sinh n l c h c t p, rèn luy n, trau d i o c xây
d ng a ph ng v n minh, hi n i.
— oàn Thanh niên C ng s n, i Thi u niên Ti n phong t ng c ng công
tác giáo d c truy n th ng cho h c sinh thông qua các ho t ng phong
trào t i tr ng h c.
— ng kí ch m sóc m t di tích l ch s , v n hố.
MƠI TRƯỜNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

81


4. Các thành tố cơ bản của môi trường học tập thân thiện
4.1. Môi trường cơ sở vật chất

Trong l p h c

Ngoài l p h c

— sách v , tài li u, dùng d y h c. — Sân tr ng có bóng mát.
— Bàn, gh , b ng phù h p d di chuy n. — Sân ch i an tồn (khơng g gh , b i
b m, h sâu, l y l i…).
— S p x p ch ng i h p lí.
— m b o ánh sáng ( i n), thống — Có khu v c dành cho các ho t ng
t p th , ho t ng sao (nhà a n ng).
mát (qu t).
— N n phịng h c m b o s an tồn. — Khu v sinh s ch s thân thi n.
— Có b n n c r a tay ( có xà bơng).

— Có thùng ng rác.
— Có t
ng d ng c và c p sách — ng i s ch s , an toàn, thu n ti n
cho c h c sinh khuy t t t.
h c sinh.
— Không gian l p h c s d ng h p lí và — Có phịng y t (có thu c).
phù h p v i t ng mơn h c.
— Có th vi n, phịng c sách.
— T ng c trang trí b ng tranh nh, — Có phịng dùng d y h c.
ki n th c c n nh ; tr ng bày các s n …
ph m c a h c sinh… và c thay i
theo th i gian (tu n ho c tháng…).
* Ý ngh a c a vi c s d ng hi u qu không gian h c t p:
— M r ng không gian h c t p khơng bó h p trong khn kh c a phòng
h c, h c sinh c m th y “tho i mái” trong h c t p.
— H c sinh c tr i nghi m, g n lí thuy t v i th c hành.
— H c sinh rút ra nh ng bài h c quý v s s chia, tình ồn k t, tinh th n
giúp l n nhau...
— Phát tri n các giác quan c a tr : quan sát, l ng nghe, c m nh n…
4.2. Mơi trường tâm lí

Mơi tr

ng

— Tho i mái, an tồn.
82 | MODULE THPT 5

Ng

id y

— Tho i mái, an toàn.

Ng

—

ih c

c yêu th ng,

c


Mơi tr

ng

— Thân thi n nh m kích
thích vi c h c t p tích
c c c a h c sinh.
— T o môi tr ng h c
t p gây h ng thú cho
h c sinh.
— M i quan h tình c m,
h tr giúp l n nhau
gi a giáo viên v i h c
sinh, h c sinh v i h c
sinh, nhà tr ng v i các

l c l ng giáo d c ngoài
xã h i h ng t i vì l i
ích t t nh t c a tr .

Ng

id y

— Thân thi n, có nhân cách
và l i s ng lành m nh.
— N ng l c chun mơn t t.
— Có ph ng pháp và
k n ng s ph m.
— Giao ti p t t, gi ng nói
h p d n.
— Ln khuy n khích và
ng viên h c sinh.
— c h c sinh tin yêu,
quý m n.
— Linh ho t s d ng các
ph ng pháp, hình th c
và k thu t d y h c trong
các môn h c.
— Bi t i u ch nh n i
dung và ph ng pháp
d y h c phù h p v i
t ng i t ng và s
nh n th c c a h c sinh.

Ng

ih c

tôn tr ng, c i x
công b ng.
— c ng viên, khuy n
khích.
— c khuy n khích suy
ngh và ng viên phát
bi u.
—
c h p tác v i các
b n.
— H ng thú h c t p.
— Có trách nhi m v i vi c
h c c a mình.
— Tơn tr ng giáo viên.

4.3. Chương trình giáo dục

— Ch ng trình ph i mang tính m , áp ng c nhu c u a d ng c a
h c sinh.
— N i dung phù h p v i nh n th c, nhu c u và h ng thú c a h c sinh. G n
li n v i kinh nghi m và kh n ng c a h c sinh.
— Ph ng pháp, hình th c, k thu t d y h c.
+ Ph ng pháp d y h c l y h c sinh làm trung tâm.
+ Các k thu t d y h c ph i phát huy tính tích c c c a h c sinh.
+ Hình th c d y h c a d ng.
MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

83


5. Xây dựng trường học thân thiện ở các trường phổ thông
5.1. Môi trường học tập thân thiện

D y và h c là hai ho t ng chính trong các tr ng ph thông nh ng
môi tr ng h c t p c a a s l p h c hi n nay th t n i u và kém h p
d n. Trang b trong m t l p h c ph bi n hi n nay th ng ch có bàn
gh h c sinh, bàn gh giáo viên, b c gi ng, b ng en, giá m nón
nh ng câu kh u hi u nh “Thi ua d y t t, h c t t”, “Tiên h c l , h u
h c v n”… H c sinh ph i ng i trong l p h c t 4 ên 5 gi /ngày nên r t
d sinh nhàm chán. H c sinh c n c khuy n khích t t o ra môi
tr ng h c t p trong l p theo s thích các em nên h c sinh t trang trí
b ng tranh nh hay các v t trang trí khác l p h c th t g n g i và m
cúng nh là góc h p t p nhà c a các em t o thêm h ng thú h c t p.
Hãy các em t nêu ra kh u hi u h c t p và rèn luy n cho chính mình.
Trang b các ph ng ti n nghe nhìn hi n i ph c v cho vi c d y và h c
là c n thi t, vì nó h tr cho ho t ng d y và h c nh ng ó ch a ph i là
y u t quy t nh giúp t o ra m t môi tr ng h c t p thân thi n. Ki n
trúc c a toàn b tr ng h c c ng c n c thi t k phù h p v i l a tu i
và tâm sinh lí h c sinh. C nh quan và môi tr ng trong tr ng c ng c n
c quan tâm khi thi t k t o m t môi tr ng thân thi n và an toàn
cho h c sinh khi ra ch i và các ho t ng ngoài tr i. Các c s ph c v
cho h c t p nh th vi n, phịng thí nghi m, c ng tin, nhà t p th d c và
ch i th thao, các lo i hình câu l c b theo s thích c ng c n c u
t trang b hi n i, y và phù h p h c sinh có th th ng xuyên
n vui ch i, h c t p ngoài gi . M t tr ng h c thân thi n khơng ch c n

có h th ng nhà v sinh h p v sinh mà còn c n h th ng các nhà t m và
phòng
dùng cá nhân và n i thay qu n áo c ng ph i an tồn, kín
áo và ti n l i cho h c sinh. Khi h c môn Th d c và ch i th thao ngoài
gi , h c sinh r t c n n i thay trang ph c và dùng riêng. Sau khi
ch i th thao hay các ho t ng v n ng, nhi u em b b n và ra m hôi
nhi u nh ng v n ph i m c qu n áo b n v nhà, gây khó ch u và m t v
sinh. Do ó, các em c n c t m và thay qu n áo s ch ngay tr ng
tr c khi v nhà.

84 | MODULE THPT 5


5.2. Phương pháp dạy học thân thiện

Ph ng pháp gi ng d y ph bi n ph thông hi n nay v n theo h ng
“L y ng i d y là trung tâm” (Teacher — centered) v i quan ni m giáo
viên là ng i truy n t ki n th c và h c sinh là ng i ti p thu ki n th c.
Ki n th c t sách giáo khoa c giáo viên “ c quy n” truy n t cho
h c sinh. Ki n th c c a các em ph thu c vào ki n th c c a th y và h c
sinh luôn là ng i l nh h i tri th c th ng. Ph ng pháp d y h c này
ã d n n l i d y “th y c — trò chép” và l i h c “thu c lịng nh ng gì
th y c cho chép”. ây là ph ng pháp d y h c mang l i s nhàm chán
cho ng i h c vì nó ã t o nên thói quen th ng, trơng ch và t o nên
s c c a h c sinh trong ti p thu ki n th c nh h ng nhi u n tính
n ng ng, sáng t o trong cu c s ng c a h c sinh.
Ph ng pháp d y h c theo h ng “l y ng i h c làm trung tâm”
(Learner — centered) th c s là ph ng pháp d y h c “thân thi n” v i
ng i h c vì giáo viên ch là ng i t ch c và tr giúp ho t ng ti p
thu ki n th c cho h c sinh. Giáo viên ch óng vai trò là ng i g i m và

b sung thêm nh ng i u h c sinh ch a bi t, ch a rõ và hi u ch a úng
mà thôi. H c sinh th c s là nhân v t trung tâm trên l p h c. Các em có
th l a ch n ki n th c và ph ng pháp h c phù h p v i mình. Giáo viên
là ng i nêu v n và cùng h c sinh tranh lu n cho t i khi h c sinh hi u
th u áo v n ó. H c sinh có th
c giáo viên giao cho các bài t p
làm chung theo nhóm các em có c h i cùng nhau chia s và óng
góp ki n th c c a cá nhân mình cho nhóm. Giáo viên c ng có th nêu
tr c v n và cho h c sinh v nhà t nghiên c u t sách giáo khoa và
sách tham kh o khác v v n ó
n bu i h c trên l p sau ó h c
sinh th o lu n và tranh lu n v i nhau theo c p và nhóm. Tranh lu n s
giúp các em hi u sâu h n và nh nhanh h n vì các em c ti p thu ki n
th c m t cách ch ng, tho i mái. Ph ng pháp d y h c này ã t o nên
nhu c u t h c, t nghiên c u bên ngoài l p h c và rèn luy n cho ng i
h c thói quen ào sâu suy ngh v v n nào ó. D n d n, h c sinh s
hình thành thói quen suy ngh m t cách ch ng, c l p sáng t o và
bi t chia s nh ng suy ngh c a mình v i ng i khác.
MƠI TRƯỜNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

85


5.3. Phương pháp kiểm tra, đánh giá thân thiện

V i vi c ánh giá k t qu h c t p h c sinh theo các m c (khá, gi i, trung
bình, y u, kém) thơng qua t ng k t nhi u lo i bài ki m tra nh : bài ki m
tra 15 phút, 1 ti t, 2 ti t, bài ki m tra h c kì và cu i n m hi n hành các

tr ng ph thông hiên nay ã t o nên quá nhi u s c ép i v i ng i
h c, c bi t là i v i nh ng h c sinh y u, kém. T ó, s t o tâm lí m c
c m, x u h v i k t qu kém và có thái ganh ghét, k v i nh ng h c
sinh có i m ki m tra cao h n. i u này ã làm x u i m i quan h gi a
nhi u h c sinh trong l p v i nhau. có ph ng pháp ki m tra thân
thi n h n mà v n ánh giá úng h c l c và khuy n khích h c sinh t
v n lên trong h c t p, chúng ta c n phân bi t hai lo i hình ki m tra:
ki m tra ánh giá s ti n b và ki m gia ánh giá k t qu h c t p. Các bài
ki m tra 15 phút, 1 ti t hay 2 ti t trong m t h c kì ch nên mang tính ch t
ánh giá s ti n b c a h c sinh. K t qu các bài ki m tra ó là i u ki n
h c sinh thi h c kì và cu i n m. i m s và nh ng nh n xét chi ti t,
c th v s ti n b h c sinh, nh ng ph n ki n th c còn y u và cách th c
kh c ph c c n thông báo riêng t i t ng h c sinh thông qua th riêng hay
qua th i n t cho ph huynh và h c sinh bi t tránh s m c c m,
x u h cho h c sinh v i các h c sinh khác. Ch m t mình h c sinh ó
bi t mình n m c cái gì, cịn thi u cái gì có h ng ph n u và t
ganh ua v i chính mình k t qu cu i n m t t h n. Lo i hình ki m tra
th hai là ki m tra ánh giá k t qu h c t p c th c hi n cu i kì và
cu i n m ánh giá k t qu sau quá trình h c t p sau m t h c kì, m t
n m hay c khố h c. K t qu c n c thông báo riêng cho h c sinh và
ghi vào h c b h c sinh và ch nên cơng khai khi h c sinh ó t t nghi p,
k t thúc khoá h c.
khuy n khích h c sinh tham gia tích c c các ho t ng nhóm trong
và ngồi l p h c, c n có ph n ch m i m cho ho t ng nhóm c a t ng
h c sinh. i m môn h c nên chi m 70% và i m ho t ng nhóm nên
chi m 30% t ng i m t ng k t cu i kì c a mơn h c ó. i m này nên
m i h c sinh cho i m các thành viên khác trong nhóm và g i kín cho
giáo viên tính i m trung bình chung.
86 | MODULE THPT 5

5.4. Các mối quan hệ thân thiện

Ph ng pháp d y theo h ng “L y ng i d y là trung tâm” (Teacher —
centered) hi n nay ã nh h ng sâu s c n quan h th y — trị. Nhi u
giáo viên v n duy trì quan ni m r ng th y là “ng i trên” và h c sinh là
“ng i d i” nên d n n s xa cách trong quan h th y — trị. H c sinh
r t ít khi dám tranh lu n v i giáo viên vì s giáo viên ph t ý. Ng c l i
các giáo viên c ng ít khi dám th a nh n mình sai hay nh m l n vì s h c
sinh ánh giá. Do ó, giáo viên th ng có thái áp t và ch quan v i
h c sinh. Các giáo viên hi n nay r t khó có th tr thành ng i b n tin
c y h c sinh có th chia s m i v n vì gi a h v i h c sinh ln có
kho ng cách v tu i tác và tri th c. Vi c thay i ph ng pháp d y h c
theo h ng “l y ng i h c làm trung tâm” (learner — centered) giúp giáo
viên có c m i quan h thân thi n v i h c sinh vì h c sinh c xem
là nhân v t trung tâm c a quá trình giáo d c. Các em c tôn tr ng và
c t do bày t ý ki n cá nhân. M i quan h th y trò s g n g i, tho i
mái h n. Giáo viên c n h c cách l ng nghe ý ki n c a h c sinh, bi t ch p
nh n nh ng ý ki n “ i l p” và c ng có th hồn thi n ki n th c thêm
nh tranh lu n v i h c sinh. Giáo viên có th l y ý ki n ánh giá c a h c
sinh thông qua các phi u i u tra không ghi tên không ng ng t hồn
thi n mình.
Ph ng pháp d y h c theo h ng “l y ng i h c làm trung tâm” nh n
m nh vào vi c t h c, t nghiên c u c a cá nhân v i các ho t ng h c
t p theo nhóm trong và ngồi gi h c. M i quan h gi a các h c sinh v i
nhau không ch là s k t b n cùng s thích riêng nh hi n nay mà cịn là
m i quan h chia s ki n th c trong nhóm khi th o lu n trên l p và các
ho t ng theo nhóm ngồi l p h c, khi cùng làm m t bài t p s u t m
hay nghiên c u nh ngoài l p h c. M i quan h gi a h c sinh s thân
thi n h n, g n bó h n do các em tham gia các ho t ng không ch vui

ch i gi i trí mà cịn h c t p, chia s công vi c và tri th c cùng v i nhau.
Ngoài ra, các m i quan h gi a h c sinh v i các nhân viên ph c v trong
tr ng c ng c n ph i thân thi n. H c n ph i bi t cách tôn tr ng h c
sinh và ch t l ng ph c v c n c th ng xuyên ánh giá thông qua
các phi u i u tra nh kì phát cho h c sinh. có m t “Ngôi tr ng
thân thi n” th c s n u nh ch chú tr ng a vào các ho t ng vui ch i,
MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

|

87