Một số đặc điểm của phương pháp nghiên cứu xã hội học và phương pháp nghiên cứu công tác xã hội

NGHIÏN CÛÁU - TRAO ÀƯÍI

MƯÅ
T SƯË ÀÙÅC ÀIÏÍM CA PHÛÚNG PHẤP N
VÂ PHÛÚNG PHẤP NGHIÏN
ẤC XẬ
CÛÁU
HƯÅI
CƯNG
NGUỴN ÀÛÁC HÛÄU*
Ngây nhêån:28/8/2018
Ngây phẫn biïån:
20/9/2018
Ngây duåt àùng:
28/9/2018

Tốm tùỉt:
 Xậ hưåi hổc vâ cưng tấc xậ hưåi cố cng trổng têm - àố lâ nghiïn cûáu vïì con ngûúâi nh
xậ hưåi. Mùåc d vêåy, Xậ hưåi hổc lâ mưåt phêìn ca Khoa hổc Xậ hưåi, trong khi Cưng tấc Xậ hư
chun mưn. Vị vêåy, giûäa hai ngânh nây ngoâi nhûäng àiïím giưëng nhau, chng côn cố mưåt sưë ài
nghiïn cûáu khoa hổc.
Tûâ khốa:
 Cưng tấc xậ hưåi, Xậ hưåi hổc, phûúng phấp, khoa hổc xậ hưåi

A FEATURE ON METHOD OF SOCIOLOGY AND SOCIAL WORK RESEARC
Abtract
: Sociology and social work have the same focus - the study of human beings as the sciences of the
Sociology is part of the social sciences, while social work is part of applied science and specialization. In spite o
these two sectors, in addition to the similarities, there are some different points in the approach to scientific r
Keyword:
 social work, sociology, methods, social sciences.

1. Àùåt vêën àïì
Àïí  trúã  thânh  mưåt  ngânh  khoa  hổc  àưåc  lêåp,
Nhû chng ta àậ biïët, Xậ hưåi hổc (XHH) vâ Cưng ngânh khoa hổc nâo cng phẫi àấp ûáng àûúåc 4
tấc xậ hưåi (CTXH) cố mưëi quan hïå rêët gêìn gi vúái
nhốm ëu tưë:
nhau vị cẫ hai ngânh khoa hổc nây àïìu hûúáng àïën
(i) Xët phất tûâ nhu cêìu thûåc tiïỵn
nghiïn cûáu cấc vêën àïì ca xậ hưåi (social problems).
(ii) Cố hïå thưëng khấi niïåm riïng
Mùåc d vêåy, XHH thị khưng ài sêu vâo nghiïn cûáu
(iii) Cố hïå thưëng l thuët riïng
nhûäng lơnh vûåc, nhûäng nưåi dung riïng lễ, cấ biïåt mâ
(iv) Vâ cố hïå thưëng phûúng phấp nghiïn cûáu riïng
nghiïn cûáu tưíng thïí XH trong mưåt cêëu trc hoân
Trong bâi viïët nây, tấc giẫ tiïëp cêån sûå tûúng àưìng
chónh mang tđnh hïå thưëng nïn nố rêët gêìn vúái CTXH
vâ khấc biïåt trong phûúng phấp nghiïn cûáu giûäa
búãi tđnh chêët tưíng húåp, àa diïån ca CTXH. Trong
chûâng mûåc nhêët àõnh, àïì tâi hóåc àưëi tûúång nghiïn XHH vâ CTXH
cûáu ca XHH vâ CTXH (vúái tû cấch àưåc lêåp) cng rêët 2.1. Sûå tûúng àưìng trong tiïëp cêån nghiïn cûáu
gêìn gi vúái nhau. Hún nûäa, XHH côn àûúåc coi lâ nïìn XHH vâ CTXH
tẫng ca CTXH.
 Mc tiïu vâ àưëi tûúång nghiïn cûáu
Tuy nhiïn XHH vâ CTXH vêỵn lâ hai ngânh khoa
 Àïìu nghiïn cûáu con ngûúâi, xậ hưåi àïí àûa ra
hổc àưåc lêåp. Do àố, vïì phûúng phấp nghiïn cûáu cấc khuën nghõ giẫi quët cấc vêën àïì àùåt ra ca con
giûäa XHH vâ CTXH vûâa cố àiïím giưëng vûâa cố àiïímngûúâi, cưång àưìng, xậ hưåi, mưi trûúâng thiïn nhiïn.
khấc nhau. Chđnh vị vêåy cêìn chó ra àûúåc sûå giưëng vâ
 Ngûúâi nghiïn cûáu
khấc nhau giûäa phûúng phấp nghiïn cûáu XHH vâ

 Phẫi lâ nhûäng ngûúâi cố kiïën thûác chun mưn,
phûúng phấp nghiïn cûáu CTXH àïí trïn cú súã àố,
am  hiïíu vâ  nùỉm  àûúåc k  nùng  vâ  phûúng  phấp
biïët cấch vêån dng cấc phûúng phấp cho ph húåp
vúái àïì tâi vâ àưëi tûúång nghiïn cûáu ca tûâng ngânh,nghiïn cûáu.
 Kïët quẫ nghiùn cỷỏu:
traỏnhviùồcsỷóduồngnhờỡmlờợncaỏcphỷỳngphaỏpnhựỗm
ùỡucoỏgiaỏtrừvùỡmựồtlyỏluờồnvaõthỷồctiùợnvaõ
aồtỷỳồchiùồuquaócaotrongcửngviùồc.
2. So saỏnh phỷỳng phaỏp nghiùn cỷỏu XHH vaõ
* Trûúâng Àẩi hổc Cưng àoân
CTXH

25 cưng àoâ
Tẩp chđ Nghiïn cûáu khoa hổc
Sưë 13 thấng 9/2018


NGHIÏN CÛÁU - TRAO ÀƯÍI
  Khấc nhau:
àïìu àûúåc sûã dng àïí àûa ra cấc khuën nghõ vïì giẫi
c. Nghiïn cûáu trûúâng húåp vaõ nghiùn cỷỏu
phaỏpcoỏliùnquanùởnlyỏluờồn,thỷồctiùợnv
ỳỏimuồctiùu
tửớng thùớ.
phaỏttriùớnvaõhiùồuquaóhỳn.
Giửởng nhau:
aồo ỷỏc nghùỡ nghiùồp:
CaóXHHvaõCTXHùỡusỷóduồngkùởthỳồphai
Tuờnthuóchựồtcheọcaỏcnguyùntựổcaồoỷỏc

phỷỳngphaỏpnaõynhựỗmthuthờồpthửngtinờỡyuó,
nghùỡnghiùồptrongquaỏtrũnhnghiùncỷỏu
chitiùởtvùỡửởitỷỳồng.
2.2. iùớm giửởng vâ khấc nhau trong phûúng
phấp nghiïn cûáu XHH vâ CTXH
Xậ hưåi hổc
 
Cưng tấc xậ hưåi
 
a. Phûúng phấp àiïìu tra (bao gưìm phỗng vêën
- XHH sûã duång chuã yïëu phûúng
- CTXH thûúâng sûã duång phûúng
sêu vaâ phỗng vêën bẫng hỗi):
phấp nghiïn cûáu tưíng thïí àïí thuphấp nghiïn cûáu trûúâng húåp àïí
thêåp thưng tin mang tđnh àẩithu thưng tin sêu sùỉc, chi tiïët vïì
  Giưëng nhau:
diïån
àưëi tûúån
g
 Àïìu àïí thu thêåp thưng tin.
  Àïìu  cố  ngûúâi  hỗi  vâ  ngûúâi  trẫ  lúâi  trong
  Khấc nhau:
giao tiïëp.
d. Phûúng phaỏp nghiùn cỷỏu thỷồc ừa
Nguửỡnthửngtinthuỷỳồclaõhaõnhvi,cờutraólỳõi
Giửởng nhau:
cuóaửởitỷỳồngỷỳồcphoóngvờởn.
CaóXHHvaõCTXHùỡusỷóduồngphỷỳngphaỏp
Caỏccờuhoóiỷỳồcchuờớnbừtrỷỳỏc,ngỷỳõiihoói
thỷồchiùồncuửồcphoóngvờởntheouỏngnửồidung,trũnh naõynhựỗmthuỷỳồcthửngtinthỷồctùởtrùnừabaõn

nghiùncỷỏu.
tỷồcờuhoói,ghicheỏphỳồplủ.

Xaọhửồihoồc

Cửngtaỏcxaọhửồi

Xaọhửồihoồc

Cửngtaỏcxaọhửồi

ừa
baõn
nghiùn
cỷỏu
rửồng
lỳỏn
ừa
baõn
nghiùn
cỷỏu
heồp (mửồt caỏ
- Do nghiïn cûáu tưíng thïí XH
- Do nghiïn cûáu mưåt bưå phêån XH
nhên,
vïì mưåt nhốm, mưåt cưång àưìng).
trong mưåt cêëu trc hoân chónh
(cấ nhên, nhốm, cưång àưìng dên cû - Thưng tin thu àûúåc lâ thûåc tẩi
Thưng tin thu àûúåc lâ thûåc trẩng
mang tđnh hïå thưëng nïn XHH ch

cêìn àûúåc sûå gip àúä thûúâng xun)vêën àïì XH àûúåc nghiïn cûáu -vâ
vïì àưëi tûúång mâ CTXH can thiïåp
ëu sûã dng phûúng phấp phỗng
nïn CTXH ch ëu sûã dng phûúng mang tđnh àẩi diùồn chung
mang tủnh caỏ biùồt.
vờởn bựỗng baóng hoói ùớ thu thêåp
phấp phỗng vêën sêu àïí thu àûúåc
thưng tin nhanh, vúái sưë lûúång lúán,
thưng tin chi tiïët, sêu sùỉc vïì àưëi
mang tđnh àẩi diïån
tûúång cêìn nghiïn cûáu
- Do àưëi tûúång dïỵ tiïëp cêån hún nïn
- Do àưëi tûúång lâ nhốm ëu thïë   Khấc nhau:
Àïì nhêån biïët vâ phên biïåt rộ hún cấch tiïëp cêån
viïåc phỗng vêën dïỵ dâng hún, nïn
u dïỵ bõ tưín thûúng, vị thïë trong
cêìu àưëi vúái ngûúâi ài phỗngquấ
vêëntrịnh phỗng vêën NVXHhẫi
cêìn p vâ giẫi quët vêën àïì ca hai ngânh khoa hổc (XHH)
khưng cao nhû trong CTXH.kiïn nhêỵn, thêëu hiïíu àưëi tûúångvâ (CTXH), ta cng xem xết vđ d sau:
cng nhû tẩo cho àưëi tûúång cẫm P lâ con trong mưåt gia àịnh: cha lấi xe tẫi àûúâng
giấc àûúåc tưn trổng, cố niïìm tin
dâi, mể lâm kïë toấn cho mưåt doanh nghiïåp àưì nưåi
vâo NVXH. Tûâ àố hổ cố thïí chia sễ
thêët. Nhûng chó mưåt lêìn sú xẫy quan hïå vúái gấi mẩi
hoân cẫnh ca mịnh.

dêm, bưë P àậ bõ nhiïỵm HIV, sau àố lêy sang mể P.
Khi bưë P qua àúâi, mể P cng àõnh tûå vêỵn vị khi biïët
chõ bõ nhiïỵm cùn bïånh nây, mổi ngûúâi úã cú quan

ln trấnh mùåt vâ tịm cấch cho chõ thưi viïåc. Khưng
chõu àûúåc sûå thúâ ú, lẩnh nhẩt ca  bẩn bê, àưìng
nghiïåp, mể P àânh nghó viïåc úã nhâ. P àang hổc lúáp
9 cng bõ bâ con hâng xốm xa lấnh, cấc bẩn khưng
ai dấm gêìn P, câng ngây em câng thêëy mùåc cẫm, xa
lấnh bẩn bê. Cư giấo rêët lo cho P vâ àậ  tịm àïën
nhên viïn CTXH.
Cấch tiùởp cờồn giaói quyùởt vờởn ùỡ bựỗng phỷỳng
phaỏp cuóa XHH
Xaọhửồihoồc

Cửngtaỏcxaọhửồi

Trongtrỷỳõnghỳồpnaõy,PvaõgiaũnhPthuửồcửởi
- Àưëi tûúång quan sất dïỵ dâng hún,
- Àưëi tûúång quan sất phûác tẩp vâ
tûúång nghiïn cûáu ca gia àịnh cố HIV. Phûúng phấp
cố àûúåc êën tûúång trûåc tiïëp
khố khùn hún vị khưng chó quan
XHH ph húåp nhêët lâ tiïën hânh nghiïn cûáu mêỵu vúái
sất hânh vi bïn ngoâi mâ coõn phaói
hiùớu vaõ lủ giaói ỷỳồc haõnh vi oỏ Plaõmờợuaồidiùồn(nựỗmtrongtờồphỳồpmờợucuóanhoỏm
- Quan sất tiïën hânh nhanh vâ
- Quấ trịnh quan sất khố khùn gia àịnh cố HIV) vúái phûúng phấp nghiïn cûáu àõnh
thån tiïån
hún, kếo dâi hún
lûúång vâ àõnh tđnh lâ ch àẩo.

 Khấc nhau:
b. Phûúng phấp quan saỏt:

Giửởng nhau:
Quaquansaỏt,thửngtinthuỷỳồclaõhaõnhvi
cuóacaỏnhờnvaõnhoỏmngỷỳõiỷỳồcnghiùncỷỏu.
Quansaỏtỷỳồcthỷồchiùồntrongmửồtkhungcaónh
nhờởtừnh.
Quansaỏtùỡunhựỗmmuồcủchbửớsungthửng
tinvùỡửởitỷỳồngỷỳồcnghiùncỷỏu.
Thửngtinthuỷỳồcluửnỷỳồckiùớmtravùỡtủnh
ửớnừnhvaõyỏnghụacuóanoỏ(quansaỏtnhiùỡulờỡn).


26 Taồp chủ Nghiùn cỷỏu khoa hoồc cửng àoân
Sưë 13 thấng 9/2018


NGHIẽN CU - TRAO ệI
Phỷỳng phaỏp ừnh lỷỳồng: ỷỳồctiùởnhaõnhqua giaỏoduồc,hửợtrỳồvùỡsinhkùởùớaómbaóocuửồcsửởng;
phoóngvờởntrỷồctiùởpbựỗngbaónghoói(cuõngvỳỏinhiùỡuhoõanhờồpcửồngửỡng...
Giai oaồn 4: Thỷồc hiùồn kùở hoaồch can thiùồp
trỷỳõnghỳồptỷỳngtỷồnhỷPvaõgiaũnhcuóaem).Sửở
lỷỳồngmờợutuõythuửồcvaõophaồmvinghiùncỷỏucuóaùỡ
NVXHcoỏthùớaỏpduồngcaỏctiùởntrũnhcuóaCTXH
taõivaõmờợulỷồachoồnphaóiỷỳồcaómbaóotủnhaồi
caỏnhờn,nhoỏmvaõcửồngửỡngùớthỷồchiùồnkùởhoaồch
diùồnvaõửồtincờồy.Plaõmửồttrỷỳõnghỳồpmờợunựỗm
trỳồgiuỏpchoPvaõmeồcuóaem
trongcỳsửởmờợuỷỳồclỷồachoồntheocaỏcphỷỳng
NVXHthùớhiùồncaỏcvaitroõcuóamũnh:vaitroõlaõ
phaỏpcuóachoồnmờợuừnhlỷỳồng(mờợungờợunhiùn, nhaõthamvờởn(hửợtrỳồtờmlyỏ);vaitroõbiùồnhửồ(khicoỏ
mờợuphờntờỡnghaymờợuhùồthửởng).

quanhùồphaỏpluờồt);vaitroõkùởtnửởi(vỳỏicaỏctửớchỷỏc,
Phỷỳng phaỏp àõnh tđnh: Àûúåc tiïën hânh thưng cấ nhên) cố thïí hưỵ trúå cho P vâ gia àịnh....
  Giai àoẩn 5: Lûúång giấ quấ trũnh can thiùồp
quaphoóngvờởnsờucaỏnhờnùớtũmhiùớuthỷồctraồng,
nguyùnnhờnvaõùỡxuờởtcaỏcgiaóiphaỏpnhựỗmgiaói
SaukhiaỏpduồngcaỏcphỷỳngphaỏpcuóaCTXH,
quyùởtvờởnùỡchungcuóacaỏcgiaũnhcoỏHIV(Pvaõ NVXHseọlỷỳồnggiaỏkùởtquaócanthiùồp
giaũnhcuóaemlaõmờợuaồidiùồnnghiùncỷỏu).
Caỏcchúbaỏoùớohiùồuquaócuóaquaỏtrũnhcan
Thửngquacaỏcphỷỳngphaỏpnghiùncỷỏuừnh
thiùồpdỷồatheokùởhoaồch:chúbaỏosỷỏckhoóe,thayửới
tủnhvaõừnhlỷỳồng,ngỷỳõinghiùncỷỏuseọmửtaóỷỳồc sinhkùở,aómbaóogiaỏoduồc,traỏnhcaómgiaỏcmựồccaóm,
thỷồctraồngcaỏcgiaũnhcoỏHIV,caỏckhoỏkhựnchủnh tỷồti;hoõanhờồptửởtvỳỏicửồngửỡng...
maõnhoỏmgiaũnhcoỏHIVmựổcphaói
,tỷõoỏngỷỳõi
Nhờnviùnxaọhửồiseọquyùởtừnhtaồmdỷõngcan
nghiùncỷỏucoỏthùớùỡxuờởtcaỏcgiaóiphaỏpchungvùỡ thiùồp(nùởukhựốngừnhhỷỳỏngcanthiùồpcoỏkùởtquaó)
chủnhsaỏchùớhửợtrỳồchonhoỏmngỷỳõicoỏHIVvaõ hoựồctiùởptuồccanthiùồp(nùởucaỏcchúbaỏochỷaaồt
ngỷỳõitrong giaũnh chừu tấc  àưång ca  HIV  nhû kïët quẫ nhû mong àúåi).
trûúâng húåp ca P.
 Viïåc nhên viïn xậ hưåi tẩm dûâng hay tiïëp tc
Cấch tiïëp cêån giẫi quët vêën ùỡ bựỗng phỷỳng canthiùồpphuồthuửồcvaõocaỏcnhaõsỷóduồngdừchvuồ
phaỏp cuóa CTXH
CTXHùớcungcờởpchonhỷọngtrỷỳõnghỳồpnhỷgia
KhaỏcvỳỏiXHH,caỏchtiùởpcờồnvaõgiaóiquyùởtcuóa
ũnhcuóaP(CTXHlaõmửồtnghùỡcuóadừchvuồxaọhửồi).
CTXHvỳỏimửồtsửởkụnựngquansaỏt,nghe,thờởucaóm
3. Kùởt luờồn
vaõaỏp
duồngcaỏcphỷỳngphaỏpựồcthuõcuóaCTXHnhỷ

Nhỷvờồy,giỷọaphỷỳngphaỏpCTXHvaõphỷỳng
phaỏpXHHvỷõacoỏiùớmgiửởng,vỷõacoỏiùớmkhaỏc
phỷỳngphaỏpcaỏnhờn,nhoỏmvaõcửồngửỡng:
nhauvaõmangtủnhựồcthuõcuóatỷõngngaõnhnùncờỡn
Giai oaồn 1: Trûúác khi tiïëp xc vúái thên ch
 Quan sất P trong lúáp hổc: ngưìi mưåt mịnh, sûã dng àng cấc phûúng phấp trong quấ trịnh thûåc
khưng ch  bïn ngoâi, khưng nối chuån, tiïëp xc hânh  CTXH vâ XHH.
CTXH, vúái tû cấch lâ mưåt khoa hổc, lâ sûå têåp
vúái bẩn bê,...
húåp vâ hïå thưëng hoấ vïì l thuët nhûäng kiïën thûác
 Quan sất P úã nhâ: đt nối, hay ngưìi mưåt mịnh
trong phông, khưng giao tiïëp vúái bïn ngoâi, lẩnh nhẩt khấch quan vïì mưi trûúâng xậ hưåi vâ sûå hoẩt àưång xậ
hưåi àùåc th mang tđnh xậ hưåi vâ chun nghiïåp ca
cẫ vúái ngûúâi mể ca mịnh.
cấc tưí chûác nhâ nûúác, ca cưång àưìng xậ hưåi, ca cấ
  Giai
àoẩn
2:
Tiïëp
xc
vúái
thên
ch

 Quan sất: khi múái tiïëp xc: khưng thoẫi mấi khi nhờn,cuóacaỏcchuyùngianhựỗmgiaóiquyùởtcaỏcvờởn
ùỡxaọhửồicuóacaỏnhờn,giaũnh,nhoỏm,cửồngửỡng.
tiùởpxuỏcvỳỏinhờnviùn,toórasỳồhaọi,lolựổng,...
Mửợikhoahoồcùỡukùởthỳồpchựồtcheọgiỷọalyỏthuyùởt
Sauquansaỏtbanờỡu,nhờnviùnxaọhửồiphaói
taồoniùỡmtinchothờnchuóbựỗngcaỏch:noỏichuyùồnvui vaõthỷồctiùợn.ựồciùớmCTXHnhỷmửồtmửnhoồc,

mửồtkhoahoồc,dooỏviùồcphờntủchcaỏchũnhthỷỏcvaõ
veó,chỷavửồi,taồochotreócaómgiaỏcthờnthiùồn,...
hùồcaỏcphỷỳngphaỏpCTXHhiùồncoỏ,viùồcỷaracaỏc
Khitaồoỷỳồcniùỡmtin,nhờnviùngỳồimỳóchoP
phỷỳngphaỏpvaõquytrũnhtửởiỷuùớgiaóiquyùởtcaỏc
coỏcỳhửồibaõytoótờmsỷồ,hoaõncaónhcuóamũnh.
vờởnùỡxaọhửồicuóacaỏcửởitỷỳồngcoỏnhucờỡucờỡngiuỏp
Luỏcnaõylaồitiùởptuồcsỷóduồngcaỏckyọnựnglựổng
nghe,quansaỏt,thờởucaóm(tờồptrungchuỏyỏlựổngnghe ỳọlaõmửồttrongnhỷọngnhiùồmvuồquantroồngnhờởt
tờởtcaónhỷọnggũPnoỏi;thùớhiùồnsỷồthờnthiùồnqua cuóaCTXHvỳỏitỷcaỏchlaõmửồtkhoahoồcvaõlaõmửồt
nghùỡchuyùnmửn.PhỷỳngphaỏpnghiùncỷỏuCTXH
aỏnhmựổt,...).
ỷỳồchiùớunhỷlaõsỷồtửớnghỳồpcaỏckyọnựngvaõthao
Giai oaồn 3: Lờồp kùở hoaồch can thiïåp
 Nhên viïn xậ hưåi (NVXH) sệ chêín àoấn vâ xấc tấc  trong CTXH vâ àûúåc coi lâ cấch thûác àẩt àûúåc
àõnh vêën àïì ca gia àịnh P (gưìm cố mể P vâ P); bốc mưåt mc àđch nâo àố vâ cấc cấch giẫi quët àûúåc
tấch tûâng vêën àïì àïí cố giẫi phấp can thiïåp ph húåp. mưåt nhiïåm v c thïí.
Cấc phûúng phấp nghiïn cûáu CTXH ph thåc
 Kïë hoẩch can thiïåp phẫi dûåa trïn nhu cêìu mâ
gia àịnh ca P cêìn sûå trúå gip: Hưỵ trúå y tïë, 
hưỵ trúå vïì
(Xem tiïëp trang 31)

27 cưng àoâ
Tẩp chđ Nghiïn cûáu khoa hổc
Sưë 13 thấng 9/2018