Bài giảng Đầu xuân đi chùa nét đẹp văn hóa của người Việt

ĐẦU XUÂN ĐI CHÙA NÉT ĐẸP VĂN HÓA NGƯỜI VIỆT
Người Việt tin rằng đi lễ chùa đầu năm không đơn giản để ước nguyện mà đó
còn là thời gian để mọi người tìm về với chốn tâm linh sau những ngày tháng vất
vả mưu sinh.
Đi chùa cầu may
Theo sư thầy Thích Thanh Huân (trụ trì chùa Pháp Vân, Hà Nội): Phong tục đi chùa là
một nét văn hóa của người Á Đông nói chung, đặc biệt là những nước ảnh hưởng bởi
khí hậu 4 mùa.
Còn ở Việt Nam cũng theo quy luật của tự nhiên “Xuân sinh, Hạ trưởng, Thu liễm,
Đông tàng” (mùa xuân thì sinh ra, mùa hạ thì trưởng thành, mùa thu thì thu liễm, mùa
đông thì bế tàng). Vì vậy, phong tục đi chùa đầu mùa xuân vừa là khởi đầu của 1 năm,
khởi đầu của sự sống và nó trở thành yếu tố tâm linh gắn với văn hóa, tín ngưỡng của
người Việt.
Sau khi vãn bữa cơm chiều tất niên, những người phụ nữ trong gia đình đã tất tả sắm
lễ đi chùa. Nải chuối, một lễ trầu cau (một, ba, năm, bảy quả cau lá trầu), thêm mấy
đồng tiền mới - nhà nào tươm hơn thì có xôi, có oản - tất cả được bày lên mâm sẵn
sàng. Các cụ, các bà khăn áo tươm tất đi trước, con dâu, con gái đi sau bê lễ.
Đêm ba mươi Tết, trước giờ lễ giao thừa ở gia tiên, những người già đã đến thắp
hương nơi Tam Bảo, với tất cả lòng thành kính.
Trong đêm giao thừa, dân chúng đến lễ tạ tại các cửa chùa rất đông. Họ đến lễ tạ như
lời tri ân, cảm ơn cho năm cũ đồng thời cầu cho năm mới được may mắn.
Ngoài ra, rất nhiều Phật tử cao tuổi thường đến chùa từ sớm để cùng nhà chùa sửa
sang, dọn dẹp cho đẹp để đón những du khách đến cửa chùa.
Ngôi chùa ở làng quê đã trở thành bàn thờ chung của tăng ni phật tử, đồng thời cũng là
ngôi nhà chung của cộng đồng dân cư trong những ngày Tết.
Đêm giao thừa, mọi người đổ ra đường đi lễ chùa, không ai quên mang theo lễ mọn
lòng thành để lĩnh chút lộc cầu may.
Càng ngày, lộc càng phong phú hơn trước. Lộc có thể là một phong bao nhỏ chứa câu
chúc may của nhà chùa, có thể là một nén hương của nhà chùa hay một cây mía...
được bán ven cổng chùa.
“Mọi người quan niệm, đi chùa phải mang lộc về tận nhà, mang những điều may mắn

khi bước qua cửa. Vào giờ giao thừa mọi người đi lễ chùa để cầu mong xuân năm mới
được hạnh phúc, an lành và hái lộc đầu năm, nhằm ước mong 365 ngày tấn tài, tấn
lộc...”, sư thầy Thích Đàm Phúc (chùa Ngòi, Bắc Ninh) cho biết.
Cửa chùa đón khách du xuân
Không chỉ đi chùa vào đêm giao thừa và sáng mùng 1 Tết, người Việt ta còn có phong
tục đi chùa du xuân trong tất cả các ngày Tết Nguyên đán. Họ chọn những ngôi chùa ở
xa và nổi tiếng linh thiêng để kết hợp đi chùa với du ngoạn cảnh đẹp ngày xuân.
Sư thầy Thích Thanh Huân cho biết: “Mang tâm lý “vay” của nhà chùa nên hàng năm
cứ đến dịp Tết, từng đoàn xe lại nối đuôi nhau đến chùa. Do trong năm, nhất là những
người kinh doanh hay làm nghề buôn bán, mỗi khi việc làm ăn gặp khó khăn hoặc bắt
đầu một kế hoạch mới, họ đều đến chùa cầu may và cầu lộc chùa để thành đạt hơn. Vì
vậy, mỗi khi Tết về, họ muốn trả lễ cho nhà chùa và cũng là để “vay nợ” cho năm mới.
Cứ thế, năm này qua năm khác, đi chùa ngày xuân trở thành thông lệ của nhiều
người”.
Sư thầy Thích Thanh Quyết, trụ trì chùa Phúc Khánh, Hà Nội cho biết: “Đi lễ chùa vào
thời khắc giao thời giữa năm cũ và năm mới gọi là “Tống cựu nghinh tân” (tiễn năm cũ,
đón năm mới). Đây là nét văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam. Sau khi thăm
hỏi, chúc Tết những người thân trong gia đình rồi hàng xóm láng giềng thì các gia đình
hay tổ chức đi du xuân. Đến cửa chùa để cho tâm hồn được thanh thản với những giây
phút tĩnh lặng trước những tất bật ngược xuôi của dòng đời”.
Giải thích phong tục đi chùa đầu xuân, sư thầy Thích Đàm Phúc cho rằng: “Đến với
cửa chùa là đến với sự thánh thiện, thanh tao như rũ bỏ được những phiền muộn, lo
toan. Đồng thời đến với cửa chùa như gạt bỏ đi hết những cái cũ mà mong chờ vào
những điều mới tốt đẹp hơn. Đồng thời nó gắn liền với tổ tiên khi biết tri ân với những
bậc thánh nhân”.
“Lên chùa ngày Tết đã trở thành một thói quen ăn sâu trong tiềm thức người Việt, nhất
là ở các vùng nông thôn. Tuy rằng càng ngày việc này đã khác đi nhiều so với ngày
xưa nhưng người dân vẫn cố gắng giữ tục lệ này như một điều nên làm mỗi khi năm
hết Tết đến”, sư thầy Thích Thanh Huân bày tỏ.
Trong khói hương mờ mịt, giữa màn đêm bao la, những ngọn đèn cháy lên ánh sáng

huyền hoặc hư ảo. Tiếng đọc kinh lúc bổng, lúc trầm, tất cả cứ thực thực, hư hư...
Ngoài kia, vạn vật như đang dần dần chuyển động tiến về phút giao thời giữa 2 năm.
Mọi người chờ đợi đến thời khắc đó rồi chắp tay thành kính và thì thầm lời nguyện cầu
năm mới. Thiêng liêng - khói nhang chùa lan trong đêm giao thừa.