BÁO CÁO KẾT QUẢ ĐỀ TÀI : ĐÁNH GIÁ MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ HÌNH ẢNH NỘI SOI Ở BỆNH NHÂN VIÊM LOÉT DẠ DÀY TÁ TRÀNG TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA HUYỆN MÈO VẠC

SỞ Y TẾ HÀ GIANG
BỆNH VIỆN ĐA KHOA HUYỆN MÈO VẠC
******

BÁO CÁO KẾT QUẢ
ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU CẤP CỞ SỞ
TÊN ĐỀ TÀI :

ĐÁNH GIÁ MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ
HÌNH ẢNH NỘI SOI Ở BỆNH NHÂN VIÊM LOÉT
DẠ DÀY TÁ TRÀNG TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA
HUYỆN MÈO VẠC

Tác giả:
1. BSCKI. Lại Thị Hƣơng
2. BSCKII. Tạ Tiến Mạnh
3. ĐD. Trần Văn Biên
Đơn vị công tác: Bệnh viện Đa Khoa huyện Mèo Vạc

Mèo Vạc, 2020


MỤC LỤC
TÓM TẮT ĐỀ TÀI .................................................................................................... 1
ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................................ 2
Chƣơng 1: TỔNG QUAN .......................................................................................... 3
1.1. Đặc điểm dịch tễ .............................................................................................. 3
1.1.1. Trên thế giới ............................................................................................... 3
1.1.2. Tại Việt Nam.............................................................................................. 4
1.2. Một số định nghĩa................................................................................................ 4
1.3. Nguyên nhân gây viêm loét dạ dày tá tràng..................................................... 5

1.3.1. Vi khuẩn Helicobacter pylori và do tình trạng tăng tiết acid: ................... 5
1.3.2.Thói quen sinh hoạt:.................................................................................... 5
1.3.3.Yếu tố văn hóa với viêm loét dạ dày tá tràng ............................................. 7
1.3.4. Các yếu tố xã hội với viêm loét dạ dày tá tràng ........................................ 7
1.3.5. Yếu tố tâm lý- thần kinh: ........................................................................... 7
1.3.6. Thời tiết và viêm loét dạ dày tá tràng ........................................................ 8
1.3.7. Tuổi tác và viêm loét dạ dày tá tràng ......................................................... 8
1.3.8. Bệnh lý ....................................................................................................... 8
1.3.9. Dùng thuốc ................................................................................................. 9
1.4. Các triệu chứng bệnh thƣờng gặp .................................................................... 9
1.4.1 Triệu chứng cơ năng: .................................................................................. 9
1.4.2.Triêu chứng thực thể: ................................................................................ 10
1.4.3. Cận lâm sàng ............................................................................................ 10
1.4.3.1. Chụp dạ dày tá tràng có barit ............................................................... 10
1.4.3.2. Nội soi dạ dày tá tràng ......................................................................... 10
1.4.3.3 Chụp cắt lớp vi tính................................................................................ 11
1.4.3.4. Test xác định HP .................................................................................. 11
1.5. Các biến chứng – Hậu quả của viêm loét dạ dày - tá tràng ........................... 12
1.6. Điều trị .......................................................................................................... 12
1.6.1 Mục tiêu .................................................................................................... 12


1.6.2. Nguyên tắc và thời gian .......................................................................... 13
1.6.3. Thuốc điều trị viêm loét dạ dày-tá tràng .................................................. 13
1.6.4. Giảm yếu tố gây loét ............................................................................... 13
1.6.5. Tăng cƣờng yếu tố bảo vệ niêm mạc. ..................................................... 13
1.6.6. Diệt trừ Helicobacter pylori ..................................................................... 13
1.6.7 Dinh dƣỡng cho ngƣời bị viêm loét dạ dày tá tràng ................................ 13
1.6.7.1. Nguyên tắc chung: ................................................................................ 13
1.6.7.2. Ăn chế độ riêng: .................................................................................... 13

1.7. Phòng ngừa..................................................................................................... 14
Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................... 15
2.1. Đối tƣơng, địa điểm và thời gian nghiên cứu. ............................................... 15
2.1.1. Đối tƣợng ................................................................................................. 15
2.1.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu ............................................................ 15
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu................................................................................ 15
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ................................................................................. 15
2.2.2. Phƣơng pháp thu thập số liệu................................................................... 15
2.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu……………………………………………………...16
2.3.1. Nghiên cứu một số đặc điểm chung......................................................... 16
2.3.2.Nghiên cứu một số đặc điểm lâm sàng ..................................................... 16
2.3.3. Nội soi dạ dày tá tràng ............................................................................. 17
2.4. Xử lý và phân tích số liệu .............................................................................. 18
2.5. Đạo đức nghiên cứu ....................................................................................... 18
Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................................... 19
3.1. Đặc điểm chung của đối tƣợng nghiên cứu ................................................... 19
3.2. Tiền sử và yếu tố nguy cơ .............................................................................. 21
3.2.1. Tiền sử...................................................................................................... 21
3.2.2. Yếu tố nguy cơ ......................................................................................... 21
3.3. Đặc điểm triệu chứng lâm sàng...................................................................... 22
3.3.1. Lý do vào viện ......................................................................................... 22


3.3.2. Triệu chứng cơ năng ................................................................................ 23
3.4. Kết quả nội soi dạ dày tá tràng....................................................................... 23
Chƣơng 4: BÀN LUẬN ........................................................................................... 25
4.1. Một số thông tin chung về đối tƣợng nghiên cứu .......................................... 25
4.1.1. Tuổi .......................................................................................................... 25
4.1.2. Giới .......................................................................................................... 25
4.1.3. Nghề nghiệp ............................................................................................. 26

4.1.4. Dân tộc ..................................................................................................... 26
4.2. Tiền sử và các yếu tố nguy cơ ........................................................................ 26
4.3. Đặc điểm triệu chứng lâm sàng...................................................................... 27
4.4. Kết quả nội soi. .............................................................................................. 28
4.4.1. Đặc điểm tổn thƣơng................................................................................ 28
4.4.2. Vị trí tổn thƣơng ...................................................................................... 28
KẾT LUẬN .............................................................................................................. 30
KHUYẾN NGHỊ ...................................................................................................... 31
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 32
PHỤ LỤC ................................................................................................................. 36


DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1. Phân bố đối tƣợng nghiên cứu theo nhóm tuổi........................................ 19
Bảng 3.2. Phân bố đối tƣợng theo nghề ................................................................... 20
Bảng 3.3. Phân bố theo dân tộc ................................................................................ 20
Bảng 3.4. Phân bố về tiền sử loét dạ dày tá tràng .................................................... 21
Bảng 3.5. Yếu tố nguy cơ ......................................................................................... 21
Bảng 3.6. Triệu chứng đau bụng thƣợng vị ............................................................. 22
Bảng 3.7. Tổng hợp các triệu chứng khác................................................................ 22
Bảng 3.8. Triệu chứng thực thể ................................................................................ 23
Bảng 3.8. Tỷ lệ bệnh nhân viêm loét dạ dày hành tá tràng theo kết quả nội soi ..... 24
Bảng 3.10. Đặc điểm vị trí tổn thƣơng ..................................................................... 24

DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Bản đồ tình hình mắc viêm loét dạ dày tá tràng ........................................ 4
Hình 1.2. Hệ thống Sydney đánh giá viêm loét dạ dày............................................ 10
Hình 2.1: Máy nội soi dạ dày tá tràng ...................................................................... 17

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1 Phân bố đối tƣợng nghiên cứu theo giới…………………………….19
Biểu đồ 3.2 Triệu chứng cơ năng của đối trƣợng nghiên cứu……………………..23


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
DDTT:

Dạ dày tá tràng

H.p:

Helicobacter pylori

Hb:

Hemoglobin

HTT:

Hành tá tràng

MC:

Lƣợng huyết sắc tố trung bình hồng cầu

MCHC:

Nồng độ huyết sắc tố trung bình hồng cầu

MHV:

Thể tích trung bình hồng cầu

MNV:

Mã nhập viện

NSAIDs:

Non-steroidal anti-inflammatory drugs
( thuốc kháng viêm không steroid)

XHTH:

Xuất huyết tiêu hóa

GEDR:

Trào ngƣợc dạ dày thực quản

K:

Cencer (Ung thƣ)



TÓM TẮT ĐỀ TÀI
Đặt vấn đề: Viêm loét dạ dày - tá tràng là một bệnh phổ biến, có xu hƣớng
ngày một gia tăng và trở thành vấn đề sức khoẻ cộng đồng đáng quan tâm hiện nay.
Bệnh viêm loét dạ dày tá tràng làm ảnh hƣởng trực tiếp đến sức khỏe của bệnh

nhân nếu không phát hiện và điều trị triệt để sẽ có thể tiến triển thành ung thƣ dạ
dày. Vì vậy, chúng tơi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá đặc điểm lâm sàng
và hình ảnh nội soi ở bệnh nhân viêm loét dạ dày tá tràng” với 2 mục tiêu:
1. Đánh giá đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân viêm loét dạ dày tá tràng tại Bệnh
viện đa khoa Mèo Vạc
2. Đặc điểm hình ảnh nội soi ở bệnh nhân viêm loét dạ dày tá tràng.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Gồm 123 bệnh nhân có triệu
chứng đau bụng thƣợng vị đến khám và điều trị nội trú đƣợc nội soi dạ dày thực
quản tại Bệnh viện đa khoa huyện Mèo Vạc, Hà Giang. Từ tháng 08/2019 đến
tháng 08/2020.Phƣơng pháp nghiên cứu: Nghiên cứu hồi cứu kết hợp mô tả cắt
ngang.
Kết quả: Viêm loét dạ dày tá tràng chủ yếu gặp ở lứa tuổi 31-50 chiếm
46,3%, tuổi trung bình của nhóm bệnh nhân nghiên cứu là 37,8 ± 12,2. Tỷ lệ nam
giới chiếm 59,9%, nữ giới chiếm 43,1%. Đối tƣợng bị viêm dạ dày tá tràng chủ yếu
là nơng dân (61,7%). Có 41,5% bệnh nhân khơng có tiền sử viêm lt dạ dày trƣớc
đó. Các yếu tố nguy cơ gây khởi phát cơn đau trong viêm loét dạ dày tá tràng:
thuốc kháng viêm NSAIDs (14,7%), stress (20,3%), rƣợu (19,5%). Lý do vào viện
chính của bệnh nhân: đau bụng vùng thƣợng vị, buồn nôn, nôn, ơ hơi, ợ chua, ỉa
phân đen. Tổn thƣơng của bệnh nhân trên nội soi: loét hành tá tràng (45,5%) và
viêm vùng hang vị (23,6%) là 2 tổn thƣơng phổ biến. Viêm trợt niêm mạc dạ dày là
triệu chứng hay gặp nhất của tổn thƣơng dạ dày (57,7%).
Kết luận: Viêm loét dạ dày tá tràng là một bệnh khơng q khó để chẩn đoán
trên lâm sàng. Tuy nhiên rất dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác mà ngƣời bệnh hay
chủ quan. Vì thế trƣớc biểu hiện đau bụng vùng thƣợng vị nên đi nội soi sớm để
phát hiện bệnh và trên cơ sở kết quả có chế độ điều trị kịp thời tránh những biến
chứng đáng tiếc.

1

ĐẶT VẤN ĐỀ
Bệnh viêm loét dạ dày tá tràng đang là vấn đề thời sự trong y học trên toàn
thế giới bởi tính phổ biến và những hậu quả mà nó gây ra. Tần suất và tỷ lệ bệnh
viêm loét dạ dày tá tràng ngày càng tăng và có khuynh hƣớng tăng dần. Con số
ngƣời bị bệnh viêm loét dạ dày tá tràng ngày càng tăng lên cùng với sự đơ thị hóa
và sự thay đổi lối sống, cũng nhƣ những yếu tố về xã hội khác.
Là bệnh thƣờng gặp ở mọi lứa tuổi. Đặc điểm của bệnh là tùy theo các vị trí
của viêm và loét khác nhau mà có các tên gọi là viêm dạ dày (đau dạ dày, đau bao
tử), viêm hang vị, viêm tâm vị, viêm bờ cong nhỏ hoặc loét bờ cong nhỏ, loét hang
vị, loét tiền môn vị, viêm loét tá tràng (hành tá tràng) hoặc viêm cả dạ dày và hành
tá tràng.
Bệnh viêm loét dạ dày tá tràng làm ảnh hƣởng trực tiếp đến sức khỏe của
bệnh nhân nếu không phát hiện và điều trị triệt để sẽ có thể tiến triển thành ung thƣ
dạ dày. Số ngƣời bị bệnh viêm loét dạ dày tá tràng ngày càng tăng lên cùng với sự
đô thị hóa và sự thay đổi lối sống, cũng nhƣ những yếu tố về xã hội khác. Viêm
loét dạ dày là một trong những bệnh về tiêu hóa thƣờng gặp, nguồn bệnh gần đây
ngƣời ta tìm thấy do vi khuẩn Helicobacter Pylori (Hp).
Mèo Vạc là một huyện miền núi của tỉnh Hà Giang có nhiều các dân tộc
cùng sinh sống: Mông, Tày, Dao, Nùng, Lô Lô...ngƣời dân sinh sống bằng nghề
nông lâm nghiệp chiếm trên 90%. Phong tục tập quán của ngƣời dân còn lạc hậu:
cúng bái, uống nhiều rƣợu, ăn nhiều đồ chua cay.... Qua theo dõi, chúng tôi thấy
bệnh nhân mắc bệnh viêm loét dạ dày tá tràng đến khám bệnh và điều trị tại Bệnh
viện Đa khoa Huyện Mèo Vạc ngày một tăng .Chính vì vậy, chúng tôi quyết định
xây dựng đề tài này với những mục tiêu sau:
1. Mô tả đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân viêm loét dạ dày tá tràng tại
Bệnh viện đa khoa Mèo Vạc.
2. Đặc điểm hình ảnh nội soi ở bệnh nhân viêm loét dạ dày tá tràng.

2

Chƣơng 1: TỔNG QUAN
1.1. Đặc điểm dịch tễ
1.1.1. Trên thế giới
Bệnh loét dạ dày tá tràng đã đƣợc biết đến từ rất lâu. Năm 1568 Marcellus đã
mô tả loét môn vị ở những tử thi. Năm 1828 Abercrombie mô tả bệnh học của loét
tá tràng và các biến chứng của nó [29]. Những nghiên cứu trên tử thi từ những năm
cuối thế kỷ 19 cho thấy loét dạ dày tá tràng ( DDTT) hiện diện ở 4-5 % tử thi đƣợc
khám nghiệm[13].
Vào những năm đầu thế kỷ 20, stress và chế độ ăn đƣợc cho là thủ phạm
chính của loét dạ dày tá tràng. Thời kỳ đó, bệnh nhân đƣợc điều trị bằng cách nằm
viện nghỉ ngơi và đƣợc chỉ định một chế độ ăn nhẹ[25].
Những năm 1950, Sau những phát hiện về vai trò của acid dạ dày trong bệnh
DDTT thì liệu pháp kháng acid đã trở thành một điều trị lựa chọn[17]. Những năm
1970, thuốc kháng histamin H2 receptor đã đƣợc sử dụng trên lâm sàng[24]. Những
năm 1980 với việc phát minh ra thuốc kháng bơm proton, tỷ lệ điều trị lành bệnh đã
tăng lên. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy hầu hết các bệnh nhân đƣợc điều trị
lành bởi liệu pháp giảm acid dạ dày sẽ bị tái phát trong vòng 01 năm sau khi ngừng
điều trị[19].
Trong những năm 1980 ngƣời ta nhận thấy rằng, hầu hết các bệnh nhân viêm
loét DDTT có tỷ lệ nhiễm H.p ở mức cao >70%, đặc biệt ở vùng hang vị
[17].Những nghiên cứu gần đây đã cảnh báo về sự đề kháng kháng sinh của H.p.
Kháng Metronidazole đã làm giảm hiệu quả điều trị tiệt trừ Hp của phác đồ
Omeprazol + Amoxicilin + Metronidazole tới 04 lần nhƣng ảnh hƣởng ít hơn đối
với phác đồ Omeprazol + Metronidazole + Clarythromycin. Có thể do khi
Clarythromycin kết hợp với Metronidazole đã làm giảm ảnh hƣởng của kháng
Metronidazol đối với phác đồ này [27]. Dùng phác đồ Sucrategel phối hợp với
Amoxicilin để điều trị viêm dạ dày mạn tính, qua xét nghiệm mơ học cho kết luận,
phác đồ có tỷ lệ diệt H.p 51,51%[22].

3


Hình 1.1: Bản đồ tình hình mắc viêm loét dạ dày tá tràng[25].
1.1.2. Tại Việt Nam
Bệnh loét dạ dày tá tràng khá phổ biến, tỷ lệ mắc bệnh tùy theo từng nghiên
cứu từ 5-10% dân số. Ở miền bắc Việt Nam có đến 5,6% dân số có triệu chứng
bệnh, tại khoa nội một số bênh viện có 26-30% bệnh nhân vào viện vì bệnh loét
DDTT. Bệnh loét tá tràng gặp nhiều gấp 04 lần loét dạ dày, nhƣng loét tá tràng
thƣờng là lt lành tính cịn lt dạ dày một số trƣờng hợp diễn biến ác tính [8].
1.2. Một số định nghĩa
Loét dạ dày – tá tràng là tình trạng có sự hiện diện của tổn thƣơng loét trên
niêm mạc dạ dày hoặc tá tràng. Bệnh đƣợc chia làm 2 loại: tiên phát và thứ phát.
Trong đó, hay gặp nhất là loét dạ dày thứ phát, do các tác nhân gây ảnh hƣởng cấp
tính đến niêm mạc dạ dày[16].
Loét dạ dày, tá tràng là thuật ngữ để chỉ chung tình trạng bệnh lý có ổ loét ở
dạ dày hoặc ở tá tràng hoặc cả hai. Trên lâm sàng biểu hiện bằng những cơn đau
vùng thƣợng vị, xuất hiện từ 2 - 3 giờ hoặc 4 - 5 giờ sau khi ăn và kéo dài trong 2 4


3 giờ liền. Cơn đau có từng đợt 15 - 20 ngày hoặc dài hơn, sau đó dịu dần và biến
mất trong thời gian khá dài (có thể 2 - 3 tháng hoặc - 6 tháng) và sau đó lại tái diễn
với mức độ nặng hơn[22].
1.3. Nguyên nhân gây viêm loét dạ dày tá tràng
1.3.1. Vi khuẩn Helicobacter pylori và do tình trạng tăng tiết acid:
Lây nhiễm trực khuẩn mơn vị là một trong những nguyên nhân quan trọng
gây ra viêm loét đƣờng ruột. Đây là loại xoắn khuẩn, sống trên lớp nhày niêm mạc
dạ dày và gây ra bệnh này. Trong số những ngƣời bị viêm loét dạ dày thì tỉ lệ do vi
khuẩn này gây ra tới 70 – 90%[19]. Vi khuẩn thƣờng lây truyền qua đồ đựng thực
phẩm, bàn chải đánh răng và nụ hôn. Ăn thực phẩm không sạch cũng là một trong

những nguyên nhân lây nhiễm vi khuẩn này.
Các bệnh tự miễn khác…
1.3.2.Thói quen sinh hoạt:
*Thức khuya
Thức khuya dễ gây cảm giác mệt mỏi, ăn đêm là sự tiếp sức cho họ, nhƣng
sau khi ăn đêm, sẽ gây nguy cơ cho dạ dày. Sức sống của những tế bào trên niêm
mạc dạ dày không dài, bình quân khoảng 2-3 ngày lại đổi mới một lần. Trong quá
trình này, thƣờng là diễn ra vào ban đêm khi đƣờng tiêu hóa đƣợc nghỉ ngơi. Nếu
nhƣ thƣờng xuyên ăn vào ban đêm, khiến cho đƣờng tiêu hóa khơng đƣợc nghỉ
ngơi, nên việc tái sinh tế bào niêm mạc dạ dày không thể diễn ra một cách thuận
lợi, mà trong khi ngủ, những thức ăn ứ lại ở dạ dày trong thời gian dài, khiến cho
dung dịch dạ dày tiết ra nhiều, sẽ kích thích niêm mạc, lâu ngày, dễ dẫn đến viêm
loét dạ dày[22].
*Ăn uống không điều độ và bất hợp lý
Ăn nhiều lipit.
Ăn uống thiếu dinh dƣỡng trong một thời gian dài.
Thói quen ăn uống hấp tấp, ăn quá nhanh, không nhai kỹ, vừa ăn xong đã làm
việc nặng hoặc chơi thể thao ngay
5


Giờ giấc ăn ngủ bất bình thƣờng: ăn trái bữa thƣờng xun, thói quen ăn
khuya, mức độ ăn uống khơng cân bằng, lúc thì ăn quá no, lúc lại nhịn đói.
Ăn đồ ăn quá cay, quá nóng, quá chua hay thức ăn cứng cũng ảnh hƣởng rất
không tốt đến hoạt động của dạ dày. Thƣờng xuyên ăn các đồ ăn chua cay vào buổi
tối hoặc ăn liên tục trong một thời gian có thể bị viêm dạ dày, trong một thời gian
khơng xa cịn có thể bị lt dạ dày.
No đói khơng đều: Khi đói, axit hydrochloric và các chất xúc tác trong dạ dày
ở nồng độ khá cao dẫn tới tình trạng tự tiêu hóa niêm mạc. Khi ăn quá no lại dễ
làm tổn thƣơng cơ chế tự bảo vệ của dạ dày vì vỏ dạ dày nở to, thời gian thức ăn

lƣu lại trong dạ dày lâu. Khi ăn uống thất thƣờng, không đúng bữa, không đƣợc
nghỉ ngơi, bệnh sẽ dễ phát và tái phát.
Ăn tối quá no: một bữa tối no nê sẽ ảnh hƣởng đến giấc ngủ, ngủ khơng an
giấc, dễ tăng cân, đồng thời cịn có thể kích thích niêm mạc dạ dày bài tiết quá
nhiều axit hydrochloric, gây viêm loét dạ dày.
Ăn nhanh hoặc vừa ăn vừa xem ti vi: Thức ăn sau khi vào dạ dày sẽ trải qua
các giai đoạn ngâm mềm , nghiền nát, tiêu hố. Nếu khi ăn nhai khơng kỹ, ăn
nhanh nuốt vội, thức ăn chƣa đƣợc nghiền nhỏ thì sẽ tăng thêm gánh nặng cho dạ
dày, kéo dài thời gian lƣu giữ thức ăn trong dạ dày, dẫn tới tổn thƣơng niêm mạc dạ
dày.
Ngoài ra, nhai chậm, nhai kỹ có thể tăng tiết dịch tụy, từ đó làm cho dịch mật
và axit hydrochloric giảm, rất có lợi cho dạ dày.
*Nghiện rượu, bia, thuốc lá và những chất kích thích
Rƣợu, bia, thuốc lá và những chất kích thích là yếu tố nguy cơ làm tăng tỉ lệ
mắc các bệnh viêm loét dạ dày tá tràng, những ngƣời sử dụng thuốc lá có tỷ lệ mắc
bệnh viêm loét dạ dày cao hơn bình thƣờng.
Uống quá nhiều rƣợu: rƣợu tác động trực tiếp lên niêm mạc dạ dày. Ngồi ra
cịn có thể gây ra xơ gan và viêm tuyến tuỵ mãn tính, từ đó làm cho dạ dày tổn
thƣơng nặng thêm.
Hố chất, chất kích thích: caffe, thuốc lá cũng có thể làm tăng tiết dịch vị, tăng
nguy cơ viêm loét dạ dày tá tràng.
6


1.3.3.Yếu tố văn hóa với viêm loét dạ dày tá tràng
*Các dịp lễ tết[9].
Ngày Tết là dịp có đầy đủ các yếu tố làm cho cơn đau dạ dày có điều kiện
thuận lợi tái phát nếu ngƣời bệnh không thực hiện các chế độ ăn uống và sinh hoạt
chặt chẽ. Những ngƣời từng bị bệnh viêm loét dạ dày sẽ dễ bị tái phát trong dịp Tết
do nhiều nguyên nhân: căng thẳng, thức khuya, lo toan chuẩn bị Tết, ăn uống

không điều độ, không đúng giờ, ăn uống nhiều chất gây hại cho dạ dày (chua cay,
rƣợu bia).
*Văn hóa “nhậu là phải say” của người Việt[10].
Rất nhiều quý ông đang bị cả 2 căn bệnh xơ gan và viêm loét dạ dày hành hạ
do lạm dụng rƣợu bia, mỗi khi ngồi vào bàn nhậu thì phải nhậu cho tới bến, tƣ
tƣởng này đã dần trở thành 1 nét văn hóa cũng nhƣ thói quen khó mà thay đổi của
ngƣời Việt.
*Thói quen ăn đồ cay[13] của các tỉnh miền núi phía bắc là một ví dụ điển
hình. Các món ăn cay đã trở thành 1 phần không thể thiếu của ngƣời dân ở đây.
1.3.4. Các yếu tố xã hội với viêm loét dạ dày tá tràng[22]
Nhịp sống nhanh: ngày nay, với nhịp sống và làm việc tăng nhanh, áp lực học
tập và tính chất cơng việc nặng nề, u cầu khả năng làm việc cao hơn, có nhiều
căng thẳng hơn nên bệnh viêm loét dạ dày cũng xuất hiện nhiều hơn trong giới tri
thức cũng nhƣ sinh viên, thậm chí có 1 số cháu nhỏ học thi quá căng thẳng cũng có
thể mắc bệnh.
Stress: Ngƣời bị áp lực về học tập, gia đình, vừa trải qua chấn thƣơng, hay
thức khuya, … có nguy cơ loét dạ dày – tá tràng cao hơn những ngƣời khác.
1.3.5. Yếu tố tâm lý- thần kinh[18]

7


Viêm loét dạ dày thƣờng hay gặp ở những ngƣời làm việc quá căng thẳng và
kéo dài, những ngƣời có tâm lý bất ổn hay lo lắng, sợ hãi. Ở nƣớc ta trong cuộc
kháng chiến chống Mỹ cƣớu nƣớc, do điều kiện sinh hoạt thiếu thốn và yếu tố thần
kinh căng thẳng, bệnh thủng dạ dày, chảy máu dạ dày và viêm loét dạ dày cũng gia
tăng.
Căng thẳng kéo dài: Trạng thái căng thẳng, buồn phiền, tức giận sẽ nhanh
chóng đƣợc khuếch tán tới các cơ quan trong cơ thể, ảnh hƣởng đến hệ thần kinh
thực vật gây mất cân bằng cho chức năng dạ dày, đƣờng ruột; axit hydrochloric và

pepsin tăng tiết khiến cho huyết quản dạ dày, môn vị co thắt, tầng bảo vệ niêm mạc
dạ dày bị thƣơng tổn, hình thành bệnh viêm loét dạ dày. Ngƣời bệnh thƣờng bị đau
khi công việc căng thẳng, lo lắng nhiều, buồn rầu, tức giận hoặc sợ hãi.
1.3.6. Thời tiết và viêm loét dạ dày tá tràng[24]
Mùa rét nhiều bệnh nhân đau hơn mùa nóng, rét đậm, rét hại có nhiều ngƣời
đau hơn rét bình thƣờng.
1.3.7. Tuổi tác và viêm loét dạ dày tá tràng[18]
Những số liệu thống kê đã cho thấy tuổi tác càng cao cũng ảnh hƣởng đến việc
bị đau dạ dày.
1.3.8. Bệnh lý[16].
Mắc các bệnh nhƣ xơ gan, bệnh cushing, hạ đƣờng huyết hay tiểu đƣờng…

8


1.3.9. Dùng thuốc[24]
Một số loại thuốc trị bệnh nhƣ kháng sinh, thuốc giảm đau, kháng viêm nếu sử
dụng lâu dài cũng rất dễ gây bệnh dạ dày.
Loét dạ dày tá tràng cũng có thể do dùng các loại thuốc giảm đau, hạ sốt vƣợt
quá liều lƣợng quy định. Có 3 loại thuốc chủ yếu dễ gây ra tổn thƣơng cho niêm
mạc dạ dày, đó là: nhóm axit acetylsalicylic (ví dụ nhƣ Aspirin); hai là các loại
thuốc chống viêm, chữa khớp; ba là thuốc hormone nhƣ sterol.
1.4. Các triệu chứng bệnh thƣờng gặp
1.4.1 Triệu chứng cơ năng
- Biểu hiện thƣờng gặp nhất là đau vùng thƣợng vị. Triệu chứng đau thƣờng
liên quan tới bữa ăn từ 30 phút - 2 giờ, đau có thể xuất hiện khi đói hoặc nửa đêm
về sáng. Có khi chỉ biểu hiện bằng cồn cào, ăn vào thì dịu đi. Đau bụng có thể
xun ra sau lƣng, đau lan sang phải.
- Đau cịn có tính chu kỳ: đau khoảng 2-8 tuần kể cả không điều trị gì thì triệu
chứng đau cũng giảm, sau đó sẽ có đợt đau tái phát.

- Vị trí đau khu trú ở vùng thƣợng vị. Lt dạ dày thì vị trí đau lệch sang bên
trái theo đƣờng trắng giữa, lan lên ngực sau mũi ức. Loét tá tràng đau lệch sang bên
phải, đau lan ra sau lƣng. Đau thƣờng âm ỉ, nhƣng cũng có cơn trội lên. Tính chất
đau thƣờng theo giờ nhất định, loét dạ dày đau xuất hiện sau ăn 1- 2 giờ (gọi là đau
sau khi no), loét tá tràng thƣờng đau sau ăn 4 – 6 giờ (gọi là đau khi đói), mỗi đợt
thƣờng kéo dài vài tuần.
- Cũng có trƣờng hợp khơng đau (gọi là lt câm), thể này phát hiện đƣợc là
do thủng hoặc chảy máu.
- Có những bệnh nhân xuất hiện ợ hơi, ợ chua, nóng rát vùng thƣợng vị.
Khoảng 20% bệnh nhân bị loét dạ dày - tá tràng nhƣng khơng hề có triệu chứng,
mà ngƣời bệnh vào viện vì các biến chứng nhƣ: xuất huyết tiêu hóa, thủng dạ dày,
hẹp mơn vị hoặc nội soi kiểm tra mới phát hiện ra bệnh.
- Có thể kèm theo các triệu chứng sau: Ăn kém, buồn nôn hoặc nôn, ợ hơi, ợ
chua.
9


1.4.2.Triêu chứng thực thể
- Trong cơn đau: Ấn vùng thƣợng vị đau
- Khám ngồi cơn đau thƣờng khơng có gì đặc biệt.
1.4.3. Cận lâm sàng
1.4.3.1. Chụp dạ dày tá tràng có barit
- Ƣu điểm: đơn giản, khơng xâm nhập, BN dễ chấp nhận, ít nguy cơ lây chéo
và giá thành rẻ.
- Nhƣợc điểm: độ nhạy kém nội soi, không phát hiện đƣợc ổ loét nhỏ, không
tiến hành sinh thiết và đánh giá tình trạng nhiễm HP đƣợc nên hiện ít dùng.
1.4.3.2. Nội soi dạ dày tá tràng
Hiện nay, phƣơng pháp chẩn đốn đƣợc lựa chọn và có giá trị chẩn đốn cao là
nội soi tiêu hóa trên, cho phép quan sát từ thực quản đến các phần của dạ dày và tá
tràng, phát hiện các tổn thƣơng, đồng thời sinh thiết để chẩn đốn mơ bệnh học tổn

thƣơng và phân loại viêm, loét dạ dày, tá tràng. Cách phân loại đƣợc chấp nhận
rộng rãi nhất hiện nay là hệ thống phân loại Sydney 1990 cải tiến 1994 [18].

Hình 2: Hệ thống Sydney đánh giá viêm loét dạ dày[22].
10


Định khu tổn thương:
 Viêm thân dạ dày, viêm hang vị, viêm toàn bộ dạ dày, viêm thực quản,
viêm hành tá tràng.
 Loét thực quản, loét dạ dày, loét hành tá tràng.
Mơ tả tổn thương (Hình ảnh tổn thương cơ bản).
 Phù nề, sung huyết, tiết dịch: Niêm mạc dạ dày mất tính nhẵn bóng, hơi
lần sần, có từng mảng sung huyết, dễ chảy máu khi chạm đèn soi.
 Trợt phẳng: Niêm mạc dạ dày có nhiều chỗ trợt nơng trên có giả mạc bám
hoặc những vết trợt nơng trên niêm mạc.
 Trợt lồi: Có những mắt nổi gồ lên trên bề mặt niêm mạc dạ dày, ở đỉnh hơi
lõm xuống hoặc niêm mạc dạ dày phù, nền phì đại trên có trợt. Nodule
(hình hạt).
 Chảy máu: có những chấm xuất huyết hoặc đám xuất huyết trên bề mặt
niêm mạc dạ dày hoặc bầm tím do chảy máu trong niêm mạc.
 Trào ngƣợc mật: niêm mạc phù nề, xung huyết phì đại và có nhiều dịch
mật trong dạ dày.
 Teo niêm mạc: các lớp niêm mạc mỏng khi không bơm hơi căng và nhìn
thấy các mạch máu. Có thể nhìn thấy các dị sản ruột là những mảng màu
trắng.
 Phì đại nếp niêm mạc: niêm mạc mất tính nhẵn bóng, nếp niêm mạc nổi to
và không xẹp khi bơm hơi.
1.4.3.3 Chụp cắt lớp vi tính
Ít dùng do giá thành đắt, thƣờng chỉ đƣợc chỉ định khi nghi ngờ có biến chứng

loét rò vào ổ bụng hoặc nghi ngờ ung thƣ.
1.4.3.4. Test xác định HP
Test urease hoặc nuôi cấy từ bệnh phẩm lấy trong quá trình nội soi, kháng thể
kháng HP trong máu, test thở C13 , C14 , kháng nguyên của HP trong phân.

11


1.5. Các biến chứng – Hậu quả của viêm loét dạ dày - tá tràng[25]
Đây là căn bệnh nhiều ngƣời mắc nhƣng chƣa đƣợc quan tâm đúng mức,
nhiều ngƣời đến bệnh viện khi đã xuất hiện nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí
là quá muộn để cho kết quả điều trị tốt.
Các biến chứng đó là:
Xuất huyết tiêu hóa: Ngƣời bệnh đau bụng nhiều, nôn ra máu, đại tiện phân
đen nhƣ nhựa đƣờng.
Hẹp môn vị làm bệnh nhân nôn nhiều, không thể ăn đƣợc, ăn vào gây nôn và
đau bụng, khiến cơ thể bị suy nhƣợc.
Thủng dạ dày hoặc tá tràng: Đột ngột ngƣời bệnh thấy đau bụng dữ dội, bụng
căng cứng, nôn ra máu, nếu không cấp cứu kịp thời dễ bị tử vong.
Ung thƣ dạ dày: Trong loét hành tá tràng thì khơng gây ung thƣ nhƣng lt dạ
dày là một nguyên nhân quan trọng dẫn đến ung thƣ. Nhiều ngƣời đau dạ dày hàng
chục năm không điều trị triệt để, đến khi sức khỏe giảm sút nhiều đi khám thì đã
thành ung thƣ.
Trƣớc kia thƣờng chụp X - quang để chẩn đoán loét dạ dày - tá tràng nhƣng
phƣơng pháp này tỏ ra kém chính xác và khơng xác định đƣợc bản chất ổ lt là
lành tính hay ác tính.
Ngày nay, nội soi dạ dày - tá tràng bằng ống mềm cho phép thầy thuốc quan
sát trực tiếp đƣợc tổn thƣơng, đồng thời sinh thiết giúp chẩn đốn ngƣời bệnh có bị
nhiễm Helicobacter pylori hay khơng. Trong trƣờng hợp nghi ngờ ổ loét dạ dày ác
tính cho phép sinh thiết để chẩn đoán trên vi thể giúp tìm đƣợc tế bào ác tính. Nội

soi cịn giúp theo dõi quá trình liền sẹo và khỏi của ổ loét.
1.6. Điều trị
1.6.1 Mục tiêu
Mục tiêu của điều trị viêm loét dạ dày, hành tá tràng là làm liền ổ loét, giảm
đau và ngăn ngừa biến chứng.

12


1.6.2. Nguyên tắc và thời gian
Nguyên tắc điều trị là không dùng phối hợp các thuốc cùng cơ chế. Điều trị
nội khoa là chủ yếu. Chỉ phẫu thuật khi điều trị nội khoa khơng có kết quả hoặc có
biến chứng có chỉ định phẫu thuật.
Thời gian điều trị từ 4 – 8 tuần/đợt điều trị, có thể kéo dài tùy thuộc từng
trƣờng hợp cụ thể.
Nên kiểm tra nội soi lại sau mỗi đợt điều trị để có đánh giá chính xác tình
trạng bệnh.
1.6.3. Thuốc điều trị viêm loét dạ dày-tá tràng
Hiện nay, có rất nhiều loại thuốc điều trị viêm loét dạ dày – tá tràng với mục
đích điều trị nhƣ sau:
1.6.4. Giảm yếu tố gây loét .
Dùng thuốc ức chế bào tiết acid clohydric và peppsin
Dùng thuốc trung hoà acid clohydric đã đƣợc bài tiết vào dạ dày – tá tràng.
1.6.5. Tăng cƣờng yếu tố bảo vệ niêm mạc
Dùng các thuốc bao phủ niêm mạc và băng bó ổ loét.
Dùng thuốc kích thích sản xuất chất nhầy (mucin) hoặc các phƣơng pháp kích
thích sự tái tạo niêm mạc bằng Laser cƣờng độ thấp – Heli – Neon.
1.6.6. Diệt trừ Helicobacter pylori
Dùng các kháng sinh và các chất diệt khuẩn nhƣ Bismuth.
1.6.7 Dinh dƣỡng cho ngƣời bị viêm loét dạ dày tá tràng

Ngồi việc uống thuốc điều trị duy trì, đối với các bệnh nhân loét dạ dày – tá tràng,
chế độ ăn là một phần của các yêu cầu điều trị và một chế độ ăn đúng cũng góp
phần tích cực vào kết quả điều trị:
1.6.7.1. Nguyên tắc chung.
Bệnh nhân cần tránh ăn các thức ăn dễ kích thích nhƣ: Rƣợu, các chất gia vị nhƣ ớt,
hạt tiêu. các chất có nhiều chất chua: hoa quả, dấm...Khơng hút thuốc lá, thuốc lào.
1.6.7.2. Ăn chế độ riêng.
Tuỳ thuộc vào từng giai đoạn bệnh và các biến chứng kèm theo. Đối với
Bệnh nhân đang bị xuất huyết tiêu hóa, đâng đợt đau:
Bệnh nhân cần nằm tại chỗ, tránh đi lại và tránh thay đổi tƣ thế đột ngột.
Ăn các thức ăn lỏng (sữa, nƣớc cháo) chia làm nhiều bữa cho đến khi hết đau, hết
các triệu chứng của xuất huyết tiêu hố (đi ngồi phân vàng), sau đó ăn đặc (cháo,
13


cơm nát) rồi ăn dần dần trở lại bình thƣờng. Ăn chậm, nhai kỹ.
Buổi tối nên ăn một miếng bánh ngọt hoặc uống một cốc sữa nhỏ, không nên
để dạ dày rỗng, đói. Khơng cần thiết phải ăn cơm nếp nhƣ trƣớc đây.Cần lƣu ý tái
khám sau mỗi đợt điều trị, bác sĩ sẽ so sánh kết quả trƣớc và sau khi điều trị để giúp
bạn chữa trị bệnh hiệu quả.
1.7. Phịng ngừa
Ngồi việc khắc phục những ngun nhân trên còn cần:
Để phòng ngừa bệnh dạ dày mỗi ngƣời nên có chế độ ăn uống hợp lý, hạn chế
thói quen dùng bia rƣợu. Khi bị đau lƣng, đau nhức xƣơng khớp không tự ý mua
thuốc giảm đau, chống viêm, chống nhiễm khuẩn về điều trị, mà nên tham khảo ý
kiến của thầy thuốc. Riêng đối với việc phòng ngừa bệnh viêm loét dạ dày có vi
khuẩn Hp cách tốt nhất nên giữ gìn vệ sinh sạch sẽ, thực hiện ăn chín, uống sơi, ăn
sạch, uống sạch.
Dùng thức ăn mềm, ít có tác dụng cơ giới. Cần ƣu tiên các thức ăn tinh bột có
tác dụng bọc, hút, thấm để bảo vệ niêm mạc dạ dày, giúp giảm kích thích tiết dịch

vị, trung hòa acid nhƣ sữa, gạo nếp, bánh nếp, bánh mì, bánh bột năng, cơm, bánh
quy…
Tránh dùng các loại kích thích dạ dày tiết nhiều dịch vị nhƣ: ớt, tiêu, giấm, cà
ri, mù tạc, trái cây chua, sữa chua, dƣa hành, dƣa cà muối chua, nƣớc dùng thịt,
thức ăn lên men nhƣ mắm, tƣơng, cháo; thịt nguội chế biến sẵn…Hạn chế các món
rán xào.
Chất béo từ cá (mỡ cá, cá mỡ) đƣợc khuyên sử dụng vì cung cấp nhiều acid béo
thiết yếu và năng lƣợng cho cơ thể, thức ăn giàu kẽm (hàu, sò, thịt, cá…) sẽ giúp
mau lành vết thƣơng, vitamin A giúp sinh trƣởng lớp tế bào biểu mô của niêm mạc
dạ dày.
Ngƣời bị viêm loét dạ dày – tá tràng cần chú ý: Có chế độ làm việc và phân bố
thời gian biểu học tập, lao động – nghỉ ngơi hợp lý, tránh làm việc gắng sức, tránh
căng thẳng thần kinh, tránh áp lực lên cuộc sống và stress tâm lý. Xây dựng một lối
sống lành mạnh, cân đối về học tập – vui chơi và ăn uống điều độ nhằm tạo những
thói quen tốt cho tiêu hóa nói chung và dạ dày nói riêng.

14


Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tƣơng, địa điểm và thời gian nghiên cứu.
2.1.1. Đối tƣợng nghiên cứu.
 Bệnh nhân điều trị nội trú tại Bệnh viện Đa khoa Mèo Vạc đƣợc chẩn đoán
viêm loét dạ dày tá tràng và có kết quả nội soi dạ dày.
 Cỡ mẫu nghiên cứu: 123 bệnh nhân
 Tiêu chuẩn chọn mẫu
- Bệnh nhân có tiền sử viêm loét dạ dày tá tràng, có triệu chứng đau vùng
thƣợng vị, triệu chứng trào ngƣợc dạ dày thực quản, hội chứng dạ dày.
- Bệnh nhân đƣợc nội soi dạ dày thực quản.
- Đề tài cũng đƣa vào nghiên cứu những bệnh nhân có triệu chứng của xuất

huyết tiêu hóa trên mà khơng phải do giãn vỡ tĩnh mạch thực quản và đƣợc
nội soi dạ dày thực quản.
 Tiêu chuẩn loại trừ
- Bệnh nhân khơng đồng ý tham gia
- Các bênh nhân có triệu chứng của hội chứng dạ dày mà không đƣợc nội soi
dạ dày thực quản
- Các bệnh nhân có triệu chứng xuất huyết tiêu hóa do giãn vỡ tĩnh mạch thực
quản xác định đƣợc quan nội soi.
2.1.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
 Địa điểm nghiên cứu: Bệnh viện Đa khoa Mèo Vạc.
 Thời gian nghiên cứu từ tháng 08/2019 đến tháng 08/2020
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu
Đây là nghiên cứu hồi cứu, kết hợp mô tả cắt ngang.
2.2.2. Phƣơng pháp thu thập số liệu
Thu thập thơng tin từ bệnh nhân nội trú có bệnh án lƣu tại Bệnh viện Đa khoa
huyện Mèo Vạc.

15


Thu thập thông tin theo bệnh án bệnh nhân đang nằm điều trị nội trú có chẩn
đốn viêm lt dạ dày tá tràng và có kết quả nội soi.
2.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu.
2.3.1. Nghiên cứu một số đặc điểm chung
- Tuổi: Ghi nhận tuổi cụ thể của từng bệnh nhân, sau đó phân chia theo các nhóm
tuổi: ≤ 30 tuổi, 31-50 tuổi, 51-70 tuổi, > 70 tuổi.
- Giới: Nam, nữ.
-Nghề nghiệp: Phân chia theo nhóm
+ Nhóm lao động chân tay: Nơng dân, thợ,…

+ Nhóm lao động trí óc: Cán bộ hành chính, giáo viên, sinh viên, học sinh,…
- Địa chỉ: phân chia theo các xã.
2.3.2. Nghiên cứu một số đặc điểm lâm sàng
 Tiền sử
-Tiền sử loét DDTT: có hay không tiền sử đau loét DDTT , thời gian mắc bệnh, quá
trình điều trị?
- Tiền sử dung các loại thuốc giảm đau, tâm lý, stress,…
 Triệu chứng lâm sàng
-Cơ năng: tính chất đau bụng, buồn nơn, ợ hơi, ợ chƣa
-Thực thể: khám bụng
+ Tƣ thế ngƣời bệnh: Nằm cân đối, hai tay duỗi thẳng hai bên ngƣời, hai chân hơi
co để làm mềm thành bụng.
+ Tƣ thế thầy thuốc: Ngồi hoặc đứng bên phải ngƣời bệnh.
- Khám: bộc lộ hết vùng bụng.
+ Nhìn: Tìm dấu hiệu rắn bị vùng thƣợng vị da hẹp mơn vị, có tuần hồn bang hệ
hay khơng?
+ Sờ: Đặt sát cả lịng bàn tay vào thành bụng, bảo bệnh nhân thở đều. Khám nhịp
nhàng theo động tác thở của bệnh nhân, vùng không đau trƣớc vùng đau sau.
+ Tìm điểm đau, trong loét dạ dày bệnh nhân thƣờng đau thƣợng vị lệch trái, loét tá
tràng bệnh nhân thƣờng đau thƣợng vị lệch phải.
+ Gõ bụng: gõ theo đƣờng dọc từ mạn sƣờn bên này sang mạn sƣờn bên kia.
16


2.3.3. Nội soi dạ dày tá tràng.
 Chuẩn bị máy nội soi
Máy nội soi dạ dày, đại tràng EPX-2500 Hãng sản xuất Fujifilm Nhật
Bản, máy hiện tại dang đƣợc sử dụng tại Bệnh viện Đa khoa Mèo Vạc.

Hình 2.1: Máy nội soi dạ dày tá tràng tại Bệnh viện đa khoa Mèo Vạc

17


2.4. Xử lý và phân tích số liệu
Số liệu đƣợc thu thập xử lý bằng các thuật toán thống kê sử dụng trong y học
sinh học với phần mềm SPSS 20.0
Các biến liên tục đƣợc biểu diễn dƣới dang số trung bình, độ lệch chuẩn (SD),
các giá trị tính đƣợc bao gồm một chữ số sau dấu thập phân.
Các giá trị phần trăm tính đƣợc, lấy đến một chữ số sau dấu thập phân.
2.5. Đạo đức nghiên cứu
Bệnh nhân đƣợc giải thích trƣớc khi thực hiện nghiên cứu. Nghiên cứu đƣợc sự
đồng ý của bệnh nhân. Đảm bảo giữ bí mật về các thông tin liên quan đến sức
khỏe cũng nhƣ các thông tin khác của đối tƣợng nghiên cứu.
Các thơng tin thu đƣợc chỉ nhằm mục đích nghiên cứu và phục vụ cho khám
chữa bệnh giúp điều trị tốt hơn.

18