Trưng Nữ Vương - Hai Bà Trưng

Trưng Nữ Vương - Hai Bà Trưng


Anh Thư Khởi Nghĩa Mở Đường
Năm Giáp Ngọ (34) là năm Kiến Võ thứ 10, vua Quang Vũ sai Tô
Định sang làm Thái thú quận Giao Chỉ. Tô Định là người bạo ngược, thường
sử dụng những thủ đoạn chính trị tàn ác, nên bị người Giao Chỉ rất oán giận.
Hai Bà Trưng là con gái của một lạc tướng huyện Mê Linh(làng Hạ
Lôi, huyện Yên Lãng, tỉnh Phúc Yên), một trong 12 huyện của quận Giao
Chỉ. Hai Bà thuộc giòng giõi Vua Hùng, mẹ Hai Bà là bà Man Thiện Trần
Thị Ðoan. Chồng bà Man Thiện mất sớm, bà ở vậy trồng dâu nuôi tằm,
chăm lo nuôi dạy hai con gái và cho con học võ nghệ với ông Ðỗ Năng Tế
(khi Hai Bà phất cờ khởi nghĩa, ông thầy dạy võ nầy trở thành vị tướng đắc
lực của Hai Bà).
Dưới thời Ðơng Hán, chánh sách đồng hóa vơ cùng khốc liệt xuyên
vào các đơn vị làng kẻ của người Việt. Chính quyền cho mở các trường dạy
chữ Hán để dùng người địa phương làm tay sai. Từng lớp trí thức và một số
người Việt đã bắt đầu tiếp thu văn hóa Hán và học địi lễ nghi, cung cách
ứng xử của người Hán. Nhưng cũng có các trí thức yêu nước nhân cơ hội
nầy mở các lớp học bên ngồi dạy chữ Hán nhưng bên trong truyền bá lịng
u nước trong giới trẻ. Bà Man Thiện hết lòng khuyến khích con gái nhân


dịp nầy cố gắng giao thiệp rộng, tiếp xúc với các lạc hầu, lạc tướng chung
quanh vùng hầu chuẩn bị cho việc khởi nghĩa sau nầy.
Năm 19 tuổi Bà Trưng Trắc về làm vợ ông Thi Sách, một lạc tướng
huyện Chu Diên (phủ Vĩnh Tường, trước thuộc về Sơn Tây, nay thuộc tỉnh
Vĩnh Yên). Sự kết hôn giữa hai gia đình danh giá của hai huyện Mê Linh và
Chu Diên tạo ra uy danh lớn trong quận Giao Chỉ. Ông Thi Sách và Bà
Trưng Trắc đã hiệp lực vạch ra sách lược khởi nghĩa chống quân cai trị nhà
Hán giành lại độc lập và bảo vệ nịi giống Việt.

Ơng bà đã bí mật hình thành một tổ chức có tên là Núi Tản - Sông
Cái. Tổ chức được đa số nhân dân các quận ủng hộ. Ðể tránh sự dòm ngó
của Tàu, người trong tổ chức truyền nhau mật lệnh và các dấu hiệu để nhận
nhau. Khi ra đường họ nhận nhau bằng cách chào quyết tâm, bốn ngón tay
của bàn tay trái nắm lấy lóng thứ nhất ngón cái của bàn tay trái và để ngón
cái bàn tay phải lên lóng thứ hai của ngón cái bàn tay trái, ba ngón kia để
xen kẽ giữa các ngón tay của bàn tay trái và ngón út bàn tay phải nằm trên
ngón út bàn tay trái. Trong nhà họ nhận nhau bằng tấm khăn điều phủ lên giá
gương hay trên bài vị
Nhiễu điều phủ lấy giá gương


Người trong một nước phải thương nhau cùng

Tổ chức bí mật nầy dần dà mở rộng khắp các quận trên đất Việt. Ðâu
đâu người dân cũng đều đợi chờ ngày khởi nghĩa để giải phóng dân tộc ra
khỏi lầm than và nơ lệ. Nhưng chẳng bao lâu, tổ chức bí mật Núi Tản Sông
Cái bị bại lộ, ông Thi Sách bị Tô Ðịnh bắt giết. Tin buồn chấn động khắp
các châu quận làm dân chúng càng thêm căm hận.
Hai Bà cố nén đau thương cùng cực, nắm lấy cơ hội phát động ngay
cuộc khởi nghĩa và lập Đàn Thề tại vùng sông Hát (Hát Môn, Phúc Lộc ,
tỉnh Sơn Tây) chiêu tập binh sĩ ... thấy nếu cứ để các nơi đơn độc chống đỡ
với kẻ thù, khơng có sự liên kết với nhau, thì kẻ thù sẽ lần luột tiêu diệt từng
nơi, như bẻ từng chiếc đũa. Thấy rõ nguy cơ đó, Hai Bà Trưng đã truyền
hịch cứu nước và cử người đi khắp nơi để tập hợp lực lượng dưới ngọn cờ
chỉ huy thống nhất của Trưng Nữ Vương. Các nơi đã nhiệt liệt hưởng ứng,
kéo quân hoặc cử đại biểu về Mê Linh tụ nghĩa.
Mùa xuân năm Canh Tý (3-40), Trưng Nữ Vương hội quân ở Hát
Môn làm lễ tế cờ chính thức phát động nhân dân cả nước khởi nghĩa đuổi

giặc Hán, lật đổ ách thống trị của ngoại tộc. Nhân dân cả nước nhất tề đứng
dậy dưới cờ lệnh của Trưng Nữ Vương.
Trưng Trắc ra lệnh nổi trống đồng họp binh quyết trả thù cho chồng,
rửa nhục cho nước. Nghe tiếng trống ầm ào nổi lên, dân Mê Linh cung nỏ,
dao búa, khiên mộc, giáo lao trong tay cuồn cuộn đổ về nhà làng. Trên bành
voi cao, nữ chủ tướng Mê Linh mặc giáp phục rực rỡ. Dân Mê Linh trông
thấy nữ chủ tướng đẹp đẽ, oai phong lẫm liệt thì hị reo dậy đất, ào ào bám
chân voi, theo chủ tướng mà xốc tới. Trước khí thế ngút trời của đồn qn
khởi nghĩa, tồ đơ úy trị của nhà Hán trên đất Mê Linh phút chốc đã tan
tành.
Sức mạnh đại đoàn kết của dân ta được nhân lên gấp bội, khí thế ngút
trời, như triều dâng thác đổ, làm cho kẻ thù không kịp chống đỡ, chỉ trong
một thời gian ngắn, 65 thành trì đã lần lượt về tay nghĩa quân, chỉ còn thành
Luy Lâu, sào huyệt cuối cùng của Tô Ðịnh ...
Quân dân ta đạp bằng dinh lũy giặc tiến xuống Luy Lâu. Trong khi
đoàn quân trẩy đi phá quận Giao Chỉ của nhà Hán, ngày càng có thêm nhiều
đồn qn từ các nơi đổ về. Thành Luy Lâu cũng không đương nổi cuộc
công phá của một biển người ào ào xung sát, dũng mãnh theo hiệu trống
đồng của Trưng Trắc, Trưng Nhị. cuối cùng cũng bị phá vỡ trước sức mạnh


đại đồn kết của tồn dân ta, Tơ Ðịnh kinh hồng đến nỗi phải bỏ giáp, cắt
râu, cắt tóc và quẳng cả ấn tín tìm đường lẩn trốn về nước ... mới thoát chết
về chịu tội với vua Hán.
Tin thắng trận dồn dập bay đi. Nỗi vui mừng quá lớn khiến cho người
dân Việt nhiều đêm liền không ngủ. Trải qua hàng chục đời, nay đất nước
của vua Hùng mới được khôi phục, nợ nước thù nhà của chủ tướng Mê Linh
đã được trả. Trai gái rìu đồng, giáo sắc nắm chắc trong tay, những chiếc lông
chim cắm ngất ngưởng trên đầu, bộ áo lơng chim xịe rộng theo nhịp trống

đồng dồn dập như không bao giờ dứt. Tin thắng trận bay đi. Các quận Nam
Hải (đảo Hải nam ngày nay), Cửu Chân (Bắc Việt ngày nay), Nhật Nam
(Trung Việt ngày nay) , Hợp Phố (Quảng Đông ngày nay) cũng nổi lên theo
về với Hai Bà Trưng.
Ðất nước sạch bóng quân thù, cả nước suy tôn Trưng Trắc lên là
Trưng Nữ Vương đóng đơ ở Mê Linh. Trưng Nữ Vương ra lệnh miễn thuế
khóa cho dân hai năm.

===============


Năm Tân Sửu (41) vua Quang Vũ sai Mã Viện làm Phục Ba tướng
quân, Lưu Long làm Phó tướng quân cùng với quan Lâu thuyền tướng qn
là Đồn Chí sang đánh Trưng Vương.
Mã Viện là một danh tướng khét tiêng của nhà Đơng Hán, lúc bấy giờ
đã ngồi 70 tuổi, nhưng vẫn còn mạnh, đem hơn 20 vạn quân đi men bờ bể
phá rừng đào núi làm đường sang đến Lãng Bạc, Trưng Nữ Vương và các
tướng lĩnh của Hai Bà Trưng đã đưa quân ra chống giặc từ biên giới, ...
Đánh mãi không thắng ... Mã Viện xin tăng cường thêm quân rồi tiếp
tục kéo binh xâm lược ... quân ta đã anh dũng chiến đấu, các trận chiến ác
liệt đã diễn ra ở Lãng Bạc, Ðông Triều, Yên Phong, Hà Bắc, ... trước thế
giặc quá đông và hung hãn, hai Bà đã thu quân rút về giữ ở Cấm Khê (Thạch
Thất - Quốc Oai) để tử thủ. Hàng vạn người Việt đã ngã xuống trong các
trận chiến đấu ác liệt để bảo vệ Tổ quốc thiêng liêng của mình.
Sau một thời gian dài cầm cự ... trước thế giặc quá mạnh và đông,
Trưng Nữ Vương phải bỏ Cấm Khê lui quân về đến Hát Giang ( xã Hát
Môn, huyện Phúc Lộc (nay là huyện Phúc Thọ), tỉnh Sơn Tây), ... nơi đây vì
qn ít, ... đến thế bức quá, sau khi đã bắn hết cả tên nỏ ... hai vị anh thư
không muốn rơi vào tay quân địch bèn gieo mình xuống sơng Hát (chỗ sơng
Đáy tiếp vào sông Hồng Hà) tự tận, chớ không thèm đầu hàng giặc,.. các nữ

tướng theo bà bấy lâu đều tự vận theo ... Bấy giờ là ngày mồng 6 tháng 2
năm Quý Mão (năm 43). Theo Nam Sử, Trưng Trắc hưởng dương 29 tuổi.
Một số những tướng của Hai Bà là nhóm Đơ Dương chạy vào giữ
huyện Cư Phong thuộc quận Cửu Chân. Sau Mã Viện đem qn vào đánh,
nhóm Đơ Lương cũng đều phải ra hàng.
Sau ngọn cờ khởi nghĩa của Hai Bà Trưng, đất nước lại rơi vào thời
kỳ Bắc thuộc lần thứ hai kéo dài đến 5 thế kỷ (43-544).

Ngày nay, ngoài quê hương Mê Linh, tại bãi Đồng Nhân ở vùng ngoại
ơ thành phố Hà Nội có ngơi đền cất từ năm Nhâm Tuất (1142) thờ Hai Bà
Trưng rất lớn ....
Tại xã Hát Môn (là nơi lập đàn ăn thề, là nơi tế cờ khởi nghĩa và cũng
cùng là nơi hai bà tự tận) có Miếu Hát thờ Hai Bà Trưng, theo dân gian, nơi
nầy rất linh thiêng ...
Người ta truyền tụng rằng đền thờ hai bà rất linh thiêng. Đời vua Anh
Tông nhà Lý, gặp năm trời đại hạn, ruộng đất không cấy được, nhà vua sai
Uy Tĩnh thiền sư đến đền thờ hai bà để cầu mưa. Quả nhiên giữa hôm ấy trời


mưa tầm tã, vua thấy linh ứng hiển nhiên bèn ra lệnh cho xây lại đền thờ hai
bà thêm nguy nga và phong tặng là Trinh Linh Nhị Phu Nhân. Đến đời nhà
Trần lại gia phong là Uy Liệt Chế Thắng Thuần Trinh Bảo Thượng Lưỡng
Phu Nhân.

Để tỏ lịng tơn kính, hàng năm vẫn tổ chức lễ kỷ niệm hai vị anh thư
Trưng Trắc và Trưng Nhị vào ngày mùng 6 tháng 2 Âm lịch.

===============

Hai Bà họ Trưng làm vua được 3 năm, nhưng lấy cái tài trí người đàn
bà mà dấy được nghĩa lớn như thế, khiến cho vua tôi nhà Hán phải lo sợ, ấy
cũng là đủ để tiếng thơm lại mn đời. Ngày nay có rất nhiều nơi lập đền
thờ Hai Bà để ghi tạc danh tiếng hai người nữ anh hùng của nước Việt Nam
ta.
Đây là hai vị nữ lưu đầu tiên trong lịch sử nước nhà đã dấy lên ngọn
cờ khởi nghĩa, chống trả ách xâm lược của Bắc Phương.


Trong “Đại Nam Quốc Sử Diễn Ca” có bốn câu:
Bà Trưng quê ở Châu Phong
Giận người tham bạo, thù chồng chẳng quên
Chị em nặng một lời nguyền
phất cờ nương tử, thay quyền tướng quân...

Sách “Hồng Đức Quốc Âm Thi Tập” có những vần thơ vịnh Hai Bà
Trưng:
Giúp dân dẹp loạn trả thù mình
Chị rủ cùng em kết nghĩa binh
Tơ Định bay hồn vang một trận
Lĩnh Nam mở cõi vững trăm thành.
Mới dày bảo vị gia ơn trọng
Đã đội hoa quan xuống phúc lành


Còn nước, còn non, còn miếu mạo
Nữ trung đệ nhất đấng tài danh ..
Vua Tự Đức đã đề cập về hai vị nữ anh thư:
Hai Bà Trưng là khách quần thoa, thế mà lóng hăng việc nghĩa, cịn
làm rung động được triều đình nhà Hán! Dẫu thế lực yếu, thời vận ngửa

nghiêng, cũng đủ dấy dức lòng người, rỡ ràng sử sách...

===============
Sử gia Lê Văn Hưu nói rằng: "Trưng Trắc, Trưng Nhị là đàn bà nổi
lên đánh lấy được 65 thành trì, lập quốc xưng vương dễ như trở bàn tay. Thế
mà từ cuối đời nhà Triệu cho đến đời nhà Ngơ hơn một nghìn năm, người
mình cứ cúi đầu bó tay làm tơi tớ người Tàu, mà khơng biết xấu hổ với hai
người đàn bà họ Trưng!".
Hai Bà Trưng trong lịch sử Việt Nam và lịch sử các dân tộc trên thế
giới đã xảy ra một sự kiện lịch sử thật kỳ lạ (và chỉ xảy ra có một lần trong
lịch sử của nhân loại -- Phụ nữ nổi lên lãnh đạo khởi nghĩa vũ trang để giải
phóng dân tộc ). Ðó là ngay thế kỷ đầu Cơng Ngun (39-40) dân tộc ta đã


theo lời kêu gọi của hai người phụ nữ trẻ tuổi (Trưng Trắc, Trưng Nhị) nổi
lên nắm quyền lãnh đạo khởi nghĩa vũ trang để giải phóng dân tộc, giảu
phóng đất nước. Có lẽ do khí thiêng sơng núi, do truyền thống bất khuất và
tinh thần thượng võ của dân tộc ta mới hun đúc và sản sinh ra hai vị nữ anh
hùng kiệt xuất và hàng chục nữ tướng tài ba như vậy.
Hai Bà Trưng đã được sử sách đời đời ghi chép cơng ơn, cịn hơn hai
mươi nữ tướng của Hai Bà Trưng tài ba lỗi lạc tuy chưa được ghi trong
chính sử, song sự tích kỳ tài của các nữ tướng anh hùng đó đã được tạc trên
bia đá, ghi vào thần phả và được nhân dân ta đời đời truyền tụng.
Sau đây là danh sách các vị nữ anh hùng đó để minh họa cho sự kiện
lịch sử đặc biệt oanh liệt dưới thời Hai Bà Trưng.
1. Thánh Thiên Nữ Tướng Anh Hùng: Khởi nghĩa ở Yên Dũng, Bắc
Ðái - Bắc Giang. Ðược Trưng Vương phong làm Thánh Thiên Cơng Chúa.
Hiện có đền thờ ở Ngọc Lâm, Yên Dũng, Bắc Giang.
2. Lê Chân - Nữ Tướng Miền Biển: Khởi nghĩa ở An Biên, Hải
Phòng, được Trưng Vương phong là Nữ tướng quân miền Biển. Hiện có đền

Nghè, ở An Biên, Hải Phòng thờ.


3. Bát Nạn Ðại Tướng: Tên là Thục Nương, khởi nghĩa ở Tiên La
(Thái Bình), được Trưng Vương phong là Bát Nạn Ðại tướng, Trinh Thục
cơng chúa. Hiện có đền thờ ở Phượng Lâu (Phù Ninh, Phú Thọ) và Tiên La
(Quỳnh Phụ, Thái Bình).
4. Nàng Nội - Nữ Tướng Vùng Bạch Hạc: Khởi nghĩa ở Bạch Hạc
(Phú Thọ) được Trưng Vương phong là Nhập Nội Bạch Hạc Thủy công
chúa. Hiện TP Việt Trì có đền thờ.
5. Lê Thị Hoa - Nữ Tướng Anh Hùng: Khởi nghĩa ở La Sơn (Thanh
Hóa) được Trưng Vương phong là Nữ tướng quân. Hiện ở Nga Sơn -Thanh
Hóa có đền thờ.
6. Hồ Ðề - Phó Nguyên Soái: Khởi nghĩa ở Ðộng Lão Mai (Thái
Nguyên) được Trưng Vương phong là Ðề Nương công chúa, lãnh chức Phó
Ngun sối. Ðình Ðơng Cao, n Lãng (Phú Thọ) thờ Hồ Ðề.
7. Xuân Nương, Trưởng Quản Quân Cơ: Khởi nghĩa ở Tam Nông
(Phú Thọ), được Trưng Vương phong là Ðông Cung công chúa chức Nhập
nội trưởng quẩn quân cơ nội các. Hiện có đền thờ ở Chương Nha (Tam
Nơng), Phú Thọ.


8. Nàng Quỳnh - Nàng Quế - Tiên Phong Phó Tướng: Khởi nghĩa ở
Châu Ðại Man (Tuyên Quang) được Trưng Vương phong làm Tiên phong
phó tướng. Hiện ở Tuyên Quang cịn có miếu thờ hai vị nữ anh hùng.
9. Ðàm Ngọc Nga - Tiền Ðại Tả Tướng: Khởi nghĩa ở Thanh Thủy,
Thanh Sơn - Phú Thọ. Ðược Trưng Vương phong làm Nguyệt Ðiện Tế Thế
công chúa giữ chức Tiền đạo tả tướng quân.
10. Thiều Hoa - Tiên Phong Hữu Tướng: Khởi nghĩa ở Tam Thanh Phú Thọ. Ðược Trưng Vương phong là Ðông Cung công chúa giữ chức Tiên
phong hữu tướng. Hiện ở xã Hiền Quan, Tam Nông, Phú Thọ có miếu thờ.

11. Quách A - Tiên Phong Tả Tướng: Khởi nghĩa ở Bạch Hạc, Phú
Thọ. Ðược Trưng Vương phong là Khâu Ni công chúa giữ chức Tả tướng
tiên phong. Hiện có đền thờ ở trang Nhật Chiêu (Phú Thọ).
12. Vĩnh Hoa - Nội Thị Tướng Quân: Khởi nghĩa ở Tiên Nha (Vĩnh
Phúc). Ðược trưng Vương phong là Vĩnh Hoa cơng chúa giữ chúc Nội thị
tướng qn. Ðình Nghênh Tiên, xã Nguyệt Ðức, huyện Yên Lạc Vĩnh Phúc
thờ Vĩnh Hoa.


13. Lê Ngọc Trinh - Ðại Tướng: Khởi nghĩa ở Lũng Ngòi, Vĩnh
Tường, Vĩnh Phúc. Ðược Trưng Vương phong là Ngọc Phượng cơng chúa
giữ chức Ðại tướng qn. Hiện có miếu thờ ở Vĩnh Tường, Vĩnh Phúc.
14. Lê Thị Lan - Tướng Quân: Khởi nghĩa ở Ðường Lâm - Sơn Tây.
Ðược Trưng Vương phong là Nữ tướng quân. Hiện ở Hạ Hịa, Phú Thọ có
miếu thờ.
15. Phật Nguyệt - Tả Tướng Thủy Quân: Khởi nghĩa ở Thanh Ba, Phú
Thọ. Ðược Trưng Vương phong làm Phật Nguyệt công chúa giữ chức Thao
Giang thượng Tả tướng thủy quân.
16. Phương Dung - Nữ Tướng: Khởi nghĩa ở Lang Tài (Bắc Ninh).
Ðược Trưng Vương phong là Phương Dung công chúa giữ chức Nữ tướng
quân.
17. Trần Nang - Trưởng Lĩnh Trung Quân: Khởi nghĩa ở Thượng
Hồng (Hải Dương). Ðược Trưng Vương phong là Hồng cơng chúa giữ
chức Trưởng lĩnh trung quân. Hiện ở Yên Lãng, Phú Thọ có đền thờ.
18. Nàng Quốc - Trung Dũng Ðại Tướng Quân: Khởi nghĩa ở Gia
Lâm, Hà Nội. Ðược Trưng Vương phong làTrung Dũng đại tướng quân.
Hiện ở Hoàng Xá, Kiêu Kỵ, Gia Lâm thờ Nàng Quốc.


19. Tam Nương - Tả Ðạo Tướng Quân: Ba chị em Ðạm Nương, Hồng

Nương và Thanh Nương khởi nghĩa ở Quất Lưu, Bình Xuyên, Vĩnh Phúc.
Trưng Vương phong Ðạm Nương làm Tả đạo tướng quân, Hồng Nương và
Thanh Nương làm phó tướng. Ðình Quất Lưu, Vĩnh Phúc thờ Tam Nương.
20. Quý Lan - Nội Thị Tướng Quân: Khởi nghĩa ở Lũng Ðộng, Chí
Linh (Hải Dương). Ðược Trưng Vương phong là An Bình cơng chúa giữ
chức Nội thị tướng qn. Hiện ở Liu sơn, Lập Thạch, Vĩnh Phúc có đền thờ.

===============
Hơm nay ôn lại trang sử oai hùng của Hai Bà Trưng, chúng ta không
khỏi tự hào về một dân tộc hơn bốn ngàn năm đấu tranh để tồn tại mà chúng
ta còn tri ân các bà mẹ Việt. Truyền thống Âu Cơ đã bền bỉ chịu đựng, cần
cù nhẫn nại nuôi dưỡng các thế hệ anh hùng. Ðể khỏi phụ lịng và cơng ơn
của tiền nhân, chúng ta đừng để vật chất cám dỗ, hãy chuẩn bị tâm tư và
nhân cách để đứng lên làm tròn nhiệm vụ lịch sử giao phó. Chúng ta đừng
địi hỏi đất nước làm gì cho chúng ta mà hãy tâm niệm rằng chúng ta đã làm
gì cho đất nước. Mỗi người chúng ta chỉ cần một bàn tay nhỏ bé đủ đẩy quả


núi ù lì chắn bước tiến của dân tộc sang bên để đem lại hạnh phúc an vui cho
mọi người cịn hơn nhìn q khứ trong tiếc nuối.
Ðể kết luận, xin ghi lại lời tuyên bố dõng dạc của bà Triệu Thị Trinh
(Bà Triệu Ẩu) cách đây hơn 1700 năm:
"Tôi muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp luồng sóng dữ, chém cá tràng kình
ở bể Ðơng, qt sạch bờ cõi để cứu dân ra khỏi nơi đắm đuối chứ không
thèm bắt chước người đời cúi đầu cong lưng để làm tỳ thiếp người ta."