Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Y tế công cộng: Kiến thức, thái độ, thực hành về mất cân bằng giới tính khi sinh và một số yếu tố liên quan tại tỉnh Ninh Bình năm 2018

1
TV N
Hi n t ng nam hoá trong dân s Châu Á l n đ u tiên đ c bi t đ n
thông qua s gia t ng t s gi i tính trong các qu n th tr em. Khi
xem xét dân s Châu Á m t cách t ng th t s gi i tính tr em
t ng lên trong n a th k tr l i đây, th ng x y ra các qu c gia
th c hi n chính sách h n ch sinh đ , gia đình ít con (1-2 con) nh
Trung Qu c, Hàn Qu c, n
và m t s n c Trung Á nh
Azecbaizan, Acmênia… Theo d báo c a Qu dân s Liên hi p qu c,
n u ti p t c t ng nh v y các n m ti p theo s tác đ ng n ng n đ n
th h nam thanh niên đ c sinh ra sau n m 2005 vì khi b c vào đ
tu i l p gia đình vào nh ng n m 2030 thì nhóm nam gi i này s d
th a so v i ph n cùng l a tu i 10% [30]. N u khơng có can thi p
hi u qu đ gi m tình tr ng m t cân b ng gi i tính khi sinh thì sau 20
n m n a Vi t Nam s có 4,3 tri u thanh niên ít có c h i l y đ c v
trong n c. Dù làm t t can thi p đ gi m m t cân b ng gi i tính khi
sinh thì con s đó c ng cịn t i 2,3 tri u [30]. Hi n nay, t nh Ninh
Bình c ng khơng n m ngồi th c tr ng chung đó, t s gi i tính khi
sinh trong th i gian g n đây đang có xu h ng t ng cao: T s gi i
tính khi sinh n m 2005 là 106 đ n n m 2007 là 114, n m 2009 là 116
và n m 2016 là 113,3. Tình tr ng này đang di n ra h u h t các đ a
ph ng trong t nh. V i xu h ng này n u không có gi i pháp can
thi p k p th i thì trong t ng lai g n m t cân b ng gi i tính khi sinh
c a Ninh Bình s ngày càng t ng, làm nh h ng đ n nhi u m t c a
đ i s ng xã h i. Chính vì v y chúng tơi th c hi n đ tài nghiên c u
“Ki n th c, thái đ , th c hành v m t cân b ng gi i tính khi sinh
và m t s y u t liên quan t i t nh Ninh Bình n m 2018” v i 2
m c tiêu:
1. Mô t th c tr ng ki n th c, thái đ , th c hành v m t cân b ng
gi i tính khi sinh c a ph n 15 - 49 tu i t i t nh Ninh Bình, n m

2018.
2. Phân tích m t s y u t liên quan đ n ki n th c, thái đ , th c hành
v m t cân b ng gi i tính khi sinh c a đ i t ng nghiên c u.


2
Ch ng 1
T NG QUAN TÀI LI U
1.1. M t s khái ni m liên quan
1.1.1. Gi i và bình đ ng gi i
Gi i: Ch đ c đi m vai trò c a nam và n trong t t c các m i quan
h xã h i. Gi i ch nh ng đ c đi m mà nam và n (v m t xã h i) có
đ c do quá trình h c h i t gia đình, nhà tr ng và giao ti p xã h i
ch không ph i sinh ra đư có.
Bình đ ng gi i: Là vi c nam, n có v trí, vai trị ngang nhau, đ c
t o đi u ki n và c h i phát huy n ng l c c a chính mình cho s phát
tri n c a c ng đ ng, c a gia đình và th h ng nh nhau v thành
qu c a s phát tri n đó [20].
1.1.2. T s gi i tính khi sinh và m t cân b ng gi i tính khi sinh
T s gi i tính khi sinh: Là s tr em trai đ c sinh ra còn s ng trên
100 em gái đ c sinh ra còn s ng trong m t kho ng th i gian xác
đ nh, th ng là m t n m t i m t qu c gia, m t vùng hay m t t nh.
Bình th ng, t s này th ng dao đ ng t 103 - 107.
M t cân b ng gi i tính khi sinh: Là s tr em trai đ c sinh ra cịn
s ng khơng trong gi i h n bình th ng so v i 100 em gái đ c sinh
ra còn s ng trong m t kho ng th i gian xác đ nh, th ng là m t n m
t i m t qu c gia, m t vùng hay m t t nh. Theo quy c nhân kh u
h c, khi t s gi i tính khi sinh c a m t qu c gia, m t vùng ho c m t
t nh/thành ph th p h n 103 và cao h n 107 tr lên là có MCBGTKS.
1.2. Các quy đ nh liên quan đ n m t cân b ng gi i tính khi sinh

- T i i u 40, kho n 7, m c b c a Lu t bình đ ng gi i đư quy đ nh:
“L a ch n gi i tính thai nhi d i m i hình th c ho c xúi gi c, ép
bu c ng i khác phá thai vì gi i tính c a thai nhi” là hành vi vi ph m
pháp lu t trong l nh v c y t .
- M c 2 i u 7 Pháp l nh Dân s [29] n m 2003 quy đ nh: nghiêm
c m các hành vi l a ch n gi i tính thai nhi d i m i hình th c.
- M c 5 i u 7 Pháp l nh Dân s [29] quy đ nh: nghiêm c m các
hành vi tuyên truy n, ph bi n ho c đ a ra nh ng n i dung thông tin


3
có n i dung trái v i chính sách dân s , truy n th ng đ o đ c t t đ p
c a dân t c, có nh h ng x u đ n công tác dân s và đ i s ng xã h i.
- i u 10 Ngh đ nh 104/2003/N - CP ngày 16/9/2003 c a Chính
ph quy đ nh chi ti t và h ng d n thi hành m t s đi u c a Pháp
l nh Dân s : nghiêm c m các hành vi l a ch n gi i tính thai nhi, bao
g m:
+ Tuyên truy n, ph bi n ph ng pháp t o gi i tính thai nhi d i các
hình th c: T ch c nói chuy n, vi t, d ch, nhân b n các lo i sách, báo,
tài li u, tranh nh, ghi hình, ghi âm, tàng tr , l u truy n tài li u,
ph ng ti n và các hình th c tuyên truy n, ph bi n khác v ph ng
pháp t o gi i tính thai nhi.
+ Ch n đốn đ l a ch n gi i tính thai nhi b ng các bi n pháp: xác
đ nh qua tri u ch ng, b t m ch, xét nghi m máu, gen, n c i, t bào,
siêu âm.
+ Lo i b thai nhi vì lý do l a ch n gi i tính b ng các bi n pháp phá
thai, cung c p, s d ng các lo i hóa ch t, thu c, các bi n pháp khác.
1.3. Th c tr ng t s gi i tính khi sinh trên th gi i và Vi t Nam
Th c tr ng t s gi i tính khi sinh trên th gi i:
Trên th gi i, TSGTKS g n nh n đ nh t n m 1950 đ n n m 2005

m c (105 - 106) và khơng có s chênh l ch nhi u các châu l c.
Tuy nhiên trong nh ng th p k cu i c a th k XX. Theo t ng k t
c a Qu dân s Liên hi p qu c (UNFPA) m t s n c TSGTKS đư
có d u hi u t ng cao, châu Á là n i có s m t cân b ng gi i tính khi
sinh cao nh t trên th gi i trong đó Trung Qu c và n
là 2 qu c
gia đ ng đ u v s m t cân b ng này. Tính đ n n m 2005 đư có 12
n c và vùng lãnh th x y ra tình tr ng MCBGTKS (TSGTKS cao
trên 107) [31].
Th c tr ng t s gi i tính khi sinh t i Vi t Nam
TSGTKS c a Vi t Nam đ c bi t đ n t T ng đi u tra dân s n m
1989 và đ c th hi n rõ nét t T ng đi u tra dân s và nhà n m
1999 và thông qua các cu c i u tra bi n đ ng dân s 01/4 hàng n m.
Theo k t qu T ng đi u tra dân s và nhà 1999, TSGTKS c a n m


4
1999 là 107, t ng nh so v i n m 1998 (105), tuy nhiên con s này
v n n m m c chu n c a qu c t . Nh ng x́t theo v̀ng, t s này
cao nh t t i ng B ng Sông C u Long (113), ti p đ n là ông Nam
b (109) và Tây B c (108), ba v̀ng này chi m t i 40% dân s c
n c [19]. Theo k t qu i u tra bi n đ ng dân s - KHHG trong
các n m 2006, 2007 và 2008 thì TSGTKS c a c n c t ng d n t
109,8 n m 2006 lên 111,6 n m 2007 và 112,1 n m 2008. S li u t
cu c T ng đi u tra dân s và nhà
n m 2009, hi n t ng
MCBGTKS n c ta đư tr thành m t v n đ xã h i th c s l n. T
s gi i tính c a nhóm tu i t 0 - 5 tu i là 111,5. Theo báo cáo công
tác dân s - KHHG giai đo n 2011 - 2015, c n c có đ n 55
t nh/TP có TSGTKS cao h n gi i h n bình th ng…

1.4. M t s y u t liên quan đ n t s gi i tính khi sinh
Nguyên nhân m t cân b ng gi i tính khi sinh Vi t Nam:
+ Nhóm nguyên nhân c b n: v n hố truy n th ng
+ Nhóm ngun nhân ph tr : chu n m c xã h i
+ Nhóm nguyên nhân tr c ti p: L m d ng nh ng ti n b khoa h c
công ngh
H l y do m t cân b ng gi i tính khi sinh gây ra: M t cân b ng gi i
tính khi sinh s d n đ n tình tr ng s nam nhi u h n đáng k so v i
s n
đ tu i tr ng thành, đ c bi t trong đ tu i k t hôn và sinh
đ . i u này s gây ra nh ng tác đ ng x u đ i v i gia đình và xư h i,
đ c bi t là đ i v i ng i v .
Ch ng II.
IT
NG VÀ PH
NG PHÁP NGHIÊN C U
2.1. i t ng, đ a đi m vƠ th i gian nghiên c u
2.1.1. i t ng nghiên c u
Ph n trong đ tu i sinh đ t 15 - 49 tu i có ch ng (đ i t ng là
nh ng ng i m i sinh con t n m 2013 đ n th i đi m đi u tra n m
2018)
Tiêu chu n l a ch n: Ph n trong đ tu i sinh đ t 15 - 49 tu i có
ch ng (m i sinh con t n m 2013 đ n th i đi m đi u tra n m 2018),


5
có h kh u th ng trú, th ng xuyên s ng, sinh ho t t i 5 huy n/TP
nghiên c u. i t ng đ ng ý tham gia vào nghiên c u.
Tiêu chu n lo i tr : Bao g m nh ng ng i khơng bình th ng v
tâm th n, s c kh e (câm, đi c, m̀, li t) và nh ng ng i không

th ng xuyên c trú t i đ a bàn nghiên c u
2.1.2. a đi m vƠ th i gian nghiên c u: Nghiên c u tháng 5 đ n
tháng 9 n m 2018 t i 5 huy n/TP trên t ng s 8 huy n/TP c a t nh
Ninh Bình g m: Thành ph Ninh Bình, huy n Hoa L , huy n Gia
Vi n, huy n Nho Quan (huy n mi n núi), huy n Kim S n (huy n
mi n bi n).
2.2. Ph ng pháp nghiên c u
2.2.1. Thi t k nghiên c u: là nghiên c u mơ t c t ngang có phân tích.
2.2.2. C m u vƠ cách ch n m u
C m u: áp d ng cơng th c tính c m u nghiên c u mô t .
n = Z 2 (1−

/ 2)



p.(1 − p )
d2

n: C m u nghiên c u
Z (1- /2) h s gi i h n tin c y, ng v i kho ng tin c y 95% ( = 0,05)
p=0,752: t l ph n 15-49 tu i, sinh con trong 24 tháng tr c đi u
tra có bi t gi i tính thai nhi tr c khi sinh 75,2% (K t qu i u tra
bi n đ ng dân s - KHHG 1/4/ 2010) [19]. d = Sai s mong mu n
( c tính d = 0,032) ➔ Thay vào cơng th c ta có c m u n~700
Ph ng pháp ch n m u: ch n m u t ng
+ Ch n huy n: Ch n ch đích: Mi n núi: Huy n Nho Quan và huy n
Gia Vi n. Mi n bi n: Huy n Kim S n. V̀ng đ ng b ng: Thành ph
Ninh Bình và huy n Hoa L .
+ Ch n xư: m i huy n/TP ch n ng u nhiên 7 xư/ph ng/th tr n

+ Ch n h gia đình: m i xư/ph ng/th tr n ch n 20 h gia đình đ
đi u tra: Trong danh sách t ng h p ti n hành ch n ng u nhiên đ n h
gia đình theo ph ng pháp c ng li n c ng cho đ n khi đ s l ng
m u nghiên c u.


6
2.2.3. Ph ng pháp thu th p thông tin
B câu h i ph ng v n đ ph ng v n thông tin chung, ki n th c, th c
hành c a đ i t ng nghiên c u.
2.3. Bi n s vƠ ch s nghiên c u: Bi n s , ch s theo 2 m c tiêu
nghiên c u.
2.4. Phân tích và x lý s li u
Nh p li u b ng ph n m m Epi Data 3.1. S li u đ c làm s ch và mã
hóa tr c khi phân tích. Phân tích s li u b ng ph n m m SPSS 20.0
2.5. o đ c nghiên c u
Nghiên c u đ c H i đ ng o đ c Tr ng i h c Th ng Long thông
qua. Nghiên c u đ c s đ ng ý c a lưnh đ o đ a ph ng, Trung tâm
Dân s - k ho ch hố gia đình t nh Ninh Bình.
2.6. H n ch nghiên c u
T n m 2011, trên đ a bàn t nh Ninh Bình đư tri n khai
án “Ki m
sốt m t cân b ng gi i tính khi sinh”. n nay đư tri n khai t i 145 xư,
ph ng th tr n v i m c đích t ng c ng công tác tuyên truy n đ nâng
cao ki n th c c a ng i dân v h u qu c a MCBGTKS. Vì v y trong
cu c nghiên c u này s có nhi u ng i đư có nh ng hi u bi t nh t đ nh
v v n đ MCBGTKS, do v y trong cu c ph ng v n h tr l i c g ng
đ t ra mình có ki n th c đúng v v n đ này nên nh h ng nhi u đ n
các câu tr l i liên quan đ n th c hành l a ch n gi i tính thai nhi. Bên
c nh đó cịn h n ch đó là khơng gian và th i gian ph ng v n. Không

gian ph ng v n ch y u t i h gia đình nên khơng gian cu c ph ng v n
b nh h ng b i nh ng ng i trong gia đình. V th i gian, đ i t ng
tham gia cu c ph ng v n ch y u là nh ng đ i t ng trong đ tu i lao
đ ng và là lao đ ng chính c a gia đình nên khi đi u tra viên đ n nhà h
th ng v ng nhà vì v y các cu c ph ng v n ph i tranh th vào bu i tr a
nên h n ch v m t th i gian đ khai thác các thông tin.


7
Ch ng III. K T QU NGHIÊN C U
3.1. Th c tr ng ki n th c, thái đ , th c hƠnh v m t cơn b ng
gi i tính khi sinh c a ph n 15 - 49 tu i t i t nh Ninh Bình, n m
2018
51,1

T l %

35,9

13

1 con

≥ 3 con

2 con

Bi u đ 3. 1. S con hi n có c a đ i t ng nghiên c u
Bi u đ 3.1. cho th y đ i t ng nghiên c u hi n có 02 con chi m
51,1%. đ i t ng có 01 con chi m 35,9% và có t 3 con tr lên

chi m 13,0%.

47,0%
53,0%

Trai

Gái

Bi u đ 3. 2. Gi i tính con sinh ra l n g n đơy nh t (n=700)
K t qu cho th y đ i t ng nghiên c u sinh con g n đây nh t ch
y u là con trai chi m 53%, con gái chi m 47%.
▪ Ki n th c v v n đ m t cơn b ng gi i tính khi sinh
B ng 3. 1. Nghe nói v “M t cân b ng gi i tính khi sinh” (n=700)
Nghe nói v MCBGTKS
S l ng
T l (%)
ư nghe nói
623
89,0
Ch a t ng nghe bao gi
77
11,0
Chung
700
700
Ph n l n đ i t ng đư t ng nghe nói v MCBGTKS là 89,0%.


8

B ng 3. 2. Bi t v d ch v ch n đốn, l a ch n gi i tính thai nhi
t i đ a ph ng (n=700)
Bi t các d ch v hi n có t i đ a ph ng S l ng T l (%)
Siêu âm đ phát hi n gi i tính thai nhi
631
90,1
Phá thai
331
47,3
T v n sinh con theo ý mu n
18
2,6
D ch v ph bi n các ph ng pháp sinh
14
2,0
con theo ý mu n
Khác
57
8,1
D ch v siêu âm ch n đoán gi i tính tr c sinh t i đ a ph ng chi m
t l cao 90,1%, d ch v phá thai 47,3%. t v n sinh con theo con ý
mu n và ph n pháp sinh con theo ý mu n 2-2,6%.
B ng 3. 3. Bi t cách sinh con theo ý mu n (n=700)
Bi t cách sinh con theo ý mu n
S l ng
T l (%)
Có
57
8,1
Khơng

643
91,9
Chung
700
100
ơi t ng bi t cách sinh con theo ý mu n chi m 8,1%, ph n l n đ i
t ng ch a bi t cách sinh con theo ý mu n 91,9%.
B ng 3. 4. Ki n th c v h u qu c a tình tr ng m t cân b ng gi i
tính khi sinh (n=700)
Ki n th c
S l ng
T l (%)
Có
489
69,9
Khơng
211
30,1
Chung
700
100
Ph n l n đ i t ng có ki n th c v h u qu c a tình tr ng
MCBGTKS 69,9%.
▪ Thái đ v v n đ m t cơn b ng gi i tính khi sinh
▪ Th c hƠnh v v n đ m t cơn b ng gi i tính khi sinh
▪
3.2. M t s y u t liên quan đ n ki n th c, thái đ vƠ th c hƠnh
v v n đ m t cơn b ng gi i tính khi sinh
- M t s y u t liên quan đ n ki n th c v m t cân b ng gi i tính
khi sinh

9
B ng 3. 5. M i liên quan gi a trình đ h c v n, tu i c a
đ i t ng v i ki n th c t ng nghe nói đ n “M t cân b ng
gi i tính khi sinh”
Nghe nói đ n v n
ư t ng Ch a t ng
OR (95%CI)
p
đ MCBGTKS
(n=623)
(n=77)
c đi m
SL %
SL %
Trình đ h c v n
T THPT tr lên
500 89,0 62 11,0
0,98
0,96
(0,50-1,82)
D i THPT
123 89,1 15 10,9
Nhóm tu i
≤ 29 tu i
303 86,3 48 13,7
1
30 – 39 tu i
243 90,3 26

9,7
1,48 (0,87-2,56) 0,13
40 – 49 tu i
77 96,3 3
3,7
4,07 (1,25-20,9) 0,01
T l đư t ng nghe nói đ n v n đ MCBGTKS đ i t ng
40-49 tu i cao g p 4,07 l n so v i nhóm đ i t ng d i 29 tu i
(95%CI: 1,25-20,90), m i liên quan có ý ngh a th ng kê v i p<0,05.
Khơng có m i liên quan gi a trình đ h c v n c a đ i t ng
v i vi c nghe nói đ n v n đ MCBGTKS.
B ng 3. 6. M i liên quan gi a trình đ h c v n, tu i c a đ i t ng
v i ki n th c đúng v h u qu c a tình tr ng m t cân
b ng gi i tính khi sinh
Bi t v h u
Có
Khơng
OR (95%CI)
p
qu
(n=489)
(n=211)
c đi m
SL
%
SL %
Trình đ h c v n
>THPT tr lên 402 71,5 160 28,5
1,47
0,06

(0,97-1,21)
D i THPT
87 63,0 51 37,0
Nhóm tu i
≤ 29 tu i
246 70,1 105 29,9
1
30 – 39 tu i
183 68,0 86 32,0
0,91 (0,64-1,3)
0,58
40 – 49 tu i
60 75,0 20 25,0 1,28 (0,72-2,36) 0,38
Không có s liên quan gi a trình đ h c v n, nhóm tu i c a
đ i t ng v i vi c có ki n th c đúng v h u qu c a tình tr ng m t
cân b ng gi i tính khi sinh.


10
B ng 3. 7. M i liên quan gi a trình đ h c v n, tu i c a đ i
ng v i ki n th c v các quy đ nh liên quan đ n vi c nghiêm
c m l a ch n gi i tính thai nhi
Bi t các quy
Có
Khơng
OR (95%CI)
p
đ nh liên
(n=230)
(n=470)

quan SL
%
SL
%
c đi m
Trình đ h c v n
>THPT
195
34,7 367 65,3
1,56
0,04
(1,01-2,46)
D i THPT
35
25,4 103 74,6
Nhóm tu i
≤ 29 tu i
101
28,8 250 71,2
1
30 – 39 tu i
107
39,8 162 60,2 1,63 (1,15-2,32) <0,01
40 – 49 tu i
22
27,5
58
72,5 0,94 (0,52-1,66) 0,82
T l đ i t ng bi t các quy đ nh liên quan đ n vi c nghiêm
c m l a ch n gi i tính thai nhi cao h n: đ i t ng có trình đ h c

v n t THPT tr lên OR=1,56 (95%CI: 1,10-2,46). nhóm 30-39 tu i
OR=1,63 (95%CI:1,15-2,32) (so v i nhóm d i 29 tu i). m i liên
quan có ý ngh a th ng kê v i p<0,05.
- M t s y u t liên quan đ n th c hành v m t cân b ng gi i
tính khi sinh
B ng 3. 8. M i liên quan gi a tu i c a ng i ph n v i ý đ nh
mu n có thêm con
Ý đ nh có
Có
Khơng
OR (95%CI)
p
thêm con
(n=274)
(n=426)
c đi m
SL
%
SL
%
Nhóm tu i
≤ 29 tu i
180
51,3 171 48,7 6,6 (3,31-14,26) <0,01
30 – 39 tu i
83
30,9 186 69,1 2,80 (1,38-6,16) <0,01
40 – 49 tu i
11
13,8

69
86,2
1
Tu i c a ng i ph n có m i liên quan v i ý đ nh mu n có
thêm con, tu i càng tr t l mu n có thêm con càng cao: nhóm d i
29 tu i OR=6,60 (95%CI: 3,31-14,26). nhóm 30-39 tu i OR=2,80
(95%CI: 1,38-6,16) so v i nhóm trên 40 tu i. m i liên quan có ý
ngh a th ng kê v i p<0,05.
t


11
B ng 3. 9. M i liên quan gi a trình đ h c v n, tu i c a đ i
t ng và vi c áp d ng ph ng pháp l a ch n gi i tính
Áp d ng
Có
Khơng
OR (95%CI)
p
c đi m
(n=56)
(n=644)
SL
%
SL
%
Trình đ h c v n
D i THPT
18
13,0 120

87,0
2,07
0,01
(1,07-3,86)
>THPT
38
6,8
524
93,2
Nhóm tu i
≤ 29 tu i
41
11,7 310 88,3 2,51 (0,87-9,94) 0,08
30 – 39 tu i
11
4,1
258 95,9 0,81 (0,23-3,59) 0,72
40 – 49 tu i
4
5,0
76 95,0
1
T l áp d ng ph ng pháp l a ch n gi i tính thai nhi đ i
t ng có trình đ h c v n d i THPT cao g p 2,07 l n (95%CI:
1,07-3,86) so v i nhóm có trình đ h c v n THPT tr lên. m i liên
quan có ý ngh a th ng kê v i p<0,05.
Khơng có m i liên quan gi a trình nhóm tu i c a đ i t ng
v i vi c áp d ng ph ng pháp l a ch n gi i tính thai nhi.
B ng 3. 10. M i liên quan gi a quan ni m có con trai đ nói dõi
tơng đ ng v i vi c ch n đốn tr c sinh

Ch n đốn
Có
Khơng
OR (95%CI)
p
gi i tính
(n=677)
(n=23)
tr c sinh
SL
%
SL
%
c đi m
Quan ni m có con trai đ n i dõi tơng đ ng
Có
214
95,5
10
4,5
0,61
0,23
(0,24-1,56)
Khơng
463
97,3
13
2,7
Phong t c t p qn t i đ a ph ng v vi c ph i sinh con trai
Có

125 96,9
4
3,1
0,93
0,90
(0,23-2,87)
Khơng
552
96,7
19
3,3
i u ki n kinh t khá gi
Có
185
96,9
4
3,1
1,79
0,29
(0,58-7,31)
Khơng
492
96,3
19
3,7
Khơng có m i liên quan gi a quan ni m có con trai đ nói dõi tơng
đ ng. phong t c t p quán t i đ a ph ng. đi u ki n kinh t gia đình
khá gi v i vi c ph i sinh con trai v i vi c ch n đoán tr c sinh.

12
Ch ng IV. BÀN LU N
4.1. Th c tr ng ki n th c, thái đ , th c hƠnh c a đ i t ng
nghiên c u v v n đ m t cơn b ng gi i tính khi sinh
Ki n th c v v n đ m t cân b ng gi i tính khi sinh
Dân s và phát tri n là m t b ph n quan tr ng c a chi n l c phát
tri n đ t n c, là m t trong nh ng v n đ kinh t - xư h i hàng đ u
c a n c ta, là m t y u t c b n đ nâng cao ch t l ng cu c s ng
c a t ng ng i t ng gia đình và c a tồn xư h i. M t cân b ng gi i
tính khi sinh đang là m t v n đ nóng b ng c a n c ta hi n nay.
ây là m t trong nh ng v n đ đ c quan tâm, u tiên trong công tác
dân s - KHHG trong m y n m tr l i đây. T nh Ninh Bình là m t
trong nhi u t nh thành trong c n c đ c tri n khai đ án “Ki m
soát m t cân b ng gi i tính khi sinh” theo Quy t đ nh 468/Q -TTg
c a Th t ng Chính ph ngày 23/3/2016 v vi c phê duy t đ án
Ki m soát m t cân b ng gi i tính khi sinh giai đo n 2016 - 2025.
Tr c đây là tri n khai ho t đ ng đ án "Can thi p gi m thi u m t
cân b ng gi i tính khi sinh", ho t đ ng đ c u tiên chính là cơng tác
tun truy n, cung c p ki n th c cho ng i dân nh m nâng cao ki n
th c v các v n đ MCBGTKS.
Ph n l n đ i t ng đ c h i cho r ng các thông tin v dân s KHHG đ c chuy n t i qua các ph ng ti n thông tin đ i chúng
ho c qua các hình th c khác có n i dung ph̀ h p và bình th ng. i
t ng đánh giá v ch ng trình dân s - KHHG là ph̀ h p nhóm I
là 94 ng i chi m t l 33,6%, nhóm II có 77 ng i chi m t l 55%
và nhóm III có 108 ng i chi m t l 38,6%.
i t ng đánh giá v
ch ng trình dân s - KHHG là bình th ng nhóm I là 148 ng i
chi m t l 52,8%, nhóm II có 51 ng i chi m t l 36,4% và nhóm
III có 132 ng i chi m t l 47,1%.
i t ng đánh giá v ch ng

trình dân s - KHHG là r t ph̀ h p nhóm I là 36 ng i chi m t
l 12,9%, nhóm II có 6 ng i chi m t l 4,3% và nhóm III có 4 ng i
chi m t l 1,4%.
Ngu n cung c p các thông tin v dân s - KHHG c ng r t phong
phúc, đa d ng, tuy nhiên ngu n cung c p thông tin v dân s -


13
KHHG nhi u nh t là t các cu c nói chuy n chuyên đ t i các đ a
bàn chi m 49,3%. Internet là 45% và t cán b dân s chi m 43,6%,
ti p đ n là các bu i h p chi m 35,3%. loa truy n thanh xã là 27,7%.
truy n hình là 26,7%...C ng tác viên dân s là nh ng ng i có tinh
th n trách nhi m, có uy tín trong c ng đ ng v i vai trò là ng i theo
dõi công tác dân s t i đ a bàn, là nh ng tuyên truy n, v n đ ng đ i
t ng th c hi n công tác dân s - KHHG . V i tinh th n “đ n t ng
nhà, rà t ng ngõ” h đư mang đ n ki n th c thông tin v dân s KHHG cho t ng đ i t ng, t ng gia đình. Bên c nh đó, hàng n m,
cơng tác truy n thông c a ngành dân s đư ph i h p v i các c quan
thông t n báo chí đ xây d ng các chuyên trang, chuyên m c đ ng t i
các thông tin ki n th c, ho t đ ng liên qua c a công tác dân s KHHG đ phát trên các ph ng ti n truy n thông đ i chúng t t nh
đ n c s . T i các xư, ban dân s xư ph i h p v i đài truy n thanh xư
hàng tháng có các tin bài v các v n đ , ki n th c, n i dung c a công
tác dân s đ phát trên h th ng loa truy n thanh 3 c p. Bên c nh đó
các bu i h p thơn xóm c ng đư l ng n i dung dân s vào đ cung c p
đ n m i đ i t ng. ho t đ ng truy n thông giáo d c v dân s KHHG là s ph i h p ch t ch gi a các ban ngành đoàn th , s
quan tâm vào cu c c a các c p y đ ng, chính quy n đ c bi t là công
tác truy n thông đ i chúng qua đài, báo chí, phim nh..., đây là nh ng
lo i hình truy n thơng r t h u ích và có hi u qu . Các ph ng ti n
thơng tin đ i chúng ngày nay đóng vai trò h t s c quan tr ng trong
vi c truy n t i thông tin cung c p ki n th c v dân s - KHHG t i
m i t ng l p nhân dân t i c ng đ ng. Bên c nh đó vi c cung c p ki n

th c cho lưnh đ o đ ng, chính quy n và các ch c s c tơn giáo, ng i
có uy tín trong c ng đ ng c ng đ c ngành dân s đ c bi t quan tâm.
H là nh ng ng i có nh h ng r t l n trong c ng đ ng, thông qua
vi c cung c p ki n th c và nâng cao ki n th c cho nhóm đ i t ng
này s giúp cho cơng tác truy n thông v n đ ng c a cơng tác dân s
nói chung và v n đ m t cân b ng gi i tính khi sinh s thu n l i.
M c d̀ ngu n cung c p thơng tin có r t nhi u nh ng v n có đ n 11%
s đ i t ng đ c h i ch a t ng nghe v v n đ MCBGTKS. Có 89%
s đ i t ng đư t ng nghe nói v MCBGTKS. Trong đó nhóm I
chi m t l 88,9%, nhóm II chi m t l 90,0% và nhóm III chi m t l
88,6%. đ i t ng ch a t ng nghe nói v MCBGTKS nhóm I chi m


14
t l 11,1%, nhóm II chi m t l 10,0% và nhóm III chi m t l
11,4%.
K t qu nghiên c u cho th y khi đ c h i v các d ch v ch n đoán
l a ch n gi i tính thai nhi t i đ a ph ng thì ch y u m i ng i bi t
v d ch v siêu âm chi m t l 90,1%, ti p đ n là d ch v phá thai
chi m 47,2%. i u này ch ng t d ch v siêu âm ch n đoán gi i tính
thai nhi r t phát tri n, bao ph đ c nhi u n i và đ c nhi u ng i
bi t đ n. Vi c ti p c n các d ch v này đ c ng i dân đánh giá là d
ti p c n chi m 89,8%, ch có 11,2% cho r ng khơng d dàng ti p c n.
H u qu c a MCBGTKS s r t n ng n n u nh không ki m soát k p
th i. S gia t ng TSGTKS s nh h ng n ng n t i c u trúc gi i tính
c a dân s c n c. Nh ng tác đ ng c a nó s nh h ng t i các b́
trai đ c sinh ra sau n m 2006 và b c vào đ tu i l p gia đình vào
th p k 30 c a th k 21: Nhóm nam gi i này s d th a so v i ph
n c̀ng l a tu i. n n m 2035, d báo m c d th a nam gi i tr ng
thành s chi m 10% t ng s nam gi i và th m chí cịn cao h n n u

TSGTKS khơng tr l i m c sinh h c bình th ng trong hai th p k
n a. Tác đ ng chính c a hi n t ng MCBGTKS s liên quan t i quá
trình hình thành và c u trúc gia đình, đ c bi t là h th ng hôn nhân.
Nam gi i tr tu i s b d th a so v i t l n gi i đang gi m d n
trong c̀ng m t th h , k t qu là h có th ph i đ i m t v i nh ng
khó kh n nghiêm tr ng khi tìm ki m b n đ i. Trì hoưn hơn nhân trong
nam gi i ho c t l s ng đ c thân là nh ng kh n ng có th x y ra .
T l nam gi i s ng đ c thân s không th duy trì đ c gia đình ph
h truy n th ng. M t trong nh ng v n đ đ c đ c p nhi u là “s c ́p
hơn nhân”. nh ng n i ít ph n s không đ cô dâu cho các ch r ,
đây đ c coi là v n đ nghiêm tr ng đư x y ra Trung Qu c, n
và ngay c Vi t Nam và s nh h ng đ n các qu c gia khác khi l a
ch n gi i tính v n ti p t c và t s gi i tính khi sinh duy trì m c
cao. Trong nh ng xư h i mà vi c k t hôn và sinh con là đi u hi n
nhiên và là g c r quan tr ng đ xác đ nh v th xư h i. Thi u c h i
k t hôn s đ y nam gi i vào th y u, đ c bi t nh ng ng i đàn ông
nghèo, h c v n th p và s ng nông thôn. Các chuyên gia đư ch ra có
s liên quan gi a t ng t s gi i tính v i b o l c xư h i và cho r ng
vi c t ng s l ng ng i đàn ông nghèo và ch a k t hơn có th d n
đ n t ng t i ph m và b t n xư h i.


15
Qua nghiên c u cho th y có 489 đ i t ng tr l i bi t v h u qu
c a tình tr ng MCBGTKS chi m t l 69,9%. nhóm I là 72,5%.
nhóm II là 72,9. Nhóm III là 65,7. Có 211 đ i t ng tr l i khơng bi t
chi m t l 30,1%. nhóm I là 27,5%. nhóm II là 27,1%. nhóm III
là 34,3%. B ng 3.15. Cho th y đ i t ng bi t nhi u đ n h u qu c a
MCBGTKS s làm nh h ng đ n các em nam khi đ n đ tu i k t
hơn, nhóm I là 59,6%, nhóm II là 55% và nhóm III là 35,2%. đ i

t ng bi t đ n h u qu là làm t ng s b t n xư h i nhóm I là
13,6%, nhóm II là 37,1% và nhóm III là 19,9%. ti p đ n là các h u
qu khác nh nh h ng t i s phát tri n b n v ng c a kinh t gia
đình. nh h ng t i s c kh e c a ng i ph n . s gây ra s ng c
đưi ph n và tr em gái.
Thái đ v v n đ m t cân b ng gi i tính khi sinh
Có đ n 39,1% s đ i t ng đ c h i mu n sinh thêm con, ch y u
nhóm d i 29 tu i. trong đó nhóm I chi m t l 41,4%, nhóm II chi m
t l 30,7% và nhóm III chi m t l 41,1%.
i t ng nghiên c u
khơng có ý đ nh sinh thêm con chi m t l 60,9 % trong đó nhóm I
chi m t l 58,6%, nhóm II chi m t l 69,3% và nhóm III chi m t
l 58,9%. đ i t ng mu n sinh thêm con là do mu n có đơng con:
Nhóm I chi m 27,6%. nhóm II chi m 53,4%. nhóm III chi m 65,2%
và có 37,8% là mu n có con gái và 19,1% là mu n có con trai. B i vì
t l các c p v ch ng trong nghiên c u h u h t đư có con trai và t l
con trai chi m cao ngay t l n sinh th nh t.
V i mong mu n có đơng con và con theo ý mu n nên 8,9% các c p
v ch ng - đ i t ng nghiên c u có ý đ nh phá thai khi có thai khơng
mong mu n nhóm I,II,II là ( 4,3%, 12,8% , 11,4% ) s khác bi t
gi a nhóm I, nhóm III v i nhóm II có ý ngh a th ng kê v i p < 0,005.
đ i t ng khơng có ý đ nh phá thai khi có thai khơng mong mu n
nhóm I chi m t l 95,7%, nhóm II chi m t l 87,2% và nhóm III
chi m t l 88,6%, s khác bi t gi a nhóm I, nhóm III v i nhóm II có
ý ngh a th ng kê v i p < 0,005.
i t ng nghiên c u tr l i lý do khơng phá thai khi có thai khơng
mong mu n cho r ng s vi c phá thai nh h ng đ n s c kho
nhóm I là 57,4%, nhóm II là 70,5%, nhóm III là 64,5%. Lý do là con
đ u lịng nhóm I là 9,3% , nhóm II là 19,7%, nhóm III là 37,1 và lý do
v m t tơn giáo nhóm I chi m t l 25,0%, nhóm II chi m 9,0%, nhóm

III chi m 1,2%. Lý do khác nhóm I là 7,8%, nhóm II là 3,3%, nhóm


16
III là 3,2. Nh v y, đ phòng tránh vi c có thai ngồi ý mu n c n ph i
s d ng các bi n pháp tránh thai an toàn, h p lý đ ng th i ti p t c đ y
m nh công tác tuyên truy n giáo d c v dân s , s c kh e sinh s n và
k ho ch hóa gia đình nh m cung c p nh ng thông tin h u ích cho
m i ng i nh t là ph n 15- 49 tu i đ tránh phá thai gây nhi u h u
qu x u.
đánh giá quan đi m c a đ i t ng nghiên c u v m t gia đình
h nh phúc g m nh ng y u t nào, chúng tôi đư d̀ng b câu h i có
nhi u ph ng án tr l i. i t ng đánh giá v tiêu chu n c a m t gia
đình h nh phúc t p trung ph n l n vào 3 n i dung là có đ 2 con đ có
đi u ki n ch m sóc, giáo d c l n l t các nhóm I. II. III là ( 38,9%.
48,6%. 75,7%). con cái ch m ngoan h c gi i ( 22,9%. 57,9%. 80,7%).
kinh t d d t (36,4%. 35,7%. 35,0%). các thành viên quan tâm đ n
nhau (12,1%. 15,7%. 29,3%).Gia đình là t bào c a xư h i, gia đình có
h nh phúc, b n v ng thì xư h i m i phát tri n đ c. B i v y vi c
tuyên truy n bình đ ng gi i trong m i gia đình hi n nay là vi c h t
s c quan tr ng trong đó c n có s đ ng thu n, quan tâm vào cu c c a
các c p y đ ng, chính quy n và c a chính ng i dân t i c ng đ ng.
h n ch tình tr ng MCBGTKS hi n nay, chúng ta c n t p trung
vào m t s đi m tr ng tâm nh thay đ i quan ni m v vai trò c a con
trai và con gái.
cao giá tr b́ gái, đ y m nh tuyên truy n và th c
hi n lu t bình đ ng gi i, lu t hơn nhân và gia đình... c i thi n h th ng
an sinh xư h i nh chính sách b o hi m cho ng i cao tu i, xây d ng
các trung tâm ch m sóc ng i cao tu i... ki m soát các d ch v y t có
th b l m d ng cho vi c l a ch n gi i tính thai nhi. C n có ch tài

ph̀ h p, cam k t c a các c s làm d ch v ... tuyên truy n sâu r ng
v nguyên nhân, h u qu c a tình tr ng MCBGTKS.
Th c hành v v n đ m t cân b ng gi i tính khi sinh
Mong mu n có đ a con theo gi i tính mong mu n khơng ph i là m t
đi u m i m . M t lo t nh ng ph ng pháp đ c nhi u đ i t ng tham
gia nghiên c u đ a ra nh : s d ng thu c dân t c, ch đ dinh d ng,
đi xem bói…Tuy nhiên ngày nay nh ng ph ng pháp “truy n th ng”
đ sinh con theo gi i tính mong mu n đư đ c áp d ng c̀ng v i s
phát tri n c a ngành y nh : n u các c p v ch ng quan h tình d c
ngay sau khi tr ng r ng, xác su t có con trai s cao h n. ho c thay đ i
môi tr ng âm đ o đ có th làm t ng kh n ng th thai là con trai.
i u này khi n nhi u c p v ch ng s d ng que th tr ng và siêu âm


17
đ xác đ nh th i đi m r ng tr ng m t cách chính xác. ho c n nh ng
món n đ c cho là giúp thay đ i môi tr ng âm đ o theo ý
mu n…Bên c nh đó cơng ngh siêu âm v i kh n ng phát hi n gi i
tính thai nhi xu t hi n đúng vào th i đi m m c sinh gi m m nh nh ng
con trai v n ti p t c đ c mong đ i, th m chí cịn đ c khao khát
mưnh li t h n khi các c p v ch ng ch p nh n quy mơ gia đình nh .
Siêu âm xác đ nh gi i tính thai nhi đư giúp các gia đình th c hi n hành
vi sinh đ c a mình nh m sinh b ng đ c con trai. Nhu c u đ c bi t
gi i tính thai nhi tr c sinh c a khách hàng nh dich v c a máy siêu
âm đư t o áp l c l n đ i v i nh ng ng i cung c p d ch v . i kèm
v i xu h ng t nhân hóa ngày càng m nh là s c nh tranh gay g t
gi a các c s y t , nh t là các c s y t t nhân. K t qu là các c s
y t bu c ph i đ u t ngày càng nhi u cho ph ng ti n khám ch a
b nh. Trong m i quan h cung – c u nh v y, xu h ng th ng m i
hóa d ch v siêu âm là không tránh kh i.

Theo đi u tra cho th y đ i t ng bi t cách sinh con theo ý mu n
chi m t l 8,1% trong đó nhóm I chi m t l 11,1%, nhóm II chi m
t l 7,1% và nhóm III chi m t l 5,7%. đ i t ng không bi t cách
sinh con theo ý mu n chi m t l 91,9% trong đó nhóm I chi m t l
88,9%, nhóm II chi m t l 92,9% và nhóm III chi m t l 94,3%. Có
đ n 96,7% đ i t ng khi mang thai đ u bi t tr c gi i tính c a thai
nhi. Hi n nay t l chung c a toàn qu c là 80%.
sinh con theo ý
mu n thì ph ng pháp mà đ i t ng nghiên c u áp d ng đó là tính
th i đi m quan h v ch ng nhóm I chi m t l 81,3%, nhóm II là
100% và nhóm III chi m t l 100%. b ng cách th c hi n ch đ n
nhóm I khơng ai th c hi n. nhóm II chi m t l 66,7% và nhóm III
chi m t l 33,3%. u ng thu c nam – b c: nhóm I là 18,8%. nhóm II
là 50% và nhóm III là khơng ai áp d ng. Khơng có ai th c hi n vi c
l c tinh tr̀ng và th tinh nhân t o c 3 nhóm nghiên c u.
K t qu trên đư cho th y vi c th c hi n Ngh đ nh 104/N -CP/2006,
Ngh đ nh 176/2003/N -CP và các quy đ nh c a B Y t v vi c
nghiêm c m các d ch v xác đ nh gi i tính thai nhi và n o phá thai vì
m c đích l a ch n gi i tính thai nhi ch ng t ít hi u qu h n mong
đ i. Lý do chính c a tình tr ng này là do thi u các bi n pháp đ giám
sát và các ch tài đ x lý các vi ph m, vi c ki m soát khu v c y t t
nhân còn y u, nhi u cán b y t còn ch a ki n th c đ y đ v t m
quan tr ng c a vi c m t cân b ng gi i tính khi sinh.


18
Các đ i t ng bi t đ c cách đ áp d ng ph ng pháp sinh
con theo ý mu n ch y u là qua đ c sách báo tài li u 64,9%. qua trao
đ i là 42,1% và qua ph ng ti n truy n thông đ i chúng là 40,4%.
Trong th i đ i công ngh thơng tin phát tri n, vi c tìm ki m thông tin

qua m ng và qua sách báo tài li u r t thu n ti n. Bên c nh đó vi c
giám sát, ki m tra qu n lý n i dung c a các n ph m, c s in n tài
li u ch a th c hi n t t, nên các thông tin, n ph m liên quan đ n vi c
l a ch n gi i tính khi sinh r t ph bi n và d tìm. C̀ng v i đó các
phịng khám, các c s y t t nhân ngày càng nhi u đư t o đi u ki n
cho vi c ch m sóc s c kh e nhân dân thu n l i h n trong đó cơng tác
t v n đi u tr c ng phát tri n không ng ng và vi c t v n cho khách
hàng làm sao đ sinh ra đ a con mong mu n c ng là vi c làm th ng
xuyên t i các c s này.
K t qu trên cho th y vi c đa d ng hóa các ph ng pháp mà đ i
t ng áp d ng nh m đ t đ c gi i tính c a đ a con theo mong mu n.
M c d̀ đư có nh ng quy đ nh rõ ràng trong vi c nghiêm c m l a ch n
gi i tính thai nhi d i m i hình th c nh ng vi c y bác s và khách
hàng có s đ ng thu n v i nhau trong vi c giám đ nh v gi i tính c a
thai nhi là đi u khơng th tránh kh i và r t khó ki m soát.
4.3. M t s y u t liên quan đ n ki n th c, thái đ , th c hƠnh c a
đ i t ng nghiên c u v v n đ m t cơn b ng gi i tính khi sinh
T i Vi t Nam nói chung, t nh Ninh Bình nói riêng áp l c đ i v i ph
n ph i có con trai v n còn t n t i và ph bi n m t s v̀ng. Có đ n
31,0% đ i t ng tham gia nghiên c u cho r ng có áp l c ph i sinh
con trai trong l n sinh g n đây. C ng trong nghiên c u đ i t ng cho
r ng y u t làm MCBGTKS ch y u là do quan ni m đ “có n p có
t ” chi m 52,4% trong đó nhóm I là 30,4%, nhóm II là 60,0% và
nhóm III là 70,7%. ph i có con trai đ n i dõi tông đ ng, th cúng
t tiên là 31,7%, t i nhóm I, II, III l n l t là 47,8%. 28,6% và
17,1%. do các y u t khác nh chính sách đ ít con, có con trai đ
ch m sóc ni d ng khi già y u, phong t c t p quán t i đ a ph ng,
áp l c t gia đình, dịng h , c ng đ ng, đi u ki n kinh t gia đình khá
gi , đ “có n p có t ” c ng chi m t l t 18,1% đ n 31,9%, bên
c nh đó cịn có nh ng lý do khác là đ d phịng trong tr ng h p có

2 ng i con trai n u có v n đ x y ra thì v n cịn 1 ng i. Chính vì
th vi c các gia đình l a ch n gi i tính thai nhi là khơng th tránh
kh i, v n còn 8% đ i t ng đ c h i có áp d ng các ph ng pháp


19
l a ch n gi i tính thai nhi l n sinh g n đây nh t trong đó ph n l n
là l a ch n tính th i đi m quan h v ch ng và th c hi n ch đ n,
có đ n 98,2% thai ph bi t tr c gi i tính thai nhi b ng ph ng pháp
siêu âm (B ng 3.22). S phát tri n không ng ng c a khoa h c trong
đó có ngành Y và đ c bi t là d ch v siêu âm ngày càng phát tri n,
s n có, d ti p c n là đi u ki n thu n l i đ các bà m bi t đ c s
phát tri n thai nhi c ng nh ki m soát các d t t trong quá trình mang
thai nh ng c ng là ph ng ti n giúp cho các c p v ch ng bi t tr c
gi i tính thai nhi là trai hay gái đang r t ph bi n.
M t ph n nguyên nhân c a vi c l a ch n gi i tính thai nhi t i
t nh Ninh Bình là do vi c th c hi n chính sách dân s - KHHG hi n
nay ch a có nh ng ch tài x lý đ m nh, v n đ m t cân b ng gi i
tính khi sinh đư đ c tri n khai nh ng ch a đ c đ u t đúng m c,
ng i dân t i c ng đ ng tuy đư đ c nghe, đ c t v n nh ng v n
cịn ch a hi u ho c c tình khơng hi u nh m đ t m c đích ( sinh
thêm con trai) nên k t qu đ t đ c v n còn th p. Theo đi u tra c a
UNFPA trong “S a thích con trai Vi t Nam c mu n thâm
c n và công ngh tiên ti n ” đư ch ra r ng: Chu n m c quy mơ gia
đình nh đ c ch p nh n r ng rưi trong dân c , c c u gi i lý t ng
c a gia đình nh ng đ c mô t l i không gi ng v i “gia đình ki u
m u” đ c tuyên truy n b i nhà n c. Theo quan đi m c a c ng
đ ng h l i r t quan tâm đ n gi i tính c a đ a con. H u h t các c p
v ch ng, đi u đ c bi t quan tr ng là có ít nh t m t đ a con trai.
“Gia đình ki u m u” mà h mô t ph i bao g m m t đ a con trai và

m t đ a con gái. lý t ng nh t là sinh đ a con trai đ u lịng. B i vì
nh v y m i áp l c và s không ch c ch n s không bao vây cu c
s ng c a h n u đ a con đ u lòng là gái. Khi đ c h i các y u t nào
tác đ ng đ n t s gi i tính khi sinh, có đ n 52,4% cho r ng đ "có
n p có t ". 31,7% đ i t ng đ c h i cho r ng do quan ni m có con
trai đ n i dõi tơng đ ng và duy trì nịi gi ng. Ta th y thu t ng
“dịng dõi” ho c “dịng gi ng” gia đình ph n ánh vai trị ch đ o c a
đàn ơng trong ch đ thân t c này. Thông qua “gi ng” mà “dịng dõi”
gia đình đ c ti p n i t t tiên đ n con cháu đ i sau. Ng i con trai
là s k t n i các cá nhân c a th h tr c và th h sau đ tr thành
m t c ng đ ng đơng đúc c a gia đình, dịng h . S t n t i c a ng i
con trai trong gia đình ch là m t m t xích trong m t chu i chung,
ng i con trai ph i t ng nh t tiên mình, ph i th cúng t tiên và


20
ph i ti p n i dòng t c b ng cách sinh đ c ít nh t m t đ a con trai
đ đ m b o r ng có ng i s đ m nhi m các ngh a v c a anh ta
trong t ng lai. ó là nh ng quan ni m đư in đ m vào tâm th c
nh ng ng i dân Vi t Nam t x a đ n nay, đ c bi t t nh Ninh Bình
là m t t nh thu c đ ng b ng sông H ng nh h ng b i t t ng Nho
giáo đ m ńt, t t ng đó v n t n t i và nh h ng đ n vi c l a ch n
gi i tính thai nhi.
31,9% cho r ng là do áp l c t gia đình, dịng h và c ng đ ng. Áp
l c t gia đình và c ng đ ng c ng là m t y u t quy t đ nh đ n vi c
mu n sinh con trai c a các c p v ch ng. Áp l c t phía gia đình
th ng đ t lên vai nh ng ng i ph n . Giá tr c a ng i ph n ph
thu c vào đ a con mà ch ta sinh ra và gi i tính c a đ a con là ch
báo c a s thành cơng. N u khơng có con trai thì h có nguy c m t
ch ng cao h n. Còn đ i v i áp l c c ng đ ng thì nam gi i l i là đ i

t ng chính. Áp l c này th ng d ng châm ch c hay nh ng nh n
x́t làm gi m giá tr , hay làm ng i nghe c m th y b xúc ph m và
m t m t tr c ng i khác. Có câu thành ng “B v ph i đ m” đ
ch gi u nh ng ng i ch có con gái, hay trong các d p c bàn c a
dòng h nh ng ng i ch có con gái th ng b trêu đ̀a là ph i ng i
mâm d i d̀ng v i các thành viên có c p b c th p h n trong gia
đình. i u này gây áp l c khi n ng i đàn ông ph i làm m i cách đ
có con trai.
Bên c nh đó m t trong nh ng y u t nh h ng đ n quan
ni m sinh con trai hay con gái đó là vi c ch m sóc cha m khi v già.
Theo k t qu đi u tra c a T ng đi u tra dân s và nhà thì s ng i
đ tu i 60 tr lên s ng chung v i con cháu chi m t l l n. Ph
bi n là tr ng h p các cha m già s ng v i con trai. V i nh ng ng i
già ng i con trai vơ c̀ng quan tr ng. B i vì trong m t xư h i ngu n
an sinh c a c a ng i già ch y u đ n t gia đình và ph thu c vào
con cái do đó n u khơng có con trai, t ng lai c a cha m khi v già
có th r t b p bênh. Theo quan đi m c a các b c cha m trách nhi m
c a ng i con trai và con dâu không ch vi c h tr kinh t mà cịn
c ch m sóc và tr các chi phí ch m sóc s c kho khi cha m già và
m y u. Vì con gái sau khi k t hôn ph i s ng bên gia đình bên ch ng
nên khơng th ch m sóc cha m đ c. ây là do mơ hình c trú bên
n i/nhà ch ng nh h ng.


21
Nh ng y u t nh h ng trên ph̀ h p v i đi u tra c a
Guilmoto 2009, có 3 đi u ki n nh h ng đ n vi c l a ch n gi i tính
khi sinh: i u ki n th nh t và là đi u ki n tiên quy t là tâm lý a
thích con trai trong xư h i. i u này gi i thích t i sao các b c cha m
m c d̀ trong m i hoàn c nh khác nhau đ u mong mu n con trai.

i u ki n th 2, đó là s s n có c a các d ch v y t hi n đ i, c n
thi t cho vi c xác đ nh và l a ch n gi i tính. i u ki n th ba, liên
quan đ n m c sinh th p, sinh ít con có ngh a là kh n ng khơng có
con trai s t ng lên.
M i liên quan gi a đ tu i và trình đ h c v n c a các bà m liên
quan đ n ki n th c, thái đ , th c hành v v n đ MCBGTK.
M i liên quan gi a trình đ h c v n c a ng i ph n v i t ng nghe
nói đ n MCBGTKS, liên quan đ n vi c bi t v h u qu c a tình tr ng
tr em trai nhi u h n tr em gái, liên quan đ n vi c bi t v các quy
đ nh liên quan đ n vi c nghiêm c m l a ch n gi i tính thai nhi, liên
quan đ n vi c mu n có thêm con, liên quan đ n vi c áp d ng ph ng
pháp l a ch n gi i tính thai nhi. Y u t trình đ h c v n c a ng i
m có liên quan đ n vi c bi t v các quy đ nh liên quan đ n vi c
nghiêm c m l a ch n gi i tính thai nhi nh Lu t Bình đ ng gi i.
Pháp l nh Dân s . Ngh đ nh 104/N -CP/2006 và Ngh đ nh
176/2013/N -CP. Các v n b n này đ u có đi u kho n đ c p đ n
vi c nghiêm c m l a ch n gi i tính thai nhi. M i liên quan này có ý
ngh a th ng kê v i p<0,005. Bên c nh đó trình đ h c v n c a bà m
còn liên quan đ n vi c áp d ng các ph ng pháp l a ch n gi i tính
thai nhi. Hi n nay vi c tuyên truy n sinh con theo ý mu n đ c
truy n bá r ng rưi đ c bi t qua các sách báo tài li u, qua các ph ng
ti n truy n thông đ c bi t là trên Internet. Vi c ki m soát các tài li u
đ ng t i thông tin giúp cho ng i dân bi t cách sinh con theo ý mu n
ch a đ c ki m soát ch t ch . Nên hàng n m ngành y t ph i h p
v i các c quan liên quan t ch c các đ t thanh tra, ki m tra các c
s in n, xu t b n và l u hành các n ph m có n i dung l a ch n gi i
tính thai nhi. Qua các đ t ki m tra đó đư phát hi n r t nhi u đ u sách
có n i dung tuyên truy n vi c sinh con theo ý mu n. Hi n nay trên
trang m ng xư h i, r t nhi u các tài kho n facebook th c hi n vi c
tuyên truy n vi c sinh con theo ý mu n b ng các bài thu c dân gian.

Có m i liên quan gi a trình đ h c v n c a ng i m có liên quan
đ n vi c áp d ng các bi n pháp sinh con theo ý mu n v i p<0,05.


22
Còn đ i v i các v n đ nh t ng nghe nói đ n MCBGTKS, bi t v
h u qu c a tình tr ng tr em trai nhi u h n tr em gái, liên quan đ n
vi c mu n có thêm con c a ph n trong các nhóm trình đ h c v n
khơng có s khác bi t. Nhìn chung h có ki n th c, thái đ nh nhau
M i liên quan gi a tu i c a ng i ph n v i t ng nghe nói đ n
MCBGTKS, hi u bi t v h u qu c a tình tr ng tr em trai nhi u h n
tr em gái, bi t v các quy đ nh liên quan đ n vi c nghiêm c m l a
ch n gi i tính thai nhi và vi c áp d ng ph ng pháp l a ch n gi i
tính thai nhi. Trong nhóm các nhóm tu i thì chúng ta th y qua phân
tích y u t v tu i khơng có s liên quan đ n vi c ti p nh n các ki n
th c v v n đ MCBGTKS nh đư t ng nghe nói đ n MCBGTKS,
hay h l y c a v n đ MCBGTKS n u chúng ta không làm t t công
tác ki m soát t c đ gia t ng gi i tính khi sinh, hay các quy đ nh liên
quan đ n vi c nghiêm c m l a ch n gi i tính thai. Trong các nhóm
tu i khác nhau h đ u bi t v các v n đ này nh nhau khơng có s
khác bi t nhi u. Còn đ i v i v n đ v nhu c u sinh con và liên quan
đ n vi c áp d ng các ph ng pháp l a ch n gi i tính thai nhi thì có
s khác bi t gi a các nhóm tu i v i p< 0,05. C th , trong nhóm tu i
20 - 29 tu i, h có nhu c u sinh thêm con cao h n h n so v i các
nhóm tu i khác nh tu i 40 - 49 tu i hay 30 - 39 tu i, b i vì trên th c
t hi n nay ng i ph n thu c nhóm tu i 20 - 29 tu i là nhóm tu i
m i sinh 01 con nên nhu c u sinh thêm con c a h là ph̀ h p. Cịn
đ i v i nhóm tu i 30 - 39 tu i và 40 - 49 tu i thì h u h t nhóm này
đư có đ s con mong mu n, nh t là đ i v i nhóm tu i 40 - 49 tu i.
Vi c áp d ng các ph ng pháp l a ch n gi i tính thai nhi

c ng có s khác bi t gi a các nhóm tu i.
i v i hành vi này, thì
nhóm tu i 20 - 29 tu i th c hi n cao h n so v i các nhóm tu i khác
và có ý ngh a th ng kê v i p< 0,05.
K T LU N
1. Ki n th c, thái đ , th c hành v m t cân b ng gi i tính khi sinh
c a ph n 15 - 49 tu i t i t nh Ninh Bình, n m 2018
- Ki n th c v m t cân b ng gi i tính khi sinh khá t t: ph n l n
(89,%) đ i t ng t ng nghe nói v m t cân b ng gi i tính khi sinh.
g n 70% đ i t ng có ki n th c đúng v h u qu c a tình tr ng m t
cân b ng gi i tính khi sinh (54,6% cho bi t m t cân b ng gi i tính
nh h ng đ n các em nam khi đ n đ tu i k t hôn, 24,0% nh


23
h ng đ n làm t ng s b t n c a xư h i). 8,1% đ i t ng bi t cách
sinh con theo ý mu n. T l đ i t ng có ki n th c v quy đ nh liên
quan đ n vi n nghiêm c m l a ch n gi i tính khi sinh cao: 74,8%
bi t v lu t bình đ ng gi i, 57,8% bi t v pháp l nh dân s .
- Thái đ v m t cân b ng gi i tính khi sinh: ph n l n đ i t ng có
quan ni m v gia đình h nh phúc khá t t (trên 50% cho r ng gia đình
h nh phúc là có đ 2 con có đ đi u ki n ch m sóc giáo d c. con cái
ch m ngoan h c gi i). Quan ni m v các y u t nh h ng đ n m t
cân b ng gi i tính ph bi n là gia đình có n p có t 52,4%. quan
ni m tr ng nam khinh n 36,5%. áp l c t dòng h c ng đ ng
31,9%.
- Th c hành v m t cân b ng gi i tính khi sinh: 39,1% có ý đ nh
thêm con. lý do ph bi n mu n có thêm con là mu n đơng con
47,4%. ch a có con trai/gái. V n cịn 8,9% có ý đ nh phá thai v i lý
do ph bi n là v k ho ch 61,3%, gi i tính thai nhi khơng nh mong

mu n 22,6%. lý do khơng có ý đ nh phá thai là do s nh h ng t i
s c kho 62,7%. a s đ i t ng ch n đoán thai nhi b ng ph ng
pháp siêu âm 98,3%. 31,0% ch u áp l c sinh con trai
2. M t s y u t liên quan đ n ki n th c, thái đ , th c hành v m t
cân b ng gi i tính khi sinh
T l đư t ng nghe nói đ n v n đ m t cân b ng gi i tính cao h n
đ i t ng 40-49 tu i so v i nhóm d i 29 tu i (OR=4,07. 95%CI:
1,25-20,90),
T l đ i t ng bi t các quy đ nh liên quan đ n vi c nghiêm c m l a
ch n gi i tính thai nhi cao h n: đ i t ng có trình đ h c v n t
THPT tr lên OR=1,56 (95%CI: 1,10-2,46). nhóm 30-39 tu i
OR=1,63 (95%CI:1,15-2,32) (so v i nhóm d i 29 tu i).
Tu i c a ng i ph n có m i liên quan v i ý đ nh mu n có thêm
con, tu i càng tr t l mu n có thêm con càng cao. T l áp d ng
ph ng pháp l a ch n gi i tính thai nhi đ i t ng có trình đ h c
v n d i THPT cao h n (OR=2,07 l n (95%CI: 1,07-3,86).


24
KHUY N NGH
Tri n khai m nh m và đ ng b các ho t đ ng truy n thông, trong đó
đ c bi t chú tr ng t i truy n thông tr c ti p thông qua m ng l i cán
b chuyên trách và c ng tác viên dân s
c s b ng cách ti p c n
và thông đi p ph̀ h p v i t ng nhóm đ i t ng nh m nâng cao ki n
th c, thái đ và th c hành c a toàn xư h i, nh ng ng i đ ng đ u các
dòng h , nh ng ng i cung c p d ch v liên quan t i l a ch n gi i
tính thai nhi và đ c bi t là các c p v ch ng v h l y c a tình tr ng
MCBGTKS đ có ki n th c, thái đ và th c hành ph̀ h p.
Th c hi n giáo d c v gi i, bình đ ng gi i trong, ngồi nhà tr ng

ph thông, tr ng trung c p... v i n i dung và hình th c thích h p
v i t ng c p h c đ gi i tr th y đ c h l y c a tình tr ng
MCBGTKS. Cung c p ki n th c, k n ng th c hành bình đ ng gi i,
đ nh hình các giá tr bình đ ng gi i cho th h tr .