Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Y tế công cộng: Thực trạng sử dụng dịch vụ y học cổ truyền của người dân tại Trạm y tế phường 9, Quận 8, thành phố Hồ Chí Minh năm 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG

DƯ NGỌC LONG

THỰC TRẠNG SỬ DỤNG
DỊCH VỤ Y HỌC CỔ TRUYỀN
CỦA NGƯỜI DÂN TẠI TRẠM Y TẾ PHƯỜNG 9,
QUẬN 8, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
NĂM 2019

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y TẾ CÔNG CỘNG

HÀ NỘI – 2019


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
KHOA: KHOA HỌC SỨC KHỎE
BỘ MÔN: Y TẾ CÔNG CỘNG

DƯ NGỌC LONG

THỰC TRẠNG SỬ DỤNG
DỊCH VỤ Y HỌC CỔ TRUYỀN
CỦA NGƯỜI DÂN TẠI TRẠM Y TẾ PHƯỜNG 9,
QUẬN 8, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
NĂM 2019
Chun ngành: Y TẾ CƠNG CỘNG
Mã số: 8 72 07 01
LUẬN VĂN THẠC SĨ Y TẾ CÔNG CỘNG

HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
GS-TS NGUYỄN VĂN TẬP

HÀ NỘI – 2019


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin được gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban Giám Hiệu, phòng đào
tạo sau Đại học cùng tồn thể các Thầy, Cơ giáo Trường Đại học Thăng
Long, Khoa Sức khỏe, Bộ môn Y tế công cộng: đã giảng dạy, trang bị kiến
thức, đạo đức nghề nghiệp, phương pháp nghiên cứu và tư duy khoa học, tạo
điều kiện cho chúng tơi trong suốt q trình học tập.
Tơi xin bày tỏ lịng kính trọng, chân thành biết ơn sâu sắc tới PGS.TS
Nguyễn Văn Tập người Thầy đầy nhiệt huyết và tận tụy đã giúp đỡ, hướng
dẫn tôi từ suốt quá trình xác định vấn đề nghiên cứu, xây dựng đề cương cũng
như trong tồn bộ q trình nghiên cứu, hồn thành luận văn .
Tơi xin được cám ơn Bệnh viện đa khoa Nam Anh – tỉnh Bình Dương,
Ban lãnh đạo Trạm Y tế phường 9 quận 8 Thành phố Hồ Chí Minh, các anh
chị em đồng nghiệp tại tổ Y học cổ truyền đã quan tâm giúp đỡ, nhiệt tình
cộng tác, và tạo mọi điều kiện thuận lợi để tơi hồn thành cơng tác nghiên
cứu.
Xin được cảm ơn các bạn bè đồng khóa, những người đã ln cùng tơi
chia sẻ kinh nghiệm học tập, động viên, khuyến khích giúp đỡ tơi vượt qua
khó khăn, được học tập cùng các bạn đối với tôi thực sự là một niềm vui.
Tơi xin được bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đối với Cha Mẹ tơi, những
người thân trong gia đình tôi, những người luôn lặng lẽ dõi theo từng bước đi
của tơi, ln có mặt đúng lúc mỗi khi tơi cần thiết. Lời cảm ơn chân thành và
đặc biệt nhất tơi xin được gửi tới gia đình nhỏ của tơi, người bạn đời và các
con của tôi, những người đã chịu nhiều khó khăn vất vả, đã hy sinh rất nhiều
cho tơi trong suốt q trình học tập, phấn đấu vừa qua.

Bình Dương, tháng 6 năm 2019
Tác giả luận văn
Dư Ngọc Long


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài luận văn này là cơng trình nghiên cứu của riêng
tơi, do chính bản thân tôi thực hiện, tất cả số liệu trong luận văn này là trung
thực, khách quan và chưa từng được cơng bố trong bất kỳ cơng trình nào
khác. Nếu có điều gì sai trái tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm.
Tác giả luận văn
Dư Ngọc Long


MỤC LỤC
Lời cảm ơn
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục bảng
Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt
ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................................... 1
Chương 1 TỔNG QUAN ................................................................................. 3
1.1 Khái niệm về y học cổ truyền .......................................................................... 3
1.2 Khái niệm về điều trị theo YHCT .................................................................... 3
1.2.1. Thuốc YHCT .............................................................................................. 3
1.2.2. Điều trị không dùng thuốc: ........................................................................ 5
1.3 Tầm quan trọng của YHCT trong chăm sóc sức khỏe (CSSK) nhân dân ...... 5
1.4 Y học cổ truyền ở một số nước trên thế giới ................................................... 7
1.5. Y học cổ truyền ở Việt Nam............................................................................. 9
1.6 Một số yếu tố ảnh hưởng động hoạt động KCB bằng YHCT hiện nay ở

Việt Nam ........................................................................................................ 13
1.6.1 Các yếu tố thuộc về chính sách, hệ thống tổ chức quản lý YHCT
trong CSSK cộng đồng ............................................................................ 13
1.6.2 Ảnh hưởng của nhân lực YHCT trong việc cung cấp các dịch vụ
KCB cho nhân dân ở Việt Nam............................................................... 14
1.6.3 Các yếu tố thuộc về cơ sở vật chất, trang thiết bị, vườn thuốc Nam,
truyền thông giáo dục sức khỏe............................................................... 14
1.7 Một số nghiên cứu về tình hình sử dụng y học cổ truyền .............................. 15
1.7.1 Một số nghiên cứu về tình hình sử dụng y học cổ truyền trên
thế giới ..................................................................................................... 15
1.7.2 Một số nghiên cứu về tình hình sử dụng y học cổ truyền tại
Việt Nam ................................................................................................. 17
1.8 Một số đặc điểm địa bàn nghiên cứu ............................................................. 19


Chương 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............. 21
2.1 Đối tượng, địa điểm, thời gian nghiên cứu ....................................................... 21
2.1.1 Đối tượng nghiên cứu ............................................................................... 21
2.1.2 Địa điểm nghiên cứu ................................................................................. 21
2.1.3 Thời gian nghiên cứu ................................................................................ 21
2.2 Phương pháp nghiên cứu: ................................................................................. 21
2.2.1 Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang có phân tích. .............................. 21
2.2.2 Cỡ mẫu nghiên cứu: .................................................................................. 21
2.2.3 Kỹ thuật chọn mẫu: ................................................................................... 22
2.3 Biến số, chỉ số nghiên cứu và tiêu chí đánh giá: .............................................. 23
2.3.1 Biến số và chỉ số nghiên cứu: ................................................................... 23
2.3.2 Tiêu chí đánh giá ....................................................................................... 30
2.4 Phương pháp thu thập thông tin........................................................................ 31
2.4.1. Công cụ thu thập thông tin ....................................................................... 31
2.4.2. Kỹ thuật thu thập thông tin ...................................................................... 31

2.5 Phân tích và xử lý số liệu.................................................................................. 32
2.6 Sai số và biện pháp hạn chế sai số .................................................................... 32
2.6.1 Sai số ......................................................................................................... 32
2.6.2 Biện pháp khống chế sai số ....................................................................... 32
2.7 Đạo đức trong nghiên cứu: ............................................................................... 32
2.8 Hạn chế của nghiên cứu.................................................................................... 33

Chương 3 KẾT QUẢ ..................................................................................... 34
3.1 Đặc tính dân số xã hội của đối tượng nghiên cứu ............................................ 34
3.2 Thực trạng sử dụng dịch vụ y học cổ truyền tại trạm y tế: ............................... 36
3.3 Một số yếu tố liên quan đến sử dụng dịch vụ YHCT của người dân ............... 40

BÀN LUẬN..................................................................................................... 47
4.1 Đặc điểm dân số xã hội của người dân trong vùng được nghiên cứu: ............. 47
4.2 Thực trạng sử dụng dịch vụ y học cổ truyền của người dân tại trạm y tế ....... 49
4.3 Một số yếu tố liên quan đến việc sử dụng dịch vụ Y học cổ truyền tại
trạm y tế............................................................................................................ 56


CHƯƠNG 5 KẾT LUẬN .............................................................................. 62
KHUYẾN NGHỊ ............................................................................................ 63
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 64
PHỤ LỤC 1
PHỤ LỤC 2


DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1: Tỷ lệ phần trăm các hoạt động YHCT tại trạm y tế xã ................... 13
Bảng 2.1. Biến số và chỉ số nghiên cứu: ......................................................... 23
Bảng 3.1. Đặc tính cá nhân của đối tượng nghiên cứu (n=347)...................... 34

Bảng 3.2. Đặc tính học vấn của đối tượng nghiên cứu (n=347) ..................... 35


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
TIẾNG VIỆT
CSSK

Chăm sóc sức khỏe

KCB

Khám chữa bệnh

TYT

Trạm Y tế

YHCT

Y học cổ truyền

YDHCT

Y Dược Học cổ truyền

YHHĐ

Y học hiện đại

TIẾNG ANH

CI

Confidence Interval (Khoảng tin cậy)

OR

Odd Ratio (Tỷ số số chênh)

WHO

World Health Organization (Tổ chức Y tế thế giới)


1

ĐẶT VẤN ĐỀ
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Y học cổ truyền hay còn gọi là Y
học dân tộc là toàn bộ kiến thức, kỹ năng, thực hành dựa trên nền tảng lý
luận, lòng tin và kinh nghiệm của mỗi khu vực, mỗi nền văn hóa khác nhau;
Được sử dụng để duy trì sức khỏe, cũng như phịng và chữa bệnh, cải thiện,
điều trị những rối loạn thể chất, tinh thần [46].
Ở nhiều quốc gia trên thế giới, kể cả những nước đang phát triển và phát
triển, tỷ lệ người dân sử dụng Y học cổ truyền (YHCT) để chăm sóc sức khỏe
ngày càng phổ biến, đem lại hiệu quả cao trong chăm sóc sức khỏe ban đầu
cho người dân [36].
Với đặc tính là sẵn có, dễ áp dụng và giá thành thấp, nên sử dụng YHCT
là phương pháp để trị bệnh rất thích hợp với mọi đối tượng, đặc biệt là những
người nghèo [47].
Việt Nam có truyền thống lâu đời về YHCT, Quyết định số 2166/QĐTTG của Thủ tướng Chính phủ: Về việc ban hành Kế hoạch hành động của
Chính phủ về phát triển Y, dược cổ truyền (YDCT) Việt Nam đến năm 2020 (

ký ngày 30 tháng 11 năm 2010). Theo đó Bộ Y tế đã đưa ra kế hoạch hành
động với mục tiêu: kế thừa, phát huy phát triển Y dược học cổ truyền
(YDHCT), kết hợp Y học hiện đại, xây dựng nền y học Việt Nam hiện đại
khoa học và đại chúng, phát triển ngành YDHCT như một ngành trọng tâm,
ngang tầm với khu vực để mang lại hiệu quả về kinh tế; đồng thời giới thiệu
nét văn hóa, hiện đại hóa và phát triển YDCT trong bảo vệ, chăm sóc và nâng
cao sức khỏe nhân dân, củng cố và phát triển tổ chức mạng lưới YDCT [30].
Ngày nay hệ thống y tế Việt Nam cũng như hệ thống khám chữa bệnh
bằng YHCT, kết hợp Y học cổ truyền với Y học hiện đại (YHHĐ) đã bao phủ
khắp từ Trung ương đến địa phương. Việc kết hợp YHCT và YHHĐ tại tuyến


2
cơ sở đã và đang được thực hiện, tuy nhiên số lượng bệnh nhân được khám
bệnh, chẩn đoán, điều trị bằng các phương pháp YHCT còn rất thấp [5],[ 8].
Tại tỉnh Vĩnh Phúc tỷ lệ khám chữa bệnh bằng YHCT kết hợp với
YHHĐ tại các bệnh viện đa khoa huyện năm 2009 đạt 4,2% thì đến năm 2011
chỉ đạt 3,4%; tỷ lệ khám chữa bệnh bằng YHCT, kết hợp YHCT với YHHĐ
tại trạm y tế tăng lên rất chậm, sau 5 năm chỉ tăng 0,7%.
Vì vậy, để đạt được những chỉ tiêu mà chiến lược Quốc gia đã đề ra, cần
có những nghiên cứu về tình hình và tỷ lệ sử dụng dịch vụ YHCT tại các
tuyến y tế cơ sở, đặc biệt là các tuyến cơ sở chăm sóc sức khỏe ban đầu như
trạm Y tế để từ đó tìm hiểu những lý do khiến người dân ít sử dụng dịch vụ
YHCT rồi đưa ra những kế hoạch, phương pháp cải cách giúp phát triển
YHCT một cách tốt hơn.
Đó cũng là lý do chúng tôi thực hiện nghiên cứu “Thực trạng sử dụng
dịch vụ Y học cổ truyền của người dân tại trạm Y tế phường 9, quận 8,
thành phố Hồ Chí Minh – năm 2019” với các mục tiêu cụ thể như sau:
1. Mô tả thực trạng sử dụng dịch vụ y học cổ truyền của người dân tại
trạm y tế phường 9, quận 8, thành phố Hồ Chí Minh năm 2019.

2. Phân tích một số yếu tố liên quan đến sử dụng dịch vụ y học cổ truyền
của đối tượng nghiên cứu.