Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Y tế công cộng: Thực trạng bệnh tăng huyết áp ở người cao tuổi tại xã Bắc Phong, huyện Cao Phong, Hòa Bình năm 2020 và một số yếu tố liên quan

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
---------------------------------------

BÙI XUÂN TIẾN

THỰC TRẠNG BỆNH TĂNG HUYẾT ÁP
Ở NGƯỜI CAO TUỔI TẠI XÃ BẮC PHONG,
HUYỆN CAO PHONG, HỊA BÌNH NĂM 2020
VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y TẾ CÔNG CỘNG

HÀ NỘI – NĂM 2020


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
KHOA: KHOA HỌC SỨC KHỎE
BỘ MÔN Y TẾ CÔNG CỘNG

BÙI XUÂN TIẾN

THỰC TRẠNG BỆNH TĂNG HUYẾT ÁP
Ở NGƯỜI CAO TUỔI TẠI XÃ BẮC PHONG,
HUYỆN CAO PHONG, HỊA BÌNH NĂM 2020
VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN

CHUYÊN NGÀNH: Y TẾ CÔNG CỘNG
MÃ SỐ: 8720701

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y TẾ CÔNG CỘNG
HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS Nguyễn Đức Sơn

Hà Nội – Năm 2020


i

LỜI CẢM ƠN
Để có thể hồn thành đề tài luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh, bên cạnh
sự nỗ lực cố gắng của bản thân cịn có sự hướng dẫn nhiệt tình của q Thầy Cơ,
cũng như sự động viên ủng hộ của gia đình và bạn bè trong suốt thời gian học tập
nghiên cứu và thực hiện luận văn thạc sĩ.
Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến Thầy TS. Nguyễn Đức Sơn và Thầy
PGS.TS Đào Xuân Vinh người đã hết lòng giúp đỡ và tạo mọi điều kiện tốt nhất
cho tơi hồn thành luận văn này. Xin chân thành bày tỏ lịng biết ơn đến tồn thể
quý thầy cô trong khoa Y tế công cộng và khoa sau đại học Đại học Thăng Long
đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu cũng như tạo mọi điều kiện thuận
lợi nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập nghiên cứu và cho đến khi thực hiện
đề tài luận văn.
Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến UBND xã Bắc Phong, Trung tâm Y
tế huyện Cao Phong đã không ngừng hỗ trợ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi
trong suốt thời gian nghiên cứu và thực hiện luận văn.
Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn đến gia đình, các anh chị và các bạn
đồng nghiệp đã hỗ trợ cho tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu
và thực hiện đề tài luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh.
Học viên thực hiện

Bùi Xuân Tiến

ii

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng
tôi. Các số liệu sử dụng phân tích trong luận án có nguồn gốc rõ ràng, đã công bố
theo đúng quy định. Các kết quả nghiên cứu trong luận án do tôi tự tìm hiểu, phân
tích một cách trung thực, khách quan và phù hợp với thực tiễn của Việt Nam. Các
kết quả này chưa từng được công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào khác.
Học viên thực hiện

Bùi Xuân Tiến


iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BKLN

Bệnh không lây nhiễm

BMI:

Body Mass Index (Chỉ số khối cơ thể)

ĐTĐ

Đái tháo đường

ĐV:

Động vật

HA:

Huyết áp

HAMT: Huyết áp mục tiêu
HATB:

Huyết áp trung bình

HATT:

Huyết áp tâm thu

HATTr: Huyết áp tâm trương
ISH:
NCD

International Society of Hypertension
(Hiệp hội tăng huyết áp quốc tế)
Non-communicable disease (Bệnh không lây nhiễm)

NMCT: Nhồi máu cơ tim
Quality-Adjusted Life-Year
QALY

(Số năm sống điều chỉnh theo bệnh tật)

TGMB: Thời gian mắc bệnh
THA:

Tăng huyết áp

THCS:

Trung học cơ sở

THPT:

Trung học phổ thông

TTYT:

Trung tâm Y tế

TYT:

Trạm y tế

WHO:

World Health Organization (Tổ chức y tế thế giới)

YTLQ

Yếu tố liên quan

YTNC:

Yếu tố nguy cơ


iv

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ ...................................................................................................... 1
Chương 1: TỔNG QUAN ................................................................................... 3
1.1. Một số định nghĩa và khái niệm.................................................................. 3
1.1.1. Huyết áp và Huyết áp động mạch ......................................................... 3
1.1.2. Tăng huyết áp ........................................................................................ 3
1.2. Thực trạng bệnh tăng huyết áp trên thế giới và tại Việt Nam .................. 14
1.2.1. Thực trạng tăng huyết áp trên thế giới ............................................... 14
1.2.2. Thực trạng bệnh tăng huyết áp ở người cao tuổi tại Việt Nam .......... 17
1.3. Các yếu tố liên quan đến bệnh tăng huyết áp. .......................................... 20
1.3.1. Tuổi ..................................................................................................... 20
1.3.2. Giới ..................................................................................................... 21
1.3.3. Béo phì ................................................................................................ 21
1.3.4. Ăn nhiều muối ..................................................................................... 22
1.3.5. Ăn nhiều chất béo................................................................................ 23
1.3.6. Ăn thiếu chất xơ .................................................................................. 23
1.3.7. Hút thuốc lá......................................................................................... 24
1.3.8. Thói quen uống rượu........................................................................... 25
1.3.9. Ít hoạt động thể lực ............................................................................. 26
1.3.10. Trình độ học vấn ............................................................................... 27
1.4. Giới thiệu địa điểm nghiên cứu................................................................. 28
1.5. Khung lý thuyết nghiên cứu ...................................................................... 30
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................. 31

2.1. Đối tượng, địa điểm và thời gian nghiên cứu ........................................... 31
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu ......................................................................... 31
2.1.2. Địa điểm nghiên cứu ........................................................................... 31
2.1.3. Thời gian nghiên cứu: ......................................................................... 31
2.2. Phương pháp nghiên cứu. ......................................................................... 31
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu. ............................................................................ 31


v

2.2.2. Cỡ mẫu và cách chọn mẫu. ................................................................. 31
2.3. Biến số, chỉ số nghiên cứu và tiêu chuẩn đánh giá. .................................. 32
2.3.1. Các biến số và chỉ số nghiên cứu. ...................................................... 32
2.3.2. Tiêu chuẩn đánh giá ........................................................................... 34
2.4. Phương pháp thu thập thông tin. ............................................................... 36
2.4.1. Công cụ thu thập thông tin. ................................................................ 36
2.4.2. Kỹ thuật thu thập thông tin. ................................................................ 36
2.4.3. Quy trình thu thập thơng tin và sơ đồ nghiên cứu. ............................. 38
2.5. Phân tích và xử lý số liệu .......................................................................... 41
2.6. Sai số và biện pháp khống chế sai số ........................................................ 41
2.6.1. Sai số ................................................................................................... 41
2.6.2. Biện pháp khống chế sai số................................................................. 41
2.7. Đạo đức trong nghiên cứu ......................................................................... 42
2.8. Hạn chế của đề tài. .................................................................................... 42
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................ 43
3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu .............................................. 43
3.2. Thực trạng THA ở người cao tuổi tại xã Bắc Phong ................................ 48
3.3. Một số yếu tố liên quan đến THA. ............................................................ 53
Chương 4: BÀN LUẬN ..................................................................................... 59
4.1. Về thực trạng bệnh THA ở người cao tuổi tại xã Bắc Phong huyện Cao

phong tỉnh Hịa Bình năm 2020. ...................................................................... 59
4.2. Một số yếu tố liên quan đến THA. ............................................................ 63
KẾT LUẬN ........................................................................................................ 70
KHUYẾN NGHỊ ................................................................................................ 72
TÀI LIỆU THAM KHẢO. ............................................................................... 73
PHỤ LỤC 1: ....................................................................................................... 79
PHỤ LỤC 2 ........................................................................................................ 85


vi

DANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1. Phân loại tăng huyết áp theo JNC VI ................................................... 4
Bảng 1.2. Phân loại tăng huyết áp theo WHO/ISH 1999...................................... 4
Bảng 2. 1. Các biến số và chỉ số nghiên cứu....................................................... 32
Bảng 3.1. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo nhóm tuổi (n=460)..................... 43
Bảng 3.2. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo dân tộc (n=460) ......................... 44
Bảng 3.3. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo nghề nghiệp trước khi nghỉ hưu
(n=460) ................................................................................................................ 44
Bảng 3.4. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo công việc hiện tại (n=460) ........ 45
Bảng 3.5. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo trình độ học vấn (n=460) ........... 45
Bảng 3.6. Phân bố chỉ số BMI theo giới tính (n=460) ........................................ 46
Bảng 3.7. Phân bố chỉ số BMI theo nhóm tuổi (n=460) ..................................... 46
Bảng 3.8. Phân bố tỷ số VB/VM (WHR) theo giới (n=460) .............................. 47
Bảng 3.9. Phân bố tỷ số VB/VM (WHR) theo nhóm tuổi (n=460) .................... 47
Bảng 3.10. Phân bố đối tượng theo chỉ số nhân trắc và giới tính (n=460) ......... 48
Bảng 3.11. Thực trạng THA ở người cao tuổi tại xã Bắc Phong (n=460) .......... 48
Bảng 3.12. Phân bố tỷ lệ THA theo giới tính (n=460)........................................ 49
Bảng 3.13. Phân bố đặc điểm tăng huyết áp theo giới tính (n=460)................... 50
Bảng 3.14. Phân bố THA theo nhóm tuổi (n = 460) (n=460) ............................. 50

Bảng 3.15. Phân bố THA theo nghề nghiệp trước khi nghỉ hưu (n=460) .......... 51
Bảng 3.16. Phân bố THA theo công việc hiện tại (n= 460) ................................ 51
Bảng 3.17. Phân bố THA theo trình độ học vấn (n = 460) ................................. 52
Bảng 3.18. Mối liên quan giữa giới tính và tình trạng bệnh tăng huyết áp của đối
tượng nghiên cứu (n=460) ................................................................................... 53
Bảng 3.19. Mối liên quan giữa nhóm tuổi với THA (n=460) ............................. 54
Bảng 3.20. Mối liên quan giữa nghề nghiệp và tình trạng bệnh tăng huyết áp của
đối tượng nghiên cứu (n=460)............................................................................. 54
Bảng 3.21. Mối liên quan giữa chỉ số BMI với tình trạng huyết áp (n=460) ..... 55


vii

Bảng 3.22. Mối liên quan giữa thói quen hút thuốc với tình trạng huyết áp (n=460)
............................................................................................................................. 55
Bảng 3.23. Mối liên quan giữa thói quen ăn mặn với THA (n=460) ................. 56
Bảng 3.24. Mối liên quan giữa thói quen thường xuyên uống rượu bia với THA
(n=460) ................................................................................................................ 56
Bảng 3.25. Mối liên quan giữa thói quen ăn thức ăn có nhiều mỡ động vật với
THA (n=460) ....................................................................................................... 57
Bảng 3.26. Mối liên quan giữa thói quen thường xuyên vận động thể lực với THA
(n=460) ................................................................................................................ 57
Bảng 3.27. Mối liên quan giữa tiền sử gia đình với THA (n=460) .................... 58

DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Sơ đồ 2.1. Sơ đồ nghiên cứu ............................................................................... 40
Biểu đồ 2.2. Phố bố đối tượng nghiên cứu theo phân độ THA……………….. 49
Biểu đồ 3.3. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo các yếu tố nguy cơ THA……53

1

ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong vài thập niên gần đây, cùng với sự tiến bộ vượt bậc về khoa học trên
nhiều lĩnh vực, người ta đã chứng kiến sự gia tăng nhanh dân số già do tuổi thọ
ngày càng cao. Sự gia tăng nhanh dân số già là mối quan tâm chung của các nước
phát triển và các nước đang phá triển vì nó đặt ra hàng loạt vấn đề cần giải quyết
thuộc nhiều lĩnh vực như xã hội, kinh tế, y tế … .
Người cao tuổi là người từ 60 tuổi trở lên. Người cao tuổi thường có bệnh
mạn tính, trong đó tăng huyết áp là bệnh mạn tính phổ biến nhất. trên thế giới, tỷ
lệ mắc bệnh tăng huyết áp trong cộng đồng ngày càng gia tăng, đặc biệt ở các
nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Bên cạnh đó Việt Nam là một trong
số những quốc gia già hóa dân số nhanh nhất trong khu vực. Trong năm 2013 tỷ
lệ người cao tuổi đã lên tới 10,5% tổng dân số [12]. Các nghiên cứu trên thế giới
và tại Việt Nam cho thấy tình hình tăng huyết áp ở người cao tuổi đang là vấn đề
sức khỏe đáng lo ngại, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống người cao tuổi. Theo
Nghiên cứu của Hoàng Phương Thủy năm 2016 cho thấy tỷ lệ mắc bệnh tăng
huyết áp ở người cao tuổi (≥ 60 tuổi) chiếm 51,29 % [34], Nguyễn Thanh Ngọc
năm 2007 cho thấy tỷ lệ tăng huyết áp ở người cao tuổi chiếm 37,6% trong đó
nam giới cao tuổi có tỷ lệ tăng huyết áp cao hơn nữ giới cao tuổi [19].
Theo điều tra của Viện Tim mạch Việt Nam năm 2008, ở người lớn (≥60
tuổi) tại 8 tỉnh, thành phố của Việt Nam tỷ lệ tăng huyết áp đã tăng lên đến 47,8%
nghĩa là cứ 2 người cao tuổi ở nước ta thì có 1 người bị tăng huyết áp; năm 2012
tỷ lệ tăng huyết áp ở người >75 tuổi là 69.8%, trong đó nam là 70,5% và nữ là
68,8% [40]. Đến điều tra mới 2015-2016, có đến 47,3% người dân từ 25 tuổi trở
lên bị tăng huyết áp. Tuy nhiên, số ca tăng huyết áp được phát hiện đã tăng từ
48,4% lên 60,9%. Còn người tăng huyết áp được điều trị tăng từ 61,1% lên 92,8%.
Như vậy, với dân số gần 100 triệu người thì số người tăng huyết áp từ 25 tuổi trở
lên ở Việt Nam ước tính khoảng 17,1 triệu người. Đặc biệt, trong những người bị
tăng huyết áp, có 39,1% (8,1 triệu người) không được phát hiện bị tăng huyết áp;

2

có 7,2% (0,9 triệu người) bị tăng huyết áp khơng được điều trị; có 69,0% (8,1%
triệu người) bị tăng huyết áp chưa kiểm soát được [41].
Xã Bắc Phong là một xã thuộc huyện miền núi Cao Phong, tỉnh Hịa Bình.
Tại đây đời sống kinh tế của người dân còn gặp nhiều khó khăn, các chương trình
thực hiện phịng chống Tăng huyết áp đã được triển khai song hiệu quả còn chưa
cao. Vì vậy, một số câu hỏi như Thực trạng bệnh tăng huyết áp của người cao tuổi
tại xã Bắc Phong huyện Cao Phong tỉnh Hịa Bình như thế nào? Có những yếu tố
nào liên quan đến bệnh tăng huyết áp của người dân ở đây?…Để trả lời các câu
hỏi đó và nhằm cung cấp bằng chứng cho các nhà quản lý y tế ở địa phương về
thực trạng tăng huyết áp ở người cao tuổi và đưa ra những khuyến cáo ban đầu
trong việc kiểm soát huyết áp, chúng tôi tiến hành nghiên cứu về: “Thực trạng
bệnh tăng huyết áp ở người cao tuổi tại xã Bắc Phong, huyện Cao Phong, tỉnh Hịa
Bình năm 2020 và một số yếu tố liên quan” với 2 mục tiêu:
Mục tiêu 1: Mô tả thực trạng bệnh Tăng huyết áp của người cao tuổi tại xã
Bắc Phong - Huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình năm 2020.
Mục tiêu 2: Phân tích một số yếu tố liên quan đến tăng huyết áp của nhóm
đối tượng nghiên cứu.