Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Y tế công cộng: Thực trạng nhiễm khuẩn vết mổ tại bệnh viện đa khoa tỉnh Quảng Ninh năm 2019 và một số yếu tố liên quan

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG

MAI THỊ THANH THỦY

THỰC TRẠNG NHIỄM KHUẨN VẾT MỔ
TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH
QUẢNG NINH NĂM 2019 VÀ MỘT SỐ
YẾU TỐ LIÊN QUAN

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ Y TẾ CÔNG CỘNG

HÀ NỘI - 2019


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG
KHOA: KHOA HỌC SỨC KHỎE
BỘ MÔN: Y TẾ CÔNG CỘNG

MAI THỊ THANH THỦY

THỰC TRẠNG NHIỄM KHUẨN VẾT MỔ
TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH
QUẢNG NINH NĂM 2019 VÀ MỘT SỐ
YẾU TỐ LIÊN QUAN
Chuyên ngành: Y TẾ CÔNG CỘNG
Mã số: 8 72 07 01
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP THẠC SĨ Y TẾ CÔNG CỘNG
HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS HỒ THỊ MINH LÝ

Hà nội – 2019


i
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, phịng Đào tạo Sau Đại học, các
thầy giáo, cơ giáo trường Đại học Thăng Long, Ban lãnh đạo Bệnh viện Đa khoa tỉnh
Quảng Ninh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tơi trong q trình học tập và hồn
thành luận văn.
Đặc biệt tơi xin bày tỏ lịng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới Giảng viên hướng
dẫn PGS.TS Hồ Thị Minh Lý người thày đã dành thời gian tận tình chỉ báo, hướng
dẫn, giúp đỡ tơi trong suốt q trình nghiên cứu và hồn thành luận văn.
Tơi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, các cán bộ phòng tổ chức Bệnh viện
Đa khoa tỉnh Quảng Ninh đã tạo điều kiện cho tôi được đi học cũng như tạo mọi điều
kiện tốt nhất cho tôi trong suốt q trình làm việc, học tập và nghiên cứu.
Tơi xin chân thành cảm ơn các anh chi, các ban khoa Kiểm soát nhiễm khuẩn
và tập thể cán bộ các khoa Ngoại, khoa Sản, khoa Chấn thương, khoa Phẫu thuật gây
mê hồi sức, khoa Hồi sức tích cực – Thận nhân tạo Bệnh viện tỉnh Quảng Ninh đã tận
tình giúp đỡ, tạo mọi điều kiện tốt nhất có thể để tơi hồn thành luận văn.
Tơi xin chân thành cảm ơn các anh chị, các bạn trong lớp Cao học Y tế công
cộng 6.1a đã động viên, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hồn thành luận
văn.
Tơi vơ cùng biết ơn Bố, mẹ, con và những người thân trong gia đình, bạn bè
đồng nghiệp đã động viên khích lệ, ủng hộ nhiệt tình, giúp đỡ tơi trong q trình
học tập, nhiên cứu . Tơi xin ghi nhận cơng lao đó.


ii
LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn “Thực trạng nhiễm khuẩn vết mổ tại bệnh
viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh năm 2019 và một số yếu tố liên quan" đây là
cơng trình nghiên cứu riêng tơi. Các số liệu kết quả nghiên cứu trong luận văn
này là hoàn toàn trung thực và không trùng lặp với bất kỳ kết quả nghiên cứu
nào được cơng bố trước đó.
Hà Nội, ngày ...... tháng ...... năm 20....
Mai Thị Thanh Thủy


iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BS

Bác sĩ

CBCC

Cán bộ công chức

CT

Chấn thương

ĐK

Điều kiện

DC

Dụng cụ

ĐD

Điều dưỡng

ESBL

Enzyme Beta-lactamases phổ rộng

GPB

Giải phẫu bệnh

HSTC – TNT

Hồi sức tích cực – Thận nhân tạo

KK

Khử khuẩn

KSNK

Kiểm sốt nhiễm khuẩn

NVYT

Nhân viên y tế

NK

Nhiễm khuẩn

NKBV

Nhiễm khuẩn bệnh viện

NKVM

Nhiễm khuẩn vết mổ

NB

Người bệnh

NC

Nghiên cứu

PT

Phẫu thuật

PTGMHS

Phẫu thuật gây mê hồi sức

TB

Thay băng

TH1

Thế hệ 1

TH2

Thế hệ 2

TH3

Thế hệ 3

TNT

Thận nhân tạo

VST

Vệ sinh tay

VK

Vi khuẩn

VSV

Vi sinh vật

iv
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ ...................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN………………………………………………….. 3
1.1. Khái niệm, thực trạng nhiễm khuẩn vết mổ……………………………..3
1.2. Tiêu chuẩn chẩn đốn, tình hình mắc, hậu quả nhiễm khuẩn vết mổ….4
1.2.1. Tiêu chuẩn chẩn đoán nhiễm khuẩn vết mổ ............................................... 4
1.2.2. Tình hình mắc và hậu quả nhiễm khuẩn vết mổ ........................................ 7
1.3. Sinh bệnh học và yếu tố nguy cơ ................................................................. 8
1.3.1 Tác nhân gây bệnh....................................................................................... 8
1.3.2 Nguồn tác nhân gây bệnh và cơ chế lây truyền ........................................... 9
1.3.3. Các yếu tố nguy cơ gây nhiễm khuẩn vết mổ ............................................. 8
1.4. Các biện phòng ngừa nhiễm khuẩn trong phẫu thuật.............................. 9
1.4.1. Chuẩn bị người bệnh trước phẫu thuật ........................................................ 9
1.4.2. Sử dụng kháng sinh dự phòng trong phẫu thuật ....................................... 10
1.4.3. Các biện pháp phòng ngừa trong phẫu thuật............................................. 10
1.4.4. Chăm sóc vết mổ sau phẫu thuật ............................................................... 11
1.4.5. Giám sát phát hiện nhiễm khuẩn vết mổ ................................................... 11
1.4.6. Kiểm tra giám sát tn thủ quy trình vơ khuẩn ở nhân viên y tế .............. 13
1.4.7. Bảo đảm các điều kiện, thiết bị, phương tiện và hóa chất thiết yếu cho
phịng ngừa nhiễm khuẩn vết mổ ........................................................................ 13
1.5. Tình hình nhiễm khuẩn vết mổ và các yếu tố liên quan ..............................15
1.5.1. Tình hình nhiễm khuẩn vết mổ trên thế giới…………………………….15
1.5.2. Tình hình nghiên cứu tại Việt Nam

.....................................................16

1.5.3. Tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh

...........................................16

1.6. Một số thông tin về Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng ninh............................17
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............. 21
2.1. Đối tượng, địa điểm và thời gian nghiên cứu .......................................... 21
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu................................................................................ 21


v
2.1.2. Địa điểm nghiên cứu ................................................................................. 21
2.1.3. Thời gian nghiên cứu ................................................................................ 21
2.2. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 21
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ................................................................................... 21
2.2.2. Cỡ mẫu và cách chọn mẫu nghiên cứu ..................................................... 22
2.3. Các biến số, chỉ số nghiên cứu và tiêu chí đánh giá ...............................22
2.3.1.Bảng biến số và chỉ số nghiên cứu ............................................................ 22
2.3.2.Tiêu chí đánh giá . ...................................................................................... 24
2.4. Phương pháp thu thập thông tin............................................................... 25
2.4.1. Công cụ thu thập thông tin: ....................................................................... 25
2.4.2. Kỹ thuật thu thập số liệu: .......................................................................... 25
2.4.3.Tổ chức thực hiện thu thập ......................................................................... 25
2.5. Phân tích và xử lý số liệu ........................................................................... 26
2.6. Sai số và biện pháp khống chế sai số. ....................................................... 26
2.6.1. Sai số.........................................................................................................26
2.6.2.Biện pháp khắc phục .................................................................................27
2.7. Đạo đức trong nghiên cứu ......................................................................... 27
2.8. Hạn chế của đề tài ...................................................................................... 28
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ ................................................................................... 29
3.1. Một số đặc điểm của đối tượng nghiên cứu ................................................. 29
3.2.Thực trạng nhiễm khuẩn vết mổ của người bệnh được thực hiện phẫu thuật.33

3.3. Một số yếu tố liên quan đến nhiễm khuẩn vết mổ ....................................... 39
CHƯƠNG 4 : BÀN LUẬN ............................................................................... 47
KẾT LUẬN ......................................................................................................... 64
KHUYẾN NGHỊ ................................................................................................. 65
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO………………………………………………..
PHỤ LỤC 1……………………………………………………………………………...
PHỤ LỤC 2……………………………………………………………………………...


vi
DANH MỤC BẢNG

Biểu đồ 3.1. Đặc điểm về giới của đối tượng nghiên cứu................................... 29
Biểu đồ 3.2. Đặc điểm về tuổi của đối tượng nghiên cứu .................................. 29
Biểu đồ 3.3. Phân loại vết mổ của đối tượng nghiên cứu ...................................30
Bảng 3.1: Chỉ số xét nghiệm máu của người bệnh được thực hiện phẫu thuật
phẫu thuật …………………………………………………………………. .....30
Bảng 3.2: Người bệnh thực hiện PT có chỉ định sử dụng KS …………............31
Bảng 3.3.Loại KS trước PT sử dụng cho người bệnh ......................................... 31
Bảng 3.4. Loại KS sau PT sử dụng cho người bệnh .......................................... 32
Bảng 3.5.Số loại KS sử dụng trước PT cho người bệnh ..................................... 32
Bảng 3.6. Số ngày trung bình sử dụng các loại kháng sinh ................................ 33
Bảng 3.7. Thực trạng NKVM ở người bệnh có PT............................................. 33
Biểu đồ 3.4.Các loại NKVM ở người bệnh có phẫu thuật .................................. 34
Bảng 3.8.Thực trạng nhiễm khuẩn vết mổ theo tuổi, giới .................................. 34
Bảng 3.9. Thực trạng nhiễm khuẩn vết mổ theo khoa điều trị............................ 35
Bảng 3.10. NKVM theo thời gian điều trị ......................................................... 39
Bảng 3.11. NKVM theo thời gian nằm viện trước khi thực hiện PT .................. 36
Bảng 3.12. NKVM theo thời gian nằm viện sau khi thực hiện PT ……………36
Bảng 3.13. NKVM theo hình thức PT, loại PT, tình trạng dẫn lưu ………….37

Bảng 3.14. Thực trạng nhiễm khuẩn vết mổ theo số lần PT, thời gian PT ......... 38
Bảng 3.15. Mối liên quan giữa đặc điểm nhân khẩu học và NKVM ................. 39
Bảng 3.16. Mối liên quan giữa thời gian nằm viện và bệnh kèm theo ............... 40
Bảng 3.17. Mối liên quan giữa tình trạng mổ, kỹ thuật mổ và đặt dẫn lưu…….41
Bảng 3.18. Mối liên quan giữa điểm ASA, số lần, thời gian PT ………………42
Bảng 3.19. Mối liên quan giữa loại vết mổ, tắm trước PT……………………..43
Bảng 20. Mối liên quan giữa sử dụng KS và NKVM………………………….44
Bảng 21. Mối liên quan đa biến giữa các yếu tố với tình trạng NKVM……….45


1

ĐẶT VẤN ĐỀ
Nhiễm khuẩn bệnh viện luôn là một trong các nguyên nhân hàng đầu đe
dọa sự an toàn của người bệnh. Ngày nay nhiễm khuẩn bệnh viện đặc biệt được
quan tâm không những ở các nước phát triển mà còn là vấn đề ưu tiên hàng đầu
ở các nước đang phát triển. Nhiễm khuẩn bệnh viện gây nên nhiều hậu quả
nghiêm trọng không những cho bản thân người bệnh, cho bệnh viện mà cho cả
cộng đồng. Trong các loại nhiễm khuẩn bệnh viện thì nhiễm khuẩn vết mổ là
nhiễm khuẩn thường gặp nhất và đặc biệt trong các bệnh ngoại khoa, nhiễm
khuẩn vết mổ vẫn luôn là nguyên nhân chủ yếu làm trầm trọng thêm tình trạng
bệnh và để lại hậu quả nặng nề cho người bệnh do kéo dài thời gian nằm viện,
tăng chi phí điều trị và tăng các chủng vi khuẩn kháng kháng sinh, kết quả phục
hồi chức năng kém hay hỏng hoàn toàn nhiều khi gây ra tàn tật hoặc tử vong cho
người bệnh phẫu thuật [6].
Nhiễm khuẩn vết mổ là những nhiễm khuẩn tại vị trí phẫu thuật trong thời
gian từ khi mổ cho đến 30 ngày sau phẫu thuật với phẫu thuật không cấy ghép
và một năm với các phẫu thuật có cấy ghép bộ phận giả (phẫu thuật implant).
Nhiễm khuẩn vết mổ được chia thành 3 loại: (1) nhiễm khuẩn vết mổ nông gồm
các nhiễm khuẩn ở lớp da hoặc tổ chức dưới da tại vị trí rạch da; (2) nhiễm

khuẩn vết mổ sâu gồm các nhiễm khuẩn tại lớp cân và/hoặc cơ tại vị trí rạch da;
(3) nhiễm khuẩn cơ quan/khoang cơ thể [6].
Tại Hoa Kỳ nhiễm khuẩn vết mổ đứng hàng thứ hai sau nhiễm khuẩn tiết
niệu bệnh viện. Tỷ lệ người bệnh được phẫu thuật mắc nhiễm khuẩn vết mổ thay
đổi từ 2 - 15% tùy theo loại phẫu thuật. Hàng năm số người mắc nhiễm khuẩn
vết mổ ước tính khoảng 2 triệu người. Ở một số bệnh viện tại châu Á như: Ấn
Độ, Thái Lan cũng như tại một số nước châu Phi, nhiễm khuẩn vết mổ gặp ở
8,8% – 17,7% số người bệnh sau phẫu thuật [45]. Cũng tại số ngày nằm viện gia
tăng trung bình do nhiễm khuẩn vết mổ là 7,4 ngày, chi phí phát sinh do nhiễm
khuẩn vết mổ hàng năm khoảng 130 triệu USD. Nhiễm khuẩn vết mổ chiếm
89% nguyên nhân tử vong ở người bệnh mắc nhiễm khuẩn vết mổ sâu, với một


2

số loại phẫu thuật đặc biệt như phẫu thuật cấy ghép. Nhiễm khuẩn vết mổ có chi
phí cao nhất so với các biến chứng ngoại khoa nguy hiểm khác và làm tăng thời
gian nằm viện trung bình hơn 30 ngày. Một vài nghiên cứu ở Việt Nam cho thấy
nhiễm khuẩn vết mổ làm tăng gấp 2 lần thời gian nằm viện và chi phí điều trị
trực tiếp [6]. Tình trạng quá tải, lưu lượng người qua lại hàng ngày rất đông
bao gồm người bệnh nội trú và ngoại trú, thân nhân người bệnh, cán bộ y tế, học
viên thực tập. Những yếu tố này tác động khơng nhỏ đến tình trạng nhiễm khuẩn
trong bệnh viện.
Tại Việt Nam chưa có hệ thống giám sát nhiễm khuẩn vết mổ cấp quốc
gia mà chỉ có các giám sát đơn lẻ. Theo số liệu thống kê báo cáo nhiễm khuẩn
vết mổ xảy ra từ 5 - 10% trên tổng số 2 triệu người bệnh phẫu thuật hàng năm
[21], đây cũng là loại nhiễm khuẩn bệnh viện hay gặp nhất. Bên cạnh đó các
thống kê về tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ và một số các yếu tố nguy cơ cũng ít được
cơng bố. Một vài nghiên cứu cho thấy nhiễm khuẩn vết mổ làm tăng gấp 2 lần thời
gian nằm viện và chi phí điều trị trực tiếp. Nhiễm khuẩn vết mổ xuất hiện với mức độ

cao và đứng hàng thứ hai sau viêm phổi bệnh viện và chiếm 27,5% số nhiễm khuẩn
bệnh viện phát hiện được với tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ là 5,5% [3].
Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh hàng năm có theo dõi giám sát nhiễm
khuẩn vết mổ. Tuy nhiên chưa có nghiên cứu nào về nhiễm khuẩn vết mổ tại
Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng ninh. Để có cái nhìn tổng qt hơn về thực trạng
cơng tác ngoại khoa và hạn chế nhiễm khuẩn vết mổ chúng tôi tiến hành nghiên
cứu đề tài về “Thực trạng nhiễm khuẩn vết mổ tại bệnh viện Đa khoa tỉnh
Quảng Ninh năm 2019 và một số yếu tố liên quan" nhằm giải quyết 2 mục
tiêu:
1. Mô tả thực trạng nhiễm khuẩn vết mổ tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh
năm 2019.
2. Phân tích một số yếu tố liên quan đến nhiễm khuẩn vết mổ tại địa điểm
nghiên cứu.