Tóm tắt luận văn Thạc sĩ Điều dưỡng: Tuân thủ điều trị suy thận mạn và kết quả tư vấn tự chăm sóc của người bệnh điều trị ngoại trú tại Bệnh viện đa khoa Kiên Giang năm 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG

NGUYỄN THỊ NGỌC HẰNG
MSHV: C01330

TUÂN THỦ ĐIỀU TRỊ SUY THẬN MẠN VÀ KẾT QUẢ TƯ
VẤN TỰ CHĂM SÓC CỦA NGƯỜI BỆNH ĐIỀU TRỊ NGOẠI
TRÚ TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA KIÊN GIANG NĂM 2020
Chuyên ngành: Điều dưỡng
Mã số: 8.72.03.01
LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐIỀU DƯỠNG
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. ĐỖ ĐÀO VŨ

HÀ NỘI - 2020


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu đề tài “Tuân thủ điều trị suy thận
mạn và kết quả tư vấn tự chăm sóc của người bệnh điều trị ngoại trú tại
Bệnh Viện Đa Khoa Kiên Giang năm 2020” tơi đã nhận được sự giúp đỡ,
chỉ bảo nhiệt tình của các thầy, cô giáo trường Đại học Thăng Long để hồn
thành luận văn này. Với lịng kính trọng và biết ơn sâu sắc tôi xin chân thành
cảm ơn đến PGS.TS. Đỗ Đào Vũ, người đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ về
kiến thức, tài liệu và phương pháp để tơi hồn thành đề tài nghiên cứu khoa
học này.
Tơi xin chân thành cảm ơn Đảng ủy, Ban giám đốc Bệnh viện đa khoa
Kiên Giang và tập thể cán bộ nhân viên Khoa khám Bệnh viện đa khoa Kiên
Giang đã tạo điều kiện và giúp đỡ tơi trong suốt q trình thực hiện luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn:

- Lãnh đạo, chuyên viên Phòng sau đại học.
- Ban giám hiệu, các giáo viên dạy trường Đại học Thăng Long.
- Gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, cổ vũ, khích lệ và giúp
đỡ tơi trong suốt thời gian qua.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong suốt quá trình thực hiện đề tài, song có
thể cịn có những mặt hạn chế, thiếu sót. Tơi rất mong nhận được ý kiến đóng
góp và sự chỉ dẫn của các thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp để luận văn
được hồn thiện hơn.
Tơi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 12 tháng 12 năm 2020
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Ngọc Hằng


LỜI CAM ĐOAN
Tôi tên Nguyễn Thị Ngọc Hằng, học viên lớp Cao học Điều Dưỡng,
khóa học 2018 - 2020 tại Trường Đại học Thăng Long xin cam đoan:
Đây là nghiên cứu của tôi, thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của
PGS.TS. Đỗ Đào Vũ
Các số liệu và thông tin trong nghiên cứu là hoàn toàn trung thực và
khách quan, do tôi thu thập và thực hiện.
Kết quả nghiên cứu của luận văn này chưa được đăng tải trên bất kỳ
một tạp chí hay một cơng trình khoa học nào.
Hà Nội, ngày 12 tháng 12 năm 2020
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Ngọc Hằng

CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BHYT

bảo hiểm y tế

BN

bệnh nhân

ĐTBT

điều trị bảo tồn

LMCK

lọc máu chu kỳ

MLCT

mức lọc cầu thận

STM

suy thận mạn

VCTM

viêm cầu thận mạn

VTBTM

viêm thận bể thận mạn


MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU........................................................ 3
1.1. Sơ lược về giải phẫu và sinh lý thận .......................................................... 3
1.1.1. Giải phẫu ............................................................................................. 3
1.1.2. Sinh lý ................................................................................................. 4
1.2. Sơ lược bệnh học suy thận mạn tính .......................................................... 7
1.2.1. Khái niệm ............................................................................................ 7
1.2.2. Nguyên nhân ....................................................................................... 7
1.2.3. Sinh lý bệnh......................................................................................... 8
1.2.4. Phân chia giai đoạn suy thận mạn tính................................................ 8
1.2.5. Triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng ................................................... 9
1.2.6. Điều trị suy thận mạn ........................................................................ 10
1.2.7. Dự phòng ........................................................................................... 12
1.2.8. Chăm sóc bệnh nhân bị suy thận mạn ............................................... 12
1.3. Tình hình nghiên cứu nước ngồi và trong nước. .................................... 17
1.3.1. Trên thế giới. ..................................................................................... 17
1.3.2. Các nghiên cứu trong nước. .............................................................. 19
1.4. Các khái niệm về tuân thủ điều trị và tự chăm sóc .................................. 20
1.4.1. Khái niệm tuân thủ điều trị ............................................................... 20
1.4.2. Khái niệm về tự chăm sóc ................................................................. 20
1.5. Một số học thuyết áp dụng trong chăm sóc người bệnh .......................... 22
1.5.1. Học thuyết Orems ............................................................................ 22
1.5.2. Học thuyết Newmanơ ....................................................................... 22
CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................ 23

2.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................... 23


2.1.1. Tiêu chuẩn chọn đối tượng nghiên cứu ............................................. 23
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ ............................................................................ 23
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu ............................................................ 23
2.3. Thiết kế và phương pháp thu thập thông tin ............................................ 23
2.4. Cỡ mẫu ..................................................................................................... 23
2.5. Phương pháp chọn mẫu ............................................................................ 24
2.6. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................... 24
2.6.1. Công cụ thu thập thông tin ................................................................ 24
2.6.2. Các bước tiến hành thu thập thông tin .............................................. 25
2.7. Các biến số nghiên cứu ............................................................................ 26
2.8. Một số khái niệm, phân loại, đánh giá trong nghiên cứu ......................... 27
2.9. Phương pháp phân tích số liệu ................................................................. 28
2.10. Vấn đề đạo đức y học của nghiên cứu ................................................... 28
2.11. Hạn chế của nghiên cứu, sai số và biện pháp khắc phục sai số ............. 28
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................... 30
3.1. Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu ...................................................... 30
3.1.1. Đặc điểm của mẫu nghiên cứu .......................................................... 30
3.1.2. Đặc điểm về lâm sàng ....................................................................... 36
3.1.3. Phân bố chất lượng cuộc sống .......................................................... 38
3.2. Kiến thức chung về bệnh suy thận mạn ................................................... 38
3.2.1. Lý do của mẫu nghiên cứu ................................................................ 38
3.2.2. Các nguy cơ mắc bệnh suy thận cao ................................................. 40
3.2.3. Những kiến thức về bệnh lý suy thận mạn........................................ 40
3.3. Đánh giá kết quả tư vấn về tự chăm sóc và một số yếu tố liên quan ....... 41
3.3.1. Hiệu quả sau tư vấn tuân thủ điều trị dùng thuốc của mẫu nghiên cứu ... 41
3.3.2. Hiệu quả sau tư vấn về các thực phẩm và nguồn thông tin về bệnh .... 42
3.3.3. Hiệu quả sau tư vấn về tuân thủ điều trị không dùng thuốc ............. 44

3.3.4. Hiệu quả sau tư vấn tự theo dõi các biểu hiện bất thường của bệnh
suy thận mạn................................................................................................ 48
3.3.5. Một số yếu tố liên quan đến kết quả tư vấn tự chăm sóc .................. 49
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN ............................................................................ 53
4.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu: ............................................ 53
4.2. Đặc điểm về lâm sàng .............................................................................. 58
4.3. Đánh giá kết quả tư vấn về tự chăm sóc và một số yếu tố liên quan ....... 61
4.3.1. Hiệu quả sau tư vấn tự chăm sóc của bệnh nhân suy thận mạn ........ 66
4.3.2. Các yếu tố liên quan đến bệnh suy thận mạn .................................... 66
KẾT LUẬN .................................................................................................... 69
KIẾN NGHỊ ................................................................................................... 71
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Phân lọai nguyên nhân bệnh thận mạn theo Hội Thận học Quốc Tế
KDIGO năm 2012 ........................................................................... 8
Bảng 1.2. Phân độ suy thận mạn theo Hội Thận học thế giới (2008) ............... 9
Bảng 3.1. Phân bố theo dân tộc ....................................................................... 31
Bảng 3.2. Phân bố theo môi trường gia đình .................................................. 33
Bảng 3.3. Đặc điểm tiếp cận dịch vụ y tế ....................................................... 33
Bảng 3.4. Thời gian chờ đợi mỗi lần khám và thông tin tuân thủ điều trị nhận
được từ cán bộ y tế ........................................................................ 34
Bảng 3.5. Đặc điểm về tiền sử bệnh của mẫu nghiên cứu .............................. 35
Bảng 3.6. Phân bố mức độ suy thận mạn ........................................................ 36
Bảng 3.7. Hoàn cảnh phát hiện bệnh .............................................................. 36
Bảng 3.8. Triệu chứng lâm sàng bệnh suy thận mạn ...................................... 37

Bảng 3.9. Phân bố chất lượng cuộc sống ........................................................ 38
Bảng 3.10. Lý do cần đến tái khám................................................................. 38
Bảng 3.11. Lý do bệnh nhân không tuân thủ .................................................. 39
Bảng 3.12. Các nguy cơ mắc bệnh suy thận cao............................................. 40
Bảng 3.13. Những kiến thức về bệnh lý suy thận mạn ................................... 40
Bảng 3.14. Hiệu quả sau tư vấn tuân thủ điều trị dùng thuốc của mẫu
nghiên cứu .................................................................................... 41
Bảng 3.15. Những thức ăn thích hợp, an tồn ................................................ 42
Bảng 3.16. Những thức ăn khơng thích hợp, an tồn ..................................... 43
Bảng 3.17. Hiệu quả sau tư vấn đúng về lựa chọn thực phẩm ....................... 44
Bảng 3.18. Hiệu quả sau tư vấn về tuân thủ điều trị không dùng thuốc của
mẫu ngẫu nhiên ............................................................................. 44
Bảng 3.19. Hiệu quả sau tư vấn tuân thủ nguyên tắc chế độ dinh dưỡng....... 45


Bảng 3.20. Hiệu quả sau tư vấn tuân thủ về chăm sóc giảm phù ................... 46
Bảng 3.21. Hiệu quả sau tư vấn tuân thủ về phòng ngừa ............................... 46
Bảng 3.22. Hiệu quả sau tư vấn theo dõi các biểu hiện bất thường của bệnh
suy thận mạn ................................................................................. 48
Bảng 3.23. Hiệu quả sau tư vấn bệnh nhân hiểu biết về tình hình bệnh tật của
bản thân ......................................................................................... 48
Bảng 3.24. Mối liên quan giữa kết quả tư vấn tự chăm sóc với đặc điểm nhân
khẩu học ........................................................................................ 49
Bảng 3.25. Mối liên quan giữa kết quả tư vấn tự chăm sóc với kiến thức về
bệnh và tuân thủ điều trị của mẫu nghiên cứu .............................. 50
Bảng 3.26. Mối liên quan giữa kết quả tư vấn tự chăm sóc với tuân thủ dùng
thuốc của mẫu nghiên cứu ............................................................ 51
Bảng 3.27. Mối liên quan giữa kết quả tư vấn tự chăm sóc với thói quen của
mẫu nghiên cứu ............................................................................. 52

DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ
Hình 1.1. Giải phẩu thận ................................................................................... 3
Hình 3.1. Phân bố theo độ tuổi........................................................................ 30
Hình 3.2. Phân bố theo giới............................................................................. 30
Hình 3.3. Phân bố theo trình độ học vấn ......................................................... 31
Hình 3.4. Phân bố theo nghề nghiệp ............................................................... 32
Hình 3.5. Phân bố kinh tế gia đình .................................................................. 32
Sơ đồ 1.1. Tóm tắt các triệu chứng LS, CLS Hội chứng urê máu cao ............ 9


1

ĐẶT VẤN ĐỀ
Suy thận mạn là tình trạng suy giảm chức năng thận thường xuyên, liên
tục, chậm, nhiều tháng hay nhiều năm và không hồi phục. Hầu hết các bệnh lý
thận mạn tính, dù khởi phát là bệnh cầu thận, bệnh ống kẽ thận hay bệnh
mạch thận đều có thể dẫn đến suy thận mạn.[5] Trong giai đoạn đầu của suy
thận mạn tính, bệnh có thể gây xuất hiện một vài triệu chứng. Nhưng, đôi khi
bệnh không gây ra bất kỳ biểu hiện nào cho đến khi chức năng thận bắt đầu
suy giảm một cách đáng kể. Trong trường hợp này, điều trị bệnh là cần tập
trung vào việc làm chậm sự tiến triển của tổn thương thận bằng cách kiểm
sốt ngun nhân gây bệnh. Bệnh nếu khơng chữa trị tốt, suy thận mạn tính
có thể tiến triển thành suy thận giai đoạn cuối và gây tử vong nếu không lọc
máu nhân tạo hoặc ghép thận.[5]
Suy thận là vấn đề càng trở nên phổ biến có tính tồn cầu khơng chỉ với
người làm y tế mà còn với cộng đồng. Nó khơng những gây ra gánh nặng cho
bản thân bệnh nhân, gia đình mà cịn là gánh nặng cho y tế cộng đồng, làm
giảm chất lượng cuộc sống, ảnh hưởng đến sinh hoạt xã hội, tài chính quốc
gia.[18] Điều trị thay thế thận suy bằng ghép thận, lọc máu là những phương

pháp hiện đại đang được áp dụng rộng rãi trên toàn thế giới và ở Việt Nam, hạn
chế được biến chứng và giảm tỷ lệ tử vong kéo dài sự sống cho người bệnh.
Trong công tác khám chữa bệnh hàng ngày các thầy thuốc thường ít
chú trọng đến việc giáo dục bệnh nhân mà thường chú trọng đến việc kê đơn
và kết quả điều trị. Trong thực tế lâm sàng, hiệu quả điều trị phụ thuộc rất
nhiều vào bệnh nhân có nhận thức, thực hành và hợp tác điều trị hay không.
Nếu bệnh nhân không tuân thủ việc điều trị của bác sĩ và tự chăm sóc cho bản
thân sẽ góp phần làm gia tăng xuất hiện các biến chứng, làm gia tăng chi phí
điều trị và tỉ lệ tử vong cao.[18]


2

Để kéo dài thời gian sống của bệnh nhân suy thận mạn, giúp việc chữa
trị đạt hiệu quả và giảm số lần chạy thận, sự tuân thủ điều trị của người bệnh
là yếu tố quan trọng. Tuy nhiên, tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Kiên Giang các
nghiên cứu trên khía cạnh điều dưỡng vẫn còn rất hạn chế. Tiến hành nghiên cứu
này chúng tơi mong muốn đi tìm câu trả lời cho những câu hỏi nghiên cứu
như: kết quả điều trị và tư vấn người bệnh suy thận mạn hiện nay ra sao? Kiến
thức hiểu biết của người bệnh như thế nào? Sự tuân thủ điều trị theo hướng
dẫn của nhân viên y tế về tự chăm sóc cho bản thân có tốt khơng? Chất lượng
cuộc sống của người bệnh bị giảm sút như thế nào? Những yếu tố nào liên
quan đến kết quả tư vấn điều trị, chăm sóc của người bệnh?
Để hiểu rõ thực trạng này chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Tuân
thủ điều trị suy thận mạn và kết quả tư vấn chăm sóc của người bệnh điều trị
ngoại trú tại Bệnh viện đa khoa Kiên Giang năm 2020” với hai mục tiêu sau:
1. Mô tả thực trạng tuân thủ điều trị của người bệnh suy thận mạn điều
trị ngoại trú tại khoa Nội thận Bệnh viện đa khoa Kiên Giang.
2. Đánh giá kết quả tư vấn về tự chăm sóc và một số yếu tố liên quan.