khu lưu niệm nguyễn sinh sắc

THU'vrEN DoNG rHAp
r

ilItil ilil

ilI 1fl

flililililililtilI1

iltil lilil tilt

ill

DAWl1.65g

59.7gg0
t1


-

Hd

Sao vd Vom mO (Anh: Minh L6c)

- Tu Vdm mO nhin ra phia trudc (Anh: Minh LOc)'


$F" (t (.,tr r )
vAtt strun

Ktt

5-t-o.

9s= -0*-9

Khu hnr niQm
F,,

At,

NGUYEN SINH SAC

- 2003 -

I


Bia 1: - DAi Sen gila Hd Sao.
Bia 4:

-

Nhd sdn vA Ao cd Bdc Hd trong Khu
Nguydn Sinh Sdc (Anh: Minh LOc)

tiu ni6m


-

Cqt Pho

bdng NGUyEN SINH SAC
(1862 - 192e)


pnAN r:

z TAT
r cu pHo sANe NouvEN stNH si{c:
-r-TOM
-'j'TIEU SU
CU Ph6 bAng Nguy6n Sinh Sdc (Nguy5n Sinh Huy) sinh

ndm Nhdm Tudt (1862) tai ldng Kim Li6n, huyQn Nam Ddn,
tinh Ngh6 An, trong mOt gia dinh n6ng dAn. Cha lir Nguy5n
Sinh Nhdm. Me lA Hd Thi Hy.

L6n 3 tudi md c6i cha, 4 tudi md c6i me, cu v6 6 v6i
nguoi anh cirng cha kh6c me ld Nguy6n Sinh Tro.
Thud nh6, cu Sdc rdt ttrOng minh vi hi6u hoc; nhd anh
chi nghdo, cu thudng phAi ng6i hoc tr6n lung trau. Ndm 16
tudi, duoc nhdr nho Hoirng Duong d lirng Hoing Tru dem v6
nu6i day vd gd con g6i ld Hodng Thi Loan cho cu.
Cr; c6 4 con: Nguy6n Thi.Thanh, Nguy6n Sinh Khi6m,
NguySn Sinh Cung (Hd Chi Minh), Nguy6n Sinh Xin (ch6t lric
nh6).

Vrla lao ddng vrla hoc tgp, duo. c vd tAo tdn chdm lo,

ndm Gidp Ngo (1894) cr; d6 Cfi nhAn vi ndm TAn Srlu
(1901)d6 Ph6 bAng. Cu ch6itCr ra lim quan vi vd qud d4y
hoc sdng hda minh vdi ddng bdo nghdo khd, tim ban d6ng
tdm birn viQc criu nudc,
Ddc bi6t, cu rdt ch0 trong d6n viQc gi6o

dqrc

con cdi.

Ndm '1906, cu bi budc ra ldm quan gi0 chtlc ThUa bi6n

86 L5 rdi Tri huy6n Binh Khd (Binh Dinh). Cr; tim moi c6ch
$An gOi vd girip dd ddn, thi nh0ng ngudivi thi6u thu6, ch6ng


thu6 bi tir vd trung tri bon cudng hdo... n6n cU bi cdch chuc
viro ndm 1910.
Cu vito Nam ir6i qua nhi6u tinh vir sang tAn N6ng-P6nh
(Cam-pu-chia) dd tim gdp cdc nhd y6u nudc.

Ndm 1917

vi

nhi6u ndm sau, cU thudng tdi lui hoat

d0ng 6 Cao Ldnh.

Ndm 1927, cr; v6 htn Cao Ldnh lirm nghd thu6c d6 sinh

s6ng vi ti6p tuc truy6n bd ch0 nghla y6u nudc trong nhdn
ddn. CU mdt vi bi bQnh ngiry 26 th6ng 10 ndm K!'Ty (26-111929) tai ldng Hda An. Nhdn dAn dia phudng thudng yeu,
qui trgng cu dd h0n ti6n mua ddt an tdng cr,r d mi6u Trdi
Sanh (Chia Hda Long).
Cu Nguy6n Sinh S5c lir mQt nhd nho y6u nudc - thudng
dAn vA l?r ngudi c6 c6ng sinh thdnh, nu6i d4y cho ddn tQc
ViQt Nam m6t.ldnh tU kiet xudt, cho th6 gidi mOt danh nhdn
vdn h6a:Ch0 tich Hd Chi Minh.

psAN n:

vil

ruEr vE

xttu

LIJIJ NIEM NGUYEN

stun

sAG:

Khu lrru niQm Nguy6n Sinh S5c nlm c4nh chia Hda
Long (trlc Mi6u Troi Sanh ngdy xrra) c6ch trung tAm ihi xd
Cao Ldnh chrlng 1 cAy sd rrldi, tr6n dudng ra b6n phir Cao
Ldnh.

Toin khu h.ru niQm r6ng gdn 4 h6e-ta, chia lim 2 khu
vrlc: Khu vgc mQ cr; Ph6'bAng vi khu vuc Nhi sin - Ao c6

Bdc Hd.

Qua c6ng, du khiich gap ngay Nhir kh6ch khang trang
phfa tay phii. Ddy cQng ld ndi lam vi6c crla Ban gidm d6c
khu luu ni6m. Trong d6 c6 phdng chidu phim tiri lieu phuc vt''t
khdch.


li

hdng vri srla, mQt b6n
16 v6 phia trdi
d6n pdng tam quan - c6ng chinh viro khu m0 cu Ph6 bAng.
Theo ldi di trdng nhua, m0t b6n

la hAng duong th&ng tip, chung 100 thudc

Khu vuc ndy hinh ch0 nhdt, di6n tfch hon t h6c-ta. Bao
bgc chung quanh lir hirng rdo xi-mdng don giAn, thanh mAnh
nhu nhrTng hoa vin trang hoirng th6m v6 dep cOa khu6n
vi6n mi kh6ng ldm khu mo cdch btlc vdi vudn ruQng xanh
tuoi b6n ngoiri. Khu mO khdi c6ng xAy dgng tu ngdry 22-081975, kh6nhthdnh ngdy 13-02-1977.

Nh0ng cdng trinh chinh
KiSng vir Nhd trung

li:

Vdm mQ, Hd Sao, NhA

biy.

1. Vdm mQ:

Quay vd phfa d6ng, cao tr6n 10 thudc, li 1 cdnh hoa
sen c6ch di6u c6 d6ng ddp bin tay xde 0p xu6ng, tr6n ld 9
ddu rdng cdch diQu dAm n6t ddn gian. Vdm mO tudng trung
cho nhdn ddn D6ng bing sOng C0u Long, Ddng Thdp che
chd, dp y6u ng6i m6 cu Ph6 bing...
Ngdi m6 gi0 vi trf c0. DAu ti6n lir ng6i mo ddt. Sau d6,
duo.c nh6rn ddn dd nrjm xi-mdng. Ndm 1954, trudc khitqp k6t
chuydn qudn ra Bic, cdc don vi b6 d6i da xAy ng6i m6 bing
gach, c6 tru xi-mdng vd lan can sit bao chung quanh. Bia
mQ ghi: "Cr; Ph6 Bing Nguy5n Sinh Huy - Nhd chi si cdch
m?ng - ch6t ngiy 27 lhing 11 ndm K!'Ty 1929. QuAn dAn
ch6nh Long Chdu Sa 14p".(*)

Hi6n nay, ng6i md dltoc t6n cao l6n

vi

6p d6 hoa

ctlong. N0m mQ hinh h6p chrl nhut (2m x 1m x 0,9m), miu
xdm tro, y6n vi tr6n n6n md bing d6 mii mdu trdng, hinh h,rc
gidc kh6ng d6u m0 r6ng ddn ra hai b6n vd phia trudc.
(.) Theo cong trinh nghien cti'u - Cq PHo eAt{C_NCUYEN.SINH SAc" c0a
Nguy6n HrIu Hi6u - Ng6 86, do KnU ot riCn NGUYEN SINH SAC xudt ban1990,
thi cu Ph6 bAng mdt viro ngay 26-1 O nim K!, Ty (nhdm ngdy 26-1 1 -1 929).

il

o)
)(B

OJ

a
.o

t

o

(o.

(o

P
I


Phia trong Vdm mQ la bC thd bing dd mdi. B6n tr6n c6
trlong chAn dung cq Ph6 BAng Nguy6n Sinh S6c. Lu huong
ddt d phfa ngodi n(m m6.

Cdch viri budc, phia trudc Vdm mQ, lit ttinh trdm bing
dd Non Nudc c6ch diQu hinh brip sen do Tinh 0y, UBND,
MTTQ Tinh NghO Tinh tdng.

2. Hd Sao:

Nlm girla khu vtlc, hinh ng6isao 5 c'5nh, dudng kinh 30
thudc (tinh ra ch6t c6nh sao).

d

giOE hd strng s0ng mQt ddi

sen tring cdch diQu dp d6 l-ta-li mdu trSng x6m, cao 6,5
thudc (tinh tir mdt nudc) tudng tR ng cho cuQc ddi thanh
b4ch, trong s6ng cOa cu Ph6 bAng Nguy6n Sinh Sic, c0ng
lir bidu tuo. ng que huong Kim Li6n - D6ng Th6p vuon thEng
gifra ldng

td Qudc ViQt Nam.

3. Nhe Kidng:
C6ch Hd Sao tr6n 30 thudc, phia b6n phAi (trong nhin
ra). Nhd Ki6ng hinh chrT nhr"rt (ddi 24,2m, r6ng 11,5m) thd
hiQn theo ki6u d6ng nhd sirn. Ngoiri nhrlng mAng tudng thdp
vir cQt xi-mdng t6 d6 rrla, cdc phdng ddu ldp ddt kinh 5 ly
(n6n gginhir Ki6ng).
Nhir KiSng c0ng
d6ng ngudi.

li

nhir kh6ch trong nh0ng bu6iti6p tdn

Tir ngity 2-g-1g7g. Nhir Ki6ng duo.c tu chinh thinh nhir
trung biry vd cuQc doi ho4t d6ng c0a B6c H6 (tdng ldu), vir
tridn ldm mot sd hinh Anh v6 thanh trJu crja tinh (tdng tr6t)'
Cdc phdng tai ddy d6u lhodng rqng, dai trung bAy mdu

xanh diu mdt. Cdc hinh Anh ch0 ydu gidi thi6u v6 qu6
hLldng, thdi ni6n thi6u cOa B6c H6. B6c Hd hoqt d6ng

ngoai (k6 tr] nim 1911, Bdc roi bdn Nhir R6ng
xu6ng tiru ra di tim dtrdng crlu nudc).

- Sdi

6

HAi

Gdn,


Ndm 1941. Bdc vd nudc t4i Bic P6 (Cao Bing) ldnh
dqo phong trio cdch mqng ViQt Nam ddnh Ph6p, r6i
ddnh M!.
Thqrc hiQn di ch0c cOa B6c, Ddng Th6p ki6n

tri chi6n

ddu, xAy dung, b6o vB bi6n gidi Tdy Nam, tiSn qudn
D6ng Th6p MtJdi dd x6a b6 nghdo ndn, lqc hfu-

vio

Sau ngiy gi6i ph6ng d6n nay, D6ng Thdp c6 nhidu
thhnh tr,ru ddng kd, nhdt li tr6n m{t trfn ndng nghi6p.
4. Nhe tung bitY:
Ddi di6n Nhir Kidng qua cQt cd gi0a sAn'
GAy thti

vi cho du khdch vdi ldi kidn tr0c hinh bdt gi6c

hin

l6n so vdi ddy nhd hinh hqp ch0 nhqtt ndi lidn

vqt cao
vdi n6.

* eHONG TRl,rNG eAY vE cU NGUYEN slNH

sAc:

Nim trgn trong nhd b6t gi6c (m6i c4nh 5m). Ndn bing
tring ldm tdm h4t den. Dai trung bdy miu ving sfnl
vidn nau tr6n n6n tuong xanh lot vdi + ch6 th6ng gi6 chia
d6 r(ra

d6u. V6ch vd n6c cdch nhau mQt khoAng tr6ng d6 nhqn 6nh
s6ng trdi c0ng nhu tign viQc bd tri th6m ddn n6-ong' Dudi
n6c chr;p tdm ph6ng bing m,6-ca nAu den khidn trdn nhit
duong nhu thdp xudng. Ngay chinh girla, duy nhdt mQt chim

ddn trla nggn. C6c hQp hinh l6m vAo, c6c mO hinh phoi ra
vdi c6c ph6ng ndn xanh, d6. Tdt cA dd t4o n6n mQt c6m gi6c
tu nhi6n, giin di,trang nghiBm mh tho6ng ddng.
Hai hirng mdu don vi6n thdnh l6i di d5n l6n 5 bac th6m
dd mii mdu son. Tir dAy, du khdch nhin thdy ngay Tidu srl
t6m tet c0a cr,r Ph6 bAng Nguy6n Sinh SEc l6ng trong khung
klnh bing 96 gi6ng huong (cao 3,2m, r6ng 1,4m), chtl lQng
mdu tring ndi t6n tr6n n6n nhung d6. BAng tidu srl dqt tr6n
be g6 trdn thay cho tdm binh ph6ng chia lirm hai ldi vAo, ra.


Theo chidu kim d6ng hd, du khdch lAn lrrgt tham quan
hinh
6nh, hi6n vAt vd cu6c ddi cr; Ph6 bAng. G6 thd n6u
c6c
6 ch0 d6 chinh.
ChO

d6,: QUE HITOhIG . THol MEN THIEU . THUS
HAN VI

CAnh s6ng Lam - n0i Hdng ggi ta nhd cAu hd xtl Ngh6'
Ddy lir ling Sen (Kim Li6n) voi nhd thd ho Nguy5n Sinh' Kia
lir ldng Chira (Hoirng7t'ir) v6i nfrd thd hQ Hodng...
Tranh v6 m6t c4u b6 m4c 6o toi, ngdi lung trAu mAi m6
dgc sdch. D6 lir hinh Anh crla Nguy6n Sinh Sic thdi tho du'

Phia sau hdng cau, ng6i nhi tranh 3 gian c0a d6i vo
chdng nghBo NguySn Sinh Sdc - Hodng Thi Loan duo.c cha
ia ri6ng 6 ldng Hoirng TrD, ndi NguySn Sinh Cung

,9
"ho
(bdc H6) chdo ddi .

cha d6 2:u6DAT - LAM QUAN
Bin chup "Qudc tridu khoa bAng lqc" c6 t6n Nguy6n
Sinh Sic trong danh s6ch nhrlng ngudi dau Ph6 bing khoa
thi HOi ndm Tdn Stru 1901.
Tri6u dinh cdn ban 'Rru tU NINH GIA' son son thdp
virng. Ngiry "vinh quy bai t6' dd d6n, nhung Nguy6n Sinh
Sdc hoc Od nidu bi6t chrt kh6ng phAi 0d tam quan' Vi tdn
khoa dd ali b0 v6 nhi, phd 16 d6n rudc rinh rang, ldm ddn
ling ngd ngdng vdi cd long chudn bi sin trong tay' Nguy6n
Sinh Sdc cdn ddnh phdn ldn sd ti6n khao thrJdng phAn ph6t
cho ddn ngh6o. Ngudi chi nhAn m6t mAnh ddt vd ng6i.nhi
tranh 5 gian s6ng gAn g0i, chan hba v6i x6m gi6ng. Nguoi
d4y c6c con: "Dilng ldy phong cdch nhd quan lim phong
cdch nhd minh" (vft dTquan gia dingO phong dang).

3:TUQUAN. VAO NAM
Vdi tdm l6ng thuong ddn nhu vdy, hlc Nguoi ldm tri
huy6n Binh Kh6 (Binh Dinh), Ngudi cld trung tri Ta Dfc
ChO d6

10


Quang

-

mQt cuong hiro dia phuong

-

n6n bi c6ch chtlc

(thdng 5-1910).

,QUAN TRUONG THI NO LE TRUNG CHI NO LE HUU

No
16

LE',

(Quan trudng lir n6 lQ, trong nh6m ngudi n6
hon).

16

cdng no

Cdu n6i mir Nguy5n Sinh S5c thudng nhic tdi khi ldm
quan 6 Hu6 duo.c khic chfr vdng ddt trong tdm hoirnh b&ng
me-ca, n6n d6, ddnh ddu kh0c ngodt mdi c0a cuQc ddi cu
tr6n budc dudng di lAn vio Nam.
Qua bAn O6 t1929, cr; Ph6 b6ng Nguy5n Sinh Sic thudng lui toi nhi6u dia
didm 6 Nam bQ c0ng nhu Cam-pu-chia: Sdi G6n. LQc Ninh

(Th0 Ddu M00, Ba Ria, Long Xuy6n, Cao Ldnh, TAn An, M!
Tho, Gd C6ng, Tinh Bi6n, Sad6c, S6ng 86, Bdn Tre, Tdn
Chdu, Chdu D6c, Ndng-p6nh.
Tdi ddu cr; c0ng hda nhdp dugc vdi moi ngudi, k6t than
vdi mgi tdng ldp tu cdc v! quan ddng li6u c0, ciic ch[ sT an tri,
cdc nhd nho y6u nudc, cac vi cao tdng ddn ngudi cdn lao...
k6 cA nh0ng ngudi dudng chrlc dr.tong quydn tidn b0.

Tuy m6i noi mA cq d6ng vai trd khdc nhau. C5 hic lir
6ng thAy Hu6 bdn cao da trdu, xem mach k6 toa h6t thudc,
b6i qu6 Di6c; khi ldm thdy d6 day hoc, chti giii kinh Phdt.
tham gia "H6i danh dgy6u nudc" (chua HOi Kh6nh, Th0 DAu
Mdt, S6ng 86, 1926), "Phong trdo chdn hrmg Phft gi6o"
(1

924-1 930).

Chring ta kh6ng ngac nhi6n khi thdy phdn niry lai trung
bdy hinh inh nhi6u chia chidn:
- Chira H6i Khdnh, Th0 Ddu M6t, S6ng 86.
-

Chira Hoa Thanh, xd Nhdn Hung, Tinh bi6n, An Giang.
11


- Chia Gi6ng Thinh, x6 Long Son, Phrl TAn, An Giang.

- Chira Kim Ti6n, Cai Lfy, Tidn Giang... Hai cdu ddi md
cu vi6t tdng ch0a Kim Ti,6n viro ndm 1922vin cdn d6.

Mot di6m ndi 16: Noi ndo c6 nguoi y6u nudc thi c6 cu
Pho bAng d6n. Noi ndo c6 cU Ph6 bing d6n thi c6 phong
trao crfu nudc.

Chinh vi vfy, sd mAi thdm Trung k!r, Nam k!, dd giirnh
cho cu m6t su theo d6i ddc biQt, vdi ky s6 C.2791. A.3780.
chrt da 4:.cAo

lAnu vA NHT,NG

rrrAu

cu6rsd!.

Trong thdi gian d nhi 6ng Ndm Gido tqi R4ch C6i T6m
(xd Hda An), h6t xem mach cho toa ngoii hi6u thudc Hing
An Dudng tqi chg Cao Ldnh thi cr; nim nhi dgc sdch hay
frdt tfrudc cho bQnh nhdn, thudng lir benh d, trdy kh6c dA
chqy. Ndi tiSng lir vi6c cu h6t ihudc cho bd Huong su Tri (me
H6i Cldng Vi) cdn truydn tung d6i vdn thAm thriy vi s0c tich.
Qua d6, vira chia bu6n, vita ca ngqi gia ch0 lai vira bQc b4ch
t6m ldng luong y cOa minh.
'Thfnh chdn bdt dung

tt,

vi hidu tdm nhon tri h1u mdu. '

Ddu thang phi th! ngQ, duy trinh ti6t phtl thQ ting phu".

(Rudc xem m4ch khOng nd chdi tir, vi k6 hi6u thAo biSt
c6 mg.

Ddu thang chi phAi l6n, nhung ngudi dan bir trinh ti6t
nguy6n theo ch6ng).

Ngodi ra, cq cdn quan hd vdi cr,r V6 Hoirnh - m6t ydu
nhiin c0a trudng DOng kinh nghTa thuc - an trf iai Sad6c, 6ng
L6 Vdn Ddng tCtng tham gia phong triro DOng Du: Pham HOu
Ldu, Luu Kim Phong... nhfing thanh ni6n cdch mang d6ng chi
h6i hoat d6ng tqi Cao Ldnh, vd cdc nhit y6u nu6c khdc trong
vCrng Cu c0ng viSng mQt sd noi nhu Mi6u Trdi Sanh (chia
Hda Long), chira Linh Sdn, ch0a LAm V6 (Kim Quang)...
12


Nh0ng ngdy cu6i ddi, trong lfc ldm b6nh ndng, cu Ph6
b6ng mu6n v6 6 chira Hda Long dd bir con dd vdt v6, 6ng
Ndm Gido kh6i li6n luy. Ong L6 Vdn Diing vA Ndm Ldng
thuydt phuc mdi, cr,r mdi chiu tr6 vd nhd 6ng Ndm Gi6o.

D6m 25 rang 26-10 al - 19?9, cU dua 150 ddng dirnh
dum duo. c cho 6ng Ch6nh nhrrt Ddng vd Ong Huong chO
Sirnh cdn ddn; "td chrlc ddm tang thqt don giAn. Hdm dd
ngoirisAn, li6m xong

li

dem ch6n ngay..."

Nh0ng ngudi dfng ra td chrlc d6m tang cu Ph6 bing
gdm c6c 6ng: Nguy6n Vdn Sinh, L6 Vdn Ddng, L6 Vdn
Nguu, B0iVdn Tidn, Nguy6n Vdn Mdn, Nguy6n Vdn Thi6n.
chrt dA s: NH0NG Dt vAr

cta

cU PH6 BANG.

Ddn trAi ra cAc phdn, duo. c trung biry trong cdc h6p hinh
mQt cdch trang trong, g6m: S6ch hoc thdi ni6n thi6u, nhrlng

trang kinh c6 brit t(ch cOa cu Ph6 bAng, quydn Dia ly, sdch
Vocabulaire (cV tU hqc tidng Phdp). La bdn xem dja ljr, Ti6n

xu, Thanh qu6, L6ng ddn, HQp dung thudc Lio, Bdn tdn
thudc. C6i ddm thudc (dao cdu, thuy6n tdn), MOc li6u...
chA dd 6 :BAo vE vA

xAy DrrNG M0 cU pH6 BANG.

Hai brlc Anh tu liQu qu!'ld:

-

Ng0i m9 cU Ph6 bAng NguySn Sinh
dtnrg laindm 1954.

Sic

dUgc xdy

- B0 dQi tAp kdt ddn vi6ng m0 cU Ph6 bAng trrrdc
tiu ra Bdc (thdng 8-1954).

khi

xudng

Hai brlc tranh sdn ddu "Quang cinh son qu6t m6 ban
d6m" vd "Mdt lhdm rinh rAp" ddt canh nhau tao duo. c stf d6i
choi vA to6t l6n sr/ d0ng cdm, muu tri cia nhrTng ngudi sdn
quet mg. Bdn chAisSt, ludi cua sit... ld nh0ng hi6n vdt minh
hoa th6m cho c6ng idc ndy.
13


T
a'.

cj
$"

tr
o

I

o).

s.
(Dr
Q

l

'Ot

o

T
a,

s
Q

(o
Ot

(o

d

14


+ Nhfrng hinh Anh khdc

ghi:

- Phdi doin DAng QuAn DAn Ch4nh tinh Sad6c vi6ng
mg cu Ph6 bAng Nguy6n Sinh Sic trong 15 mltng chi6n
thing (15-5-1975).
- Phdi doin D&ng QuAn Ddn Chdnh Cao Ldnh ru6c Anh
Bdc Hd viSng mQ c9 Ph6 bing Nguy6n Sinh Sdc nhAn ngiry
15 sinh nhdt Bdc (19-5-1975).
- t-6 O6ng cAy cu ddu ti6n khdi c6ng xdy dtrng phdn

mQ

cu Ph6 bAng Nguy6n Sinh Sdc (22-8-197s).

- L6 Khanh thirnh khu m9 cu Ph6 bAng Nguy6n

Sinh
Nguy5n
Sic (13-2-1977'). Ph6 Ch0 tich nuoc CHXHCNVN
HOu Thq vd dUvir cit beng kh6nh thirnh.

OPHOIIG TRI.TNG EAY VE BA HOANG THI LOAN'

[hAn

mdu Bdc Hd)

Lir mQt phdng hinh ch0 nhflt (7,05m x 4,75m) n6i li6n
vdi nhd b6t gidc. ChAn tudng dp ldm-ri mdu vdng s4m. Kd
d6n li dai trung bdy bing Simili ndi vdn trSng x6m. Trdn nhd
trang tri hoa vdn rdc dd rfia, chen l5n nhi6u hOp ddn.

Phdng chia ra hai phdn 16 r6t. NCra trong biry tri gian
phdng c0a bd Hodng Thi Loan: Ndn ddt, v6ch ph6n tre.
G6c phdng d{t tdm phin, mdn thua gidng ngang, chi6c
v6ng day mdc gifa hai ddu cQt vua tdm v6i khung cfii vir
gu6ng quay td chrlng nhu mdi vua dirng lqi. Gia tdi v6n ven
chi c6 chidc hdm 95...
Ddi diQn, nfia ngodi, toin cinh Khu mQ bir Hodng Thi
Loan 6 b6n sudn nrii Dai HuQ thu gqn lai trong hQp hinh c6
troi mAy tuoi seng.
15


Tr6n dai trrrng bdy cdn c6 bt?c tranh son ddu dung lai
cAnh bd Hodng Thi Loan dang d6t vAi. Kia lir c6c con c0a
bir: NguySn Thi Thanh, (Bach Li6n) Nguy6n Sinh Khi6m
(Nguy6n Tdt Dat), Nguy6n Sinh Cung (Hd Chi Minh).
* PHONG LUU
MEM.

Nim g6i ddu, thEng g6c vdi phdng tnrng bdy v6

Oa

Hodng Thi Loan. B6n v6ch dai trung bdy hinh 6nh cdc phdi
doin trong vi ngodi nudc d6n vidng Khu lrru niCm Nguy5n
Sinh Sic.

Cdc d6ng chi lSnh dao Ding
Pham

vi

Nhir nudc: L6 Dudn,

Vin Ddng, Trudng Chinh, V6 Vdn Ki6t...

Khdch nudc ngodid6n tir Li6n X6, Hung-ga-ri, Bun-ga-ri,
CHDC Drlc, TiQp Khic, Phdp, M!, Canada, Nam Tu, An D6,
lndon6sia, Malaixia, Lio, Campuchia, Trung eudc...

H9 d6n voi tu c6ch khdch tham quan, ph6i doin ngoai
giao, phdi doin tty vi6n qudn su. Dang kd h thanh phdn phi
ch6nh ph0, c6c t6 chrlc nhAn d4o, Vi6t ki6u. Gdn dAy c6
thdm cdc nudc leng gi6ng D6ng Nam A.
Gdn 100 tranh, cd, bia, huy hi6u h-ru ni6m. Sd h.rr.r ni6m
d6ng bia miru d6 tr6n bQ gh6 nghi cd tfnh ddr gi0a phdng,

lu6n lu6n ti6p nhAn duoc nh0ng ddng ch0 chAn thirnh
hfu nghi...

Bdn kia dudng, trudc c6ng tam quan la Nha sdn, Ao cd
Bdc H6.

Diy Li khu vuc md r6ni.Q, nim trong"tdng thd c0a Khu
luu ni6m Nguy6n Sinh. S5c Od tam phohg pn0 ifrem n6i dung
b€n trong vi th6a mdn tinh cim c0a nhdn ddn t?nh nh2r ddi
16

vdi cu Ph6 bAng, vdi Bdc. Mic
thi c6ng vd y nghTa khdc nhau.

di hai c6ng trinh c6 thoi didm

Rdi khu mQ cr; Ph6 bAng, qua cdu xi - mdng, theo l6i di
cqp hirng rio dim but, hai cAy dua xanh xde b6ng mdt dfng
doi trudc cdng tr,r bao gio. Huong hoa nhdi (liti) ihoang

thoing tr6n l5n m0i 96 gidng huong t6a ra til Nha sdn c0a
B6c.

Nhir sirn xAy theo nguy6n m5u d Ha NOi (ti lQ 1/1)
cdc loai 96 nh6m 1.

blng

Tdng trQt ld phdng ldm viQc mia hd c0a Bdc vdi B0
Chinh tri. Bin hop chd nhqtt nim 6 vi tri gi0a phdng' Hai b6n
c6 10 ghd OUa. Crri6c ghd mAy c(ra Bdc dat 6 ddu birn' Ddu
kia th6m chidc gh6 nghi lung. G6c trong canh cdu thang cdn
ba m6y tliQn thoai: MQt mdy miu xanh hai m6y mAu den,
chi6c n6n s5t rip Phia duoi.
Tdng trQt cdn xAy th6m be xi-mdng chung quanh, l6t 96
phia tr6n lim ch6 ng6i cho c6c ch6u thi6u nhi d6n thdm Bdc,
nhdt lit vdo ngdy sinh nhft. Bd cd virng long kinh 6 g6c phii
ngodi g6p phdn llm vui mit cdc chdu'

Tdng tr6n c6 hai phdng: Phdng ng0 - b6n phAi, phdng

lim vi6c mira d6ng - bdn tr6i.
k!, mQt chdng sdch vd
min g6i, khdn
thudng,
giuong
binh
ng(l
viri td bdo... Chi6c
quat
tay'bing ld
chidc
cA
nip.
C6
ging,
ngdn
m4t xdp ggn
cg nfra.
Ngdn thrt tu trCn cirng c0a gi6 s6ch, trong phdng ldm
vi6c, c6 hai chi6c hQp g6. H6p miru vdng Bdc dung thrr ch0c
T6t, h6p mdu den son mdi Bdc dr;ng haitdm Anh chgp ng6i
MQt chi6c n6n cdi, mQt Radio c0

m6 cu Ph6 b&ng do mOt anh b0 dQi€p k6t mang ra

Thinh thoAng
thang khua "Reng-rqng".'-bdi

h.-

!

ct?a cdu
d6n thdm?


gid ph0t thidng lieng - 9 gid 47
duoi tdng tr6t mdi mdi dung tai d
di tim duong cuu nudc - B6c vin
vri sfra canh Nhd sirn nhu d6ng
bdo midn Nam ru6t thit hic ndo c0ng & b6n B6c...

Kh6ng, B6c dd di xa vdo
ph0t- Kim ddng h6 Od Oan
do. Mi6n Nam - noi BAc ra
chua m6t ldn tr& lai ! Cdy

Trudc c(ra NhA sin ld Ao cd, chu vi 260 thudc, sdu 1,8
thudc theo hinh thd tinh D6ng Thdp.
Nhd Sdn vd Ao cd thd hi6n y nghia hai cdu ca dao:

'Thdp Muoi dep nhut b6ng sen,
Nudc Nam dep

nhit c6 tdn

cqt H6".

Canh Ao cd li vuon cAy dn trdi, g6m nh0ng cdy d{c
sin cOa qu6 huong D6ng Thdp: Sa-b6-ch6, nhdn, xoiri, bu6i,

quit hdng... thAm thr,rc viit lirm ndn li nh0ng cdy ti6u bidu

ciy dd thi
gan cirng phdn chua, ning chdy. Sdp tdi, vuon cAy dn trdi s6
duo. c md r6ng th6m 0d tam tU di6m sinh hoat, vui choi giai tri
cho thanh ni6n hoc sinh vd cdc chdu thi6u nhi.
cho D6ng Thdp Muoi: Trdm, sen, sring... nh0ng

Nhdn ddn khdng c6 di6u ki6n di Ha NOi, co rhd d6n ddy
tham quan d6 bi6t noi lirm vi6c vd nghi ngoi crla Bdc H6:

GIAN Dl vi THANH BACH. D6 c0ng ta n6t tuong d6ng gi0a
cu Ph6 bAng Nguy5n Sinh Sic vir ChCr tich Hd Chi Minh.
Sau 4 thdng thi cong (tU 15-01 ddn 19-05-1990), cOng
trinh Nha sdn vir Ao cd Bdc Hd da hodn thdnh mirng ngiry
Bdc trdn 100 tudi.

Nhin chung, c6c c6ng trinh Khu lrru ni6m Nguy6n Sinh
S5c d6u todt l6n mQt miu trdng thanh thodt, nhudn nh!, hdi
hda vdi sic hoa mdu 16. Vua ddn giin mang sic thdi ddn tQc
vd s5c thdi dia phuong, vCta mang tinh hi6n dai...
N6u nhu thd manh c0a Khu m6 bir Hoirng Thi Loan 6
19


Nam Din, Ngh6 An lir thd nrii tu nhi6n, thi th6 manh c0a Khu
luu ni6m Nguy6n Sinh Sic ld hoa kidng nhdn tao.

Hing trdm loai hoa, trdi, cAy cAnh quy duo. c nhdn dAn
dia phuong vd c6c tinh ban hi6n dd tdm dep Khu tuu niQm.

Xin kd ra nhrlng loaiti6u bidu:
Hoa: Da L1i huong, Ti kinh, Di6p Ldo, Hudng dudng,
Mdu don, Anh ddo, Cric (tfm, Dir Lat), Huong (Hdng), HuQ,
Lan, Liri, Srl (Trdng, d6, Thei Lan), Sting Dd Lat, Sen D6ng
Th6p, Sen Tdu, Van tho, M6ng gd, Trang vAng, b6ng Br;p,
Sao nhdi, Rau dua, Hodng hdn, Forgetmenot...

- Kidng: Ttng, Biich, Me, S6p, Ngdu, Sanh, Mai ving,
Mai chidu th0y, Nguy6t qu6, Kim quyt, Cin thdn, BUm sum,
Thi6n tu5, Qu6 khdu, Dinh ldng, TrAc bit di6p, Da moi vi6t,
Cao (d6, vdng), Tr0c luc binh, Tre ngd, Chudi phiio,
Chu6inudc...

- CAy 16 mdu: BOng giSy (tim, sdm, cao bdi), Virng bac
(nh6 ld, ldn ld), 16 mdu (d6, xanh - d6), Le phdi, Tram b6ng
d6 (vdng;, Trang nguy6n...
- C6 nhung, ld grrng...
Chua kd nhi6u vi thu6c nam c6 mdt trong Khu

h-rr,r

ni6m.

Ldu ndm nhdt la cAy Kh6 ngot (gdn 300 ndm), cdy SQp
(tr6n 300 nim) duo. c ddt d hai b6n Vdm m0.
Phdn l6n c6c loai hoa kidng quy duo. c bd tri tdp trung d
trudc Vdm m6, khu vuc sdn cd vd doc theo cdc l6i di. Trim
l6n h6t lir Srl tr6ng thom lirng, tinh khiSt lim tuoi th6m sic
hdng c0a hoa Hodng HAu quf phdi. CA hai cirng vudn minh

l6n troi xanh do chi6u cao bdc h4ng mr;c. B6n dudi Mai
chi6u th0y, Mdu don, b6ng Trang, b6ng Bup, Tram di, Mudi
gid, Sam, Sen, S0ng... nd sudt ndm.


Cdc loai hoa khdc thay phi6n n6 theo mDa. Nhung trdm
hoa khdng hen md.nd 16 vdo mira Xudn. Khu luu ni6m nhu
thay do mdi.

C6 th6 n6i: Khu

fu_ru

ni6m Nguy6n Sinh Sdc td m6t

"Vudn Hdng" ddc s6c, chdt loc tinh hoa c6c noi. Ngh6 thudt
tao ddng cAy cAnh thu6c nhi6u trudng phdi kh6c nhau c0ng
h6i tu vd ddy.
Trong H6i hoa xuAn td chrlc tai GiAng V6, Ha NOi ndm

1980, Ddng Thdp (c6

su g6p phdn cOa Khu tuu ni6m

Nguy6n Sinh S5c) dd dua hoa ki6ng c0a minh di tham du.
K6t qud: Dat dud. c nhi6u huy chuong virng vi huy chuong
ddng... Vd D6ng Thdp dE ring tai cdc cdy kidng d-ep cho Khu

vuon ldng Biic Hd.

Khu luu ni6m Nguy6n Sinh Sdc li m6t c6ng trjnh Vdn
h6a - lich s0 dugc 86 Vdn h6a vd Th6ng tin c6ng nhdn vio
thdng 04-1992.
CAc ddng chi ldnh dao cao nh6t c0a DAng Vd NhA nudc
dd ddn vi6ng vd trdng cAy h.ru ni6m.

Hi6n nay, Khu h-ru ni6m nAy tr6 thanh trong didm thu h0t
kh6ch tham quan, du lich trong vi ngoii nudc (k6 c6 ki6u
bdo 6 nudc ngodri). TAp trung nhdt ld vdo c6c ngdry 16, ngiry
Tdt Nguy6n Ddn...
.

Nhi6u cuOc ra qudn c0a b0 dQi; thanh ni6n ra tidn tuy6n

chi6n ddu ho{c di xdy drnrg c6c c6ng trinh trong tinfr; ldc

cuQc hgp mqt truydn th6ng, kdt nap Doin, D6i, sinh hoat h6
vA nhi6u t6 cuoi... dd ddn d6ng hoa, lam t6 tai day.

Hing ndm c6 tr6n 100.000 tuot khdch d6n vi6ng. TrJ, khi


22


c6 mO hinh Nhd sdn, Ao cd Bdc H6 thi

tuo.

ng khdch d6n

vidng ngdy cAng d6ng.

Khdch ddn vidng, ghi cAm tu6ng c0a minh trong sd
vdng luu ni6m d6u bQc t0 tdng t6n kinh cq ph6 bAng, m6t
Nhd nho y6u nudc - thudng d6n. D6ng thdi kh6m phuc vi
cdm on DAng QuAn DAn D6ng Thdp dd anh d0ng, ki6n
cudng, th6ng minh, bdn bi ddu tranh bAo v6 ng6i m6 vi xAy
dung Khu ltrtr ni6m tudi dep nhu ngAy h6m nay.

TAI LIEU THAM xTTAo
cu ph6 bdng NguyZn
Ddng Th5p - 1990).

1. Kj, ydu HAi thdo khoa hpc
Sinh Sdc (ban TGTU -

2. Nguy€n H*u Hidu
Sinh Sdc

-

vi

Ng6 BA, cqt ph6 bdng Nguy\n

(Khu di tich Nguy6n Sinh Sic - 1990)

3. Inng klulnh, Ghi chLp 0 c6ng trudng xdy dlrng Nhd
sdn vd Ao cd Bdc H6, Vin ngh6 Odng Th6p sd d6c

b,etQ2-73) 1990, trang 12.
4. Tu li1u luu tr* tai Khu lwu nipm Nguy1n Sinh Sdc.

23