Điển tích về Hồ Cầm

85

àng Chiêu Quân, còn gọi là Minh
Phi - một cung phi của vua Hán
Nguyên Đế.
Trong cung có quá nhiều cung nữ, đến nỗi
vua không sao thấy mặt hết. Có nhiều ngời
từ khi tuyển vào cung cho đến lúc vua băng
hà, cha một lần đợc biết mặt vua. Để tiết
kiệm thời gian vàng ngọc, vua truyền nội
thần Mao Diên Thọ cho họa sĩ vẽ chân dung
từng cung phi trng bày tại nội điện, để cho
vua chọn mỗi ngày.
Các cung phi muốn vua sủng ái nên phải
đút lót cho các họa sĩ để họ vẽ hình cho mình.
Nàng Chiêu Quân, nhan sắc hoa nhờng
nguyệt thẹn, lại có tài đàn ca giỏi, thi phú
hay nàng không thèm mua chuộc nên các
họa sĩ đà không vẽ hình nàng.
Ngày tháng Chiêu Quân bị lÃng quên
trong cung cấm. Một hôm tiếng đàn lâm ly
của nàng đến tai Lâm Hoàng hậu; ba cho vời
Chiêu Quân đến mới hay Hán Đế đà bỏ rơi
một quốc sắc thiên hơng. Hoàng hậu tâu lại
với vua. Vua nổi giận, đem đám họa sĩ ra
chém đầu, Mao Diên Thọ bị trách phạt nặng.
Gặp Chiêu Quân, nhà vua vô cùng sửng sốt,
mấy ngàn cung nữ đà tuyển chọn không ai
sánh đợc với nhan sắc, tài nghệ của nàng.
Hán Đế phong cho Chiêu Quân làm Tây Phi,
từ đó ngày đêm vua say đắm ở Tây phòng.

Bấy giờ, Hung Nô là nớc láng giềng
nhng thờng xuyên đem quân quấy nhiễu
biên cơng. Biên ải Nhạn Môn Quan nhiều
phen cấp báo về triều xin cứu viện.
Nội thần Mao Diên Thọ từ ngày bị vua
quở trách, đâm ra oán hận Chiêu Quân. Y
đánh cắp chân dung Chiêu Quân, lén đem
nạp cho vua Hung Nô là Thiền Vụ Chi, mới
nhìn chân dung mà rung động cả lòng, Thiền
Vụ liền đa quân sang đánh, buộc vua Hán
phải gả nàng Chiêu Quân thì mới bÃi binh.
Giao tranh xảy ra ác liệt Hán Đế thất trận
đành phải đem nàng Tây Phi yêu dấu của

N

mình cống nộp cho vua Hung Nô. Phải có cuộc
chia tay quá nÃo nùng, Chiêu Quân gạt lệ:
- Một chút huy hoàng đợc quân vơng
sủng ái, còn hơn suốt đời bị lÃng quên trong
cung cấm. Thôi cũng đành, thần thiÕp hy
sinh v× viƯc n−íc. Nay xin vÜnh biƯt bƯ hạ rồi
sẽ chết trên đất Hồ, thay cho cái chết muôn
vạn quân binh ngoài biên ải. Tình duyên
kiếp này, xin hẹn quân vơng kiếp sau.
Thần thiếp còn song thân, hiện cha đền đáp
đợc mong bệ hạ chu toàn sớm hôm.
Hán Đế đà bật khóc:
ái khanh đà nén tình riêng để cứu lấy
muôn dân, lòng trẫm xót xa dờng nào,

nhng cũng đành. Ta sẽ thay nàng chu toàn
hiếu đạo với song đờng.
Sau gần cả tháng trời vất vả đờng
trờng mới đến đợc ải Nhạn Môn Quan, cửa
khẩu Hán - Phiên. Đêm đó, nơi quan ải,
Chiêu Quân đánh đàn tì ba ca khúc tạ từ
dới ánh trăng:
Ai ơi xin chớ sai lời
Sai lời thề nguyện
Duyện nợ ba sinh
Giấc mộng năm canh
Trách hẳn trời xanh
Sao khéo vô tình
Buâng khuâng nhớ thuở tơ đào
Ra vào dới gối
Duyên cớ vì đâ dần đến cách xa
Ôi đau đớn lòng ta
Tự cổ hồng nhan bạc mệnh
Mong sao sông núi an hòa.
Trong lòng sầu muộn, nàng chỉ biết gởi gắm
tâm sự trong tiếng đàn tì bà của mình; vì vậy
tì bà của Chiêu Quân còn gọi là Hồ Cầm
Thu Hà su tầm