Ứng dụng các phương pháp và công cụ của PRA và CBCRM vào nghiên cứu giới ở Việt Nam: kinh nghiệm và một số đề xuất

<span class='text_page_counter'>(1)</span><div class='page_container' data-page=1>

<b>ÙNG DUNG CÀC PHtfdNG PHÀP VA </b>

<b>GÒNG CU CÙA FRA VA CBCRM VÀO </b>

<b>NGHIÉN CLfU</b>

<b> G I O Ì Ị V I É T N A M : </b>

<b>KINH NGHIÉM VA MOT SO DE XUAT </b>

<i>LE THI KIM LAN va TRAN XUÀN BÌNH </i>

<i>Dai hoc Khoa hoc Hue </i>

Gidi là mot ngành khoa hpe tré nhung toc dị phàt trién
nhanh trong nhùng thàp ky vùa qua trèn ề hai bình dién: ly
thuyét va phUdng phàp.

Trong nhùng nàm gàn day, càc phùdng phàp va càc còng
cu mài phue vu cho phàn tich giói trong nghién cùu, giàng
day va boat dòng phàt trién dà ra ddi ò nhiéu trung tàm dào
tao, trung tàm nghién cùu va phàt trién quò'c tè'. Càc phùdng
phàp va còng cu này dà dùpc càp nhàt va ùng dung ò Viet
Nam qua con dùdng: hdp tàc nghién cùu, dào tao, càc dii àn
phàt trién, qua sàch bào, tap chi va qua he thòng Internet.

</div>
<span class='text_page_counter'>(2)</span><div class='page_container' data-page=2>

<i><b>* Càc phuang phàp va cóng cu PRA vd CBCRM: </b></i>
PRA (Participatory Rural Appraisll) là phùdng phàp dành
già nhanh nịng thịn su tham già cùa ngùòi dàn, phùdng
phàp này ra ddi vào nhùng nàm 1990 tu càc td ebùc phi ehinh
<i>phù sau dò dùpc càc td ebùc ehinh phù va càc td ebùc nghién </i>
cùu nòng thòn su dung. Trong PRA càc phùdng phàp va
cịng cu sau:

- Phùdng phàp va còng cu phàn loai giàu nghéo.

- PhUdng phàp va còng cu ve bàn dò.

- PhUdng phàp va cdng cu biéu dd thdi gian.
- PhUdng phàp va còng cu xày diing Ijch thdi vu.
- PhUdng phàp va cịng cu phịng vàn nhóm tàp trung.
- PhUdng phàp quan sàt quan sàt cóng dóng.

- PhUdng phàp va cdng cu phàn loai Uu tièn.

- PhUdng phàp va cdng cu xày dUng càc td ebùc còng ddng.
CBCRM (Community Ba.sed Coastal Resource Management)
là phùdng phàp quàn ly tài nguyén ven bién diia vào cóng ddng,
dùpc tàp trung nghién cùu phàt trién quòc tè CANADA (IDRC)
su dung manh me trong càc ehUdng trinh nghién cùu va quàn ly
nguón Ipi sinh hpe ven bién. CBCRM bao góm mot he thdng càc
phùdng phàp va cóng cu nbU:

- Ljch thdi vu.
- Dóng ho sinh hpe

- Bàn dò tài nguyén va ljch su dung tài nguyén.
- Pbdng vàn bàn càu trùc.

- Pbdng vàn thào luàn nhàm tàp trung.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

<b>• </b>

- P h à n tich su phàn cịng lao dóng theo giói.

- P h à n tich n h u càu cóng dịng (nhu càu thiic té' va n h u

càu chié'n lùdc).

- P h à n tich ed hpi tié'p càn va kiém sồt ngn lue va Idi
ich.

- P h à n tich càc nhàn to' ành hùòng.
- P h à n tich n h ù n g ngùịi lién quan.
- Ma t r a n xép loai ùu tién.

<i>* Ifu diém cùa viéc su dung phUcfng phàp va cóng </i>
<i>cu cùa PRA va CBCRM trong nghién cùu ve giói: </i>

Trong he thdng càc phùdng phàp va cịng cu cùa PRA va
CBCRM co nhiéu phùdng phàp va cóng cu ed khà nàng ùng
dung ed hieu qua trong nghién cùu va giàng day ve giói, dàc
biet là trong linh viic phàn tich giói. Trong PRA eó thè sik
<i>dung phùdng phàp phàn loai giàu nghéo, ve biéu do thdi gian, </i>
lich thdi vu, phịng vàn nhóm tàp trung. Trong CBCRM eó the
su dung càc phùdng phàp va cóng cu nhù: lich thdi gian, dóng
ho sinh hpe, bàn do tài nguyén va su dung tài nguyén, phịng
vàn/thào ln nhóm tàp trung, SWOT, phàn tich su phàn
cịng lao dóng theo giói, phàn tich ed hpi tiép càn nguón lue va
<i>Idi ich de phàn tich càc vàn de cùa giói. </i>

Viéc su dung càc phùdng phàp va còng cu cùa PRA va
CBCRM trong nghién cùu va giàng day ve gidi ed n h ù n g ùu
dièm sau day:

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

<i>ve kinh tè' - xà bòi, dàc biét là nhùng vàn de cùa gidi. Trong </i>
mot mòi trùdng xà bòi nhù vày, cu dàn nịng thịn phàn lón

trinh dd hpe vàn thàp, dièu kién giao tié'p ban che (dàc biét là
nòng dàn d vùng nùi cad, ven bién, ven dàm phà cùa mién
Trung). Vi vày, viéc su dung càc còng cu va phùdng phàp này
de dàng thu nhàn thịng tin ve gidi (ké ề ngvtdi nghién cùu,
giàng day va ddi tùpng dùpc nghién cùu, dùpc dào tao va
tham già nghién cùu).

Phàn Idn càc nguyén ly va càc cdng cu trong PRA va
CBCRM de biéu, de thùe hién va chùng dùpc thao tàc trèn
càc mị bình cu the vói chi tièu ddn giàn. Nghién cùu ve vai
trò phu nù va nam gidi trong boat dóng kiém song thịng qua
chi tièu thu nbàp là mot vi du cu thè. Viéc lùpng boa trong
dóng góp thu nbàp cùa ngùdi vd bồc ngùdi ehóng sé trd nèn
khd khan va thiéu ehinh xàe trong diéu kién nịng thón Viét
Nam. Phàn lón càc ho già dìnb khdng nhd bồc kbịng tinh
toàn dùpc thu nbàp cùa tùng ngUdi. Trong CBCRM ngUdi ta
thè nbìn nhàn ve thu nbàp cùa phu nù va nam giói thịng
qua su dung càc biéu tupng ddn giàn: hat tbóc, bat dàu, bat
.sdi

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

phUdng de bình thành nèn càc giài phàp ed biéu qua. Tuy
nhién, ngi dàn cịng dóng là ngUdi biéu rò thiie trang kinh
té' - xà bòi cùa dia phUdng ndi hp sinh sò'ng va hp cùng là
ngUdi biéu rò càc nhu càu thUe té' va nhu càu chié'n lupe cùa
phu nù va nam gidi va ehinh bàn thàn hp sé tìm càc giài phàp
de giài quyé't càc vàn de cùa ehinh hp. NhU vày, phu nù va
nam gidi trong cóng dóng là ngi so hùu thịng tin, ngUdi
phàn tich va su dung thòng tin. Qua tham già nghién cùu,
nàng lue cùa phu nù va nam gidi dùpc nàng lén rò rét.

- Su dung PRA va CBCRM trong nghién cùu gidi vùa ddn
giàn, nhanh, rè tien va eó khà nàng kè't hpp nhiéu bién phàp,
nhiéu boat dóng. Nghién cùu ve gidi vùa ddi bịi tinh tồn,
bao qt va tinh nhay càm vùa dòi bòi tinh thdi sU. Dàc biét
trong nghién cùu phuc vu cho cóng tàc va cho viéc bd sung,
xày diing càc ehinh sàch lién quan ve giài. Vi vày càc còng
trinh nghién cùu ve giói hién nay kbịng chi dịi bịi ve chat
lùpng ma con dòi bòi tié't kiém kinh phi va thdi gian nghién
cùu nhàm giài quyé't nhanh càc vàn de cùa phu nù va nam
gidi. Viéc su dung phUdng phàp va còng cu cùa PRA va
CBCRM dà giùp chùng ta thiic hién nhùng nhu càu này bòi
chùng mò ra khà nàng nghién cùu tham dU, thao tàc va ehi
<i>tièu ddn giàn de thiic hién. Trèn ed so dò de tién hành thu </i>
t h à p thòng tin nhanh, it tò'n kém kinh phi. Trong qua trinh
nghién cùu ve gidi su dung phUdng phàp va cịng cu PRA va
CBCRM the két hdp viéc thu thàp thịng tin vói càc boat
dịng cịng dóng nhU sinh boat vàn boa, ehia sé kinh nghiém
san xuàt, chuyén giao tién bò ky t h u à t cho phu nù va nam
gidi.

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

<i>tùOng nghién cùu. Xuàt phàt tu nguyén ly cùa PRA va </i>
CBCRM là nghién cùu ed su tham già. vi vày ành hùdng cùa
cóng dóng (phu nù va nam gidi) trong két qua nghién cùu rat
Idn. Mùc dd tham già cao cùa gidi trong qua trinh nghién cùu
dà giàm kboàng càch giùa nhà nghién cùu vài dịi tùpng
nghién cùu. va xồ bị hinh thùe nghién cùu theo kièu tu trèn
<i>xuòng, mot chièu. Do dò buòc càc nhà nghién cùu phài thùe </i>
hién nguyén tàc: "Cùng àn, cùng d, cùng làm" vài cdng dòng
trong sudt qua trinh thùe hién nghién cùu. Hp kbòng ehi tini
<i>biéu càc vàn de cùa phu nù va nam gidi ma hp ed thè hpe bòi </i>

tu phu nù va nam giài ve nhùng kinh nghiém cùa hp. càch
thùe td ebùc xà bòi va càch thùe giài quyét càc vàn de cùa hp
(vi du càch thùe giài quyét càc xung dot trong còng dòng diia
trèn he thdng thièt che xà bòi ò dja phUPng). Ddi vài càc nhà
nghién cUu dóng thdi là càc giàng vièn d càc trudng Dai hpe,
càc Vièn nghién cùu, càc té ebùc nghién cùu phàt trién, viéc
su dung phùdng phàp va cóng cu cùa PRA va CBCRM kbàc
phuc dupc nbUde diém "xa rdi thiic té, thiéu tinh thiic tè" cùa
hp trong nghién cùu va giàng day ve gidi nhd viéc gàn gùi ddi
song còng dòng (phu nù va nam gidi), nhd viéc càp nhàt thòng
tin tu nghién cùu thùe dja do Ipi thè' cùa PRA va CBCRM dùa

lai. *
<i>- Su dung PRA va CBCRM cho phép thu thàp nhiéu thòng </i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

Tài liéu odia pht/ong (bào cào, thóng kè...) Cịng dóng (PN va NG, CB dia phi/ong)

Ngn thịng tin ve gidi tir
PRA va CBCRM

Hièn truòng (nhà ò, dóng ruòng,
xi nghièp, ngtf tri/òng)

Két qua nghién cCfu lién ngành tir càc
nghién cCru vièn trong nhóm

<i>- Su dung phitang phàp PRA va CBCRM co khà nàng két </i>
<i>hap da ngành: Nghién cùu lién ngành (da ngành) là xu hùdng </i>
phd bién trèn thè' gidi hién nay. Trong PRA va CBCRM lién
ngành là mot dàc trùng ed bàn cùa càc phùdng phàp này. Gidi

<i>kbòng tàcb khòi càc vàn de kinh tè' - xà bòi kbàc ma nò là </i>
mot bò phàn trong càu trùc cùa xà bịi. Vi vày, nghién cùu ve
<i>giói thùdng dùpc dàt trong mòi lién he vài càc vàn de kinh té </i>
<i>-xà bịi khàe bồc là long ghép trong càc vàn de này (vi du: </i>
gidi va tàng trUÒng kinh té, gidi va vàn de mịi trUdng...). Khi
<b>nhìn nhàn càc vàn de gidi t u nhiéu khia canb khàe nhau va </b>
su dung nhiéu nguón thóng tin cùa càc lình vùe nghién cùu
khàe nhau de xem xét càc khia canh cùa gidi thì tinh tồn
dién cùa két qua nghién cùu sé dùpc nàng lén rat nhiéu. Diéu
này là mot Idi thè ed bàn cùa viéc su dung PRA va CBCRM
vài khuynh hùdng nghién cùu da ngành.

<i><b>* Nhùng hqn che cùa viéc su dung phuong phàp va </b></i>
<i><b>cóng cu cùa PRA vd CBCRM trong nghién cùu ve giói: </b></i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8>

mài, vi vày ò nhiéu dja phùdng chùa càp nhàt dùpc, nhiéu
ngùdi chùa biéu thà'u ve PRA va CBCRM nèn viéc ùng dung
con ban che.

- Kbịng phài tàt ề càc phùdng phàp va còng cu nào cua
PRA va CBCRM cùng déu eó thè ùng dung dùpc trong nghién
cùu ve gidi. Mot so'phùdng phàp va còng cu tò ra khó àp dung
trong diéu kién Viét Nam.

- Su dung phùdng phàp va cóng cu cùa PRA va CBCRM
thùdng cho biéu qua td't trong nghién cùu djnh tinh, càc
thòng tin trong nghién cùu djnh lùpng thùdng dị tin ềy
cao, dàc biét là nghién cùu d càc cịng dóng ed trinh dị thàp
(phu nù vùng nùi cao, ven dàm phà, ven bién).

- Muó'n dùpc phu nù va nam gidi tham già trong nghién
cùu, n a nghién cùu phài eó ky nàng thièt làp quan he vói
cóng doug, cdng viéc này thùdng tièu tdn nhiéu thdi gian cùa
hp dàc biét ddi vài nhóm phu nù va nam giói it ed ed bịi giao
tiép xà bịi.

- Nghién cùu ve giói vói viéc su dung càc phùdng phàp va
cdng cu cùa PRA va CBCRM mudn két qua tot thì nghién
cùu vièn càn phài dùpc dào tao ky càng ve hai phùdng phàp
này, hp phài thùe su ed ky nàng thành thao tróng viéc thùe
hién PRA va CBCRM. Né'u nghién cùu vièn khdng ed khà
nàng su dung PRA va CBCRM thì viéc ùng dung phùdng
phàp va cịng cu cùa chùng vào nghién cùu giói sé cho két qua
rat thàp.

<i>* Mot sdde xuàt: </i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9>

CBCRM trong nghién cùu ve gidi.

Gidi thiéu càc còng trinh nghién cùu ve gidi ed su dung
phùdng phàp va còng cu cùa PRA va CBCRM nhù nhùng bài
hpe kinh nghiém cùa viéc ùng dung càc phùdng phàp này ò
Viét Nam.

</div>

<!--links-->